polska 2015 gospodarki

MINISTERSTWO GOSPODARKI
POLSKA 2015
RAPORT O STANIE
GOSPODARKI
WARSZAWA 2015
ISSN 1429-3005
Opracowanie:
Ministerstwo Gospodarki
Departament Strategii i Analiz
Agnieszka Albrecht, Kazimierz Cwalina, Michał Drobniak, Andrzej Grabarczyk, Urszula Kmita, Monika
Krupa-Leończyk, Agata Ludwiniak, Diana Łukaszek-Rozpendowska, Agata Macek, Kazimierz Miszczyk,
Marcin Mucha, Marta Ostrowska, Maria Szkutnicka-Pieniążek, Tomasz Rejment, Jerzy Rutkowski, Rafał
Staśkiewicz, Elżbieta Szułczyńska, Jakub Świetlik, Tomasz Tyc, Tomasz Ugryn, Monika Walczak,
Krzysztof Wójtowicz, Marlena Zdanowska, Marcin Zelman
we współudziale departamentów:
Doskonalenia Regulacji Gospodarczych, Energetyki, Energii Odnawialnej, Energii Jądrowej, Funduszy
Europejskich, Gospodarki Elektronicznej, Górnictwa, Innowacji i Przemysłu, Instrumentów Wsparcia,
Polityki Handlowej, Ropy i Gazu, Spraw Europejskich, Wdrażania Programów Operacyjnych
pod kierunkiem:
Anety Piątkowskiej – Dyrektora Departamentu Strategii i Analiz
Misją Ministerstwa Gospodarki jest
stworzenie najlepszych w Europie warunków prowadzenia działalności gospodarczej
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
SYNTEZA_____________________________________________________________________________7
1.
GŁÓWNE TENDENCJE W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ ______________________________ 29
1.1. OGÓLNA SYTUACJA W GOSPODARCE ŚWIATOWEJ W 2014 R. ______________________ 29
1.2. SYTUACJA GOSPODARCZA NA WAŻNIEJSZYCH RYNKACH ŚWIATOWYCH ____________ 31
1.2.1.
Stany Zjednoczone ______________________________________________________ 31
1.2.2.
Japonia _______________________________________________________________ 32
1.2.3.
Europa Zachodnia i strefa euro _____________________________________________ 33
1.2.4.
Główne rynki wschodzące _________________________________________________ 37
1.2.5.
Wspólnota Niepodległych Państw ___________________________________________ 39
1.3. REALNY WZROST GLOBALNEGO HANDLU TOWAROWEGO W 2014 R. ________________ 41
1.4. UWARUNKOWANIA CENOWO – KURSOWE GLOBALNYCH OBROTÓW TOWAROWYCH W
2014 R. ______________________________________________________________________ 42
1.4.1.
Zmiany cen światowych ___________________________________________________ 42
1.4.2.
Zmiany kursowe ________________________________________________________ 44
1.4.3.
Zmiany obrotów handlu zagranicznego w głównych regionach _____________________ 45
1.5. PERSPEKTYWY ROZWOJU HANDLU ŚWIATOWEGO W 2015 R. _______________________ 48
1.6. GLOBALNE FINANSE PUBLICZNE _______________________________________________ 49
2.
POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ ________________________________________________ 53
2.1. POLSKA NA TLE UNII EUROPEJSKIEJ ____________________________________________ 53
2.1.1.
Produkt Krajowy Brutto ___________________________________________________ 53
2.1.2.
Przemysł ______________________________________________________________ 54
2.1.3.
Budownictwo ___________________________________________________________ 55
2.1.4.
Rynek pracy____________________________________________________________ 55
2.1.5.
Inflacja ________________________________________________________________ 56
2.2. ZARZĄDZANIE GOSPODARCZE UE ______________________________________________ 56
2.3. STRATEGIA EUROPA 2020 I KRAJOWY PROGRAM REFORM _________________________ 61
2.4. SWOBODNY PRZEPŁYW TOWARÓW I USŁUG _____________________________________ 66
2.4.1.
Swobodny przepływ osób _________________________________________________ 70
2.4.2.
Polityka przemysłowa ____________________________________________________ 72
2.4.3.
Pakiet klimatyczno-energetyczny ___________________________________________ 73
2.4.4.
Dostosowanie w zakresie energetyki_________________________________________ 75
2.4.5.
Rynek wewnętrzny a stosunki z krajami trzecimi ________________________________ 77
2.5. ABSORPCJA FUNDUSZY UNIJNYCH _____________________________________________ 82
2.5.1.
Perspektywa finansowa 2007-2013 __________________________________________ 82
2.5.2.
Perspektywa finansowa 2014-2020 __________________________________________ 86
3.
KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI ___________________________________ 93
3.1. MIĘDZYNARODOWE RANKINGI KONKURENCYJNOŚCI _____________________________ 93
3.2. POLSKA NA TLE KRAJÓW UE __________________________________________________ 96
4.
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO __________________________________________________ 99
4.1. DYNAMIKA PKB I CZYNNIKI WZROSTU ___________________________________________ 99
4.2. POPYT WEWNĘTRZNY ________________________________________________________ 104
4.3. WPŁYW INWESTYCJI NA DYNAMIKĘ PKB ________________________________________ 107
4.4. WPŁYW EKSPORTU NA DYNAMIKĘ PKB _________________________________________ 109
4.5. ROLA SEKTORÓW W TWORZENIU PKB _________________________________________ 111
4.6. PKB PER CAPITA W POLSCE NA TLE INNYCH KRAJÓW ___________________________ 113
3
MINISTERSTWO GOSPODARKI
5.
RYNEK PRACY ______________________________________________________________ 115
5.1. PRACUJĄCY ________________________________________________________________ 115
5.2. BEZROBOCIE I STOPA BEZROBOCIA ___________________________________________ 117
5.3. STRUKTURALNE NIEDOPASOWANIA NA RYNKU PRACY ___________________________ 118
5.4. ZAGRANICZNE WYJAZDY ZAROBKOWE _________________________________________ 122
6.
HANDEL ZAGRANICZNY ______________________________________________________ 125
6.1. SYTUACJA W POLSKIM HANDLU ZAGRANICZNYM W 2014 ROKU ___________________ 125
6.2. STRUKTURA GEOGRAFICZNA OBROTÓW HANDLU ZAGRANICZNEGO _______________ 127
6.3. ZMIANY STRUKTURY PRZEDMIOTOWEJ OBROTÓW TOWAROWYCH_________________ 131
6.4. HANDEL ZAGRANICZNY W I PÓŁROCZU 2015 ROKU ______________________________ 136
6.5. UWARUNKOWANIA KURSOWE I ICH WPŁYW NA OBROTY TOWAROWE ______________ 138
7.
INFLACJA I POLITYKA PIENIĘŻNA ______________________________________________ 139
7.1. CENY ______________________________________________________________________ 139
7.1.1.
Ceny towarów i usług konsumpcyjnych ______________________________________ 140
7.1.2.
Ceny produkcji przemysłowej i budowlano-montażowej _________________________ 141
7.2. POLITYKA PIENIĘŻNA ________________________________________________________ 143
7.2.1.
Podstawowe uwarunkowania realizacji polityki pieniężnej _______________________ 143
7.2.2.
Realizacja celu polityki pieniężnej w roku 2014 ________________________________ 143
7.2.3.
Instrumenty realizacji polityki pieniężnej _____________________________________ 144
8.
FINANSE PUBLICZNE _________________________________________________________ 147
8.1. BUDŻET PAŃSTWA __________________________________________________________ 147
8.2. FINANSE PUBLICZNE _________________________________________________________ 150
8.3. SPEŁNIENIE KRYTERIÓW TRAKTATU Z MAASTRICHT _____________________________ 153
9.
PRZEMYSŁ__________________________________________________________________ 155
9.1. DYNAMIKA I STRUKTURA PRODUKCJI PRZEMYSŁOWEJ___________________________ 155
9.1.1.
Dynamika produkcji przemysłowej__________________________________________ 155
9.1.2.
Struktura produkcji sprzedanej w sekcjach i działach przemysłu___________________ 159
9.1.3.
Produkcja wybranych wyrobów ____________________________________________ 161
9.2. SYTUACJA W WYBRANYCH SEKTORACH _______________________________________ 162
9.2.1.
Górnictwo węgla kamiennego _____________________________________________ 162
9.2.2.
Sektor motoryzacyjny ___________________________________________________ 165
9.2.3.
Sektor przemysłu chemicznego (łącznie z farmaceutycznym) ____________________ 167
9.2.4.
Sektor hutnictwa żelaza i stali _____________________________________________ 170
9.2.5.
Sektor elektroniczny ____________________________________________________ 171
9.2.6.
Sektory oparte na drewnie ________________________________________________ 172
10.
BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE POLSKI ____________________________________ 175
10.1. SYTUACJA NA RYNKU PALIWOWO – ENERGETYCZNYM ___________________________ 175
10.1.1.
Bezpieczeństwo krajowego systemu elektroenergetycznego _____________________ 175
10.1.2.
Sytuacja sektora elektroenergetycznego w 2014 roku __________________________ 176
10.1.3.
Odnawialne źródła energii (OZE) __________________________________________ 177
10.1.4.
Efektywność użytkowania energii w gospodarce _______________________________ 180
10.1.5.
Europejski system handlu emisjami gazów cieplarnianych _______________________ 183
10.1.6.
Energetyka jądrowa _____________________________________________________ 186
10.1.7.
Bezpieczeństwo sektora naftowego ________________________________________ 187
10.1.8.
Bezpieczeństwo sektora gazowego_________________________________________ 188
10.2. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ __________________________________________________ 190
4
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
11.
BUDOWNICTWO _____________________________________________________________ 197
11.1. WARTOŚĆ DODANA BRUTTO I PRODUKCJA SPRZEDANA BUDOWNICTWA ___________ 197
11.1.1.
Makroekonomiczne uwarunkowania dynamiki i wielkości produkcji budownictwa______ 197
11.1.2.
Dynamika i struktura produkcji budowlano-montażowej _________________________ 198
11.2. BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE ______________________________________________ 199
11.2.1.
Ogólna sytuacja budownictwa mieszkaniowego _______________________________ 199
11.2.2.
Budownictwo mieszkaniowe w 2014 roku ____________________________________ 201
11.3. OCENA FUNKCJONOWANIA SEKTORA BUDOWNICTWA ___________________________ 201
12.
SEKTOR USŁUG _____________________________________________________________ 203
12.1. WARTOŚĆ DODANA (USŁUGI RYNKOWE I NIERYNKOWE) __________________________ 203
12.2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SEKTORA USŁUG ________________________________ 204
12.3. HANDEL I NAPRAWY _________________________________________________________ 206
12.4. HANDEL ELEKTRONICZNY ____________________________________________________ 208
12.5. TRANSPORT, GOSPODARKA MAGAZYNOWA ____________________________________ 210
12.6. OGÓLNE PROBLEMY SEKTORA USŁUG _________________________________________ 211
13.
PRZEDSIĘBIORSTWA _________________________________________________________ 215
13.1. STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA I PRZEKSZTAŁCENIA WŁASNOŚCIOWE
PRZEDSIĘBIORSTW PAŃSTWOWYCH ___________________________________________ 215
13.1.1.
Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych ____________________ 215
13.1.2.
Proces przekształceń własnościowych ______________________________________ 217
13.1.3.
Przychody z prywatyzacji i dochody budżetowe z tytułu dywidend _________________ 219
13.1.4.
Przekształcenia własnościowe w 2015 roku __________________________________ 219
13.1.5.
Rozwój małej przedsiębiorczości ___________________________________________ 220
13.2. SYTUACJA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTW ____________________________________ 223
13.2.1.
Przychody, koszty i wyniki z poszczególnych rodzajów działalności ________________ 223
13.2.2.
Nakłady inwestycyjne i możliwości ich samofinansowania _______________________ 225
13.2.3.
Zadłużenie, należności, płynność finansowa __________________________________ 225
13.2.4.
Sytuacja finansowa w sekcjach gospodarki ___________________________________ 226
13.2.5.
Sytuacja finansowa w sektorach własnościowych ______________________________ 231
13.2.6.
Sytuacja finansowa w przedsiębiorstwach wg wielkości _________________________ 232
13.3. NAKŁADY INWESTYCYJNE I POLSKIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE _________________ 238
13.3.1.
Nakłady inwestycyjne ___________________________________________________ 238
13.3.1.
Polskie inwestycje zagraniczne ____________________________________________ 242
13.4. NAPŁYW BIZ DO POLSKI ______________________________________________________ 244
13.4.1.
Rola i znaczenie firm z udziałem kapitału zagranicznego ________________________ 244
13.4.2.
Napływ BIZ do Polski ____________________________________________________ 247
13.4.3.
BIZ wg krajów pochodzenia kapitału ________________________________________ 251
13.4.4.
Struktura sektorowa napływu BIZ __________________________________________ 253
13.4.5.
Atrakcyjność inwestycyjna Polski __________________________________________ 254
13.5. INNOWACYJNOŚĆ POLSKICH PRZEDSIĘBIORSTW I ICH OTOCZENIA ________________ 255
13.5.1.
Innowacyjność polskich przedsiębiorstw _____________________________________ 255
13.5.2.
Otoczenie instytucjonalne polskich przedsiębiorstw ____________________________ 259
13.6. ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORSTW__________________________________________________ 264
13.6.1.
Regulacje gospodarcze __________________________________________________ 264
13.6.2.
Bariery rozwoju przedsiębiorczości _________________________________________ 268
13.6.3.
Instrumenty wsparcia przedsiębiorczości ____________________________________ 270
5
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
SYNTEZA
Globalny kryzys ekonomiczny lat 2008-2009 skutkował w Polsce istotnym obniżeniem tempa wzrostu
PKB (do 2,6% w roku 2009). W latach 2010-2011 aktywność gospodarcza wzrosła. Nastąpiło
przyspieszenie tempa wzrostu PKB: w roku 2010 do 3,7% i w roku 2011 do 4,8%. W kolejnych dwóch
latach na gospodarkę Polski negatywnie oddziaływała druga fala światowego kryzysu ekonomicznego.
Tempo wzrostu gospodarczego ponownie spowolniło. W 2012 roku PKB zwiększył się o 1,8%, a w 2013
roku o 1,7%. Jednak w II półroczu 2013 roku zaobserwowano symptomy ożywienia. W III kwartale PKB
wzrósł o 2,4%, a w IV kwartale tempo wzrostu jeszcze przyspieszyło do 3,0%. Ta korzystna tendencja
była kontynuowana w roku 2014. We wszystkich kwartałach tempo wzrostu PKB wyraźnie przekraczało
poziom 3%, a w skali całego roku wyniosło 3,4%.
W latach 2012-2013 w porównaniu z latami 2010-2011 zmieniła się zasadniczo struktura czynników
mających wpływ na tempo wzrostu PKB. O ile w latach 2010-2011 czynnikiem decydującym o wzroście
PKB był popyt krajowy, o tyle w dwóch kolejnych latach wpływ popytu wewnętrznego pozostawał w
zasadzie neutralny, a czynnikiem zapewniającym wzrost PKB był eksport netto. W roku 2014 sytuacja
uległa zasadniczej zmianie. Ponownie, podobnie jak w latach 2010-2011 czynnikiem decydującym o
wzroście PKB był popyt krajowy, którego wkład we wzrost PKB wyniósł 4,8 pkt. proc. (0,4 pkt. proc. w
roku 2013) podczas gdy wkład eksportu netto był ujemny – 1,4 pkt. proc. wobec dodatniego wkładu w
2013 roku (1,3 pkt. proc.).
W handlu zagranicznym zanotowano w 2014 roku, podobnie jak rok wcześniej, zwiększenie zarówno
eksportu, jak i importu. O ile jednak w 2013 roku tempo wzrostu eksportu było szybsze od tempa
wzrostu importu (odpowiednio: 8,0% i 1,9%), to w 2014 roku sytuacja uległa zmianie – eksport wzrósł
nieznacznie wolniej od importu (odpowiednio: 7,0% i 7,3%). Efektem zmiany relacji dynamiki eksportu i
importu był wzrost ujemnego salda wymiany z zagranicą z 2,0 mld EUR do 2,7 mld EUR.
W 2014 roku nastąpiła widoczna poprawa w realnej sferze gospodarki. Produkcja przemysłowa wzrosła
o 3,1% (w 2013 roku o 1,8%), a produkcja budowlano-montażowa zwiększyła się o 3,0% wobec spadku
o 5,6% przed rokiem. Nakłady inwestycyjne wzrosły o 8,7% (w roku 2013 spadły o 1,2%). Przeciętne
zatrudnienie zwiększyło się o 1,0% wobec spadku o 1,8% rok wcześniej. Stopa bezrobocia
rejestrowanego na koniec 2014 roku wyniosła 11,5% i była niższa o 1,9 pkt. proc. niż rok wcześniej.
W 2014 roku doszło także do poprawy sytuacji w zakresie finansów publicznych. W roku 2013 deficyt
sektora instytucji rządowych i samorządowych stanowił 4,0% PKB. W roku 2014 relacja ta zmniejszyła
się do 3,2% PKB. Zmniejszyła się także relacja zadłużenia sektora instytucji rządowych i
samorządowych do PKB z 57,1% w roku 2013 do 50,1% w roku 2014.
Sytuacja ekonomiczna Polski w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej pozostaje korzystna.
Polska należy do najszybciej rozwijających się krajów Europy. W wyniku szybszego tempa wzrostu
gospodarczego w Polsce niż w Unii Europejskiej (28) następuje systematyczny wzrost relacji PKB per
capita Polski do PKB per capita Unii. Wg parytetu siły nabywczej relacja wzrosła z 49,8% w roku 2005
do 61,8% w roku 2011 i 68,9% w roku 2014.
7
MINISTERSTWO GOSPODARKI
UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE. W roku 2014 globalny PKB, podobnie jak rok wcześniej wzrósł o
3,4%. Wyniki osiągnięte w roku 2014 potwierdzają występującą w ostatnich latach tendencję, iż
podtrzymanie globalnego trendu rozwojowego jest możliwe dzięki szybszemu rozwojowi krajów
rozwijających się niż krajów rozwiniętych. PKB w krajach rozwijających się wzrósł o 4,6% (o 5,0% w
roku 2013), a w krajach rozwiniętych o 1,8% (o 1,4% w 2013 roku). Należy jednak zwrócić uwagę, iż w
2014 roku w krajach rozwijających się nastąpiło spowolnienie tempa wzrostu, a w gospodarkach
rozwiniętych – przyspieszenie.
W grupie państw rozwiniętych wyraźne ożywienie nastąpiło w strefie euro, gdzie po spadku PKB w roku
2013 o 0,3%, w roku 2014 odnotowano wzrost o 0,9%. Szczególnie cieszy istotna poprawa sytuacji u
naszego głównego partnera handlowego w Niemczech, gdzie PKB wzrósł o 1,6% wobec 0,2% przed
rokiem. W Stanach Zjednoczonych tempo wzrostu PKB nieznacznie przyspieszyło z 2,2% w roku 2013
do 2,4% w roku 2014, natomiast w Japonii odnotowano spadek PKB o 0,1% (w roku 2013 wzrost o
1,6%).
Wzrost PKB w gospodarce chińskiej wyniósł w 2014 roku 7,4% (w dwóch poprzednich latach wzrost był
nieco szybszy i wynosił 7,7%). Przyspieszyła natomiast gospodarka indyjska, gdzie w 2014 r. nastąpił
wzrost o 7,2% wobec 6,4% w roku 2013. Wyhamowanie wzrostu odnotowano w krajach Wspólnoty
Niepodległych Państw (z 2,2% do 1,0%), w tym w Rosji (z 1,3% do 0,6%).
Wg MFW tempo wzrostu PKB w gospodarce globalnej w 2015 roku spowolni do 3,3%. Dalszej poprawy
sytuacji można oczekiwać w strefie euro, gdzie przewiduje się przyspieszenie tempa wzrostu do 1,4%.
W Niemczech oczekiwane tempo wzrostu wynosi 1,6%, podobnie jak osiągnięte w 2014 roku. W
Stanach Zjednoczonych oczekuje się 2-proc. wzrostu PKB, a w Japonii wyjścia z recesji – po spadku
PKB w 2014 roku w kolejnym roku przewidywany jest w wzrost w wysokości 0,7%. Gospodarki chińska i
indyjska powinny rozwijać się nieco wolniej niż w 2014 r., ale wciąż w tempie bliskim 7%. Najbardziej
pesymistyczne prognozy dotyczą Wspólnoty Niepodległych Państw, gdzie w 2015 roku przewidywany
jest spadek PKB o 2,2% (w 2014 notowano wzrost o 1,0%). W Rosji PKB miałby spaść o 3,4% wobec
wzrostu o 0,6% w roku 2014. Powyższe prognozy obciążone są znacznym stopniem niepewności,
głównie w kontekście rozwoju sytuacji kryzysowej na Ukrainie i jej oddziaływania na relacje UE-USARosja.
Wg MFW w roku 2014 globalne obroty handlowe towarami i usługami zwiększyły się o 3,4% (przed
rokiem o 3,5%) czyli w tempie równym wzrostowi światowego PKB. Eksport krajów rozwiniętych
gospodarczo wzrósł o 3,3% wobec 3,1% rok wcześniej, a krajów rozwijających się o 3,4% wobec 4,6%
w roku 2013. Relacja tempa wzrostu eksportu krajów rozwijających się i rozwiniętych zmniejszyła się z
1,48 w roku 2013 do 1,03 w roku 2014. Import krajów rozwiniętych wzrósł w 2014 roku o 3,3% (przed
rokiem o 2,1%), a krajów rozwijających się o 3,4% wobec 5,2% w roku 2013.
Zgodnie z szacunkami WTO, w 2015 r. wolumen światowego handlu wzrośnie o 3,3%, a w 2016 roku o
kolejne 4%. Analitycy WTO podkreślają jednocześnie, że prognozy te obarczone są ryzykiem
związanym z utrzymującymi się napięciami geopolitycznymi oraz wciąż słabym wzrostem
gospodarczym, który ma kluczowe znaczenie dla wymiany handlowej.
W 2014 roku następowało umocnienie dolara amerykańskiego w stosunku do walut ważniejszych
gospodarek wschodzących, co było rezultatem notowanych w tych gospodarkach na początku roku
zaburzeń na rynkach finansowych oraz wynikłych stąd słabszych średniookresowych perspektyw
rozwojowych w porównaniu z gospodarkami wysoko rozwiniętymi. Generalnie zmiany kursowe, jakie
następowały w tych gospodarkach w 2014 roku, były zbieżne z ogólnym trendem dewaluacyjnym
realnego efektywnego kursu lokalnych walut.
8
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI. W świetle międzynarodowych porównań i
rankingów polska gospodarka wciąż nie jest klasyfikowana wśród gospodarek wysoce konkurencyjnych.
Jednak na przestrzeni ostatnich lat pozycja Polski systematycznie się poprawiała. Świadczy to o
dokonanym postępie i słusznie obranym kierunku zmian, zwłaszcza tych o charakterze deregulacyjnym.
Do oceny postępu w zakresie realizacji strategii społeczno-gospodarczej UE - Strategii Europa 2020,
służy zestaw dziesięciu tzw. wskaźników głównych, pogrupowanych w pięciu kategoriach
problemowych. W kontekście konkurencyjności warto zwrócić uwagę przede wszystkim na wskaźniki z
obszaru innowacyjności oraz edukacji. Z porównania ze średnią unijną wynika, że Polska zajmuje
relatywnie dobrą pozycję pod względem wskaźników edukacji, natomiast w obszarze innowacyjności,
efektywności energetycznej oraz ubóstwa i wykluczenia społecznego nasz kraj plasuje się wyraźnie
poniżej średniej unijnej.
WZROST GOSPODARCZY. Aktywność gospodarcza Polski w ostatnich latach stabilnie rosła. Mimo że
dynamika produktu krajowego brutto w latach 2012 i 2013 nie była zbyt wysoka (średnioroczny wzrost w
tym okresie wyniósł 1,7%), to pozostawała dodatnia. W 2014 roku tempo wzrostu PKB przyspieszyło do
3,4%. PKB Polski wzrastał nieprzerwanie od 1992 roku, czego nie zachwiał także kryzys 2008/2009.
Stabilny i zrównoważony rozwój gospodarki zapewnia wzrost zaufania do prowadzonej polityki
ekonomicznej państwa. Prowadzi to również do zwiększonego zainteresowania rodzimym rynkiem
inwestorów z kraju, ale także ze strony inwestorów zagranicznych.
W kolejnych kwartałach 2012 roku tempo wzrostu PKB sukcesywnie zmniejszało się (z 3,7% w I
kwartale do 0,2% w IV kwartale). W skali 2012 roku PKB zwiększył się o 1,8%. W roku 2013 roczne
tempo wzrostu jeszcze nieznacznie spowolniło (do 1,7%) jednak z kwartału na kwartał następował
wzrost aktywności gospodarczej znajdujący odzwierciedlenie w zwiększającym się tempie wzrostu PKB
(od 0,5% w I kwartale do 2,4% w III kwartale i 3,0% w IV kwartale). Istotną poprawę odnotowano w roku
2014, kiedy to w poszczególnych kwartałach tempo wzrostu wyraźnie przekraczało 3,0%. W I kwartale
2015 roku PKB zwiększył się o 3,6%.
W ostatnich trzech latach zasadniczej zmianie uległa rola czynników mających wpływ na wzrost
gospodarczy. W latach 2012 i 2013 popyt krajowy nie przyczyniał się do wzrostu PKB. W 2012 roku
jego wkład był negatywny (minus 0,4 pkt. proc.) a w roku 2013 wprawdzie dodatni lecz niewielki (0,4
pkt. proc.). W takiej sytuacji czynnikiem determinującym wzrost PKB był eksport netto z wkładem
odpowiednio 2,2 pkt. proc. oraz 1,3 pkt. proc. W 2014 roku sytuacja diametralnie się zmieniła. Jedynym
czynnikiem decydującym o wzroście PKB był popyt krajowy, którego wkład wyniósł 4,8 pkt. proc.,
podczas gdy wkład eksportu netto był negatywny (minus 1,4 pkt. proc.).
INWESTYCJE. Po wysokim wzroście nakładów inwestycyjnych w 2011 roku (o 10,6%), w dwóch
kolejnych latach notowano spadki, o 2,8% w roku 2012 i 1,2% w roku 2013. Poprawa sytuacji
uwidoczniła się dopiero w roku 2014, kiedy nakłady inwestycyjne wzrosły o 8,7%. W I półroczu 2015
roku nakłady inwestycyjne wzrosły o 14,6%.1 Nakłady inwestycyjne w 2014 roku wyniosły 248,9 mld zł.
W strukturze nakładów (w cenach bieżących) dominowały wydatki na budynki i budowle (57,0%). Udział
nakładów na maszyny i urządzenia stanowił 31,3%, a na środki transportu 10,8%.
1
W przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 49 osób.
9
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Polscy przedsiębiorcy coraz częściej decydują się również na podejmowanie działalności poza
granicami kraju. Przez długi czas ograniczali się do działalności eksportowej, ale wraz ze zmianami
gospodarczymi, które dokonywały się od początku transformacji i przyniosły ze sobą wzrost
przedsiębiorczości oraz zwiększenie udziału sektora prywatnego w gospodarce, polskie firmy zaczęły
także inwestować za granicą. Umocnienie pozycji na rynku krajowym zachęciło wiele z nich do realizacji
bardziej odważnych strategii, obejmujących również ekspansję kapitałową. Przejawem zwiększonego
zainteresowania rynkami zagranicznymi było coraz bardziej widoczne zaangażowanie polskich firm w
realizowane tam fuzje, przejęcia, działalność w ramach oddziałów, filii, czy w końcu, budowę zakładów
produkcyjnych. Istotny wpływ na zwiększenie obecności polskich firm na zagranicznych rynkach miała
akcesja Polski do Unii Europejskiej. Mimo iż w dalszym ciągu obserwowana jest znaczna koncentracja
działalności inwestycyjnej na rynku europejskim, nie brakuje firm, które inwestują na innych
kontynentach: w Azji, obu Amerykach, czy Afryce. Dzięki tym inwestycjom Polska stała się jednym z
największych inwestorów zagranicznych wśród nowych państw członkowskich Unii Europejskiej (UE12), a skumulowana wartość polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniosła na koniec 2013
roku ok. 20,6 mld EUR.
Mimo wzrostu wartości polskich inwestycji zagranicznych, w perspektywie najbliższych lat Polska
pozostanie raczej importerem kapitału. Z jednej strony wynika to z realizowanej polityki zmierzającej do
przyciągania zagranicznych inwestorów do Polski, a z drugiej część polskich podmiotów nie czuje się na
tyle silna i innowacyjna, aby konkurować na rynku globalnym.
Firmy z udziałem zagranicznego kapitału i podejmowane przez nie inwestycje na przestrzeni ostatnich
dekad sprzyjały zmianom jakościowym w polskiej gospodarce. Efektem ich funkcjonowania był wzrost
zaawansowania technicznego prowadzący do wzrostu efektywności, dyfuzji technologii oraz produkcji i
eksportu dóbr wyżej przetworzonych. Zagraniczne firmy miały swój wkład w modernizację przemysłu i
procesów produkcyjnych, a także kształtowały rozwój sektora usług. Były często inicjatorem
innowacyjnych przedsięwzięć, stymulowały i ułatwiały wdrażanie nowych rozwiązań technologicznych,
umożliwiających osiąganie licznych efektów synergicznych.
Istotnym czynnikiem, zwiększającym atrakcyjność inwestycyjną Polski była akcesja do Unii
Europejskiej. Mimo, że jeszcze przed wejściem do UE Polska była relatywnie atrakcyjnym krajem,
akcesja do UE dawała gwarancję stabilności, przewidywalności i bezpieczeństwa inwestorom
zagranicznym, co pozwoliło im na planowanie swoich działań w dłuższym horyzoncie czasowym, przy
mniejszym ryzyku. W latach 2004–2013 wartość napływu BIZ do Polski wyniosła ok. 100 mld EUR.
Wraz ze wzrostem napływu BIZ kierowanych do Polski, zwiększał się również udział Polski w
światowych przepływach BIZ. W okresie przedakcesyjnym 1999–2003 wynosił on niewiele ponad 0,7%,
natomiast w latach 2004–2011 przekroczył 1,1%.
Przemiany w polskiej gospodarce zapoczątkowane wraz z transformacją doprowadziły do wzmocnienia
pozycji gospodarczej Polski w świecie. Ponadto, członkostwo w organizacjach międzynarodowych oraz
akcesja w struktury unijne pozytywnie wpłynęły na postrzeganie Polski przez zagranicznych inwestorów.
Zainteresowanie zagranicznych inwestorów naszym krajem jest wciąż znaczące. Potwierdzają to wyniki
osiągane przez Polskę w raportach oraz rankingach atrakcyjności inwestycyjnej. Ocena klimatu
inwestycyjnego przez zagranicznych przedsiębiorców jest z roku na rok coraz lepsza.
10
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
PRZEMYSŁ. Po relatywnie szybkim wzroście produkcji przemysłowej w latach 2010 i 2011
(odpowiednio o 9,0% i 7,5%) w trzech kolejnych latach nastąpiło znaczące spowolnienie tempa wzrostu.
W roku 2012 produkcja wzrosła o 0,5%, w 2013 roku o 1,8%, a w roku 2014 o 3,1%. W ostatnich trzech
latach dynamika produkcji przyspieszała z roku na rok. W I półroczu 2015 roku produkcja przemysłowa
wzrosła o 4,6% wobec wzrostu o 4,3% rok wcześniej2.
Decydujący wpływ na dynamikę produkcji przemysłu ma sekcja przetwórstwa przemysłowego,
partycypująca w ponad 80% w produkcji całkowitej. W sekcji tej produkcja w 2014 roku wzrosła o 4,3%.
Drugą sekcją, w której odnotowano wzrost produkcji była dostawa wody, gospodarowanie ściekami i
odpadami (wzrost o 2,7%). W pozostałych dwóch sekcjach nastąpił spadek produkcji.
Występujące w Polsce tendencje w zakresie kształtowania się dynamiki produkcji przemysłowej w
poszczególnych sekcjach w długim okresie, są zgodne z tendencjami w krajach gospodarczo
rozwiniętych. Najszybciej wzrasta produkcja w przemyśle przetwórczym, który decyduje o kształtowaniu
się dynamiki w całym przemyśle. Natomiast w górnictwie i energetyce następuje zmniejszenie produkcji.
W 2014 roku, w porównaniu z rokiem 2005, produkcja przemysłowa ogółem wzrosła o 50,9%, w tym
produkcja przemysłu przetwórczego zwiększyła się o 63,4%. W tym samym okresie produkcja górnictwa
i wydobywania zmniejszyła się o 10,8%, a sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną,
gaz i gorącą wodę o 9,1%. W dostawie wody, gospodarowaniu ściekami i odpadami odnotowano wzrost
o 46,1%.
W przemyśle przetwórczym na 22 badane działy wzrost produkcji w 2014 roku odnotowano w
szesnastu (w 2013 roku działów takich było dwanaście). Najbardziej wzrosła produkcja mebli,
komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych oraz wyrobów tekstylnych. Najgłębsze spadki miały
miejsce w produkcji pozostałego sprzętu transportowego oraz w przemyśle chemicznym.
Sekcję przetwórstwa przemysłowego cechuje zróżnicowanie dynamiki produkcji w poszczególnych
działach w długim okresie. W 2014 roku w porównaniu z rokiem 2005 najwyższy wzrost (prawie
trzykrotny) miał miejsce w produkcji urządzeń elektrycznych oraz produkcji komputerów, wyrobów
elektronicznych i optycznych. W produkcji wyrobów z metali odnotowano ponad dwukrotny wzrost.
Zmniejszenie dotyczyło dwóch działów produkcji: wyrobów tytoniowych (o 28%) oraz odzieży (o 9%).
Przeciętne zatrudnienie w przemyśle wyniosło w 2014 roku 2.677 tys. osób i było wyższe o 1,9% niż
przed rokiem (w 2013 roku zatrudnienie zmniejszyło się o 1,8%, a spadek miał miejsce we wszystkich
sekcjach). Zatrudnienie wzrosło w przemyśle przetwórczym o 2,9% oraz w dostawie wody,
gospodarowaniu ściekami i odpadami o 1,8%. W pozostałych sekcjach zatrudnienie zmniejszyło się.
Wydajność pracy mierzona produkcją sprzedaną na jednego zatrudnionego zwiększyła się w 2014 roku
o 1,2% (przed rokiem o 3,7%). Główną przyczyną zmniejszenia tempa wzrostu wydajności pracy w
2014 roku był dynamiczny wzrost zatrudnienia. W 2014 roku wydajność zwiększyła się w trzech
sekcjach, najbardziej w przemyśle przetwórczym, o 1,4%. Spadek wydajności (o 0,7%) odnotowano w
górnictwie.
W 2014 roku dynamika wydajności pracy, podobnie jak w 2013 roku nie nadążała za dynamiką
wynagrodzeń realnych, co skutkowało wzrostem jednostkowych kosztów pracy (o 1,7% wobec 0,2%
przed rokiem). Wzrost jednostkowych kosztów pracy w 2014 roku dotyczy wszystkich sekcji przemysłu.
Najwyższy wzrost miał miejsce w przemyśle przetwórczym (o 2,9%) oraz w dostawie wody,
gospodarowaniu ściekami i odpadami (o 2,2%).
Dane dotyczące I półrocza 2014 i 2015 roku odnoszą się do podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących
przekracza 9 osób.
2
11
MINISTERSTWO GOSPODARKI
BUDOWNICTWO. Budownictwo stanowi jedną z głównych gałęzi gospodarki, mającą na celu
zaspokajanie podstawowych potrzeb materialnych obywateli. Decydującymi czynnikami wpływającymi
na popyt na usługi budowlane oraz umożliwiającymi rozwój sektora budowlanego są w największym
stopniu poziom i struktura nakładów inwestycyjnych w gospodarce oraz ogólna koniunktura na rynku i
sytuacja ekonomiczna ludności.
Po dynamicznym wzroście produkcji budowlano-montażowej ogółem w 2011 roku (o 11,0%) w dwóch
kolejnych latach nastąpiły spadki produkcji, o 7,3% w roku 2012 i o 5,6% w roku 2013. W roku 2014
spadkowa tendencja została zahamowana, produkcja wzrosła o 3,0%.
W 2014 r. oddano do użytkowania 143,2 tys. mieszkań, o 1,3% mniej niż w roku 2013. Spadek liczby
oddanych mieszkań dotyczył budownictwa indywidualnego, komunalnego oraz spółdzielczego. Więcej
mieszkań oddano do użytkowania w budownictwie przeznaczonym na sprzedaż lub wynajem,
społecznym czynszowym oraz zakładowym.
HANDEL ZAGRANICZNY. Dynamika polskiego eksportu w decydującej mierze zależy od
ogólnoświatowych uwarunkowań koniunkturalnych, w tym przede wszystkim na rynkach naszych
głównych partnerów handlowych, wśród których kluczowe miejsce zajmuje Unia Europejska, będąca
odbiorcą ponad 77% polskich towarów sprzedawanych za granicą.
W Unii Europejskiej w ostatnim okresie obserwuje się powolne, lecz stabilne ożywienie gospodarcze.
Zgodnie z danymi OECD po notowanej stagnacji w UE w 2013, w tym spadku PKB o 0,3% w strefie
euro, 2014 r. przyniósł wzrost gospodarczy unijnych gospodarek na poziomie 1,3%, w tym w krajach
strefy euro o 0,9%.
Na kształtowanie się polskich obrotów towarowych z zagranicą znaczący wpływ ma również sytuacja
ekonomiczna Wspólnoty Niepodległych Państw, w tym szczególnie Rosji i Ukrainy. Sytuacja Rosji w
kontekście trwającego konfliktu na Ukrainie, spadku cen ropy oraz sankcji zagranicznych uwypukliła
ukryte słabości strukturalne gospodarki. Załamanie cen ropy naftowej, napięta sytuacja finansowa,
międzynarodowe sankcje ekonomiczne oraz malejąca wiarygodność przełożyły się na ponad dwukrotne
spowolnienie wzrostu gospodarczego Rosji, do 0,6% w 2014 r. Pogorszenie koniunktury gospodarczej
Rosji wpłynęło na sytuację gospodarczą całej WNP, której PKB w 2014 r. wzrósł w 2014 r. o 1% wobec
2,2% przed rokiem.
Z kolei wśród ważniejszych uwarunkowań wewnętrznych wymiany towarowej Polski z zagranicą w
2014 r. należy wymienić m.in.: relatywną stabilizację nominalnego kursu złotego względem dwóch
najważniejszych walut rozliczeniowych w polskiej wymianie handlowej, tj. euro i dolara. Średni kurs euro
w złotych osłabił się o 0,3% (w ujęciu r/r), a kurs dolara o 0,2%.
W 2014 roku eksport towarów wyniósł 165,8 mld EUR, natomiast import osiągnął poziom 168,4 mld
EUR. Tempo wzrostu eksportu wyniosło 7,0% wobec 8,0% rok wcześniej, a importu 7,3% wobec 1,9%.
Zmiana relacji między tempem wzrostu eksportu i importu skutkowała wzrostem ujemnego salda
wymiany towarowej z 2,0 mld EUR w 2013 roku do ok. 2,7 mld EUR w roku 2014.
Zdecydowana większość eksportowanych towarów kierowana jest na rynki krajów rozwiniętych (84,1%
w roku 2014). Rynki krajów unijnych stanowiły w polskim eksporcie 77,5%, w tym Niemcy 26,3%.
Wszystkie ww. wskaźniki były w roku 2014 wyższe niż w roku poprzednim. W strukturze importu kraje
rozwinięte stanowiły 65,9%, w tym UE – 59,0%. Natomiast import z Rosji stanowił 10,3%, a z Chin
10,4%. Wygenerowana w 2014 roku nadwyżka w wymianie z krajami rozwiniętymi wyniosła 28,4 mld
12
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
EUR (rok wcześniej 23,4 mld EUR). W wymianie z Rosją i Chinami odnotowano deficyt w wysokości
10,4 mld EUR i 15,9 mld EUR (przed rokiem odpowiednio 10,9 mld EUR oraz 13,0 mld EUR.).
Największe znaczenie w polskiej wymianie towarowej z zagranicą mają wyroby przemysłu
elektromaszynowego, które w 2014 r. stanowiły 39,7% w eksporcie oraz 36,7% w imporcie. Eksport tych
wyrobów zwiększył się w 2014 roku o 8,0%, a import o 9,4%. Wyroby przemysłu chemicznego stanowiły
13,9% eksportu i 17,5% importu, a artykuły rolno-spożywcze 13,2% eksportu i 9,0% importu. Warto
zwrócić uwagę, iż eksport tych ostatnich, mimo rosyjskiego embarga skutkującego zmniejszeniem
wywozu na ten rynek, zwiększył się o 7,1%, a udział artykułów rolno-spożywczych w eksporcie ogółem
pozostał na poziomie z roku 2013.
W I półroczu 2015 roku eksport towarów osiągnął poziom 87,2 mld EUR (wzrost o 6,7%), a import 84,3
mld EUR (wzrost o 1,9%). Wyniki te przełożyły się na przekształcenie notowanego w 2014 r. deficytu
handlowego w wysokości blisko 1 mld EUR w nadwyżkę o wartości 2,9 mld EUR.
RYNEK PRACY. W 2014 roku sytuacja na rynku pracy nieznacznie poprawiła się, choć nie doszło do
zdecydowanego przełamania negatywnych tendencji. Liczba pracujących w wieku 15 lat i więcej
wynosiła 15,9 mln, a w grupie 20-64 lata 15,5 mln. W tym okresie wskaźnik zatrudnienia, określający
udział ludności pracującej w wieku 20-64 lata w ogólnej liczbie ludności tej grupy wiekowej wyniósł
66,5% (wyznaczony do 2020 roku cel dla Polski zgodnie ze Strategią Europa 2020 to 71%). W roku
2014 wskaźnik zatrudnienia w UE ukształtował się na poziomie 69,2%. Wskaźnik ten w Polsce jest
nadal jednym z niższych w Unii Europejskiej.
W Polsce, podobnie do większości krajów UE, istotnym problemem jest poziom zatrudnienia wśród
osób młodych. Tylko nieliczne kraje mogą poszczycić się wysokimi wskaźnikami zatrudnienia w tej
grupie wiekowej - Niderlandy i Malta mają wskaźnik bliski 70%. W 2014 r. pracowało tylko 24% młodych
Greków oraz blisko 30% osób w wieku 20-24 w Hiszpanii i we Włoszech, a także ponad 30% osób w
Chorwacji, Bułgarii czy Luksemburgu. Polska ze wskaźnikiem 43,8% również odstaje
in minus od średniej UE. Wyraźna dysproporcja (ponad 9 pkt. proc.) pomiędzy danymi dla Polski i UE
widoczna jest również w grupach wiekowych osób starszych (przedział wiekowy 55-64).
Według statystyk bezrobocia rejestrowanego, na koniec 2014 roku bez pracy pozostawało 1.825 tys.
osób. Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 11,5% i była o 1.9 pkt. proc. niższa niż przed rokiem.
Na koniec czerwca 2015 stopa bezrobocia obniżyła się do 10,3%.
Procesy modernizacyjne i restrukturyzacyjne zachodzące w polskiej gospodarce przyczyniają się do
zmian struktury popytu na pracę zarówno na lokalnych rynkach pracy jak i na rynku krajowym. Zmiany
struktury popytu na pracę wymagają odpowiedniego dostosowania podaży pracy poprzez rozwój
kwalifikacji pracowników oraz zwiększenie ich mobilności, związanej z gotowością do podjęcia pracy
poza miejscem aktualnego zamieszkania.
Zauważalne jest powiązanie poziomu wykształcenia ze wskaźnikiem stopy bezrobocia. Wyższe
wykształcenie wciąż jest czynnikiem obniżającym ryzyko wystąpienia bezrobocia. Podnoszenie
kwalifikacji zawodowych nie jest w Polsce zjawiskiem powszechnym. W okresie 2011-2013 jedynie
4,5% osób, wśród osób niepracujących zawodowo, wskazało brak kwalifikacji wymaganych przez
pracodawcę jako przyczynę (subiektywną) pozostawania bez zatrudnienia. Obserwowana jest wyraźna
korelacja intensywności procesu dokształcania z wiekiem, poziomem wykształcenia oraz miejscem
zamieszkania. Ilość osób uczestniczących w podnoszeniu kwalifikacji zmniejsza się wraz z ich wiekiem.
Wśród osób dokształcających się dominują osoby w wykształceniem wyższym i policealnym. Wśród
dokształcających się około połowę stanowią osoby pochodzące z miast powyżej 100 tys. mieszkańców.
13
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W następstwie integracji Polski z Unią Europejską w 2004 roku i stopniowego otwierania rynków pracy
przez państwa członkowskie, wielu obywateli polskich zdecydowało się na wyjazd zarobkowy za
granicę. Skutkiem był istotny wzrost emigracji w pierwszych latach po akcesji. Wyniki spisu
powszechnego w 2011 roku potwierdziły obserwowany w ostatnich latach wzrost liczby Polaków
przebywających za granicą. Wykazały, że ponad 2 mln osób będących stałymi mieszkańcami Polski,
przebywało w momencie spisu dłużej niż 3 miesiące za granicą. Wśród emigrantów kobiety stanowiły
51,1%. Spośród krajów, które od lat są głównymi kierunkami polskiej emigracji znaczący wzrost
Polaków zaobserwowano w Niemczech i Wielkiej Brytanii. Popularna jest również Irlandia, Holandia i
Norwegia. Polacy są najliczniejszą mniejszością narodową w Norwegii. Krótkookresowe zagraniczne
wyjazdy zarobkowe stanowią coraz częściej element życiowego planu, a ich naturalnym następstwem
jest ponowne osiedlenie się w Polsce
Zjawiska migracyjne obejmują również napływ obcokrajowców na tereny Polski. Dotychczas liczba
imigrantów w Polsce jest nieznaczna. Spis ludności 2011 r. wykazał, że w Polsce przebywa 56,3 tys.
stałych mieszkańców innych krajów. Wśród stałych mieszkańców Polski jedynie 0,2% to cudzoziemcy.
Jednym z motywów przyjazdu cudzoziemców jest podjęcie pracy w Polsce. W 2014 r. wydano ponad
43,6 tys. zezwoleń na pracę w Polsce dla obcokrajowców. Najliczniejszą grupę uprawnionych stanowili
obywatele Ukrainy (60,3%), a następnie Wietnamu (5,4%), Chin (4,9%) i Białorusi (4,2%). Najwięcej
obcokrajowców podjęło pracę w budownictwie, handlu hurtowym i detalicznym oraz gospodarstwach
domowych.
CENY. W 2014 r., średniorocznie, ceny towarów i usług konsumpcyjnych pozostały na niezmienionym
poziomie w stosunku do cen z roku poprzedniego. Dynamika procesu, podobnie jak w roku
poprzedzającym, determinowana była głównie stosunkowo dużą zmiennością cen żywności oraz
nośników energii na rynkach międzynarodowych. Na spadek cen żywności miały wpływ m.in. wysokie
plony upraw rolnych w kraju, spadające ceny surowców rolnych na rynkach światowych oraz
ograniczenie eksportu towarów rolno-spożywczych do Rosji w związku z wprowadzonym embargiem. W
przypadku surowców energetycznych, znaczący wpływ na kształtowanie się ich cen miał silny spadek
cen ropy naftowej. Tempo zmian cen w 2014 roku było niższe od przyjętego w założeniach do ustawy
budżetowej (2,4%), jak i celu inflacyjnego NBP (2,5%).
Największy wpływ w 2014 roku na kształtowanie się średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług
konsumpcyjnych miały ceny towarów i usług związanych z utrzymaniem mieszkania oraz napojów
alkoholowych i wyrobów tytoniowych, których kontrybucja wyniosła odpowiednio: +0,3 pkt. proc. i +0,24
pkt. proc. W odwrotną stronę oddziaływały spadki cen odzieży i obuwia, żywności i napojów
bezalkoholowych oraz towarów i usług związanych z transportem.
Średnioroczne ceny produkcji sprzedanej przemysłu w 2014 roku spadły o 1,5%, podczas gdy w 2013 r.
spadek wyniósł 1,3%. Najgłębszy spadek cen zaobserwowano w górnictwie i wydobywaniu. Niższe były
również ceny w przetwórstwie przemysłowym. Średnioroczne ceny produkcji budowlano-montażowej
spadły w 2014 roku o 1,2% (w 2013 r. spadek wyniósł 1,8%).
W I półroczu 2015 roku ceny towarów i usług konsumpcyjnych spadły o 1,2%. Natomiast w okresie
styczeń-maj kontynuowana była spadkowa tendencja cen produkcji sprzedanej przemysłu (spadek o
2,6%) oraz produkcji budowlano-montażowej (spadek o 0,4%).
14
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
POLITYKA PIENIĘŻNA. Rada Polityki Pieniężnej (RPP) w Założeniach polityki pieniężnej na 2014 rok
wśród zewnętrznych czynników o potencjalnie największym wpływie na skalę zmienności poziomu cen
w polskiej gospodarce, a także na politykę pieniężną NBP wskazała na niepewne perspektywy wzrostu
gospodarczego na świecie (w szczególności w strefie euro) oraz silnie ekspansywną politykę pieniężną
głównych banków centralnych prowadzącą do wzrostu zmienności cen aktywów oraz kursów
walutowych. Po stronie czynników endogenicznych - w kontekście kształtowania przebiegu procesów
inflacyjnych – RPP wymieniła: stan koniunktury gospodarczej w Polsce, sytuację na rynku pracy,
politykę fiskalną oraz rozwój akcji kredytowej. W Założeniach polityki pieniężnej na rok 2014 za główny
cel przyjęto utrzymanie inflacji w pobliżu średniookresowego celu inflacyjnego (2,5%). W związku z
silniejszym od oczekiwań spadkiem inflacji poniżej celu inflacyjnego w drugiej połowie roku, w
październiku 2014 r. RPP dokonała obniżki stóp procentowych (z wyjątkiem stopy depozytowej) i
zawężenia korytarza stóp procentowych do 2 pkt. proc. W rezultacie stopa referencyjna została
obniżona o 0,5 pkt. proc. i na koniec roku wyniosła 2,0%.
FINANSE PUBLICZNE. Utrzymywanie wysokiego deficytu sektora finansów publicznych, poprzez
negatywny wpływ na oszczędności krajowe, wzrost premii za ryzyko kraju, a co za tym idzie wyższy
koszt kapitału oraz konieczność obsługi coraz większego długu, wpływa hamująco na akumulację
kapitału i w efekcie przyczynia się do obniżenia tempa wzrostu potencjalnego PKB. Dyscyplina finansów
publicznych jest kluczowym elementem stabilności makroekonomicznej, a tym samym wiarygodności
państwa, która ma szczególne znaczenie w okresie obecnych zawirowań na rynkach finansowych i
towarzyszącej im niepewności oraz ryzyka gwałtownych przepływów kapitału.
Wynik sektora finansów publicznych w dużej mierze zależy od wahań koniunktury gospodarczej.
Zasadą jest, że w okresie szybkiego wzrostu gospodarczego dynamicznie rosną wpływy podatkowe
oraz spadają niektóre kategorie wydatków publicznych w związku z poprawą sytuacji ekonomicznej
społeczeństwa. Analogicznie, w przypadku spowolnienia gospodarczego wpływy podatkowe maleją
oraz rosną poszczególne kategorie wydatków publicznych. W ostatnich latach w Polsce można było
zaobserwować te prawidłowości.
24 stycznia 2014 roku Sejm RP uchwalił ustawę budżetową na rok 2014. Dopuszczalny poziom deficytu
budżetu państwa określono jako nie wyższy niż 47,5 mld zł. Faktyczny deficyt budżetu państwa na
koniec 2014 roku był mniejszy, niż pierwotnie zaplanowano, i wyniósł 29,0 mld zł.
Dochody budżetu państwa wyniosły 283,5 mld zł. W porównaniu do 2013 r. nastąpił wzrost dochodów o
4,3 mld zł. Relacja dochodów budżetu państwa do PKB w 2014 r. zmniejszyła się do poziomu 16,4%,
czyli o 0,4 pkt. proc. W ustawie budżetowej na rok 2014 wydatki przewidziano w wysokości 325,3 mld
zł. Zrealizowane wydatki były niższe od zaplanowanych o 12,8 mld zł, tj. o 3,9%. W porównaniu do roku
2013 wydatki były niższe o 8,8 mld zł. Relacja zrealizowanych wydatków budżetu państwa w 2014 r. do
PKB wyniosła 18,1%.
Obecna struktura wydatków budżetowych charakteryzująca się istotną, utrzymującą się od lat
dominacją wydatków zdeterminowanych, ogranicza możliwości rządu w kształtowaniu wielkości deficytu
budżetowego. Przepisy ustawowe i podjęte wcześniej zobowiązania prawne stanowią o absolutnej
konieczności realizacji wydatków zdeterminowanych m.in. takich jak: obsługa długu publicznego,
subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego, wydatki na wsparcie dla instytucji będących
dysponentami funduszy celowych. W ostatnim roku odnotowano poprawę w zakresie kształtowania się
struktury wydatków budżetu państwa i wystąpił spadek udziału wydatków sztywnych, co może
świadczyć o tendencji do uelastyczniania wydatków publicznych. Ich udział w wydatkach ogółem w
2014 r. wynosił 72,7% i był o 1,7 pkt. proc. niższy niż w 2013 r.
15
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Wg stanu na koniec maja 2015 r. dochody budżetu państwa wyniosły 116,3 mld zł, co stanowi 39,1%
rocznych dochodów przyjętych w ustawie budżetowej na rok 2015. Zaawansowanie wydatków jest
nieco wyższe i stanowi 39,6% (135,9 mld zł). Deficyt budżetowy po pierwszych pięciu miesiącach
wyniósł 19,6 mld zł, tj. 42,6% wielkości deficytu przyjętego w ustawie budżetowej na rok 2015 (46,1 mld
zł).
Poprawa stanu finansów publicznych i utrzymanie ich na bezpiecznym poziomie stanowi obecnie istotne
wyzwanie dla polityki gospodarczej Polski. Kluczowym celem jest przede wszystkim ograniczenie
wydatków sektora finansów publicznych oraz zmniejszenie deficytu i trwałe jego pozostanie na
pożądanie niskim poziomie. Długotrwale utrzymujący się deficyt budżetowy prowadzi do narastania
długu publicznego i negatywnie wpływa na sytuację gospodarczą kraju.
Z tego względu zjawiskiem niepokojącym był trwały, znaczny deficyt sektora finansów publicznych w
Polsce. Na koniec roku 2014 deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł do poziomu
55,2 mld zł, co stanowi 3,2% PKB. Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł na koniec
roku 2014 do poziomu 866,5 mld zł, tj. 50,1% PKB, było to jednak efektem jednorazowego czynnika,
obejmującego umorzenie w lutym 2014 r. skarbowych papierów wartościowych (SPW) w ramach
reformy systemu emerytalnego. Według przyjętych przez Ministerstwo Finansów prognoz na 2015 r.
wynik sektora instytucji rządowych i samorządowych oraz dług stanowić będą odpowiednio -2,7% i
51,7% PKB.
STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA GOSPODARKI. Istotnym warunkiem stabilnego wzrostu
gospodarczego jest rozwój sektora prywatnego. Dokonuje się on w drodze konsekwentnej realizacji
procesów prywatyzacyjnych, które skutecznie przyczyniają się do wzrostu inwestycji, poprawy kondycji
finansowej podmiotów, optymalizacji procesów wytwórczych i uzyskiwania trwałej zdolności do
konkurowania na rynku globalnym, ale również wpływają na równowagę budżetu państwa.
Sytuacja gospodarcza zarówno u polskich, jak i zagranicznych partnerów ma istotny wpływ na
skuteczność prowadzenia procesów prywatyzacyjnych, bowiem bezpośrednio oddziałuje na poziom
zainteresowania potencjalnych inwestorów ofertą prywatyzacyjną. Na efektywne prowadzenie procesów
prywatyzacyjnych oddziałuje również sytuacja na rynkach kapitałowych, która odzwierciedla stan
gospodarki, wskazuje na nastroje panujące wśród inwestorów oraz jest miejscem gdzie następuje
najszybsza, a zarazem najbardziej widoczna reakcja na zmiany koniunktury.
Procesy prywatyzacyjne prowadzone są w Polsce od początku okresu transformacji. Do końca 2014
roku przekształceniom własnościowym poddano 6.002 przedsiębiorstwa państwowe. Najwięcej
przedsiębiorstw objęto procesem przekształceń w początkowym okresie transformacji (3.619
przedsiębiorstw w latach 1990-1995 oraz 1.597 w latach 1996-2000). Łącznie do 2000 roku procesami
przekształceń własnościowych objęto prawie 87% ogólnej liczby podmiotów. W 2014 r. procesem
przekształceń objęto 2 przedsiębiorstwa.
Przychody z prywatyzacji od początku okresu transformacji do 2014 roku włącznie przekroczyły 150 mld
zł. Najwyższe przychody zrealizowano w okresach 1996-2000 i 2006-2010, stanowiły one odpowiednio
ok. 38% i ok. 22% całkowitych przychodów z prywatyzacji. Na rok 2014 zaplanowano przychody z
prywatyzacji w wysokości 3,7 mld zł. Zostały one zrealizowane w kwocie 1,0 mld zł, co stanowi 27,1%
przychodów zaplanowanych. Przychody z prywatyzacji w roku 2015 zostały oszacowane na 1,2 mld zł.
16
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ. Przedsiębiorczość umożliwia uzyskanie efektywności pozwalającej na
bieżące funkcjonowanie przedsiębiorstw i stwarza podstawy ich rozwoju. Jest zdeterminowana przez
różnorodne warunki otoczenia biznesu, takie jak przepisy prawne, system podatkowy, koszty pracy,
infrastrukturę drogową i telekomunikacyjną, system finansowy oraz sądowniczy.
Otoczenie regulacyjne wciąż pozostaje w katalogu czynników hamujących wzrost przedsiębiorczości w
Polsce. Zbyt skomplikowane i niezrozumiałe prawo jest wymieniane w sondażach publicznych jako
bariera rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej. Jeżeli już uda się przebrnąć przez
labirynt formalności okazuje się, że często prawo nakłada na przedsiębiorców nadmierne obowiązki,
powodując po ich stronie nieuzasadnione koszty – takie z reguły są doświadczenia przedsiębiorców.
Przedsiębiorstwa ze swej natury nie są przygotowane na ryzyko regulacyjne, dlatego też częste zmiany
prawa postrzegają jako działania wymierzone przeciwko nim. Dlatego też inicjatywy legislacyjne
powinny wychodzić naprzeciw ich oczekiwaniom, zaś przejrzystość i jednolitość regulacji winna
eliminować wątpliwości interpretacyjne, tak aby przedsiębiorcy mogli działać w oparciu o jasne
i zrozumiałe dla nich normy prawne.
W roku 2014 i na początku 2015 r. kontynuowano działania dotyczące doskonalenia otoczenia
regulacyjnego i poprawy instytucjonalnego otoczenia biznesu. Działania te wpisują się w Program
Lepsze Regulacje 2015, przyjęty przez Radę Ministrów 22 stycznia 2013 r., którego celem głównym jest
zapewnienie rozwiązań systemowych i organizacyjnych, niezbędnych dla tworzenia i oceny prawa w
oparciu o dowody, w tym zmniejszenie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej oraz
podniesienie konkurencyjności polskiej gospodarki. Podejmowane działania skupiały się przede
wszystkim na przeglądzie prawa gospodarczego pod kątem najbardziej uciążliwych obciążeń
regulacyjnych, stwarzających największe bariery w rozwoju przedsiębiorczości oraz wdrażaniu
odpowiednich przepisów prawnych ułatwiających wykonywanie działalności gospodarczej.
W latach 2011-2014 zrealizowane zostały cztery inicjatywy o charakterze deregulacyjnym, w ramach
których dokonano 300 zmian w ponad 100 ustawach, a korzyści finansowe dla gospodarki z
wprowadzonych rozwiązań mogą sięgać kwoty nawet kilku miliardów zł rocznie, głównie w postaci
zaoszczędzonych środków wynikających z redukcji obciążeń biurokratycznych. Wdrożone rozwiązania
odpowiadają na konkretne, zidentyfikowane w praktyce obrotu gospodarczego bariery prowadzenia
działalności gospodarczej.
W ramach pierwszej z inicjatyw deregulacyjnych (ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier
administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców) m.in. wprowadzono możliwość składania przez
obywateli i przedsiębiorców oświadczeń w miejsce wymaganych wcześniej zaświadczeń (zasada
zaufania państwa do obywatela oraz zasada, aby organ administracji jak najwięcej informacji
pozyskiwał samodzielnie od innych organów); leasing konsumencki, tj. możliwość zawierania umów
leasingowych z osobami nie prowadzącymi działalności gospodarczej.
W ramach drugiej z inicjatyw (ustawa z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków
obywateli i przedsiębiorców) zniesiono niektóre obowiązki informacyjne nałożone na przedsiębiorców,
co pozwoliło na zmniejszenie kosztów działalności.
Z kolei trzecia inicjatywa (ustawa z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń
administracyjnych w gospodarce) wprowadziła rozwiązania nakierowane na poprawę płynności
finansowej przedsiębiorstw, zniesienie niektórych obciążeń administracyjnych (obowiązków
informacyjnych) oraz uproszczenie przepisów.
17
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Natomiast następna, czwarta inicjatywa (ustawa z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania
działalności gospodarczej) objęła m.in.: tzw. Pakiet portowy – wsparcie konkurencyjności polskich
portów poprzez wydłużenie terminu na rozliczenie VAT w imporcie przez wiarygodnych przedsiębiorców
oraz skrócenie czasu kontroli granicznych w portach morskich do 24 h, a także zagwarantowała również
ułatwienie dostępu przedsiębiorców do finansowania inwestycji poprzez rozszerzenie możliwości
udzielania poręczeń dla przedsiębiorców przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej oraz wojewódzkie fundusze, ułatwienia w podatku akcyzowym (m.in. zmniejszenie obciążeń
przy obrocie olejami opałowymi), oraz zwolnienie pracowników z podatku dochodowego od dowozu do
zakładu pracy transportem zbiorowym organizowanym przez pracodawcę – zmniejszenie obowiązków
ewidencyjnych, ułatwienie rozliczeń podatkowych.
Kolejnym istotnym krokiem w celu poprawy otoczenia regulacyjnego jest przygotowanie założeń
projektu ustawy Prawo działalności gospodarczej, który został przyjęty przez Radę Ministrów 12 maja
2015 r. Prawo działalności gospodarczej ma zastąpić ustawę z 2004 r. o swobodzie działalności
gospodarczej i ma służyć wzmocnieniu praw przedsiębiorców. W sposób wyraźny zaakcentowane oraz
usystematyzowane zostaną w ustawie podstawowe zasady dotyczące wykonywania działalności
gospodarczej, stanowiące katalog podstawowych praw przedsiębiorcy. Ustawa określi również
szczegółowe zasady działania organów administracji w dziedzinie gospodarki. Planowane zmiany
legislacyjne powinny unowocześnić ramy prawne działalności gospodarczej w Polsce. Proponuje się
uporządkowanie przepisów poprzez nadanie głównej ustawie prawa gospodarczego charakteru
katalogu praw i instytucji prawnych wraz z wprowadzeniem rozwiązań szczegółowych.
Oprócz ww. prowadzone są także na szeroką skalę inne działania ukierunkowane na poprawę
otoczenia regulacyjnego przedsiębiorstw.
INNOWACYJNOŚĆ. Innowacyjność polskiej gospodarki na tle państw członkowskich Unii Europejskiej
jest w dalszym ciągu niska. Według najnowszego raportu Innovation Union Scoreboard 2015 Polska
osiągając syntetyczny wynik innowacyjności na poziomie 0,313 znalazła się wśród krajów określanych
jako umiarkowani innowatorzy (moderate innovators). Została sklasyfikowana na 24 miejscu w rankingu,
czyli na jednej pozycji wyżej w stosunku do zestawienia z poprzedniego roku, wyprzedzając Rumunię
(0,204), Bułgarię (0,229), Łotwę (0,272) i Litwę (0,283). Zmiany w tegorocznym rankingu wynikają
jednak nie tylko ze zmian aktywności innowacyjnej poszczególnych krajów, lecz również ze zmian
metodologii pomiaru, stąd ich porównywalność jest ograniczona.
Jednym ze wskaźników najczęściej wykorzystywanych w ocenie innowacyjności gospodarek są nakłady
poniesione na działalność innowacyjną, zwłaszcza wewnętrzne nakłady na B+R, które stanowią
warunek sine qua non postępu technologicznego i powstawania innowacji radykalnych. Polska, choć
systematycznie zwiększa nakłady na ten cel, wskaźnik intensywności prac B+R jest nadal niewielki. W
2013 r. wartość nakładów wewnętrznych na działalność badawczą i rozwojową (GERD) wyniosła ponad
14 mld zł, co stanowiło 0,87% PKB. Poziom tego wskaźnika był dwukrotnie niższy od celu przyjętego w
Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (1,7% w 2020 r.). Był to jeden z najsłabszych
wyników odnotowanych w krajach UE-28. Szczególnie duży dystans dzielił Polskę do liderów innowacji
takich jak kraje skandynawskie (średnio 3,2%), Niemcy (2,85%) czy Austria (2,81%); sporo do
nadrobienia ma też względem niektórych nowych państw członkowskich (Czechy – 1,91 %, Węgry –
1,41%).
Pozytywnym trendem obserwowanym od kilku lat jest zmiana struktury podmiotowej ponoszenia
nakładów na B+R. Na sektor przedsiębiorstw przypadło w 2013 r. blisko 44% wszystkich nakładów,
podczas gdy w 2004 r. udział ten nie przekraczał 30%.
18
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Nakłady przedsiębiorstw na działalność innowacyjną wyniosły ok. 30 mld zł i były w 2013 r. o 15%
niższe z porównaniu z rokiem poprzednim, głównie w wyniku spadku wydatków przedsiębiorstw
działających w sektorze usług. Nadal głównym źródłem finansowania działalności innowacyjnej były
środki własne przedsiębiorstw, które stanowiły 75% wszystkich nakładów. W dalszej kolejności były to
kredyty bankowe, środki pozyskane z zagranicy (fundusze UE) i środki z budżetu państwa.
Dla zwiększenia poziomu innowacyjności polskiej gospodarki potrzebne jest wzmocnienie współpracy
przedsiębiorstw sektora MSP, więzi kooperacyjnych i klastrowych oraz podnoszenie świadomości
przedsiębiorców w zakresie ochrony własności przemysłowej i korzyści z tym związanych. Niezbędna
jest również realizacja wspólnych projektów prowadzących do zwiększenia współpracy miedzy różnymi
uczestnikami systemu innowacyjnego. Sprostaniu tym wyzwaniom mają służyć działania polityki
innowacyjnej przewidziane w SIEG, zwłaszcza te nakierowane na stymulowanie współpracy w sferze
B+R zarówno między przedsiębiorstwami, jak i przedsiębiorstwami i sektorem nauki.
WYNIKI FINANSOWE PRZEDSIĘBIORSTW. W 2014 roku odnotowano wzrost przychodów oraz
wyników finansowych.
Przychody przedsiębiorstw z całokształtu działalności wzrosły o 2,7%, a koszty uzyskania przychodów o
2,8%. Wynik na działalności gospodarczej wyniósł 136,1 mld zł i był wyższy od osiągniętego rok
wcześniej o 1,6%. Wzrost przychodów dotyczył sprzedaży oraz działalności finansowej. O przyroście
wyniku na działalności gospodarczej zdecydowała wyłącznie działalność podstawowa (sprzedaż). Na
pozostałych rodzajach działalności przedsiębiorstw wyniki ukształtowały się poniżej osiągniętych przed
rokiem. Nastąpił przyrost wyników finansowych brutto i netto, odpowiednio do 136,3 mld zł (o 1,6%)
oraz do 115,0 mld zł (o 0,2%). Wskaźnik rentowności brutto był identyczny jak rok wcześniej (4,6%), a
wskaźnik rentowności netto obniżył się z 3,9% do 3,8%. Rentowność ze sprzedaży wzrosła z 4,4% do
4,7%.
Zadłużenie przedsiębiorstw na koniec 2014 roku wyniosło 1.087,2 mld zł (wzrost o 7,8%). Poprawiła się
struktura zadłużenia, zwiększył się udział zadłużenia długoterminowego z 34,4% do 38,2%. Zmniejszyły
się potencjalne możliwości spłaty zadłużenia przychodami osiąganymi ze sprzedaży, ponieważ tempo
wzrostu przychodów (2,7%) nie nadążało za tempem wzrostu zadłużenia (7,8%). W 2013 roku na spłatę
zadłużenia należałoby przeznaczyć przychody ze sprzedaży zrealizowane w ciągu 129,2 dni. W 2014
roku okres ten wydłużył się do 135,5 dni.
Odnotowano poprawę płynności finansowej przedsiębiorstw. Wzrosły wszystkie wskaźniki: wskaźnik I
stopnia z 38% do 42%, II stopnia z 102% do 108% oraz III stopnia z 145% do 152%. Wskaźniki
płynności finansowej przekraczały dolną granicę przedziału uznawanego za rekomendowany.
19
MINISTERSTWO GOSPODARKI
WYZWANIA. Po burzliwym dla gospodarki, kryzysowym okresie lat 2008-2009, oraz
krótkookresowej odbudowie jej potencjału, kolejne lata przyniosły ze sobą nowe wyzwania.
W dużej mierze determinowane były one charakterem polityki gospodarczej z lat 2010-2011,
nastawionej na pobudzenie wzrostu gospodarczego poprzez impuls wydatkowy, niosący za sobą ryzyko
zaburzenia równowagi finansów publicznych. W efekcie tego, jednym z głównych czynników
kształtujących poziom aktywności gospodarczej w skali globalnej w latach 2013-2014 było wciąż
ryzyko nierozwiązanych problemów fiskalnych w strefie euro. Ich istnienie i pogłębienie mogło
przynieść trudne do przewidzenia, aczkolwiek bardzo bolesne z ekonomicznego punktu widzenia, skutki
dla całej światowej gospodarki.
Negatywne zjawiska, których w ostatnich latach doświadczyła globalna gospodarka, w przypadku Polski
okazały się nie tak głębokie, jak wskazywały na to pierwsze prognozy. Złożyło się na to kilka niezwykle
istotnych dla stabilnego funkcjonowania gospodarki czynników, których źródeł należy upatrywać w
zmianach wprowadzonych w całym minionym 25-leciu. Ich efektem było ukształtowanie struktury
pozwalającej na utrzymanie przyrostu wartości dodanej w gospodarce, mającej u podstaw elementy
determinujące dochodzenie do coraz silniejszej pozycji konkurencyjnej tj. głęboki i chłonny rynek
wewnętrzny, centralne położenie w Europie, bardzo dobrze wykształconą siłę roboczą czy też niezwykle
istotny - ograniczający ryzyko inwestycyjne - czynnik jakim jest przestrzeganie międzynarodowych
standardów i reguł prawa. W najostrzejszej fazie kryzysu (2009–2012) polska gospodarka mogła
czerpać z korzystnego splotu zarówno czynników koniunkturalnych, jak i strukturalnych.
Dobre wyniki to efekt właściwego reagowania przez wszystkich uczestników rynku: przedsiębiorstwa,
gospodarstwa domowe oraz władze publiczne, które w sposób umiejętny wykorzystały swoje
możliwości działania i zasoby, adaptując się do warunków jakie stwarzało otoczenie zewnętrzne. Po
pierwsze, przed kryzysem gospodarka znajdowała się w równowadze, tzn. cechowała się zarówno
zrównoważonym, obejmującym wszystkie sektory (strona podażowa) oraz kategorie wydatków (strona
popytowa), wzrostem gospodarczym. W gospodarce nie występowały także znaczące nierównowagi z
przeszłości - zadłużenie gospodarstw domowych i firm, a więc (sektora prywatnego) oraz sektora
publicznego było niższe niż w innych krajach naszego regionu. Także zadłużenie zewnętrzne naszej
gospodarki, na tle pozostałych krajów było niższe. Te odmienne uwarunkowania pozwoliły na osiąganie
wzrostu gospodarczego oraz zdeterminowały działania w obliczu kryzysu finansowego. To, iż źródła
kryzysu znajdowały się poza naszą gospodarką spowodowało, iż polityka gospodarcza była
skoncentrowana na zwalczaniu jego efektów dla naszej gospodarki.
Relatywnie dobre wyniki polskiej gospodarki w całym okresie 2008-2012 w porównaniu z innymi
krajami UE nie oznaczają jednak, że kryzys gospodarczy pozostał zjawiskiem zewnętrznym nie
mającym wpływu na zachowania konsumentów i przedsiębiorców w Polsce. Jego wpływ
skoncentrował też działania władz na celu konsolidacji fiskalnej. Zrównoważone finanse publiczne to
niezbędny warunek dla stabilności makroekonomicznej i, w konsekwencji, długofalowego wzrostu
gospodarczego. Poprawa wskaźników w tym zakresie umożliwiłaby również wyjście przez Polskę z
procedury nadmiernego deficytu, która również ogranicza podejmowanie nowych inicjatyw generujących
dodatkowe wydatki publiczne. Obecne zdjęcie procedury nadmiernego deficytu w odniesieniu do Polski
daje podstawy do optymizmu co do pewnej elastyczności w finansowaniu niezbędnych przedsięwzięć.
Jednak nie oznacza to, że dysponujemy pokaźnym marginesem środków, które mogą być
wydatkowane. Zakończeniu procedury nadmiernego deficytu wobec Polski towarzyszą rekomendacje
dotyczące prowadzenia odpowiedzialnej polityki w zakresie finansów publicznych, prowadzącej do
osiągnięcia średniookresowych celów budżetowych.
20
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Obecna sytuacja sprawia więc, że wyzwanie, jednoczesnego wdrażania wizji rozwoju opartego na
likwidowaniu największych barier rozwojowych i w coraz większym stopniu opartego na
edukacji, cyfryzacji i innowacyjności w warunkach polityki równoważenia finansów publicznych, jest
bardzo złożone. Wyzwania te są tym większe, że po fazie kryzysu światowej gospodarki nie odczuliśmy
okresu wyraźnego ożywienia, które pozwalałoby na racjonalne wdrażanie kosztownych, choć
niezbędnych reform strukturalnych. Przedłużające się, w opinii wielu ‘uporczywe’ spowolnienie
gospodarcze nie gwarantuje odpowiedniego popytu i wzrostu gospodarczego, mogących zapewnić
odpowiednie finansowanie inwestycji i zmian strukturalnych. W otoczeniu polskiej gospodarki wciąż
obserwujemy słabą koniunkturę gospodarczą, dopiero testujemy nowe, niekonwencjonalne metody
zarządzania gospodarczego, a problemy kilku gospodarek wciąż pozostają nierozwiązane, co z kolei
może rzutować na kondycję gospodarki europejskiej, czy światowej.
Dodatkowo musimy brać pod uwagę, że reakcja na bieżące problemy nie jest wystarczająca i musimy
zmierzyć się i przygotować do wyzwań identyfikowanych w długim okresie. Proste rezerwy tkwiące
w poprawie dzięki transformacji efektywności wykorzystania zasobów zostały już wyczerpane.
Weszliśmy w okres malejących przyrostów zasobów pracy i rosnącej liczebności roczników w wieku
poprodukcyjnym, a podmioty gospodarcze coraz lepiej wykorzystują swój majątek trwały. Napływ
kapitału zagranicznego, pociągający za sobą transfer nowoczesnych technologii, należy postrzegać
jako wsparcie, a nie jedyny instrument niwelowania luki finansowania polskiej gospodarki. Z kolei
fundusze strukturalne, które po przystąpieniu do UE gwarantowały wsparcie rozwoju szeroko
rozumianej infrastruktury, a obecnie ukierunkowane na budowania potencjału nowoczesnej gospodarki,
nie mogą być traktowane jako proste i niewyczerpywalne źródło finansowania.
W odniesieniu do wyzwań związanych z globalizacją trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na
zaostrzenie konkurencji ze strony dynamicznie rozwijających się gospodarek wschodzących (na czele z
Chinami) i w związku z rozwojem gospodarki elektronicznej, ale także w związku ze spodziewanym
zawarciem porozumienia o partnerstwie miedzy UE i USA (TTIP). Wreszcie upowszechniają się
rosnące oczekiwania co do koniecznych działań dla powstrzymania i adaptacji do zmian klimatu,
oczekiwania szczególnie uciążliwe dla polskiej gospodarki ze względu na jej mix energetyczny.
Motorem koniecznych zmian muszą być jednak również same polskie przedsiębiorstwa, które powinny
szukać innych niż kosztowo-cenowe źródła konkurencyjności. Przy budowaniu swojej strategii
rozwojowej powinny uwzględniać fakt, że na dłuższą metę utrzymywanie niskiego poziomu płac stoi w
sprzeczności z oczekiwaniami społeczeństwa zwiększenia dochodów, hamując rozwój gospodarki, a
więc i perspektywę ich własnego rozwoju. Dodatkowo, w związku z globalizacją, grozi im pojawienie się
nowej konkurencji ze strony nowych krajów, które dysponują jeszcze tańszą siłą roboczą. Dlatego swój
rozwój powinny oprzeć na wzroście produktywności. Poza prostym zwiększeniem nakładów na
wyposażenie techniczne pracy na bazie wypracowanych gdzie indziej technologii, szansy dla swojej
konkurencyjności przedsiębiorstwa muszą szukać w zwiększeniu innowacyjności, otwartości na
zagranicę, ale także na krajowe otoczenie (w łańcuchu tworzenia wartości wspólnie z kooperantami,
klientami, a nawet konkurentami). Kluczowe będzie stworzenie w przedsiębiorstwach kompetencji
tworzenia własnych, nowych rozwiązań i wyszukiwanie niezagospodarowanych jeszcze nisz rynkowych,
które pozwolą zająć najbardziej korzystne miejsce w łańcuchu tworzenia wartości.
Przyjęta przez Radę Ministrów we wrześniu 2012 r. Średniookresowa Strategii Rozwoju Kraju formułuje
główny cel rządu w średnim horyzoncie czasowym jako wzmocnienie i wykorzystanie
gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i
zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności. Strategia wskazuje trzy obszary
strategiczne, na których koncentrować się powinny główne działania w celu przyspieszenia procesów
21
MINISTERSTWO GOSPODARKI
rozwojowych: Sprawne i efektywne państwo, Konkurencyjna gospodarka oraz Spójność społeczna i
terytorialna.
Strategia wykorzystania funduszy europejskich w perspektywie 2014-2020 na rzecz zwiększenia
konkurencyjności gospodarki jest skoncentrowana właśnie na wsparciu działań proinnowacyjnych i
prozatrudnieniowych w gospodarce. W porównaniu z okresem 2007-2013 na działania proinnowacyjne
zostanie skierowanych więcej środków unijnych. Kluczowym celem jest poprawa jakości badań oraz
wzmocnienie współpracy sektora nauki i gospodarki. Wsparcie obejmuje działania na rzecz tworzenia
własnych rozwiązań innowacyjnych – począwszy od działań miękkich związanych z rozwojem
umiejętności kadry naukowej i przedsiębiorstw w zakresie B+R oraz zarządzania procesem
innowacyjnym, aż po wsparcie badań oraz wdrażania rozwiązań w gospodarce. Wspierane będą te
dziedziny, które mogą stanowić przewagi konkurencyjne kraju lub jego regionów (inteligentne
specjalizacje).
Obok doraźnie podejmowanych inicjatyw – istotne są przede wszystkim działania o charakterze
długookresowym mające na celu zwiększenie potencjału gospodarczego, a więc stymulujące podaż
pracy, np. poprzez wydłużenie okresu aktywności zawodowej, czy też mające na celu umożliwienie
powrotu do pracy kobietom (żłobki). Temu samemu celowi służą działania w obszarze polityki
strukturalnej, w szczególności te stymulujące produktywność polskiej gospodarki.
W średnim okresie konieczna jest dalsza intensywna rozbudowa infrastruktury transportowej,
komunikacyjnej i energetycznej oraz stymulowanie stopnia jej wykorzystania (np. w zakresie
publicznych e-usług, czy wspierania indywidualnej produkcji energii). Te działania będą w bieżącej
dekadzie realizowane przede wszystkim przy wykorzystaniu środków unijnych.
Odpowiedni sposób wykorzystania środków unijnych jest warunkiem uniezależnienia się od nich przez
polską gospodarkę po 2022 r. Konieczne jest m.in. skoncentrowanie dystrybucji funduszy w rękach
podmiotów o sprawdzonej sprawności instytucjonalnej w tym zakresie, zwiększenie znaczenia
instrumentów zwrotnych i podniesienie poziomu ryzyka akceptowanego przez instytucje pośredniczące i
zarządzające.
Umożliwienie rozwoju w Polsce nowoczesnych branż powinno być wytyczną dla polityki gospodarczej i
działań regulacyjnych i organizacyjnych państwa, w szczególności w odniesieniu do takich sfer jak:
regulacja funkcjonowania rynków produktów i usług, odpowiednie ukierunkowanie systemu wsparcia
inwestycji (w tym także zagranicznych), otoczenie biznesu ukierunkowane na wzmocnienie siły
lokalnych przedsiębiorstw, zmniejszenie obciążeń biurokratycznych, inwestowanie w badania i rozwój,
powiązanie nauki i biznesu, jakość badań naukowych i szkolnictwa wyższego.
Rząd poprzez szereg zintegrowanych strategii realizuje politykę zorientowaną na zapewnienie
korzystnych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i potencjału wzrostu gospodarczego kraju.
Działania te mają przede wszystkim na celu poprawę dostępu przedsiębiorstw do kapitału, kreowanie
postaw przedsiębiorczych, instytucjonalne, organizacyjne i finansowe wzmocnienie otoczenia
przedsiębiorstw, a także wypełnienie luki informacyjnej i przeciwdziałanie negatywnym skutkom
prognozowanych zmian demograficznych na równowagę poszczególnych sektorów gospodarki polskiej.
Oczekiwanym efektem prowadzonych działań będzie poprawa produktywności czynników produkcji i
zwiększenie dostępnego zasobu tych czynników, co w konsekwencji pozwoli na osiągnięcie wyższego
poziomu rozwoju gospodarczego i zwiększy przeciętny standard życia obywateli.
22
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
W celu utrzymania wysokiej aktywności gospodarczej podejmowane są działania zaplanowane w
Strategii Rozwoju Kapitału Ludzkiego ukierunkowane na efektywniejsze wykorzystanie czynnika
pracy. W odpowiedzi na potrzeby pracodawców i pracowników w Kodeksie pracy zostały wprowadzone
zmiany zezwalające na wprowadzenie ruchomego czasu pracy i wydłużenie okresu rozliczeniowego
czasu pracy do 12 miesięcy. Zastosowanie elastycznego czasu pracy powinno przyczynić się do
zwiększenia efektywności zasobów ludzkich zaangażowanych w procesy gospodarcze.
Wśród podejmowanych przez rząd działań strukturalnych na rzecz poprawy warunków funkcjonowania
przedsiębiorstw należy wymienić Strategię Innowacyjności i Efektywności Gospodarki, której
wdrażanie będzie przyczyniać się do budowy gospodarki w coraz większym stopniu opartej na wiedzy.
Realizacja działań zaplanowanych w tej strategii sprzyjać będzie wzrostowi innowacyjności i
efektywności gospodarki, w rezultacie poprawiać się będzie konkurencyjność gospodarki rozumiana
jako długookresowa zdolność do sprostania konkurencji zewnętrznej.
Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki, jak i Program Rozwoju Przedsiębiorstw, będący
dokumentem wykonawczym - obejmują zarówno usuwanie barier i tworzenie przyjaznego otoczenia dla
przedsiębiorstw, jak i aktywne działania na rzecz wzrostu ich innowacyjności i konkurencyjności.
Instrumenty koncentrują się na tworzeniu bardziej przyjaznego otoczenia dla biznesu, wzmacnianiu
różnorodnych form finansowania B+R i innowacji, podnoszeniu jakości kapitału ludzkiego dla
innowacyjności, wzmacnianiu współpracy przedsiębiorców ze światem nauki oraz samych
przedsiębiorców, e-gospodarce, a także zrównoważonym rozwoju. Wśród kluczowych propozycji
instrumentów znalazły się: granty na B+R, instrumenty wspierające B+R+I, instrumenty zwrotne na
zakup nowoczesnych technologii, maszyn oraz urządzeń, fundusze kapitału podwyższonego ryzyka,
wsparcie praw własności intelektualnej, bon edukacyjny dla przedsiębiorcy, zacieśnianie współpracy
przedsiębiorstw z uczelniami i szkołami zawodowymi, wzmocnienie Instytucji Otoczenia Biznesu,
wzmocnienie i rozwój klastrów, wsparcie dla tworzenia i wdrażania technologii środowiskowych,
wsparcie przedsiębiorstw na globalnych rynkach (promocja + instrumenty finansowe).
Poprawie otoczenia biznesu będzie też służyć realizacja Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na
lata 2014-2020. Program ten, wpisując się w cele Europejskiej Agendy Cyfrowej, przewiduje w
szczególności wspieranie tworzenia sieci szerokopasmowych oraz rozwoju e-usług publicznych na
poziomie centralnym.
Kluczowe stają się działania dotyczące doskonalenia otoczenia regulacyjnego i poprawy
instytucjonalnego otoczenia biznesu, tak aby zapewnione zostały stabilne i sprzyjające
rozwojowi warunki funkcjonowania przedsiębiorców. Muszą one mieć charakter kompleksowy, a
więc będą obejmować zarówno działania legislacyjne (deregulacyjne) wprowadzające konkretne
ułatwienia i uproszczenia w aktach prawnych regulujących warunki działalności gospodarczej w Polsce,
jak również działania zmierzające do poprawy samego systemu tworzenia prawa, w tym na rzecz
dialogu z przedsiębiorcami w tym procesie. Odpowiedzią na te wyzwania są m.in. ustawy
deregulacyjne, przygotowywane w ostatnich latach z inicjatywy MG. Działania legislacyjne koncentrują
się wokół trzech filarów:
 Poprawa płynności finansowej przedsiębiorstw – co jest szczególnie istotne w aktualnej sytuacji
utrzymującego się spowolnienia gospodarczego;
 Ograniczenie obowiązków informacyjnych;
 Społeczna odpowiedzialność biznesu oraz sprawna administracja.
23
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W ramach kreowania nowych czy też korekty istniejących mechanizmów polityki gospodarczej istotne
miejsce odgrywa podejście do polityki przemysłowej. Przemysł ma znaczący wpływ na polską
gospodarkę, ale stopień innowacyjności technologicznej i produktowej przemysłu jest wciąż poniżej
średniej UE, przy jednocześnie niskim wykorzystaniu krajowego zaplecza naukowego. Nowa
perspektywa finansowa stwarza możliwości zmiany tego stanu przy równoczesnym zaangażowaniu
przedsiębiorców i naukowców oraz ukierunkowaniu zmian na zrównoważony rozwój,
ze szczególnym uwzględnieniem poprawy efektywności energetycznej.
Celem polityki przemysłowej, zarysowanym w Priorytetach polityki przemysłowej 2015-2020+ jest
zrównoważony rozwój polskiego przemysłu formowany na bazie najpełniejszego, efektywnego
spożytkowania krajowych zasobów, ukierunkowany na wykorzystywanie przewag komparatywnych oraz
przewag budowanych w oparciu o wzrost wartości kapitału ludzkiego i innowacyjności gospodarki.
Realizacja celu polityki przemysłowej będzie odbywać się m.in. poprzez: zwiększenie inwestycji
wzmacniających potencjał innowacyjności i kreatywności, zwiększenie efektywności funkcjonowania
przedsiębiorstw, kreowanie nowych wartościowych miejsc pracy w przemyśle i jego otoczeniu,
zwiększenie ekspansji na rynki zagraniczne, zwiększenie efektywności wykorzystania dostępu do rynku
wewnętrznego UE i krajów trzecich, stworzenie stabilnego otoczenia legislacyjnego i fiskalnego
funkcjonowania przedsiębiorstw, stworzenie sprawnego systemu edukacji zawodowej.
Warunkiem koniecznym zrównoważonego rozwoju polskiego przemysłu jest zachowanie spójności
pomiędzy wszystkimi politykami formułowanymi na forum UE a polityką przemysłową, ze szczególnym
uwzględnieniem polityk energetycznej i klimatycznej. Niezbędne jest również wpływanie na
kształtowanie polityk UE, pod kątem priorytetów rozwojowych polskiej gospodarki i warunków jej
funkcjonowania w globalnym otoczeniu konkurencyjnym.
Właściwe funkcjonowanie gospodarki, ale również bezpieczeństwo i poziom jakości życia
społeczeństwa zależy też od stabilnych dostaw paliw i energii. Konsultowany obecnie projekt Polityki
energetycznej Polski do 2050 za cel główny przyjmuje tworzenie warunków dla stałego
i zrównoważonego rozwoju sektora energetycznego, przyczyniającego się do rozwoju gospodarki
narodowej, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa oraz zaspokojenia potrzeb
energetycznych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Jego realizacja ma następować poprzez
działania przyczyniające się do zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, zwiększenia
konkurencyjności i efektywności energetycznej gospodarki narodowej w ramach wewnętrznego rynku
energii UE, przy jednoczesnym ograniczeniu oddziaływania energetyki na środowisko. Sposób
postępowania w tym obszarze wpisuje się w ramy określone poprzez Europejską strategię
bezpieczeństwa energetycznego, która jako wyzwania dla całej UE wskazuje m.in. wzmocnienie
mechanizmów reagowania i solidarności w sytuacjach kryzysowych, zmniejszanie zapotrzebowania na
energię, budowanie dobrze funkcjonującego i w pełni zintegrowanego rynku wewnętrznego, dalszy
rozwój technologii energetycznych oraz zróżnicowanie dostaw zewnętrznych i powiązanej z nim
infrastruktury.
Polska gospodarka staje też przed poważnym wyzwaniem, jakim są zmiany w strukturze
demograficznej. Zgodnie z prognozami demograficznymi, w Polsce nastąpi ubytek ludności w wieku
produkcyjnym. Jest to zjawisko na tyle silne, że nawet oczekiwana poprawa wskaźników aktywności
zawodowej może nie wystarczyć, aby zapobiec spadkowi podaży pracy. Zmniejszająca się podaż pracy
stanowić będzie poważną barierę dla potencjalnego tempa wzrostu gospodarki polskiej. Aby
minimalizować negatywne skutki dla gospodarki wynikające ze zmniejszającej się podaży pracy rząd
podjął działania polegające m. in. na ograniczeniu możliwości przechodzenia na wcześniejszą
emeryturę oraz stopniowym wydłużeniu wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn. Skutki tych działań
w największym stopniu dotyczyć będą grupy wiekowej 45+, gdzie wskaźniki aktywności zawodowej
24
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
dotychczas były wyraźnie niższe niż średnio w gospodarkach rozwiniętych. Oczekuje się, że wynikiem
wprowadzonych zmian będzie wzrost aktywności osób po 45. roku życia (taki wzrost już można
dostrzec w bieżących danych dotyczących aktywności zawodowej w Polsce). Dodatkowym bodźcem do
pozostawania na rynku pracy tej grupy wiekowej będzie rosnący udział osób, których świadczenia
emerytalne będą wypłacane z systemu zdefiniowanej składki. Związany z tym oczekiwany spadek stopy
zastąpienia (relacja wysokości przyznanej emerytury do ostatniej pensji) będzie motywować starsze
pokolenia do późniejszego odchodzenia na emeryturę.
W sytuacji malejącego zasobu pracy polska gospodarka i społeczeństwo muszą przygotować się
również na przyjęcie znacznie większego niż dotychczas strumienia imigracji, by jednocześnie
zaspokoić popyt na pracę i zminimalizować strukturalne niedopasowanie rynku pracy i ryzyko
problemów społecznych z tym związanych.
Specyfika działań długofalowych sprawia, że ich efekty są odłożone w czasie i widoczne w dłuższej
perspektywie, ale właśnie skoncentrowanie uwagi na reformach strukturalnych ma tę zaletę, iż wpływają
one na długookresowe (potencjalne) tempo rozwoju gospodarczego, podnosząc jednocześnie
odporność gospodarek na zewnętrzne zaburzenia. Długookresowe działania wpisują się w strategię
Europa 2020 i mają na celu poprawę konkurencyjności i zatrudnienia w gospodarkach, m.in.
poprzez wzrost innowacyjności i kapitału ludzkiego.
Jeśli nie uda się nadać polskiej gospodarce nowego impulsu modernizacyjnego, nie tylko nie będzie
możliwe zmniejszenie dystansu do wiodących gospodarek, ale będzie groził nawet regres w stosunku
do już osiągniętej pozycji. Po pierwsze bez takiej modernizacji i zmiany modelu budowania
konkurencyjności gospodarki nie będzie możliwe zbliżenie poziomu płac w Polsce do średniej unijnej,
co pogłębi erozję zasobów pracy (w tym zwłaszcza tych o wysokich kwalifikacjach) w wyniku emigracji.
Wobec starzenia się społeczeństwa będzie to miało szczególnie bolesne skutki dla finansów
publicznych i równowagi społecznej. Po drugie tylko dynamicznie rozwijająca się gospodarka będzie w
stanie unieść ciężar i zminimalizować koszt nieuchronnych procesów dostosowania gospodarki do
zmian klimatycznych. Po trzecie tylko nowy wewnętrzny impuls modernizacyjny pozwoli przejść w
łagodny sposób, bez spowolnienia wzrostu, do etapu gdy polska gospodarka nie będzie już mogła
liczyć na tak istotne wsparcie ze środków unijnych.
Identyfikując wyzwania długo- i średniookresowe nie możemy też zapominać o tych doraźnych, z
którymi przyszło nam się zmierzyć. Do takich z pewnością należy konflikt ukraińsko-rosyjski, związane z
tym decyzje władz UE, USA (i innych krajów) oraz odpowiedź Rosji oraz ich reperkusje dla polskiej i
unijnej gospodarki. Niestabilność sytuacji i zagrożenie jej zaostrzenia wpływa na warunki
funkcjonowania poszczególnych branż oraz całej gospodarki. Dotychczas bezpośrednie skutki
spowolnienia gospodarki rosyjskiej, recesji na Ukrainie i w końcu rosyjskiego embarga na polską
żywność odczuły przedsiębiorstwa aktywne na tych rynkach (mleczarstwo, sadownictwo, przemysł
mięsny). Jednocześnie warto podkreślić, że wielu przedsiębiorców podołało trudnej sytuacji, znajdując
nowe rynki zbytu czy odmienne formy współpracy. Bez względu na długość trwania embarga i
ewentualne dalsze restrykcje w handlu międzynarodowym należy zaznaczyć, że polscy eksporterzy,
którzy z doraźnej potrzeby musieli podjąć dodatkowe kroki i skorygować swoje plany, jednocześnie
mogą stać przed szansą trwałego przedefiniowania swojej długoterminowej strategii działania i rozwoju.
Paradoksalnie obecne poszukiwania alternatywnych rynków zbytu ‘pod przymusem’ oraz rozszerzanie
aktywności eksportowej na innych rynkach zagranicznych – w przyszłości może zaowocować bardziej
racjonalną strukturą odbiorców naszego eksportu. Wydarzenia ostatniego półrocza uwidoczniły, że
poziom ryzyka politycznego i instytucjonalnego związanego z działalnością na rynkach naszych
wschodnich sąsiadów jest relatywnie wysoki.
25
Tabela 1 Podstawowe wskaźniki sytuacji gospodarczej w latach 2005-2014 (układ dynamiczny, rok poprzedni = 100)
Lp.
1.
2.
3.
3.1
3.2
4.
5.
6.
6.1
7.
8.
9.
10.
10.1
11.
11.1
12.
12.1
13.
13.1
14.
15.
15.1
Wyszczególnienie
Produkt krajowy brutto (ceny bieżące)
Produkt krajowy brutto (ceny stałe)
Popyt krajowy (ceny stałe)
Spożycie indywidualne (ceny stałe)
Nakłady brutto na środki trwałe (ceny
stałe)
Produkcja sprzedana przemysłu
Ceny produkcji sprzedanej przemysłu
(średnioroczne)
Ceny towarów i usług konsumpcyjnych
(średnioroczne)
Ceny towarów i usług konsumpcyjnych
(dynamika XII/XII)
Produkcja budowlano-montażowa
Jedn.
miary
mld zł
%
%
%
%
mld zł
%
%
%
%
mld zł
%
tys.
Mieszkania oddane do użytku
Nakłady inwestycyjne ogółem (ceny
%
stałe)
Wskaźnik rentowności obrotu brutto*
%
- w tym przemysłu*
%
Wskaźnik rentowności obrotu netto*
%
- w tym przemysłu*
%
Eksport towarów (wg SAD i od V.2004 r.
mln EUR
wg SAD i INTRASTAT)
Dynamika (rok poprzedni = 100)
%
Import towarów (wg SAD i od V.2004 r.
mln EUR
wg SAD i INTRASTAT)
Dynamika (rok poprzedni = 100)
%
Saldo obrotów towarowych
mln EUR
Saldo rachunku bieżącego**
mln EUR
bilansu płatniczego
- w proc. PKB
%
2005
984,9
103,5
102,4
102,3
2006
1.065,2
106,2
107,2
104,6
2007
1.186,8
107,2
109,5
106,4
2008
1.277,3
103,9
105,0
106,1
2009
1.361,9
102,6
99,7
103,3
2010
1.437,4
103,7
104,2
102,5
2011
1.553,6
104,8
103,8
103,0
2012
1.615,9
101,8
99,6
101,0
2013
1.662,7
101,7
100,4
101,2
2014
1.728,7
103,4
104,9
103,1
108,7
687,8
b. d.
113,3
775,5
111,6
119,2
873,5
110,7
108,4
918,3
103,6
98,1
896,4
95,5
99,6
985,7
109,0
109,3
1.137,4
107,5
98,5
1.178,3
100,5
101,1
1.183,0
101,8
109,2
1.230,3
103,1
b. d.
102,0
102,0
102,2
103,4
102,1
107,6
103,3
98,7
98,5
102,1
101,0
102,5
104,2
103,5
102,6
104,3
103,7
100,9
100,0
100,7
91,3
b. d.
114,1
101,4
107,3
113,0
115,4
104,0
135,7
117,0
133,7
103,3
154,6
109,9
165,2
103,5
163,6
105,9
160,0
103,1
170,2
104,4
135,8
104,6
191,3
111,0
131,0
102,4
177,4
92,7
152,9
100,7
167,0
94,4
145,1
99,0
b. d.
103,0
143,2
107,7
4,9
6,0
3,9
4,8
116,8
5,8
6,7
4,7
5,4
120,4
6,1
7,0
5,0
5,9
110,7
4,2
4,4
3,3
3,5
99,2
5,0
5,8
4,1
4,8
100,2
5,3
6,5
4,4
5,5
110,6
5,4
7,3
4,5
6,1
97,2
4,2
5,6
3,4
4,7
98,8
4,5
5,8
3,8
5,0
108,7
4,3
5,4
3,7
4,6
71.423,5
119,6
87.925,9 101.838,7 116.243,8
123,1
115,8
114,1
98.218,0 120.373,1 136.693,9 143.456,1
84,5
122,6
113,6
104,9
154.994,0 165.677,6
108,0
107,0
81.156,0 100.784,1 120.389.5 142.447,9 107.528,9 134.188,4 152.568,4 154.040,2
113,8
124,2
119,5
118,3
75,5
124,8
113,7
101,0
156.978,0 168.423,3
101,9
107,3
-9.775,1 -12.858,2 -18.550,8 -26.204,1
-6.276
-2,6
-10.857
-4,0
-19.616
-6,2
-23.760
-6,5
-9.310,9 -13.815,3 -15.874,5 -10.584,1
-12.244
-3,9
-19.802
-5,6
-18.827
-5,2
-13.184
-3,5
-1.984,0
-2.658,7
-5.151
-1,3
-5.261
-1,4
Lp.
Wyszczególnienie
Jedn.
miary
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
12.728
100,9
8.787
12.880
101,2
8.966
13.334
103,5
9.388
13.881
104,1
9.851
13.769
99,2
9.768
13.834
100,5
9.746
13.946
100,8
9.802
13.899
99,7
9.720
13.735
98,8
9.566
13.827
100,7
9.659
101,7
102,0
104,7
104,9
99,2
99,8
100,6
99,2
98,4
Liczba bezrobotnych zarejestrowanych
tys. osób
(na koniec okresu)
2.773,0
2.309,4
1.746,6
1.473,8
1.892,7
1.954,7
1.982,7
2.136,8
2.157,9
18.1 Dynamika (rok poprzedni = 100)
%
92,4
83,3
75,6
84,4
128,4
103,3
101,4
107,8
101,0
19. Stopa bezrobocia rejestrowanego (na
%
koniec roku)
17,6
14,8
11,2
9,5
12,1
12,4
12,5
13,4
13,4
20. Przeciętne nominalne miesięczne
wynagrodzenie brutto w gospodarce
zł
narodowej
2.360,6
2.475,9
2.672,6
2.942,2
3.101,7
3.224,1
3.403,5
3.530,5
3.659,4
20.1 - w sektorze przedsiębiorstw
zł
2.515,7
2.643,8
2.889,1
3.185,8
3.324,9
3.434,6
3.604,7
3.728,4
3.837,2
21. Przeciętne realne miesięczne
wynagrodzenie brutto w gospodarce
%
narodowej
101,8
104,0
105,5
105,9
102,0
101,4
101,4
100,1
102,8
21.1 - w sektorze przedsiębiorstw
%
101,2
104,2
106,8
106,1
101,1
100,8
100,9
99,8
102,0
22. Dynamika wydajności pracy - jako
wartość dodana brutto na 1 pracownika
%
(rok poprzedni = 100)
102,5
106,0
103,7
99,7
103,7
103,3
103,9
102,1
103,0
23. Saldo budżetu państwa
mln zł
-28.361
-25.063
-15.956
-24.346
-23.845
-44.591
-25.124
-30.407
-42.194
23.1 - w proc. PKB
%
-2,9
-2,4
-1,3
-1,9
-1,8
-3,1
-1,6
-1,9
-2,5
* wskaźniki rentowności obrotu brutto i netto w gospodarce oraz w przemyśle dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 49 osób.
** dane wg BMP6 do roku 2009 r. źródło: GUS, od 2010 r. źródło: dane miesięczne NBP.
Źródło: GUS i NBP oraz obliczenia DSA MG.
101,0
16.
Pracujący w gospodarce narodowej
(przeciętnie w roku)
16.1 Dynamika (rok poprzedni = 100)
17. Przeciętne zatrudnienie w gospodarce
17.1 Dynamika (rok poprzedni = 100)
18.
tys. osób
%
tys. osób
%
1.825,2
84,6
11,5
3.783,5
3.980,2
103,4
103,7
102,6
-28.977
-1,7
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
CZĘŚĆ I
POLSKA I ŚWIAT
1. GŁÓWNE TENDENCJE W GOSPODARCE
ŚWIATOWEJ
1.1. Ogólna sytuacja w gospodarce światowej w 2014 r.
Wzrost gospodarki światowej w I półroczu 2014 r. był wolniejszy niż prognozowano na początku roku
i odzwierciedlał odmienne od zakładanych kształtowanie się aktywności ekonomicznej w
poszczególnych regionach, w szczególności:
 Słabszy wzrost w USA (wzrost w ujęciu r/r wyniósł 0,8%), wynikający głównie z czynników o
charakterze przejściowym (ostra zima i redukcja zapasów), a także poważnego spadku eksportu
w I kw., po jego dynamicznym wzroście w IV kw. 2013 r. I choć tempo wzrostu przyspieszyło w II
kw. 2014 r., co sprzyjało dalszej poprawie sytuacji na rynku pracy i wzrostowi zatrudnienia, to
ogólny wynik był niższy od oczekiwań. Dodatkowo wbrew słabszej koniunkturze import amerykański
okazał się silniejszy niż zakładano.
 Osłabienie aktywności gospodarczej w Rosji i w innych państwach WNP. W przypadku Rosji złożył
się na to poważny spadek inwestycji i duży odpływ kapitału na skutek eskalacji napięć w relacjach z
Ukrainą. W przypadku pozostałych krajów WNP jest to konsekwencją załamania gospodarki
ukraińskiej i postępującego kryzysu w Rosji.
 Wyhamowanie wzrostu gospodarczego w Ameryce Łacińskiej, zwłaszcza w Brazylii.
 Utrzymywanie się na niskim poziomie wzrostu gospodarczego w strefie euro (spadek we Włoszech,
stagnacja we Francji oraz niespodziewanie słaby wzrost w Niemczech w II kw.).
 Słabszy niż przewidywano wzrost gospodarczy w Japonii.
 Słabsza aktywność gospodarcza w Chinach w I kw., co skłoniło władze do działań wspierających
szybszy wzrost w II kwartale.
Inflacja w gospodarkach rozwiniętych pozostawała generalnie poniżej celów wyznaczonych przez banki
centralne, co wskazuje, że w wielu z tych gospodarek występowała pokaźna luka produktowa. W strefie
euro inflacja utrzymywała się poniżej oczekiwań i spadała, do poziomu 0,4% w sierpniu (w ujęciu r/r). W
kilku gospodarkach strefy, gdzie bezrobocie było wyższe od średniej dla całego obszaru utrzymywała
się umiarkowana deflacja cen konsumpcyjnych. W USA w ostatnich kilku miesiącach I półrocza 2014 r.
odnotowano umiarkowany wzrost inflacji, jakkolwiek pozostawała ona nadal poniżej długoterminowego
celu wyznaczonego przez Rezerwę Federalną na poziomie 2%. Inflacja w Japonii, zarówno w ujęciu
ogólnym, jak i podstawowym (bez paliw i żywności) wzrosła w lipcu 2014 r. odpowiednio do 1,3% oraz
0,6%, natomiast w gospodarkach wschodzących utrzymywała się od wiosny 2014 r. na generalnie
stabilnym poziomie.
29
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 2 Tempo wzrostu PKB w odniesieniu do roku poprzedniego w cenach stałych
2013
2014
2015****
Świat
3,4
3,4
3,3
Kraje rozwinięte
1,4
1,8
2,1
Stany Zjednoczone
2,2
2,4
2,5
Unia Europejska
0,1
1,4
1,8
Strefa euro*
-0,5
0,9
1,5
Niemcy
0,2
1,6
1,6
Japonia
1,6
-0,1
0,8
Kraje rozwijające się
5,0
4,6
4,2
WNP
2,2
1,0
-2,2
Rosja
1,3
0,6
-3,4
Bliski Wschód i Północna Afryka**
2,4
2,6
2,6
Afryka Subsaharyjska
5,2
5,0
4,4
Ameryka Łacińska i Karaiby
2,9
1,3
0,5
Rozwijające się kraje Azji
7,0
6,8
6,6
Chiny
7,8
7,4
6,8
Indie
6,9
7,2
7,5
ASEAN-5***
5,2
4,6
4,7
* z wyłączeniem Litwy; ** łącznie z Afganistanem i Pakistanem; *** Indonezja, Malezja, Filipiny, Tajlandia, Wietnam;
**** prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych MFW z kwietnia i lipca 2015.
W 2014 roku polityka monetarna w gospodarkach rozwiniętych miała z reguły charakter elastyczny i
dostosowawczy stosownie do bieżących potrzeb i tendencji, podczas, gdy w gospodarkach
wschodzących pozostawała na ogół niezmienna. W tym okresie Europejski Bank Centralny
zapowiedział szereg przedsięwzięć powstrzymujących niską inflację w strefie euro, umożliwiając
wprowadzenie ułatwień kredytowych i poprawiając płynność finansową. W 2014 roku notowano też
wzrost napięć geopolitycznych między Rosją i Ukrainą, a także w rejonie Bliskiego Wschodu. Jednak,
jak dotychczas wpływ tych napięć na aktywność gospodarczą był z reguły ograniczony do krajów
bezpośrednio zaangażowanych w konflikty oraz do ich najbliższych partnerów handlowych. Reakcja
rynków finansowych na te wydarzenia była umiarkowana.
Od kwietnia 2014 r. warunki finansowania działalności gospodarczej poprawiły się. Szczególnie dotyczy
to spadku długookresowych stóp procentowych w gospodarkach rozwiniętych. W gospodarkach
wschodzących napływ kapitału utrzymał się na stosunkowo wysokim poziomie, pomimo ich słabszej
aktywności, kursy walutowe ustabilizowały się, a w niektórych z nich nawet wzrosły.
W drugim półroczu 2014 r. sytuacja w gospodarce globalnej rozwijała się na ogół zgodnie z jesiennymi
prognozami MFW. Rozbieżności między założeniami a zaobserwowaną sytuacją dotyczyły głównych
gospodarek światowych, a zwłaszcza silniejszego niż pierwotnie przewidywano ożywienia w
gospodarce USA oraz słabszej od oczekiwań aktywności większości pozostałych wiodących
gospodarek światowych. Głównym motorem wzrostu gospodarczego w USA była wysoka konsumpcja
jako efekt stałego wzrostu zatrudnienia i wzrostu dochodów, niższych cen ropy oraz rosnącego zaufania
konsumenckiego. Natomiast w Japonii, po słabym II półroczu, roczny wskaźnik wzrostu PKB oscylował
wokół zera, na skutek słabej konsumpcji i spadku inwestycji.
W strefie euro aktywność gospodarcza w II półroczu 2014 r. okazała się słabsza niż oczekiwano w
połowie roku, jakkolwiek odnotowano pewne oznaki i zapowiedzi ożywienia w IV kw. oraz na początku
2015 r., dzięki wzrostowi konsumpcji, wspieranemu niższymi cenami ropy, oraz wzrostowi eksportu.
Aktywność gospodarcza w Chinach była generalnie na poziomie zbliżonym do prognozowanej, ale w II
półroczu inwestycje spowolniły na skutek ograniczenia działalności i perspektyw dalszego spadku w
sektorze nieruchomości.
30
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wzrost w Ameryce Łacińskiej w II półroczu 2014 r. był umiarkowany, odzwierciedlając słabą aktywność
gospodarczą Brazylii, niższy od oczekiwań wzrost w Meksyku, a także w pozostałych krajach regionu.
Gospodarcza kondycja Rosji była nieco lepsza od oczekiwań, lecz wzrost napięć geopolitycznych,
osłabiających zaufanie oraz reperkusje poważnego spadku cen ropy stanowią zapowiedź dalszego
pogłębienia kryzysu we wszystkich gospodarkach WNP.
1.2. Sytuacja gospodarcza na ważniejszych rynkach światowych
1.2.1. Stany Zjednoczone
Mimo niewielkiego udziału w polskich obrotach handlowych, Stany Zjednoczone, jako wiodący uczestnik
globalnej gospodarki odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu koniunktury światowej i tym samym
zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio oddziałują na kondycję polskiej gospodarki, w tym na jej
potencjał wytwórczy i eksportowy.
Dzięki ożywieniu w II i III kwartale, średnioroczny wzrost PKB gospodarki amerykańskiej w 2014 r.
okazał się relatywnie wysoki wśród innych gospodarek wysokorozwiniętych i wyniósł 2,4%. PKB był
kreowany wyłącznie przez popyt krajowy (wzrost o 2,5%, do poziomu 17,7 bln USD). Dominującym
elementem popytu krajowego była konsumpcja prywatna (wzrost o 2,5%, do poziomu blisko 11,8 bln
USD). Inwestycje w majątek trwały brutto wzrosły w 2014 r. o 3,9%, do poziomu blisko 3,3 bln USD.
Eksport towarów i usług w cenach rynkowych wzrósł w 2014 r. o 3,2%, do poziomu ponad 2,3 bln USD,
a import zwiększył się o 4%, do niespełna 2,9 bln USD. IV kw. 2014 roku. Początek 2015 roku to
nieznaczne osłabienie aktywności gospodarczej USA. Słabszy wzrost gospodarczy to wynik m.in.
aprecjacji dolara, jak również skutek wyjątkowo ostrej zimy na początku 2015 r.
Tabela 3 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki amerykańskiej (w relacji r/r) w %
2013
2,2
1,9
2,4
-1,3
2,7
1,5
7,4
3,0
1,1
-2,4
PKB
Popyt wewnętrzny
Konsumpcja prywatna
Konsumpcja publiczna
Nakłady brutto na środki trwałe
Ceny konsumpcyjne
Stopa bezrobocia
Wolumen eksportu (towary i usługi)
Wolumen importu (towary i usługi)
Bilans na ROB (% PKB)
* prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych OECD z czerwca 2015.
2014
2,4
2,5
2,5
0,4
3,9
1,6
6,2
3,2
4,0
-2,4
2015*
2,0
2,7
3,0
0,5
3,0
0,0
5,5
1,7
6,4
-2,6
Ostatnie spadki cen ropy nie pozostały bez wpływu na wydatki inwestycyjne w sektorze wydobywczym.
Również perspektywy ożywienia inwestycji w budownictwie mieszkaniowym pozostają niepewne, po
części ze względu na niejednoznaczne długookresowe prognozy demograficzne i wynikające stąd
rokowania popytowe. Niski poziom inwestycji publicznych i prywatnych inwestycji kapitałowych wpłynął
na spadek wydajności i miał przełożenie na zdolności produkcyjne. Sytuacja na rynku pracy
systematycznie się poprawiała dzięki rosnącemu zatrudnieniu w sektorze prywatnym i spadkowi stopy
bezrobocia. Wspierające rozwiązania w sferze polityki monetarnej oraz niższe ceny energii przekładały
się na wzrost zagregowanego popytu oraz postępujący wzrost wydatków konsumpcyjnych i poziomu
zamożności gospodarstw domowych.
31
MINISTERSTWO GOSPODARKI
1.2.2. Japonia
Zgodnie z wcześniejszymi prognozami OECD, w gospodarce japońskiej w 2014 roku odnotowano
spadek PKB (o 0,1% wobec roku poprzedniego). Spowolnienie gospodarcze było następstwem
wdrożenia ostatniej partii reform tzw. ‘Abenomics’ (od nazwiska japońskiego premiera - Shinzō Abe). Po
wcześniejszym wykorzystaniu bodźców oraz instrumentów polityk monetarnej i fiskalnej, a co za tym
idzie realizacją dwóch z trzech podstawowych filarów niniejszego planu, rząd konsekwentnie
implementował założenia tzw. trójstopniowej strategii (ang. three-pronged strategy) odnowy Japonii, tj.
wsparcia i poprawy zaufania ze strony gospodarstw domowych oraz biznesu. Najważniejszą reformą,
wprowadzoną w kwietniu 2014 r., była podwyżka podatku od konsumpcji z 5% do 8% (po raz pierwszy
od 1997 r.). W rezultacie jako naturalne zjawisko przed zapowiadaną podwyżką podatku w I kwartale
2014 roku odnotowano antycypacyjny wzrost gospodarczy o 2,3% wobec analogicznego okresu
poprzedniego roku, głównie dzięki wzmożonej konsumpcji prywatnej oraz zwiększeniu inwestycji
przedsiębiorstw. Po wprowadzeniu reformy podatkowej, w kolejnych kwartałach odnotowano jednak
spadek PKB odpowiednio o 0,4%, 1,4% oraz 0,8% w porównaniu do analogicznych okresów 2013 r.
Pierwotnie zakładano, iż kolejna podwyżka podatku od konsumpcji miała nastąpić w 2015 r., jednak po
znacznym osłabieniu koniunktury gospodarczej, rząd japoński ogłosił przesunięcie reformy w czasie –
na 2017 r. W ostatnim kwartale 2014 roku nieznaczne wyhamowanie negatywnych tendencji było
możliwe w wyniku wzrostu eksportu, wspartego spadkiem wartości jena oraz cen surowców
mineralnych importowanych przez Japonię.
Pakiet ‘ułatwień ilościowych i jakościowych’ prowadzony przez Bank Japonii, zdaniem analityków,
powinien być kontynuowany do momentu, kiedy wyznaczony cel inflacyjny (2%) zostanie osiągnięty i
utrwalony w sposób zapewniający definitywne wyjście z deflacji. Za priorytetowe zadanie uznano nadal
redukcję długu publicznego, który osiągnął poziom ok. 230% PKB w 2014 roku oraz osiągnięcie
nadwyżki budżetowej do 2020 roku. Ponadto łagodzenie skutków zaostrzonej polityki fiskalnej w postaci
podniesienia podatku od konsumpcji, zrównoważyć ma planowana obniżka podatku dochodowego od
osób prawnych (CIT), która jak się przewiduje, pobudzi inwestycje przedsiębiorstw, postrzegane jako
klucz do zwiększenia wydajności pracy, która wciąż kształtuje się znacznie poniżej średniej OECD.
Tabela 4 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki japońskiej (w relacji r/r) w %
2013
1,6
1,9
2,1
1,9
3,2
0,4
4,0
1,2
3,1
0,8
PKB
Popyt wewnętrzny
Konsumpcja prywatna
Konsumpcja publiczna
Nakłady brutto na środki trwałe
Ceny konsumpcyjne
Stopa bezrobocia
Wolumen eksportu (towary i usługi)
Wolumen importu (towary i usługi)
Bilans na ROB (% PKB)
* prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych OECD z czerwca 2015.
32
2014
-0,1
-0,1
-1,3
0,3
2,6
2,7
3,6
8,4
7,4
0,5
2015*
0,7
0,5
0,3
0,9
-0,6
0,7
3,5
7,2
4,9
2,8
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
1.2.3. Europa Zachodnia i strefa euro
W roku 2014, szczególnie w II połowie, zaobserwowano sygnały ożywienia gospodarczego w
większości krajów strefy euro. Było to następstwem postępującego spadku cen ropy, deprecjacji euro,
złagodzenia polityki monetarnej oraz osłabienia tempa konsolidacji fiskalnej. Pomimo tego, wzrost
gospodarczy pozostał na stosunkowo niskim poziomie. Złożyło się na to wiele czynników, spośród
których wyróżnić należy prowadzenie w dalszym ciągu dość surowej polityki kredytowej oraz
kontynuowanie działań prowadzących do redukcji wysokiego długu publicznego. Utrzymywała się nadal
wysoka stopa bezrobocia, w szczególności wśród ludzi młodych – wchodzących na rynek pracy.
Powyższe elementy równocześnie oddziaływały w kierunku osłabienia presji inflacyjnej, w wyniku czego
ceny konsumpcyjne w 2014 r. wzrosły jedynie o 0,4%, a zatem poniżej celu inflacyjnego Europejskiego
Banku Centralnego (EBC).
Tempo konsolidacji fiskalnej osłabło, mimo ciągle występującego w wielu krajach wysokiego poziomu
zadłużenia, stwarzając pewną przestrzeń fiskalną dla działań wspierających wzrost gospodarczy.
Jakkolwiek najważniejsze reformy związane z polityką fiskalną gospodarek strefy euro w 2014 r. zostały
implementowane, to obniżenie długu publicznego będzie procesem długotrwałym. Deprecjacja wspólnej
waluty odnotowana w analizowanym okresie, odzwierciedliła oczekiwania dotyczące prowadzenia
bardziej rygorystycznej polityki monetarnej w Stanach Zjednoczonych niż w strefie euro. Presja
dezinflacyjna spowodowała z kolei działania łagodzące politykę monetarną prowadzoną przez EBC, co
pośrednio związane było również z spadającymi cenami ropy naftowej oraz zwiększeniem popytu
wewnętrznego.
Istotnym czynnikiem mającym wpływ na poprawę koniunktury w strefie euro było kontynuowanie
procesu tworzenia unii bankowej, która ma pomóc odbudować zaufanie do systemu bankowego, a
także wzmocnić jego bezpieczeństwo i stabilność. Utworzenie Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego
(ang. Single Supervisory Mechanism – SSM) oraz Jednolitego Mechanizmu Restrukturyzacji i
Uporządkowanej Likwidacji (ang. Single Resolution Mechanism – SRM) ma zapewnić wspólne
podejście do problemu banków będących na progu upadłości, a tym samym zwiększyć stabilność
sektora finansowego w państwach członkowskich. Ponadto pozwoli uniknąć rozprzestrzeniania się
kryzysów na inne państwa i dzięki temu ułatwi funkcjonowanie rynku wewnętrznego.
Tabela 5 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarek strefy euro (w relacji r/r) w %
PKB
Popyt wewnętrzny
Konsumpcja prywatna
Konsumpcja publiczna
Nakłady brutto na środki trwałe
Ceny konsumpcyjne
Stopa bezrobocia
Bilans na ROB (% PKB)
Zadłużenie sektora finansów publicznych brutto (% PKB*)
Zadłużenie sektora finansów publicznych (% PKB)**
* PKB w cenach rynkowych;** według kryterium Maastricht;*** prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych OECD z czerwca 2015.
2013
-0,3
-0,7
-0,6
0,2
-2,3
1,3
11,9
2,8
104,9
93,5
2014
0,9
0,9
1,0
0,6
1,2
0,4
11,5
3,4
111,5
94,6
2015***
1,4
1,5
1,8
0,7
2,0
0,0
11,1
3,9
110,9
94,1
Niemcy
Niemcy, największa gospodarka Unii Europejskiej oraz główny polski partner handlowy, w roku 2014
odnotowały wzrost gospodarczy, który wyniósł 1,6% w porównaniu do niewielkiego wzrostu – na granicy
stagnacji – w roku poprzednim.
33
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Wzrost niemieckiej gospodarki warunkowany był poprawą w zakresie wszystkich jego składowych.
Spadające ceny ropy naftowej wspierały siłę nabywczą konsumentów. Ponadto ożywienie gospodarcze
wynikało ze zwiększenia nakładów brutto na środki trwałe, jak również w mniejszym stopniu, ze
zwiększenia wartości eksportu netto.
W trzecim kwartale 2014 r. zaobserwowano zmniejszenie produkcji przemysłowej, co spowodowane
było głównie stosunkowo niewielkim popytem w wychodzących z kryzysu gospodarkach strefy euro oraz
prowadzeniem przez nie polityki ograniczeń kredytowych (zmniejszenie na tych rynkach popytu na
dobra inwestycyjne, w których produkcji wyspecjalizowany jest przemysł niemiecki). Wystąpił również
spadek eksportu do Rosji, co przełożyło się na zmniejszenie inwestycji w Niemczech.
Z kolei zwiększenie konsumpcji prywatnej wzmocnionej przez niską stopę bezrobocia oraz wzrost
realnych płac stymulowało również ożywienie sektora usług. Stopa bezrobocia nadal utrzymywała się w
powolnej tendencji spadkowej (z 5,2% w roku 2013 do 5,0% w roku 2014), podczas gdy wzrost cen
konsumpcyjnych wyniósł 0,8%, odzwierciedlając spadające ceny energii oraz importu z pozostałych
gospodarek strefy euro.
Przewiduje się, że korzyści spowodowane przyspieszeniem gospodarczym pozwolą na złagodzenie
możliwych negatywnych skutków – zapowiedzianej w 2014 r., a obowiązującej od 1.01.2015 r. –
reformy wprowadzającej jednolitą płacę minimalną w wysokości 8,5 euro za godzinę. Dotychczas
niemiecki rząd jedynie ograniczał się do analizy poziomu płac, które były efektem negocjacji związków
zawodowych z pracodawcami, przez co minimalne wynagrodzenie obowiązywało tylko w niektórych
branżach. Po wprowadzeniu reformy - wysokość płacy minimalnej ma być ustalana po konsultacjach z
przedstawicielami związków zawodowych i pracodawców. Przed wprowadzeniem pensji minimalnej
Niemcy były jednym z siedmiu krajów UE bez takich rozwiązań. Pierwsze negocjacje w sprawie
uaktualnienia wysokości minimalnej płacy planowane są na styczeń 2018 roku.
Tabela 6 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki niemieckiej (w relacji r/r) w %
2013
PKB
0,2
Popyt wewnętrzny
0,8
Konsumpcja prywatna
0,9
Konsumpcja publiczna
0,7
Nakłady brutto na środki trwałe
-0,4
Ceny konsumpcyjne
1,6
Stopa bezrobocia
5,2
Jednostkowe koszty pracy
2,6
Wolumen eksportu (towary i usługi)
1,7
Wolumen importu (towary i usługi)
3,2
Bilans na ROB (% PKB)
6,6
Zadłużenie sektora finansów publicznych brutto (% PKB*)
81,6
Zadłużenie sektora finansów publicznych (% PKB)**
77,0
* PKB w cenach rynkowych; ** według kryterium Maastricht; *** prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych OECD z czerwca 2015.
2014
1,6
1,3
1,2
1,2
3,3
0,8
5,0
2,1
3,7
3,4
7,8
82,3
74,6
2015***
1,6
2,0
2,3
2,2
2,5
0,2
4,7
2,4
3,9
5,4
8,5
78,7
71,0
Wielka Brytania
Produkt Krajowy Brutto Wielkiej Brytanii wzrósł realnie w 2014 roku (w cenach stałych z 2011r.) o 2,8%.
Spowodowane było to głównie wzrostem finalnego popytu krajowego (o 3,4%), w którym dominowała
konsumpcja prywatna (wzrost o 2,5%). Jej zwiększenie było napędzane przez intensywną kreację
miejsc pracy (kontynuacja tego procesu planowana jest przynajmniej do 2016 r.). Należy podkreślić, że
inwestycje w kapitał trwały wzrosły w 2014 r. o blisko 8%. Wolumen eksportu towarów i usług wzrósł o
0,6%, a zwiększenie importu było nieco szybsze (o 2,2%).
34
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wobec negatywnych zjawisk wynikających z deflacji podejmowane były działania zmierzające do
stopniowego ożywienia presji na wzrost cen. Działania polityki monetarnej mają doprowadzić, aby w
połowie 2015 r. sytuacja zaczęła ewoluować w kierunku umiarkowanej inflacji. Projekcja ta zakładała
kontynuację przez rząd implementacji jego średnioterminowego planu konsolidacji. Wyższe stopy
procentowe w powiązaniu z gospodarczym ożywieniem miały wspierać silniejszy wzrost wydajności
poprzez zachęcanie do wyboru bardziej opłacalnych projektów oraz do restrukturyzacji przedsiębiorstw
generujących straty. Wydajność pracy miała być również wzmocniona przez dalsze reformy strukturalne
prowadzące do poprawy dostępności kredytów, ograniczenia zakłóceń na rynku pracy oraz dalszego
doskonalenia infrastruktury.
Począwszy od II kwartału 2013 r. gospodarka brytyjska wzrastała w tempie ok. 3% r/r. Główną siłą
napędową tego wzrostu była konsumpcja prywatna, w tym aktywne tworzenie miejsc pracy oraz
kontynuacja silnego ożywienia inwestycyjnego. Konsumpcję wpierała poprawa sytuacji na rynku pracy,
będąca efektem rosnącej podaży pracy w wyniku wzrostu populacji w wieku produkcyjnym oraz jej
aktywności zawodowej. Podaż pracy utrzymywała się na wysokim poziomie jako rezultat postępującego
wzrostu. Równoczesny rosnący popyt na pracę przełożył się na wzrost jej wydajności. W rezultacie
stopa bezrobocia spadła, wzrosła liczba wolnych miejsc pracy i pojawiły się symptomy niedoboru
wykwalifikowanej siły roboczej. Jednocześnie pozycja eksportowa gospodarki brytyjskiej utrzymywała
się na słabym poziomie, co w połączeniu z negatywnym saldem dochodów skutkowało deficytem na
rachunku obrotów bieżących na poziomie ok. 5% PKB.
Rząd brytyjski kontynuował wdrażanie średniookresowego planu finansowego, co miało prowadzić do
zaostrzenia dyscypliny budżetowej, zwłaszcza ograniczenia deficytu strukturalnego i skuteczniejszego
egzekwowania należności podatkowych. Pomimo konsolidacji fiskalnej kontynuacja dalszego wzrostu
PKB wydaje się niezagrożona. Jednocześnie perspektywy rozwoju gospodarki brytyjskiej w znacznej
mierze zależą od wzrostu eksportu, co z kolei jest silnie uwarunkowane koniunkturą całej strefy euro.
Tabela 7 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki brytyjskiej (w relacji r/r) w %
2013
PKB
1,7
Popyt wewnętrzny
1,8
Konsumpcja prywatna
1,7
Konsumpcja publiczna
-0,3
Nakłady brutto na środki trwałe
3,4
Ceny konsumpcyjne
2,6
Stopa bezrobocia
7,6
Jednostkowe koszty pracy
1,4
Wolumen eksportu (towary i usługi)
1,5
Wolumen importu (towary i usługi)
1,4
Bilans na ROB (% PKB)
-4,5
Zadłużenie sektora finansów publicznych brutto (% PKB*)
100,8
Zadłużenie sektora finansów publicznych (% PKB)**
87,3
* PKB w cenach rynkowych; ** według kryterium Maastricht; *** prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych OECD z czerwca 2015.
2014
2,8
3,4
2,5
1,7
7,8
1,5
6,2
0,4
0,6
2,2
-5,5
111,3
89,3
2015***
2,4
2,8
2,5
1,3
4,7
0,0
5,4
2,3
3,8
4,8
-5,1
113,3
91,3
Francja
Po niewielkim ożywieniu gospodarczym w 2013 r., wzrost PKB we Francji wyhamował w pierwszej
połowie 2014 roku i choć w II połowie nieznacznie przyspieszył, w skali całego roku zwiększył się
jedynie o 0,2%. Zdaniem analityków OECD notowane we Francji spowolnienie gospodarcze było
konsekwencją m.in. osłabienia inwestycji podmiotów niefinansowych, których zwiększenie w ostatnich
kwartałach 2013 roku przełożyło się na ówczesne pobudzenie gospodarcze.
35
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W ostatnim kwartale 2014 roku na rynku francuskim odnotowano sygnały ożywienia gospodarczego
spowodowane wprowadzeniem szeregu reform strukturalnych m.in. ulgi podatkowej na
konkurencyjność i zatrudnienie (franc. Crédit d’impôt compétitivité et emploi – CICE) oraz Paktu
Odpowiedzialności i Sprawiedliwości (franc. Pacte de responsabilité et de solidarité - PRS), mających
na celu obniżenie kosztów pracy. Ponadto w II połowie 2014 r., deprecjacja euro oraz niższe ceny
energii, analogicznie jak w przypadku innych państw Unii Europejskiej, przyczyniły się do pobudzenia
popytu wewnętrznego, jak również popytu na rynkach eksportowych. Spowodowało to stopniowe
ożywienie francuskiego eksportu głównie na rynki państw strefy euro, a deficyt handlu zagranicznego
zredukowano z poziomu ok. 3% PKB w 2011 r. do ok. 1,6% PKB w 2014 r.
Pomimo negatywnego wpływu poziomu inflacji na finanse rządowe, deficyt budżetowy we Francji
obniżył się wobec 2013 r. o 0,1 pkt. proc. do 4% PKB w 2014 r. Z kolei wydatki rządowe wzrosły o 1,5%,
a więc w tempie najniższym od 1998 roku. Zahamowanie wzrostu rządowych wydatków zostało
osiągnięte, pomimo zwiększenia kosztów wynikających z wdrożenia reformy CICE oraz PRS. Niemniej
konsekwencją tego było zmniejszenie inwestycji samorządowych. Ponadto wpływ na zmniejszenie
wydatków rządowych również miała – czasowa – redukcja francuskiego wkładu finansowego do
budżetu Unii Europejskiej.
Tabela 8 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki francuskiej (w relacji r/r) w %
2013
PKB
0,7
Popyt wewnętrzny
0,8
Konsumpcja prywatna
0,5
Konsumpcja publiczna
1,7
Nakłady brutto na środki trwałe
-0,4
Ceny konsumpcyjne
1,0
Stopa bezrobocia
9,9
Jednostkowe koszty pracy
0,6
Wolumen eksportu (towary i usługi)
1,8
Wolumen importu (towary i usługi)
1,8
Bilans na ROB (% PKB)
-1,4
Zadłużenie sektora finansów publicznych brutto (% PKB*)
111,4
Zadłużenie sektora finansów publicznych (% PKB)**
92,2
* PKB w cenach rynkowych; ** według kryterium Maastricht; *** prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych OECD z czerwca 2015.
2014
0,2
0,7
0,7
1,5
-1,2
0,6
9,8
1,5
2,4
3,9
-1,0
120,4
95,5
2015***
1,1
1,3
1,6
1,2
-0,6
0,1
10,1
0,7
4,9
5,5
-0,5
121,9
97,0
Włochy
Od 2012 r. włoska gospodarka znajduje się w stanie recesji, jakkolwiek z każdym rokiem jest ona coraz
łagodniejsza – o ile w 2012 r. PKB Włoch zmniejszył się o 2,8%, to w 2014 już tylko o 0,4%. Regres
gospodarczy w połączeniu ze spadkiem cen energii oraz towarów wpłynął na kontynuację obniżenia
inflacji, oscylującej na poziomie zera przez większość analizowanego okresu, a w rezultacie
zwiększając się o 0,2% w ujęciu rocznym. Stopa bezrobocia we Włoszech, zwiększyła się o 0,5 pkt.
proc. i pozostała na dość wysokim (12,7%).
Deficyt budżetowy wyniósł w 2014 r. 3% PKB (2,9% PKB w 2013 roku). Zmniejszenie kosztów
związanych z obsługą długu publicznego o 0,2 pkt. proc. wartości PKB jedynie nieznacznie ograniczyło
skalę deficytu, będącego wynikiem dalszej recesji, niskiej inflacji oraz zmniejszenia dochodów z
podatków sektora finansowego. Zadłużenie sektora finansów publicznych zwiększyło się w
analizowanym okresie do 132% PKB. Według prognoz OECD dalsze obniżenie może nastąpić w
kolejnych latach na skutek polepszenia koniunktury gospodarczej, której pierwsze symptomy
zauważalne były w I kwartale 2015 r.
36
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 9 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki włoskiej (w relacji r/r) w %
2013
PKB
-1,7
Popyt wewnętrzny
-2,5
Konsumpcja prywatna
-2,8
Konsumpcja publiczna
-0,3
Nakłady brutto na środki trwałe
-5,8
Ceny konsumpcyjne
1,3
Stopa bezrobocia
12,2
Jednostkowe koszty pracy
0,6
Wolumen eksportu (towary i usługi)
0,7
Wolumen importu (towary i usługi)
-2,2
Bilans na ROB (% PKB)
1,0
Zadłużenie sektora finansów publicznych brutto (% PKB*)
144,8
Zadłużenie sektora finansów publicznych (% PKB)**
128,6
* PKB w cenach rynkowych; ** według kryterium Maastricht; *** prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych OECD z czerwca 2015.
2014
-0,4
-0,6
0,3
-0,9
-3,2
0,2
12,7
1,3
2,4
1,6
1,8
158,5
132,0
2015***
0,6
0,4
0,4
-0,5
1,6
0,2
12,7
0,6
3,4
2,9
2,6
159,6
133,2
1.2.4. Główne rynki wschodzące
Chiny
Jednym z najważniejszych polskich partnerów handlowych wśród rynków wschodzących są Chiny. Po
dość wysokim i stałym wzroście gospodarczym na poziome 7,7% odnotowanym w poprzednich dwóch
latach, w 2014 r. wystąpiło niewielkie spowolnienie, do 7,4%. Źródłem tego było osłabienie popytu w
przemyśle przetwórczym oraz pogorszenie koniunktury na rynku nieruchomości, gdzie odnotowano
spadki zarówno sprzedaży, jak i cen mieszkań. Chińskie władze przyjęły szereg rozwiązań w celu
utrzymania stabilnego wzrostu m.in. poprzez zwiększenie inwestycji infrastrukturalnych oraz
budownictwo socjalne. Niemniej od kilku lat zauważalne jest zjawisko zmniejszenia udziału inwestycji w
PKB. Jakkolwiek zwiększona podaż kredytów oraz bardziej sprzyjająca polityka fiskalna przyniosły
pewne ożywienie wzrostu gospodarczego w drugiej połowie 2014 r., to jednak tempo wzrostu PKB
pozostawało już trzeci rok z rzędu poniżej przeciętnej z lat poprzednich. Z kolei inflacja w analizowanym
okresie wyniosła 2,1% jako efekt zwiększenia cen wyrobów przemysłowych, przy utrzymaniu się stałego
poziomu cen żywności. Niska inflacja w warunkach spowolnienia wzrostu gospodarczego stworzyła
przestrzeń do złagodzenia polityki monetarnej przy równoczesnej kontynuacji dotychczasowych i
nowych działań niezbędnych dla zachowania stabilności finansowej, ocenia się jednak, że polityka
fiskalna władz ma w znacznej mierze charakter prorozwojowy.
Wysokie tempo wzrostu gospodarczego w latach 2000-2012 (8-14% rocznie) oparte na wysokich
stopach oszczędności i inwestycji, wspierane bardzo szybkim wzrostem zadłużenia firm i gospodarstw
domowych stwarza bariery jego kontynuacji. Obserwowane od 2013 roku spowolnienie tempa wzrostu
może sprzyjać bardziej zrównoważonemu rozwojowi chińskiej gospodarki.
Tabela 10 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki chińskiej (w relacji r/r) w %
2013
2014
PKB
7,7
7,4
Ceny konsumpcyjne
2,6
2,1
Wolumen eksportu (towary i usługi)
8,6
5,7
Wolumen importu (towary i usługi)
10,7
6,9
Export netto
0,0
0,0
Bilans na ROB (% PKB)
1,6
2,1
* prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych OECD z czerwca 2015.
37
2015*
6,8
1,6
6,1
7,0
0,1
2,4
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Indie
Gospodarka indyjska po wystąpieniu spowolnienia gospodarczego w 2012 r., w kolejnych latach
powróciła na drogę stabilnego wzrostu, który w 2014 r. wyniósł 7,2%. Uplasowało to Indie w gronie
najszybciej rozwijających się państw na świecie. Ożywienie gospodarcze uwarunkowane było głównie
poprzez:
 ciągły i równomierny wzrost konsumpcji zarówno publicznej, jak i prywatnej;
 wyraźny wzrost inwestycji w pierwszej połowie roku;
 ożywienie na rynku usług finansowych oraz
 zwiększenie produkcji przemysłu wytwórczego, która w kilku poprzednich kwartałach
systematycznie się kurczyła.
Poziom inflacji oscylujący od 2009 r. wokół 10%, w październiku 2014 r. osiągnął poziom 5,5%, a w
ujęciu rocznym 7,2%. Obniżenie poziomu cen na światowym rynku surowców oraz dalsze zacieśnianie
polityki monetarnej w głównej mierze wpłynęło na zredukowanie poziomu inflacji. Zgodnie z prognozami
OECD, pomimo wyhamowania wysokiego wzrostu inflacji, Indyjski Bank Centralny (ang. Reserve Bank
of India – RBI) w dalszym ciągu powinien utrzymać stopy procentowe na dotychczasowym poziomie, do
momentu kiedy tendencja spadkowa będzie potwierdzona jako stabilna w dłuższym okresie. Z jednej
strony dalsze zaostrzenie polityki fiskalnej i nowa mapa drogowa konsolidacji fiskalnej stanowiła ważny
cel polityki gospodarczej w 2014 r. Natomiast z drugiej strony, utrzymanie stabilnego wzrostu
gospodarczego uwarunkowało wprowadzenie przez rząd pakietów reform strukturalnych m.in.
ujednolicenie prawa pracy oraz prawa podatkowego, czy zwiększenie inwestycji publicznych w
infrastrukturę.
Tabela 11 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki indyjskiej (w relacji r/r) w %
2013
6,4
10,1
4,4
-6,7
-2,5
PKB
Ceny konsumpcyjne
Wolumen eksportu (towary i usługi)
Wolumen importu (towary i usługi)
Bilans na ROB (% PKB)
* prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych OECD z czerwca 2015.
2014
7,2
7,2
4,1
-2,2
-1,4
2015*
6,9
5,6
5,2
3,0
-1,1
Brazylia
Po krótkotrwałym spowolnieniu gospodarczym w pierwszej połowie 2014 roku, w kolejnych miesiącach
zauważalne były symptomy stopniowego ożywienia gospodarczego. Skutkowało to jednak wzrostem
jedynie o 0,2% w ujęciu rocznym, co w zasadzie odczytać można jako stagnację gospodarczą. Niski
wzrost gospodarczy zdeterminowany był głównie przez zacieśnienie polityki monetarnej i fiskalnej,
słabnący popyt zewnętrzny oraz niski poziom inwestycji.
Poziom inflacji, podobnie jak w roku poprzednim, ukształtował się znacznie powyżej granicy
wyznaczonej jako cel inflacyjny (6,3% wobec 4,5% w 2014 r.). Ponadto w analizowanym okresie
odnotowano wzrost długu publicznego, który osiągnął poziom powyżej 60% PKB oraz przewiduje się
jego dalsze zwiększenie. Próbą powstrzymania powyższych zjawisk było zacieśnienie polityki fiskalnej
m.in. poprzez przywrócenie wcześniej obniżonych stawek podatków oraz polityki monetarnej kontynuowanie polityki podwyższania stóp procentowych. Przyspieszenie tempa rozwoju
gospodarczego Brazylii, zdaniem ekspertów OECD, nastąpi w momencie, kiedy osiągnięty zostanie cel
inflacyjny, a w rezultacie złagodzona zostanie polityka gospodarcza kraju i przeprowadzone zostaną
gruntowne reformy strukturalne.
38
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 12 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki brazylijskiej (w relacji r/r) w %
2013
2014
PKB
2,7
0,2
Ceny konsumpcyjne
6,2
6,3
Wolumen eksportu (towary i usługi)
2,2
-1,0
Wolumen importu (towary i usługi)
7,2
-1,0
Bilans na ROB (% PKB)
-3,4
-3,9
* prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych OECD z czerwca 2015.
2015*
-0,8
8,3
-6,3
-3,3
-3,6
1.2.5. Wspólnota Niepodległych Państw
W 2014 roku kontynuowana była występująca w latach poprzednich tendencja do spowalniania wzrostu
gospodarczego krajów WNP. O ile w 2012 r. kraje te rozwijały się w tempie 4,8%, w 2013 r. 2,2%, to w
2014 r. ich wzrost gospodarczy kształtował się na poziomie ok. 1%.
Według szacunków MFW, w 2014 roku znaczące spowolnienie wzrostu gospodarczego wystąpiło w
Rosji, tj. z 1,3% w 2013 r. do 0,6% w 2014 r. Gospodarka ukraińska po występującej w 2013 r.
stagnacji, w roku 2014 odnotowała spadek PKB aż o 6,8%. Wzrost gospodarczy odnotowano z kolei na
Białorusi, gdzie w 2014 roku wzrost wyniósł 1,6%, czyli zwiększył się o 0,6 pkt. proc. w porównaniu z
rokiem 2013.
Na tle ogólnego pogorszenia koniunktury w krajach WNP, wzrost PKB wyższy niż w poprzednim roku
wystąpił w Gruzji, tj. o 4,4% w porównaniu z 3,3% w 2013 roku, a w Turkmenistanie oraz Uzbekistanie
był porównywalny (odpowiednio 10,3% w stosunku do 10,2% oraz 8,1% wobec 8% w 2013 roku).
Wszystkie pozostałe gospodarki tego regionu rozwijały się wolniej niż w poprzednim roku, niemniej w
żadnym z nich nie wystąpiła recesja. Największe spowolnienie gospodarcze odnotowano w Kirgistanie
(do 3,6% w 2014 r. w porównaniu z 10,5% w 2013 r.), Mołdowie (do 4,6% w 2014 r. wobec 9,4% w
2013 r.) i Azerbejdżanie (do 2,8% w 2014 r. w stosunku do 5,8% w 2013 r.).
Pogorszenie sytuacji gospodarczej w Rosji, to efekt m.in. zaniechania realizacji niezbędnych reform,
spadku inwestycji, osłabienia konsumpcji wewnętrznej wskutek zmniejszenia dynamiki dochodów
realnych ludności i wydatków budżetu w tej dziedzinie. W roku 2014 na te długofalowe uwarunkowania
o charakterze strukturalnym, nakładać zaczęły się skutki sankcji związanych z zaangażowaniem się
Rosji w wydarzenia na Ukrainie. Ponadto pod koniec 2014 r. wspomniane czynniki zostały dodatkowo
wzmocnione spadkiem cen ropy naftowej, głównego towaru eksportowego Rosji. W ostatnich
tygodniach 2014 r. obniżyły się one do poziomu ok. 60 USD/bar, podczas gdy jeszcze w czerwcu
osiągały wartość 115 USD/bar. Przy dużej zależności od importu, Rosji zaczęły szkodzić również jej
własne decyzje związane z wprowadzeniem embarga na import niektórych artykułów żywnościowych z
UE, USA, Norwegii, Kanady i Australii. W wyniku ograniczenia importu przyspieszyła inflacja, która
osiągnęła 11,4%, w tym na rynku żywnościowym 15,7% (wobec oczekiwanego poziomu na koniec 2014
r. w wysokości 5-5,5%). Istotnym czynnikiem wzmacniającym inflację była szybko postępująca
deprecjacja rubla. Mimo podjętych przez Centralny Bank Rosji, zakrojonych na szeroką skalę działań, w
tym bezpośrednich, bardzo kosztownych interwencji (w całym roku 2014 wydatkowano na te cele ponad
87 mld USD, w tym tylko w październiku ok.30 mld USD), rubel osiągał, nie notowane dotychczas,
kolejne rekordowo niskie poziomy, zarówno wobec dolara jak i euro. W całym 2014 r. rubel stracił do
dolara w wymiarze nominalnym 71,9% (na początku stycznia kurs wynosił 32,73 rbl/USD, na koniec
grudnia 56,26 rbl/USD) oraz do euro 52% (odpowiednio 44,97 rbl/ EUR i 68,34 rbl/EUR).
Uwarunkowania rosyjskiej gospodarki miały bezpośrednie przełożenie na kondycję innych rynków WNP.
39
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W 2014 roku kraje WNP nadal borykały się z wysoką inflacją, która wyniosła 8,1% w porównaniu z 6,4%
w roku 2013. Na Białorusi, gdzie inflacja w 2014 r. kształtowała się na wysokim poziomie 18,1%,
jednakże w kontekście wystąpienia w roku 2012 zjawiska hiperinflacji, wynik ten można uznać za
symptom stabilizacji białoruskiej waluty. Dwucyfrowy poziom inflacji cechuje również Ukrainę (12,1% w
2014 r. przy deflacji na poziomie 0,2% przed rokiem), co spowodowane jest kryzysową sytuacją kraju.
Sankcje nałożone na Rosję pogarszają jej sytuację gospodarczą i pośrednio wpływają także na
pozostałe kraje Wspólnoty Niepodległych Państw. Odzwierciedlają to dane przedstawione przez MFW
za 2014 rok, ale również prognozy na 2015 r. Przewiduje się, iż w 2015 r. WNP odnotuje spadek PKB o
2,2%, a ponadto w wielu państwach może wystąpić dwucyfrowy wskaźnik inflacji. Wysoki wzrost
gospodarczy, który w ostatnich latach charakteryzował region Kaukazu oraz Azji Centralnej również
wyhamuje – z 5,3% w 2014 roku do 3,2% w 2015 roku. Prognozowane pogorszenie sytuacji
gospodarczej jest efektem ubocznym m.in. spadającej ceny eksportowanej ropy oraz surowców.
Większość analityków, międzynarodowych instytucji finansowych oraz agencji ratingowych nie
postrzega Rosji jako kraju, który mógłby szybko wkroczyć na ścieżkę trwałego wzrostu gospodarczego.
Większość formułowanych ocen i prognoz wskazuje, że Rosję czeka 3,5-7,0% spadek PKB w roku
2015 oraz powolne – z dalszym, ale już gasnącym spadkiem - wychodzenie z kryzysu w perspektywie
do 2017 roku włącznie. Według MFW załamanie cen ropy naftowej, napięta sytuacja finansowa,
międzynarodowe sankcje ekonomiczne oraz malejąca wiarygodność państwa przełożą się na
wystąpienie recesji – przewiduje się, iż w 2015 roku PKB spadnie o 3,4%, z kolei inflacja w 2015 r.
wzrośnie do poziomu 17,9%.
W odniesieniu do silnie powiązanych gospodarczo z Rosją państw, takich jak Białoruś czy Armenia
przewiduje się, że w 2015 roku wystąpi tam również recesja, która kolejno kształtować się będzie na
poziomie odpowiednio 2% i 1%. W przypadku Mołdowy oczekuje się ok. 1-proc. recesji będącej w
głównej mierze odbiciem sytuacji wewnętrznej państwa, odmiennie niż na Białorusi i Armenii, gdzie
wyniki będą pod pośrednim wpływem sankcji gospodarczych nałożonych na Rosję.
Prognozuje się, że w 2015 roku ukraińska gospodarka pozostanie w stanie recesji, która
charakteryzować się będzie spadkiem PKB o 5,5%. Podstawowym czynnikiem wpływającym na
kształtowanie procesów gospodarczych na Ukrainie będą wydarzenia na wschodzie kraju. W
perspektywie długookresowej ustabilizowanie sytuacji wewnętrznej, m.in. poprzez implementację reform
gospodarczych uzgodnionych z głównymi kredytodawcami tj. Bankiem Światowym czy Unią
Europejską, pozwoli na ponowne wejście Ukrainy na drogę wzrostu gospodarczego.
Tabela 13 Tempo wzrostu PKB oraz cen konsumpcyjnych w krajach WNP (w relacji r/r) w %
2014
1,0
0,6
-6,8
4,3
1,6
2,8
10,3
8,1
3,4
6,7
3,6
4,6
PKB
2015*
-2,2
-3,4
-5,5
2,0
-2,3
0,6
9,0
6,2
-1,0
3,0
1,7
-1,0
2016*
1,2
0,2
2,0
3,1
-0,1
2,5
9,2
6,5
b.d
4,1
3,4
3,0
Ceny konsumpcyjne
2014
2015*
2016*
8,1
16,8
9,4
7,8
17,9
9,8
12,1
33,5
10,6
6,7
5,2
5,5
18,1
22,1
17,4
1,4
7,9
6,2
6,0
7,7
6,6
8,4
9,5
9,8
3,1
6,4
4,0
6,1
12,8
6,3
7,5
10,7
8,6
5,1
7,5
6,3
WNP
Rosja
Ukraina
Kazachstan
Białoruś
Azerbejdżan
Turkmenistan
Uzbekistan
Armenia
Tadżykistan
Kirgistan
Mołdowa
* prognoza;
Źródło: DSA MG na podstawie danych MFW z kwietnia i lipca 2015.
40
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Największe zagrożenie dla kształtowania się koniunktury w regionie WNP stwarza niepewność co do
rozwoju sytuacji wokół Ukrainy. Dalsza eskalacja negatywnych wydarzeń, przy bezpośrednim lub
pośrednim zaangażowaniu Rosji, skutkować może kolejnymi sankcjami osłabiającymi jej gospodarkę.
Przełoży się to na kondycję innych krajów tego obszaru, w tym w szczególności takich jak Kazachstan i
Białoruś, tworzących wraz z Rosją unię celną.
1.3. Realny wzrost globalnego handlu towarowego w 2014 r.
Według danych MFW wolumen światowych obrotów towarami i usługami zwiększył się w 2014 r. w
wolniejszym tempie niż globalny PKB, tj. o 3,2%, co oznacza nieznaczne spowolnienie w porównaniu z
rokiem 2013.
Analogicznie jak w poprzednich latach wyższe tempo wzrostu wymiany handlowej wykazały kraje
rozwijające się niż rynki rozwinięte, z tym że w przypadku tej pierwszej grupy odnotowano
wyhamowanie tempa, podczas gdy w drugiej przyspieszenie.
W grupie rynków rozwiniętych zdecydowanie wyższe ożywienie odnotowano po stronie importu, który
po 2,1-proc. wzroście w 2013 r., w kolejnym roku zwiększył się o 3,3%. W takim samym tempie wzrósł
eksport tej grupy krajów, z tym że w stosunku do 2013 r. oznaczało to przyspieszenie zaledwie o 0,2
pkt. proc.
Z kolei wolumen wywozu z rynków rozwijających się wzrósł o 3,4%, czyli o 1,2 pkt. proc. wolniej niż rok
wcześniej. Jeszcze większe spowolnienie wystąpiło po stronie importu do tej grupy, który w 2014 r.
wzrósł o 3,4% wobec 5,2% w roku 2013.
Tabela 14 Tempo zmian światowego wolumenu handlu towarami i usługami w latach 2013-2015 (zmiana
do roku poprzedniego) w %
Eksport
Import
Świat
Kraje rozwinięte gospodarczo
Kraje rozwijające się gospodarczo
Kraje rozwinięte gospodarczo
Kraje rozwijające się gospodarczo
2013
3,3
3,1
4,6
2,1
5,2
2014
3,2
3,3
3,4
3,3
3,4
2015*
4,1
3,2
5,3
4,5
3,6
2016*
4,4
4,1
5,7
4,5
4,7
* prognoza
Źródło: DSA MG na podstawie danych MFW z kwietnia i lipca 2015.
Według danych Światowej Organizacji Handlu wolumen światowego handlu towarowego zwiększył się o
2,8%. Jakkolwiek był to wzrost zdecydowanie poniżej średniej liczonej od 1990 r., która wyniosła 5,1%
oraz poniżej średniej sprzed wybuchu kryzysu (6,0%), to jednocześnie wyższy od średniej za ostatnie
trzy lata (2,4%). Warto odnotować, że wzrost wolumenu eksportu był zdecydowanie szybszy w drugiej
połowie roku (o 3,7%), podczas gdy w I połowie wyniósł zaledwie o 1,9%.
Wśród czynników decydujących o relatywnie wolnym wzroście światowych obrotów i produkcji w 2014 r.
analitycy WTO wskazali m.in.: wyhamowanie wzrostu gospodarczego w krajach wschodzących,
nierówne ożywienie na rynkach rozwiniętych, zwiększenie napięć geopolitycznych w poszczególnych
regionach świata oraz silne wahania kursów walut (w tym postępująca od lipca 2014 r. wyraźna
aprecjacja dolara w stosunku do innych walut) oraz załamanie światowych cen ropy naftowej (o 47%
między 15 lipca a 31 grudnia 2014 r.).
41
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Wolumen eksportu towarów krajów rozwiniętych gospodarczo wzrósł w 2014 roku o 2,2% wobec 1,6%
rok wcześniej. W I półroczu 2014 roku tempo wzrostu wyniosło 1,8%, a w II – 2,5%. Istotnie szybsze
tempo odnotowano po stronie importu: 3,2% wzrostu wobec spadku o 0,2% w roku 2013. Wyraźne
ożywienie obrotów nastąpiło w Ameryce Północnej. Wolumen eksportu wzrósł o 4,3% wobec 2,8%
przed rokiem. Natomiast tempo wzrostu importu wyniosło 4,4% i było czterokrotnie wyższe niż w 2013
roku. Przyspieszenie obrotów nastąpiło także w Europie. Eksport zwiększył się o 1,9% (przed rokiem
1,6%), a import o 2,8% (w latach 2012 i 2013 notowano spadki odpowiednio o 1,8% i 0,3%).
W 2014 roku zmniejszyło się tempo wymiany handlowej krajów rozwijających się. Wolumen eksportu
wzrósł o 3,3% wobec 3,9% przed rokiem, natomiast wolumen importu o 2,0% wobec 5,3%. W ostatnich
trzech latach sukcesywnie zmniejsza się relacja tempa wzrostu eksportu krajów rozwijających się i
rozwiniętych. W 2012 roku relacja wyniosła 3,4; w 2013 roku – 2,4; a w 2014 roku 1,5. W 2014 roku
nastąpiło też odwrócenie występującej w ostatnich latach tendencji szybszego wzrostu importu krajów
rozwijających się niż rozwiniętych gospodarczo.
Spowolniły także obroty Azji, gdzie wolumen eksportu wzrósł o 4,9% (wobec 5% w 2013 r.), a importu o
3,6% (wobec 4,8% w 2013 r.). Jeszcze większe niekorzystne zmiany obrotów odnotowano w
Południowo-Centralnej Ameryce, gdzie po 1,5-proc. wzroście eksportu w 2013 r., kolejny rok przyniósł
jego spadek o 2,5%. Po stronie importu nastąpił spadek o 3% wobec ponad 3% wzrostu przed rokiem.
Tabela 15 Tempo zmian wolumenu światowej wymiany towarowej w latach 2012-2014 (zmiana do roku
poprzedniego) w %
2012
1,1
3,7
4,5
0,8
0,8
2,7
4,0
Kraje rozwinięte gospodarczo
Kraje rozwijające się
Ameryka Północna
Ameryka Południowa i Środkowa
Europa
Azja
Pozostałe regiony*
* Afryka, WNP, Bliski Wschód
Źródło: DSA MG na podstawie danych WTO z kwietnia 2015.
Eksport
2013
1,6
3,9
2,8
1,5
1,6
5,0
0,7
2014
2,2
3,3
4,3
-2,5
1,9
4,9
0,1
2012
-0,1
4,9
3,2
2,3
-1,8
3,6
9,9
Import
2013
-0,2
5,3
1,1
3,2
-0,3
4,8
3,9
2014
3,2
2,0
4,4
-3,0
2,8
3,6
0,0
1.4. Uwarunkowania cenowo – kursowe globalnych obrotów
towarowych w 2014 r.
1.4.1. Zmiany cen światowych
Kluczowe znaczenie w ogólnoświatowym spadku cen towarów w 2014 r. miało załamanie cen ropy
naftowej. Jej średnia cena, która od początku 2011 roku utrzymywała się a poziomie ok. 104 USD za
baryłkę, spadła w okresie wrzesień 2014 r.-marzec 2015 r. o ponad 40%. Zaważyło na tym zwiększenie
potencjału wydobywczego i podażowego tego surowca w krajach spoza OPEC, głównie w Stanach
Zjednoczonych, szybsze niż przewidywano ożywienie gospodarki i wydobycia ropy w dotkniętych
konfliktami wewnętrznymi krajach OPEC (Iraku, Syrii i Libii), a w szczególności decyzja OPEC z
listopada 2014 r. o utrzymaniu dotychczasowego poziomu wydobycia ropy pomimo ostrego spadku jej
cen. Wpłynęło na to również osłabienie popytu na ten surowiec w efekcie oszczędnego i racjonalnego
zużycia, a także względy geopolityczne, związane z konfliktem rosyjsko-ukraińskim.
42
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Od marca do października 2014 roku notowano znaczny spadek cen towarów. Przyczyniły się do tego
głównie towary żywnościowe, których ceny spadły o 9%, w efekcie pomyślnych perspektyw zbiorów
zbóż i nasion oleistych. Od września 2014 r. ceny towarów spadły o 28%, m.in. na skutek głębokiego,
sięgającego 38% spadku cen energii, co z kolei było wynikiem spadku o 43% cen ropy naftowej. Ceny
gazu i węgla spadły wolniej, częściowo z powodu przesuniętej w czasie indeksacji względem niższych
cen ropy.
Spadły również ceny towarów nie powiązanych z cenami ropy, a mianowicie metali przemysłowych (o
ok. 15%) oraz towarów rolno-spożywczych (o ok. 6%). Wśród towarów, których ceny wzrosły, można
wymienić mięso, gdzie ceny wzrosły na skutek epidemii świńskiej grypy, która zdziesiątkowała pogłowie
w Stanach Zjednoczonych, a także ziarno kawy arabiki, której plantacje w Brazylii zostały dotknięte
przez długotrwałą suszę.
Jak podaje najnowszy raport MFW (z kwietnia 2015 r.), wolumen światowego handlu towarowego w
2014 r. wzrósł, w ujęciu r/r o 3%, tj. o 0,4 pkt. proc. wolniej niż wolumen towarów i usług. Wolumen
eksportu towarów z krajów rozwiniętych zwiększył się o 2,9%, a z gospodarek wschodzących i
rozwijających się o 3,5%. Wolumen importu wzrósł odpowiednio o 2,5% oraz o 3,6%. Należy
odnotować, że wolumen eksportu z krajów eksporterów paliw wzrósł w analizowanym okresie tylko o
0,2%, podczas, gdy eksport z krajów nie eksportujących tych surowców zwiększył się o 5%. Natomiast
wzrost wolumenu importu wspomnianych dwóch grup krajów okazał się mniej zróżnicowany i wyniósł
odpowiednio 2% oraz 4%.
Cenowy deflator dolarowy w obrotach towarowych gospodarek rozwiniętych (zarówno w eksporcie, jak i
w imporcie) wyniósł minus 1,4%. Jeszcze większy spadek cen dotyczył handlu gospodarek
wschodzących i rozwijających się (ponad minus 3%). Szczególnie niski poziom sięgający minus 6,2%
miał deflator cenowy w eksporcie z krajów eksporterów paliw (co miało bezpośredni związek ze
spadkiem cen ropy).
W 2014 roku postępował, z reguły zapoczątkowany dwa lata wcześniej, spadek cen większości
towarów. W przypadku przetworzonych wyrobów przemysłowych spadek cen w handlu światowym w
minionych dwóch latach był stosunkowo niewielki i wyniósł 1,4% w roku 2013 oraz 0,8% w roku
ubiegłym. Ceny ropy spadły w ujęciu średniorocznym o ok. 9%, jakkolwiek ich poziom od czerwca do
końca 2014 roku spadł o ponad 40%. Podstawowe towary, z wyłączeniem ropy naftowej, potaniały o
4%. Ceny towarów żywnościowych spadły o 4,2%. Natomiast po znacznym spadku w dwóch
poprzednich latach ceny napojów dynamicznie wzrosły o ponad 20%. Rosły również ceny
podstawowych produktów rolnictwa, choć w mniejszej skali, o niespełna 2%. Trzeci rok z rzędu spadły
(o ponad 10%) światowe ceny metali. W przypadku surowców i innych towarów przemysłowych, w tym
zwłaszcza metali przemysłowych, spadek cen był głównie wynikiem zmniejszenia popytu na skutek
osłabienia aktywności gospodarczej, szczególnie w wiodących gospodarkach wschodzących, zwłaszcza
w Chinach.
Postępujące w ostatnich trzech latach spadki cen światowych podstawowych surowców i towarów
przemysłowych, zwłaszcza metali, spotęgowane nadspodziewanie gwałtownym i głębokim załamaniem
cen ropy naftowej i innych ropopochodnych surowców energetycznych okazały się generalnie korzystne
dla gospodarek wysoko rozwiniętych wytwarzających i eksportujących towary wysoko przetworzone i
zaawansowane technologicznie, a zarazem dolegliwe dla gospodarek słabiej rozwiniętych, opierających
swój rozwój na eksporcie ropy i innych surowców oraz półfabrykatów nisko przetworzonych i mało
nowoczesnych. Odzwierciedlają to zmiany wskaźników terms of trade (ToT) dla ważniejszych
ugrupowań światowych rynków w 2014 roku. Wskaźnik ToT w światowym handlu towarami i usługami
43
MINISTERSTWO GOSPODARKI
dla gospodarek rozwiniętych poprawił się w roku 2014 o 0,3%, podczas, gdy w gospodarkach
wschodzących i rozwijających się odnotowano jego pogorszenie o 0,6%.
W handlu towarowym głównych regionalnych grup rynków odnotowano następujące wartości
wskaźników terms of trade dla:
 WNP (łącznie z Gruzją i Ukrainą) - spadek o 2,7%;
 wschodzących rynków azjatyckich - wzrost o 3,8%;
 wschodzących gospodarek europejskich (wg MFW m.in. dla Polski) - wzrost o 1,1%;
 rynków Ameryki Łacińskiej i Karaibów - spadek o 2,4%;
 Środkowego Wschodu i Afryki Płn. - spadek o 3,7%;
 Afryki Subsaharyjskiej - spadek o 4,2%.
Kraje eksportujące ropę naftową i paliwa ropopochodne odnotowały w 2014 r. znaczne pogorszenie
wskaźnika ToT (o 4,1%,) podczas, gdy kraje nie eksportujące tych towarów osiągnęły poprawę tego
wskaźnika o blisko 2%.
1.4.2. Zmiany kursowe
W 2014 roku następowało umocnienie dolara amerykańskiego w stosunku do walut ważniejszych
gospodarek wschodzących, co było rezultatem notowanych w tych gospodarkach na początku roku
zaburzeń na rynkach finansowych oraz wynikłych stąd słabszych średniookresowych perspektyw
rozwojowych w porównaniu z gospodarkami wysoko rozwiniętymi. Generalnie zmiany kursowe, jakie
następowały w tych gospodarkach w 2014 roku, były zbieżne z ogólnym trendem dewaluacyjnym
realnego efektywnego kursu lokalnych walut. Tempo akumulacji rezerw walutowych osłabło w Ameryce
Łacińskiej, a także we wschodzących i rozwijających się gospodarkach europejskich, czego
odzwierciedleniem były mniejsze napływy kapitałowe do tych gospodarek oraz spadek rezerw
walutowych na skutek interwencji kursowych. Wspomniane tempo akumulacji rezerw utrzymało się
natomiast na wysokim poziomie w naftowych gospodarkach Środkowego Wschodu, a także
przyspieszyło pod koniec roku we wschodzących gospodarkach azjatyckich.
Pod koniec 2014 r. i na początku 2015 zmiany kursowe przyspieszyły odzwierciedlając –
prawdopodobnie z pewnym opóźnieniem – zmiany oczekiwań związanych ze wzrostem gospodarczym i
polityką pieniężną w wiodących gospodarkach, a także z poważnymi spadkami cen ropy. Wśród zmian
kursowych najważniejszych walut wyróżniała się znacząca aprecjacja dolara amerykańskiego, którego
realny efektywny kurs względem walut ważniejszych gospodarek wysoko rozwiniętych w lutym 2015
wzrósł o ok. 10% w stosunku do października 2014 r., przy szczególnie znacznej jego realnej aprecjacji
(o ok. 14%). Kurs chińskiego juana (renminbi), który utrzymywał się na względnie stabilnym poziomie w
ciągu 2014 r. umocnił się realnie w lutym 2015 r. o 11%.
Wśród ważniejszych walut światowych zarówno euro, jak i jen uległy osłabieniu o ok. 7%. Ponadto, od
momentu odstąpienia Szwajcarii 15 stycznia 2015 r. od powiązania kursu franka z euro, szwajcarska
waluta wyraźnie umocniła się. Do lutego 2015 r. następowało osłabienie waluty głównych eksporterów
ropy naftowej stosujących płynny kurs. Było ono szczególnie głębokie w przypadku rosyjskiego rubla,
którego kurs obniżył się realnie o 30%. Wśród walut gospodarek rozwiniętych należy odnotować
znaczące osłabienie dolara kanadyjskiego (o 8%), a także korony norweskiej (o 7%). Wśród głównych
rynków wschodzących, Indie – jako poważny importer ropy umocniły swoją walutę o blisko 10% w
wymiarze realnym, podczas gdy brazylijski real osłabił się o 9%. Generalnie, realne zmiany efektywnych
kursów walutowych w ostatnich miesiącach stanowiły odzwierciedlenie projekcji wzrostu
poszczególnych gospodarek w kontekście ich uzależnienia od spadku cen ropy naftowej.
44
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
1.4.3. Zmiany obrotów handlu zagranicznego w głównych regionach
W 2014 roku wartość światowego eksportu towarowego (w ujęciu dolarowym) wyniosła 18,95 bln USD i
była jedynie o 0,7% wyższa niż w 2013 roku. Wzrost globalnego eksportu w ujęciu wartościowym był
znacznie wolniejszy niż w ujęciu wolumenowym (wzrost o 2,8%), co wynikało ze znaczącego spadku
poziomu cen surowców, w tym szczególności surowców energetycznych. Charakterystyczną cechą
handlu światowego w związku z tym był spadek eksportu w regionach bazujących na produkcji
surowców, w tym ropy naftowej i innych węglowodorów. Wartość eksportu Ameryki Południowej, krajów
WNP, Afryki i Środkowego Wschodu spadła odpowiednio o 6,0%, 5,9%, 7,6% i 3,9%. Biorąc pod uwagę
poszczególne regiony świata, największa cześć obrotów realizowana jest przez Europę i Azję. Udział
krajów europejskich wyniósł w 2014 r. 36,6% w światowym eksporcie i 36,2% w imporcie, zaś udział
rynków azjatyckich odpowiednio 32,1% i 31,6%.
Wartość eksportu towarowego w Europie zwiększyła się o 1%, do poziomu 6,74 bln USD, a importu o
2%, do 6,72 bln USD. W takim samym tempie zwiększył się eksport z Unii Europejskiej, osiągając
wartość 6,16 bln USD. Szybciej natomiast rosła sprzedaż zagraniczna największej w regionie
gospodarki niemieckiej – o 4%, do 1,51 bln USD. Spośród pozostałych głównych gospodarek unijnych
jedynie Włochy odnotowały wzrost eksportu o 2% (do 529 mld USD), podczas gdy we Francji (583 mld
USD) oraz w Niderlandach ( 672 mld USD) eksport pozostał na poziomie roku 2013, a w Wielkiej
Brytanii odnotowano spadek o 6% (do 507 mld USD). Import UE zwiększył się o 2% (do 6,13 bln USD),
w tym Niemiec o 2% (do 1,22 bln USD) oraz Wielkiej Brytanii o 4% (683 mld USD). Z kolei import
Francji (679 mld USD) oraz Niderlandów (587 mld USD) praktycznie nie uległ zmianie, a wartość
włoskiego importu spadła o 2%, do 472 mld USD.
W Azji będącej drugim regionem świata pod względem udziału w obrotach towarowych, eksport
zwiększył się o 2%, osiągając wartość 5,92 bln USD. Import zaś pozostał na zbliżonym poziomie jak
przed rokiem i wyniósł 5,87 bln USD. Na stosunkowo wolny wzrost eksportu tej części świata przełożył
się w dużym stopniu dalszy spadek (w 2014 roku o 10%) eksportu Japonii o 4% (do 684 mld USD) oraz
zwiększenie eksportu nowo uprzemysłowionych gospodarek azjatyckich zaledwie o 1% (do 1,31 bln
USD). Na tym tle dość dynamicznie rósł eksport Chin (o 6%, do 2,34 bln USD). W 2014 r. jedynie w
gospodarce chińskiej odnotowano wzrost importu – o 1% (do 1,96 bln USD), co kontrastowało z jego
spadkiem w innych głównych gospodarkach regionu, tj. w Japonii o 1% (do 822 mld USD) oraz w
Indiach o 1% (do 460 mld USD).
Kolejnym regionem w światowym handlu pod względem udziału jest Ameryka Północna, która w 2014 r.
generowała przeszło 13,5% eksportu towarowego świata oraz prawie 17,8% importu. Wywóz tego
regionu osiągnął wartość 2,5 bln USD i był o 3% wyższy niż przed rokiem, import zaś wyniósł 3,3 bln
USD, co oznaczało jego wzrost w takiej samej skali. W największej gospodarce tej części świata, tj. w
Stanach Zjednoczonych odnotowano analogiczną tendencję jak w całym regionie, czyli wzrost po obu
stronach obrotów o 3% (eksportu do 1,62 bln USD oraz importu do 2,41 bln USD). Podobny wzrost
notowała w eksporcie Kanada (do 474 mld USD), import wyniósł – podobnie jak rok wcześniej – 475
mld USD. Natomiast szybciej wzrosły obroty towarowe w Meksyku – o 5% zarówno w eksporcie (do 398
mld USD), jak i w imporcie (do 412 mld USD).
Eksport krajów Ameryki Południowej i Środkowej wyniósł w 2014 roku 695 mld USD i wobec poziomu
sprzed roku był o 6% niższy. Po stronie importu tego regionu zanotowano również spadek o 4%, do 742
mld USD. W największej gospodarce w tej części świata – Brazylii – wartość eksportu towarowego
wyniosła 225 mld USD i była niższa o 7% niż w roku 2013. Import brazylijski zmniejszył się natomiast o
5%, osiągając wartość 239 mld USD. Udział Ameryki Południowej i Środkowej w światowej wymianie
towarowej wyniósł 3,8% po stronie eksportu i 4% importu.
45
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Spadek eksportu w 2014 roku dotknął również Wspólnotę Niepodległych Państw mającą udział w 4%
światowego eksportu i 2,7% światowego importu. Sprzedaż towarów za granicę w WNP wyniosła 735
mld USD i była o 6% niższa niż przed rokiem. Natomiast import tej grupy krajów zmniejszył się aż o
12%, do 506 mld USD. W dominującej w tym regionie gospodarce rosyjskiej spadek eksportu był nieco
łagodniejszy – o 5% (do 497 mld USD), podczas gdy spadek w rosyjskim imporcie wyniósł 10% (do 308
mld USD).
Największym spadkiem eksportu dotknięta została Afryka – o 8% (do 557 mld USD). Ogólny wynik
warunkowany był przede wszystkim sytuacją krajów eksporterów ropy naftowej, w której to grupie
wywóz zmniejszył się o 13% (do 286 mld USD). Z kolei po stronie importu do Afryki odnotowano wzrost
o 2% (do 647 mld USD), do wspomnianej grupy eksporterów ropy naftowej – o 3%, (do 206 mld USD)
oraz do pozostałych z wyjątkiem Afryki Południowej o 4% (do 320 mld USD).
Kraje Bliskiego Wschodu partycypowały w 7% globalnego eksportu towarowego i w 4,3% importu w
2014 r. Ich eksport wyniósł 1,29 bln USD i był o 4% niższy niż rok wcześniej, zaś import wzrósł o 1%
osiągając wartość 790 mld USD.
Tabela 16 Kraje dominujące w światowych obrotach towarowych w 2014 roku
Eksport
Import
Wartość
Lp.
Kraj
Lp.
Kraj
(mld USD)
1.
Chiny
1.
Stany Zjednoczone 2.409
2.
Stany Zjednoczone
2.
Chiny
1.960
3.
Niemcy
3.
Niemcy
1.217
4.
Japonia
4.
Japonia
822
5.
Niderlandy
5.
Wielka Brytania
683
6.
Francja
6.
Francja
679
7.
Republika Korei
7.
Hong Kong
601
8.
Włochy
8.
Niderlandy
587
9.
Hong Kong
9.
Republika Korei
526
10.
Wielka Brytania
10.
Kanada
475
11.
Rosja
11.
Włochy
472
12.
Kanada
12.
Indie
460
13.
Belgia
13.
Belgia
451
14.
Singapur
14.
Meksyk
412
15.
Meksyk
15.
Singapur
366
16.
Zjednoczone Emiraty Arabskie
16.
Hiszpania
356
17.
Arabia Saudyjska
17.
Rosja
308
18.
Hiszpania
18.
Tajwan
274
Zjednoczone
19.
Indie
317
1,7
19.
262
Emiraty Arabskie
20.
Tajwan
314
1,6
20.
Turcja
242
26.
Polska
217
1,1
24.
Polska
218
Świat*
18.935
100,0
Świat*
19.024
* dane uwzględniają wartość reeksportu oraz importu służącego reeksportowi;
Źródło: DSA MG na podstawie danych WTO z kwietnia 2015.
Wartość
(mld USD)
2.343
1.623
1.511
684
672
583
573
529
524
507
497
474
469
410
398
359
354
323
Udział
(w %)
12,4
8,6
8,0
3,6
3,6
3,1
3,0
2,8
2,8
2,7
2,6
2,5
2,5
2,2
2,1
1,9
1,9
1,7
Udział
(w %)
12,7
10,3
6,4
4,3
3,6
3,6
3,2
3,1
2,8
2,5
2,5
2,4
2,4
2,2
1,9
1,9
1,6
1,4
1,4
1,3
1,1
100,0
Na liście globalnych eksporterów towarów na czołowej pozycji uplasowały się Chiny, które prowadzą w
tym rankingu już piąty rok z rzędu i systematycznie umacniają swoją pozycję. W roku 2014 ich udział
wyniósł 12,4% wobec 11,8% w 2013 r. i 11,2% w roku 2012. Kolejne miejsca w światowym eksporcie
towarów zajęły – podobnie jak rok wcześniej – Stany Zjednoczone oraz Niemcy, z udziałami
odpowiednio 8,6% i 8,0%. Natomiast w wyniku wspomnianego wcześniej spadku eksportu o 4%, udział
Japonii w globalnym eksporcie zmniejszył się do 3,6% wobec 3,8% rok wcześniej, jednak udało się jej
utrzymać czwartą pozycję. Warto odnotować awans Włoch na ósmą pozycję (z udziałem 2,8%) wobec
jedenastej w 2013 roku z podobnym jednak udziałem jak przed rokiem.
46
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Z kolei na czele listy głównych światowych importerów towarów w 2014 r. uplasowały się – podobnie jak
w minionych latach – Stany Zjednoczone (12,7%), Chiny (10,3%) oraz Niemcy (6,4%). Polska utrzymała
się na miejscu 26., z udziałem 1,1% (217 mld USD) w rankingu światowych eksporterów towarów. Po
stronie importu przesunęliśmy się o jedną pozycję, plasując się na pozycji 24, z udziałem 1,1% (218 mld
USD).
Wartość światowego eksportu usług osiągnęła w 2014 roku poziom prawie 4,9 bln USD, czyli była o 4%
wyższa niż przed rokiem. Usługi stanowiły blisko 21% łącznych światowych obrotów towarami i
usługami. W ujęciu przedmiotowym najszybciej zwiększył się eksport usług turystycznych – o 7%, do
prawie 1,8 bln USD – stanowiących ponad ¼ eksportu usługowego świata. Znacznie wolniejszy wzrost
odnotowano natomiast w eksporcie zajmujących niespełna 20% globalnego eksportu usług
transportowych – o 2%, do 900 mld USD.
Około 52% globalnego eksportu usług stanowiła grupa tzw. pozostałych usług komercyjnych (włączając
w to usługi finansowe i księgowe), których eksport zwiększył się o 5%, do prawie 2,7 bln USD.
Najsłabszym składnikiem usług były usługi produkcyjne, związane z przetwarzaniem towarów, które
zanotowały spadek o 3%.
Blisko połowa światowego eksportu usług (48,3%) w roku 2014 przypadała na Europę, gdzie
odnotowano wzrost ich eksportu o 5%, do 2,35 bln USD. Jednocześnie region ten stanowił 42% importu
usług, a jego wzrost sięgnął 5% (do 2,0 bln USD). Eksport usług w Unii Europejskiej zwiększył się o 5%
(do 2,15 bln USD), import również o 5% (do 1,81 bln USD). Wśród głównych gospodarek europejskich
najlepsze wyniki odnotowano w Niemczech (267 mld USD), Wielkiej Brytanii (329), Francji (263 mld
USD), Niderlandach (156 mld USD) oraz Irlandii (133 mld USD).
Udział krajów azjatyckich w handlu usługami wyniósł 25,4% po stronie eksportu oraz 28,5% w imporcie.
Wartość eksportu Azji wzrosła o 5% (do 1,24 bln USD), a importu o 6% (do 1,35 bln USD). Najszybciej
rosły obroty usługowe Japonii – w eksporcie o 19% (do 158 mld USD), w imporcie o 12% (do 190 mld
USD) oraz Chin – w eksporcie o 8% (do 222 mld USD), w imporcie o 16% (do 382 mld USD).
Ameryka Północna stanowiła w 2014 roku 16,3% globalnego eksportu usługowego oraz 12,5% importu.
W tym regionie nastąpił wzrost eksportu usług o 3% (do 793 mld USD) oraz importu również o 3% (do
593 mld USD), zaś w dominujących tu Stanach Zjednoczonych eksport wyniósł 686 mld USD i był o 3%
wyższy niż przed rokiem, a import 454 mld USD i był wyższy o 4%.
W rankingu krajów dominujących w globalnym handlu usługowym liderem zarówno w eksporcie, jak i w
imporcie pozostają Stany Zjednoczone, z udziałami wynoszącymi odpowiednio 14,1% w eksporcie oraz
9,6% w imporcie. Kolejne miejsca w eksporcie usług – podobnie jak w minionych kilku latach –
utrzymały Wielka Brytania (6,8%) i Niemcy (5,5%). Natomiast w imporcie na drugiej pozycji umocniły się
Chiny (z udziałem 8,1%), a na trzeciej Niemcy (6,9%). Polska w roku 2014 na liście światowych
eksporterów usług znalazła się na 29 pozycji wobec 28 miejsca przed rokiem, na co przełożył się wzrost
eksportu usług o 2%, do 46 mld USD (0,9% udziału w światowym eksporcie). Z kolei w imporcie
podobnie jak przed rokiem Polska zajęła 33 miejsce, z udziałem 0,7%, tj. 35 mld USD.
47
MINISTERSTWO GOSPODARKI
1.5. Perspektywy rozwoju handlu światowego w 2015 r.
Zgodnie z szacunkami WTO, w 2015 r. wolumen światowego handlu wzrośnie o 3,3%, a w 2016 roku o
kolejne 4%. Analitycy WTO podkreślają jednocześnie, że prognozy te obarczone są ryzykiem
związanym z utrzymującymi się napięciami geopolitycznymi oraz wciąż słabym wzrostem
gospodarczym, który ma kluczowe znaczenie dla wymiany handlowej.
Według szacunków WTO w 2015 r. jeszcze bardziej zmniejszy się dysproporcja między tempem
wzrostu wolumenu eksportu krajów rozwiniętych gospodarczo (wzrost o 3,2%) a rozwijających się
(3,6%). Na rok 2016 zakłada się natomiast przyspieszenie eksportu w tej pierwszej grupie rynków
(wzrost o 4,4%), co będzie oznaczało odwrócenie trwającego w poprzednich latach trendu szybszego
zwiększania wywozu w krajach słabiej rozwiniętych (prognozowany wzrost na poziomie 4,1%).
W zbliżonym do eksportu tempie ma w 2015 r. wzrosnąć import tych grup rynków, tj. o 3,2% w
przypadku krajów rozwiniętych gospodarczo oraz o 3,7% rynków słabiej rozwiniętych. W przypadku tej
pierwszej grupy krajów będzie to oznaczało utrzymanie tempa wzrostu sprzed roku, natomiast w
odniesieniu do krajów słabiej rozwiniętych przyspieszenie przywozu o 1,7 pkt. proc.
Eksperci WTO przewidują, że w ujęciu geograficznym, analogicznie jak przed rokiem najszybciej
wzrośnie eksport krajów Azji (o 5%), następnie Ameryki Północnej (o 4,5%). Nieco wolniej zwiększy się
wywóz z Europy (o 3%), jakkolwiek będzie to wyższy wzrost niż w 2014 r. (1,9%). Dla PołudniowoCentralnej Afryki przewiduje się niewielki wzrost wywozu na poziomie 0,2%. W przypadku grupy rynków
obejmującej Afrykę, WNP oraz Bliski Wschód prognozuje się spadek eksport (o 0,6%). Azja i Ameryka
Północna mają być również liderami wzrostu importu, który w 2015 r. ma zwiększyć się odpowiednio o
5,1% i 4,9%. W Europie przywóz ma wzrosnąć o 2,7%.
Tabela 17 Zmiany globalnych obrotów towarowych i światowego PKB w latach 2012-2015 (w relacji do
roku poprzedniego) w %
Eksport
Import
2012
2,2
1,1
3,7
-0,1
4,9
Świat (śr. eksportu i importu)
Kraje rozwinięte gospodarczo
Kraje rozwijające się gospodarczo
Kraje rozwinięte gospodarczo
Kraje rozwijające się gospodarczo
2013
2,4
1,6
3,9
-0,2
5,3
2014*
2,8
2,2
3,3
3,2
2,0
2015*
3,3
3,2
3,6
3,2
3,7
2016*
4,0
4,4
4,1
3,5
5,0
* prognoza
Źródło: DSA MG na podstawie danych WTO z kwietnia 2015.
Osiągnięcie prognozowanego przez ekspertów WTO wzrostu globalnych obrotów handlowych
obarczone jest jednak pewnym ryzykiem, bowiem chwiejna wciąż globalna gospodarka i niestabilna
sytuacja geopolityczna mogą odwrócić tendencję stopniowego ożywienia handlu. Wśród czynników
mogących wpłynąć na rozwój wymiany handlowej w 2015 r. wymienia się m.in. konflikt na Bliskim
Wschodzie, epidemię Eboli, wahania cen ropy, a także stopień i charakter ożywienia gospodarczego
poszczególnych regionów, w tym najważniejszych gospodarek światowych, takich jak USA i Chiny.
Z kolei analitycy OECD prognozują, że w 2015 r. wolumen światowego handlu wzroście o 3,9%, czyli w
stosunku do roku 2014 przyspieszy o 0,7 pkt. proc. Dla Polski OECD przewiduje dalsze ożywienie
eksportu towarów i usług, który w ujęciu wolumenowym w 2015 r. na wzrosnąć o 6% (wobec 5,6% w
2014 r.). Z kolei po stronie polskiego importu spodziewane jest wyhamowanie wzrostu z 8,7% do 7,6%
w 2015 r., co ma wynikać z przewidywanego mniejszego niż przed rokiem wzrostu popytu
48
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
wewnętrznego. Na przyspieszenie wolumenu polskiego wywozu towarów i usług decydujący wpływ
będzie miało zakładane relatywnie szybkie tempo wzrostu importu naszych głównych parterów
handlowych, w tym m.in. Niemiec (5,4%), Francji (5,5%) oraz Czech (8,5%).
Tabela 18 Prognoza zmian wolumenu obrotów handlowych (towarami i usługami) w wybranych krajach
OECD w latach 2014-2016 (w relacji r/r) w %
Eksport
3,7
2,4
2,4
0,6
4,0
5,6
3,2
8,4
2014
Import
3,4
3,9
1,6
2,2
4,0
8,7
4,0
7,4
Niemcy
Francja
Włochy
Wielka Brytania
Niderlandy
Polska
Stany Zjednoczone
Japonia
* prognoza
Źródło: DSA MG na podstawie danych OECD z czerwca 2015.
Eksport
3,9
4,9
3,4
3,8
3,0
6,0
1,7
7,2
2015*
Import
5,4
5,5
2,9
4,8
1,9
7,6
6,4
4,9
Eksport
5,2
5,3
5,1
3,0
5,2
7,7
4,9
5,8
2016*
Import
6,0
4,2
3,3
3,1
5,0
8,3
6,7
4,6
1.6. Globalne finanse publiczne
Światowy kryzys finansowy z lat 2008-2009 przyniósł poważne wyzwania dla polityki
makroekonomicznej, w tym fiskalnej. Pogarszająca się sytuacja ekonomiczna głównych gospodarek
świata, wymusiła na rządach poszczególnych państw wdrożenie bodźców fiskalnych. W tym miejscu
można mówić o dwóch rodzajach stymulowania fiskalnego, tj. o automatycznych stabilizatorach
fiskalnych oraz o pakietach interwencjonistycznych. Pierwszy rodzaj oddziaływania polityki fiskalnej na
gospodarkę realną wiąże się z automatyczną reakcją dochodów i wydatków na zmiany cyklu
koniunkturalnego. W czasach recesji spadają dochody państwa, a jednocześnie rosną wydatki, w tym
o charakterze socjalnym. Działania interwencjonistyczne, obejmujące m.in. pakiety antykryzysowe,
skutkują podobnie, tzn. zwiększają wydatki państwowe, głównie socjalne, oraz, poprzez obniżki
podatków, mających na celu pobudzenie popytu, obniżają dochody budżetowe. Efektem powyższych
zjawisk jest pogorszenie stanu finansów publicznych, początkowo w obrębie deficytu budżetowego, a
następnie w zakresie długo publicznego.
Wykres 1 Wynik sektora finansów publicznych w UE, strefie euro, USA i Japonii 2009-2016
Źródło: DSA MG na podstawie danych Eurostat, OECD i MFW.
49
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 19 Wynik sektora finansów publicznych UE, USA i Japonii w latach 2009-2016
Procedura nadmiernego
deficytu
Wynik (nadwyżka / deficyt) sektora g.g.
jako % PKB
Państwo /
grupa*
status**
termin 2009 2010 2011 2012 2013
2014 2015^ 2016^
grupa państw
korekty
Austria
EA
-5,3
-4,5
-2,6
-2,2
-1,3
-2,4
-2,0
-2,0
Belgia
EA
-5,5
-4,0
-4,1
-4,1
-2,9
-3,2
-2,6
-2,4
Bułgaria
D
-4,2
-3,2
-2,0
-0,7
-0,9
-2,8
-2,9
-2,9
Chorwacja
D
EDP
2016
-5,8
-5,9
-7,5
-5,3
-5,4
-5,7
-5,6
-5,7
Cypr
EA
EDP
2016
-5,5
-4,8
-5,8
-5,8
-4,9
-8,8
-1,1
-0,1
Czechy
D
-5,5
-4,4
-2,7
-3,9
-1,2
-2,0
-2,0
-1,5
Dania
ERM II / O
-2,8
-2,7
-2,1
-3,7
-1,1
1,2
-1,5
-2,6
Estonia
EA
-2,2
0,2
1,2
-0,2
-0,2
0,6
-0,2
-0,1
Finlandia
EA
EDP
-2,5
-2,6
-1,0
-2,1
-2,5
-3,2
-3,3
-3,2
Francja
EA
EDP
2017
-7,2
-6,8
-5,1
-4,8
-4,1
-4,0
-3,8
-3,5
Grecja
EA
EDP
2016
-15,6 -11,0 -10,2
-8,7 -12,3
-3,5
-2,1
-2,2
Hiszpania
EA
EDP
2016
-11,0
-9,4
-9,4 -10,3
-6,8
-5,8
-4,5
-3,5
Niderlandy
EA
-5,5
-5,0
-4,3
-4,0
-2,3
-2,3
-1,7
-1,2
Irlandia
EA
EDP
2015
-13,9 -32,5 -12,7
-8,1
-5,8
-4,1
-2,8
-2,9
Litwa
EA
-9,1
-6,9
-8,9
-3,1
-2,6
-0,7
-1,5
-0,9
Luksemburg
EA
-0,5
-0,5
0,4
0,1
0,9
0,6
0,0
0,3
Łotwa
EA
-9,0
-8,1
-3,3
-0,8
-0,7
-1,4
-1,4
-1,6
Malta
EA
-3,3
-3,3
-2,6
-3,6
-2,6
-2,1
-1,8
-1,5
Niemcy
EA
-3,0
-4,1
-0,9
0,1
0,1
0,7
0,6
0,5
Polska
D
-7,3
-7,6
-4,9
-3,7
-4,0
-3,2
-2,8
-2,6
Portugalia
EA
EDP
2015
-9,8 -11,2
-7,4
-5,6
-4,8
-4,5
-3,1
-2,8
Rumunia
D
-8,9
-6,6
-5,3
-2,9
-2,2
-1,5
-1,6
-3,5
Słowacja
EA
-7,9
-7,5
-4,1
-4,2
-2,6
-2,9
-2,7
-2,5
Słowenia
EA
EDP
2015
-5,9
-5,6
-6,6
-4,0 -14,9
-4,9
-2,9
-2,8
Szwecja
D
-0,7
0,0
-0,1
-0,9
-1,4
-1,9
-1,5
-1,0
Węgry
D
-4,6
-4,5
-5,5
-2,3
-2,5
-2,6
-2,5
-2,2
Wielka Brytania
O
EDP
2016/17 -10,8
-9,7
-7,6
-8,3
-5,7
-5,7
-4,5
-3,1
Włochy
EA
-5,3
-4,2
-3,5
-3,0
-2,9
-3,0
-2,6
-2,0
Strefa euro
nie dot.
nie dot.
nie dot.
-6,1
-6,1
-4,1
-3,6
-2,9
-2,4
-2,0
-1,7
EU 28
nie dot.
nie dot.
nie dot.
-6,8
-6,5
-4,5
-4,2
-3,2
-2,9
-2,5
-2,0
Japonia
nie dot.
nie dot.
nie dot.
-8,8
-8,3
-8,8
-8,7
-8,5
-7,8
-7,1
-6,5
USA
nie dot.
nie dot.
nie dot. -11,6
-12 -10,6
-8,9
-5,6
-4,9
-4,2
-3,8
Legenda: *EA - strefa euro, *ERM II - uczestnik ERM II; *D - państwo z derogacją; *O - państwo z klauzulą opt-out,
**EDP - rekomendacja Rady Ecofin ws. terminu likwidacji nadmiernego deficytu; ^- prognoza Komisji Europejskiej, Economic
Forecast - Spring 2014, dla USA i Japonii – OECD;
Źródło: DSA MG na podstawie danych Eurostat i OECD, KE Economic Forecast - Spring 2015 oraz MF Monitor
Konwergencji Nominalnej Lipiec 2014.
Z analiz Komisji Europejskiej wynika, że w obrębie gospodarki unijnej głównym czynnikiem, który
zdeterminował znaczący wzrost deficytów był kryzys gospodarczy. Według dokonanych analiz
odpowiadał on w ponad połowie za pogorszenie stanu finansów publicznych. Natomiast, jeżeli chodzi
o dyskrecjonalną, interwencjonistyczną politykę fiskalną rządów, to odpowiada ona w blisko jednej
czwartej za tę negatywną sytuację.
Obecnie (lipiec 2015 r.) procedurą nadmiernego deficytu objętych jest 10 państw UE, w tym 8 państw
strefy euro: Irlandia, Portugalia, Słowenia (termin redukcji do 2015 r.), Hiszpania, Grecja, Cypr (do 2016
r.), Francja (do 2017 r.) oraz Finlandia (wobec której dopiero otwarto procedurę) oraz 2 spoza strefy
euro – Chorwacja (do 2016 r.) i Wielka Brytania (do roku finansowego 2016-17).
50
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Deficyty fiskalne kumulują się w dług publiczny, co przy niekorzystnych tendencjach prowadzi do jego
stałego wzrostu.
Wykres 2 Dług sektora finansów publicznych w UE, strefie euro, USA i Japonii 2009-2016
Źródło: DSA MG na podstawie danych Eurostat, OECD i MFW.
Wzrost relacji długu do PKB w UE-27 w 2009 r. o 12,3 pkt. proc. był największym przyrostem
jednorocznym w dotychczasowej historii wspólnej gospodarki. W kolejnych dwóch latach (2010-2011)
nastąpił dalszy wzrost zadłużenia. W konsekwencji na koniec 2012 r. poziom długu unijnej gospodarki
wzrósł do 85,2% PKB z 58,7% w 2007 r. W roku 2013 zmienna ta ukształtowała się poziomie 87,1%.
Według analiz przeprowadzonych przez Komisję Europejską, o dynamice długu gospodarki europejskiej
w relacji do PKB w latach 2007-2011, czyli w czasie przejścia z okresu prosperity w kilkuletni kryzys
gospodarczy, zdecydowały głównie następujące czynniki: saldo pierwotne, czyli dochody pomniejszone
o wydatki, bez uwzględnienia odsetek obsługi długu oraz przyrost odsetek od zaciąganego nowego
długu celem spłaty odsetek od starego długu.
Ostatni światowy kryzys gospodarczy przyczynił się do wystąpienia znaczących nierównowag
w globalnych finansach publicznych. Działania interwencjonistyczne rządów USA, Japonii oraz
gospodarek UE odegrały w tym znaczącą rolę. Należy jednak zaznaczyć, że sam kryzys nie był źródłem
skali obecnych problemów. Rozmiar pakietów fiskalnych, które wdrożono nie był bowiem adekwatny do
realiów współczesnej gospodarki światowej i stanu finansów publicznych w okresie bezpośrednio
poprzedzającym kryzys. Dla uzasadnienia tej opinii należy odwołać się do problemu kluczowego, jakim
są międzyokresowe ograniczenia fiskalne. Większość krajów rozwiniętych miała nadmierne deficyty
i zadłużenie publiczne już w chwili rozpoczęcia się recesji, czyli po okresie prosperity z połowy pierwszej
dekady XXI wieku.
Ujawnienie się międzyokresowych ograniczeń budżetowych spowodowało konieczność szybkiego
dostosowania fiskalnego w większości gospodarek. W praktyce oznaczało to konieczność przejścia od
antycyklicznej do procyklicznej polityki fiskalnej, tzn. jej restrykcji. W sytuacji, kiedy światowy kryzys nie
został w pełni przezwyciężony może to rodzić kolejne zagrożenia dla przyszłego wzrostu
gospodarczego. Z drugiej strony, w dłuższej perspektywie brak konsolidacji fiskalnej uniemożliwia
powrót na ścieżkę zrównoważonego wzrostu, choćby z powodu napięć na rynku długu. Należy zatem
podkreślić, że stan światowych finansów publicznych będzie w najbliższych latach, ze skutkiem średnio
i długoterminowym, w istotny sposób determinował globalny rozwój gospodarczy.
51
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 20 Dług sektora finansów publicznych UE, USA i Japonii w latach 2009-16
Dług sektora general gevernment jako % PKB
Państwo / grupa
państw
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015*
79,7
82,4
82,1
81,5
80,9
84,5
87,0
Austria
99,2
99,5
102,0
103,8
104,4
106,5
106,5
Belgia
14,2
15,9
15,7
18,0
18,3
27,6
29,8
Bułgaria
48,0
57,0
63,7
69,2
80,6
85,0
90,5
Chorwacja
54,1
56,5
66,0
79,5
102,2
107,5
106,7
Cypr
34,1
38,2
39,9
44,6
45,0
42,6
41,5
Czechy
40,4
42,9
46,4
45,6
45,0
45,2
39,5
Dania
7,0
6,5
6,0
9,7
10,1
10,6
10,3
Estonia
41,7
47,1
48,5
52,9
55,8
59,3
62,6
Finlandia
79,0
81,7
85,2
89,6
92,3
95,0
96,4
Francja
129,7
148,3
171,3
156,9
175,0
177,1
180,2
Grecja
52,7
60,1
69,2
84,4
92,1
97,7
100,4
Hiszpania
56,5
59,0
61,3
66,5
68,6
68,8
69,9
Irlandia
62,3
87,4
111,2
121,7
123,2
109,7
107,1
Litwa
29,0
36,2
37,2
39,8
38,8
40,9
41,7
Luksemburg
15,5
19,6
19,1
21,9
24,0
23,6
24,9
Łotwa
36,4
46,8
42,7
40,9
38,2
40,0
37,3
Malta
67,8
67,6
69,7
67,4
69,2
68,0
67,2
Niderlandy
72,6
80,5
77,9
79,3
77,1
74,7
71,5
Niemcy
49,8
53,6
54,8
54,4
55,7
50,1
50,9
Polska
83,6
96,2
111,1
125,8
129,7
130,2
124,4
Portugalia
23,2
29,9
34,2
37,3
38,0
39,8
40,1
Rumunia
36,0
40,9
43,4
52,1
54,6
53,6
53,4
Słowacja
34,5
38,2
46,5
53,7
70,3
80,9
81,5
Słowenia
40,3
36,8
36,2
36,6
38,7
43,9
44,2
Szwecja
78,2
80,9
81
78,5
77,3
76,9
75,0
Węgry
65,8
76,4
81,8
85,8
87,3
89,4
89,9
Wielka Brytania
112,5
115,3
116,4
123,1
128,5
132,1
133,1
Włochy
80,0
85,5
85,9
89,3
93,2
94,2
94,0
Strefa euro 16
74,4
79,9
80,9
83,7
87,3
88,6
88,0
EU 27
210,2
216,0
229,8
236,7
243,2
247,0
250,8
Japonia
86,1
94,8
99,1
102,9
104,7
104,8
104,9
USA
* - prognoza Komisji Europejskiej, Economic Forecast - Spring 2015, dla USA i Japonii – OECD, MFW.
Źródło: DSA MG na podstawie danych Eurostat, OECD i MFW.
52
2016*
85,8
106,4
31,2
93,9
108,4
41,6
39,2
9,8
64,8
97,0
173,5
101,4
68,9
103,8
37,3
25,3
40,4
65,4
68,2
50,8
123,0
42,4
53,5
81,7
43,4
73,5
90,1
130,6
92,5
86,9
251,9
104,7
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
2. POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ
2.1. Polska na tle Unii Europejskiej3
Po okresie globalnej recesji Unia Europejska musiała stawić czoła kolejnym wyzwaniom gospodarczym.
Głównym problemem stała się kwestia nierównowagi finansów publicznych - kłopoty ze
zrównoważeniem krajowych budżetów części krajów strefy euro, stanowiły w kolejnych latach
największe zagrożenie dla stabilności globalnego wzrostu gospodarczego.
Mimo pozytywnych sygnałów płynących z gospodarki w 2013 r., wyniki w 2014 r. okazały się
niezadawalające. Nastroje w większości krajów unijnych, a w szczególności w krajach strefy euro, są
zdominowane przez tendencje deflacyjno - stagnacyjne. Wzrost gospodarczy jest powolny i niepewny,
a wiele krajów wciąż boryka się z konsekwencjami globalnego kryzysu gospodarczego, co znajduje
swoje odzwierciedlenie, między innymi, w niskim poziomie inwestycji i wysokim bezrobociu. W tym
otoczeniu gospodarczym Polska jako jedno z niewielu państw członkowskich stale generuje dodatnie
tempo wzrostu gospodarczego.
2.1.1. Produkt Krajowy Brutto
Pomimo utrzymujących się problemów w strefie euro, ograniczających aktywność gospodarczą m.in.
Niemiec - głównego partnera handlowego Polski, w 2014 r. polska gospodarka nadal utrzymywała się
na ścieżce wzrostu gospodarczego, generując stabilny przyrost PKB, wyższy niż w roku 2013. Przy
szacowanym na 1,3% wzroście PKB w 2014 r. dla całej Unii, Polska osiągnęła wzrost 3,4%.
Wykres 3 Zmiana PKB w UE w 2014 r. (r/r) w %
Źródło: Eurostat.
3
Informacje w tym rozdziale (jeśli nie zaznaczono inaczej) oparte są o dane Eurostat.
53
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Głównym motorem 3,4-proc. wzrostu gospodarczego Polski w 2014 r. był popyt krajowy (głównie dzięki
wzrostowi konsumpcji i dynamicznemu ożywieniu inwestycji), podczas gdy popyt zewnętrzny miał
negatywny wpływ na wzrost PKB. W całej UE dominowała podobna struktura – pozytywny wkład popytu
wewnętrznego (aczkolwiek przy niskim poziomie inwestycji) przy niewielkim negatywnym działaniu
eksportu netto. Popyt wewnętrzny zwiększył PKB o 1,5 pkt. proc., podczas gdy eksport netto działał
odwrotnie (wkład ujemny -0,2 pkt. proc.).
2.1.2. Przemysł
Negatywne tendencje w zakresie produkcji przemysłowej UE z poprzednich lat w roku 2014 uległy
osłabieniu - widoczne były oznaki umiarkowanej poprawy sytuacji. Mimo że utrzymująca się na
przestrzeni całego roku niepewność co do kierunku i tempa zmian we wspólnotowej gospodarce nie
sprzyjały odbudowie popytu na lokalnie wytwarzaną produkcję przemysłową, to jednak w wielu krajach
widoczna była wyraźna poprawa wyników w stosunku do poprzedniego roku. Efektem tego był wzrost
produkcji przemysłowej w UE w 2014 r. o 1,2% w skali roku (w 2013 r. zaobserwowano 0,5-proc.
spadek). Wysokie wyniki osiągnęły Węgry, Rumunia i Luksemburg, ale zdecydowanym liderem wzrostu
była Irlandia (22,9%), która po spadkach w latach 2011-2013 i głębokiej recesji w latach 2008-2010,
w 2013 r. zakończyła korzystanie z finansowego programu pomocowego, a w 2014 r. doświadczyła
dynamicznej odbudowy potencjału w przemyśle.
Wykres 4 Produkcja przemysłowa w UE w 2014 r. (r/r) w %
Źródło: Eurostat.
W Polsce wzrost produkcji sprzedanej przemysłu w 2014 r. osiągnął poziom przekraczający średnią
unijną, rozwijając się w tempie 3,4% w skali roku, przy 2,3-proc. wzroście osiągniętym w 2013 r. i był
jednym z lepszych wyników w całej UE, plasując ją na 7. miejscu wśród wszystkich państw
członkowskich4.
4
Dane wyrównane dniami roboczymi
54
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
2.1.3. Budownictwo
Bardzo dobre wyniki produkcji budowlanej w latach przedkryzysowych, będące pochodną
utrzymującego się na wysokim poziomie popytu na nieruchomości, podtrzymywały pozytywne
oczekiwania co do kształtowania się koniunktury na rynku w przyszłości. Czynnik ten determinował
transfery kapitału z branż usługowych oraz przemysłowych do sektora budowlanego. Sytuacja ta
diametralnie zmieniła się w roku 2009, kiedy to kryzys na rynku nieruchomości w Stanach
Zjednoczonych, poprzez szereg finansowych kanałów transmisji, doprowadził do głębokiej korekty na
globalnych rynkach nieruchomości. Skutkiem tego, w drodze wycofywania się inwestorów
z zaplanowanych projektów oraz spowolnienia tych dotychczas realizowanych, wynik sektora
budowlanego unijnej gospodarki znacząco się wówczas pogorszył.
Wykres 5 Produkcja budowlana w UE w 2014 r. (w relacji do roku poprzedniego) w %
Źródło: Eurostat.
W roku 2014 widoczna była poprawa sytuacji w sektorze budowlanym, który od 2008 r. realnie
zmniejszał wartość wytwarzanej produkcji. Po raz pierwszy od siedmiu lat produkcja budowlana w całej
Unii zwiększyła się w stosunku do roku poprzedniego (o 2,9%), jednak wyniki w poszczególnych krajach
są mocno zróżnicowane. Polski sektor budowlany, który w ciągu dwóch poprzednich lat notował spadki
(w 2013 r. o 10,3%), w 2014 r. również wyszedł na plus – produkcja budowlana wzrosła o 4,3%, na co
wpłynął głównie wysoki wzrost z pierwszej połowy roku5.
2.1.4. Rynek pracy
Po wyraźnym pogorszeniu w 2012 r., sytuacja na rynku pracy w Unii Europejskiej w 2013 r. zaczęła się
stabilizować, a w 2014 r. nieznacznie się polepszyła. Prognozy na kolejne lata przewidują dalszą
powolną poprawę sytuacji. Oczekiwana (European Economic Forecast, Autumn 2013) stopa bezrobocia
w UE (11,0%) była wyższa niż rzeczywiście osiągnięta w 2014 r. (10,2%).
Najgorzej sytuacja na rynku pracy kształtowała się w gospodarkach borykających się z problemami
natury fiskalnej tj. w Grecji, gdzie stopa bezrobocia wyniosła 26,5% (w porównaniu do 27,5% w 2013 r.),
Hiszpanii – 24,5% (26,1% w 2013 r.), na Cyprze – 16,1% (15,9% w 2013 r.), w Portugalii – 14,1%
(16,4% w 2013 r.) oraz w Chorwacji – 17,3% (17,3% w 2013 r.).
5
Dane wyrównane dniami roboczymi
55
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W Polsce stopa bezrobocia (wg BAEL) w 2014 r. wyniosła 9,0%, a jej wysokość w kolejnych kwartałach
systematycznie spadała – w ostatnim kwartale 2014 r. wyniosła 8,1%.
2.1.5. Inflacja
Globalny kryzys finansowy, poprzez stymulowanie awersji do ryzyka, w dużym stopniu ograniczył popyt
na pieniądz. Efektem tego, przy ograniczonej konsumpcji, był stosunkowo niewielki przyrost cen dóbr
i usług, którego skala w Unii Europejskiej w całym 2009 roku wyniosła 1,0%. W roku 2010 tendencja ta
odwróciła się. Coraz większy napływ kapitału do gospodarek rozwijających się (w tym do Polski),
rosnący popyt konsumpcyjny – a za nim globalne ceny towarów spożywczych i nośników energii,
znalazły swoje odzwierciedlenie we wzroście inflacji (HICP) w Unii Europejskiej do 2,1%. W 2011 r.
ceny w UE wzrosły o 3,1%. W kolejnych latach przyrost cen spowolnił – w 2012 r. wyniósł 2,6%,
a w 2013 r. 1,5%.
W związku z niskim tempem wzrostu unijnego PKB w 2014 r., a przede wszystkim ze spadającymi
cenami surowców energetycznych (głównie ropy naftowej), inflacja (HICP) w UE rosła wolniej od
oczekiwań, w efekcie czego przyrost cen (HICP) w analizowanym okresie wyniósł 0,6%. Na przestrzeni
całego roku przyrost cen wyraźnie spadał, a w grudniu wskaźnik inflacji dla całej UE spadł poniżej zera
(do minus 0,6%), przy czym wiele państw członkowskich doświadczało deflacji już od kilku miesięcy.
Dla Polski wskaźnik ten średniorocznie ukształtował się na poziomie 0,1%. Najwyższe wskaźniki w całej
Unii, 1,5-proc. odnotowano w Austrii i Wielkiej Brytanii. Natomiast w wielu państwach ceny spadały –
w Bułgarii o 1,6%, w Grecji o 1,4%, na Cyprze o 0,3%, w Portugalii o 0,2%, a na Słowacji o 0,1%. Na
Węgrzech ceny pozostały na niezmienionym poziomie.
Ocenia się, że niskie ceny surowców oraz wciąż ograniczona aktywność gospodarcza w wielu krajach
UE będą utrzymywały inflację na niskim poziomie także w 2015 r. W przeciwnym kierunku może
oddziaływać osłabienie euro związane m.in. z wprowadzeniem programu luzowania ilościowego przez
Europejski Bank Centralny. W I kwartale odnotowano spadek cen na poziomie 0,3% w skali roku w całej
UE, przy czym tylko w 6 państwach wskaźnik zmian cen był dodatni (na Łotwie i w Wielkiej Brytanii –
0,1%, w Rumunii – 0,5%, a w Austrii, Szwecji i na Malcie – 0,6%).
2.2. Zarządzanie gospodarcze UE
Od czasu globalnego kryzysu gospodarki światowej z końca pierwszej dekady XXI wieku, system
zarządzania gospodarczego w Unii Europejskiej podlega ciągłej ewolucji i próbom wzmocnienia. Kryzys
ujawnił nie tylko głęboką nierównowagą w finansach publicznych niektórych krajów strefy euro, ale
także występowanie nierównowag i dysfunkcji również w innych obszarach życia gospodarczego, które
stały się bezpośrednią przyczyną wybuchu kryzysu i ostrości jego przebiegu. Dlatego, w celu
zapobieżeniu powrotowi zjawisk kryzysowych w przyszłości, w UE trwa proces wzbogacania
instrumentarium zarządzania gospodarczego ponad to, które było dostępne już przed kryzysem na
podstawie Paktu Stabilności i Wzrostu (PSW).
Ważnym krokiem w tym procesie było przyjęcie przez UE dwóch pakietów legislacyjnych, nazwanych
odpowiednio ‘sześciopakiem’ i ‘dwupakiem’. W ramach tych regulacji, nie tylko wzmocniono funkcję
zapobiegawczą i naprawczą PSW, ale dodano też funkcję zapobiegania i korekty nadmiernych
zakłóceń równowag makroekonomicznych (pozabudżetowych) oraz mechanizmy nadzoru nad polityką
gospodarczą i budżetową państw, które są niestabilne gospodarczo, lub którym taka niestabilność
zagraża.
56
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Kolejnym krokiem było opublikowanie przez KE w styczniu 2015 r. komunikatu, w którym przedstawiła
wytyczne dotyczące optymalnego wykorzystania elastyczności przewidzianej w obowiązujących
postanowieniach PSW. Intencją tych wytycznych jest wzmocnienie powiązania pomiędzy reformami
strukturalnymi, inwestycjami i odpowiedzialną polityką budżetową. KE zadeklarowała m.in., że krajowe
wkłady na rzecz Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych nie będą uwzględniane
przy ustalaniu poziomu korekty budżetowej w ramach części zapobiegawczej lub naprawczej PSW.
Ponadto, pod pewnymi warunkami, państwa członkowskie objęte częścią zapobiegawczą PSW będą
mogły – na potrzeby ułatwienia inwestycji lub reform strukturalnych – tymczasowo odstąpić od swojego
średniookresowego celu budżetowego lub prowadzącej do niego ścieżki korekty budżetowej.
Wprowadzane nowe instrumenty są w miarę możliwości integrowane z Semestrem Europejskim,
pierwotnie pomyślanym jako specjalny mechanizm koordynacji i monitorowania realizacji zasadniczego
programu społeczno-gospodarczego UE, którym jest przyjęta przez Radę Europejską 17 czerwca 2010
r. strategia Europa 2020.
Po czterech latach od formalnego wdrożenia w 2011 r., na Semestr Europejski składają się następujące
podstawowe etapy rocznego cyklu koordynacji polityki gospodarczej w UE:
 listopad: Publikacja przez Komisję Europejską (KE) Rocznej Analizy Wzrostu Gospodarczego
(Annual Growth Survey) oraz towarzyszących jej dokumentów, w tym sprawozdania
przedkładanego w ramach mechanizmu ostrzegania w zakresie zakłóceń równowagi
makroekonomicznej (Alert Mechanism Report) i projektu wspólnego sprawozdania o
zatrudnieniu (Joint Employment Report);
 luty: Publikacja przez KE sprawozdań krajowych (country reports), w których w zintegrowanej
formie przedstawia się w odniesieniu do wytypowanych wcześniej państw członkowskich wyniki
szczegółowej oceny (in-depth review) skali ryzyka makroekonomicznego, a w odniesieniu do
wszystkich oceny sytuacji budżetowej i oceny realizacji przez państwa członkowskie zaleceń
dla poszczególnych krajów (country-specific recommendations);
 marzec: Wiosenny szczyt Rady Europejskiej, na którym na podstawie Rocznej Analizy Wzrostu
Gospodarczego państwa członkowskie określają wyzwania stojące przed UE i na tej podstawie
formułują wytyczne Rady Europejskiej;
 kwiecień: Przedłożenie przez państwa członkowskie aktualizacji Krajowych Programów Reform
i Programów Stabilności lub Konwergencji, które uwzględniają m.in. wyżej wymienione
wytyczne Rady Europejskiej;
 maj: Ocena tych dokumentów przez KE i sformułowanie przez KE projektu zaleceń dla państw
członkowskich (country-specific recommendations - CSR);
 czerwiec: Dyskusja nt. projektu zaleceń w formacjach Rady UE: ECOFIN i EPSCO oraz ich
akceptacja polityczna przez Radę Europejską;
 lipiec: Formalne przyjęcie przez Radę UE ds. Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN) zaleceń
w sprawie Krajowych Programów Reform, zawierających opinię Rady na temat
przedstawionych przez państwa członkowskie Programów Stabilności lub Konwergencji.
Zgodnie z zasadami określonymi w ‘sześciopaku’, wraz z publikacją w listopadzie 2014 r. Rocznej
Analizy Wzrostu Gospodarczego 2015 (AGS 2015), Komisja Europejska przedstawiła Alert Mechanism
Report 2015 (AMR 2015), tj. sprawozdanie przedstawiane w ramach mechanizmu ostrzegania
procedury nierównowag makroekonomicznych. Służy ono jako narzędzie wstępnej diagnozy, opartej na
tabeli wskaźników z wartościami progowymi oraz na zestawie wskaźników dodatkowych. Na podstawie
tej diagnozy, KE oceniła, że mimo osiągniętego już postępu w likwidowaniu zewnętrznych i
wewnętrznych zakłóceń równowagi ekonomicznej, pozostają one przedmiotem zaniepokojenia i
stwarzają potrzebę podejmowania zdecydowanych, kompleksowych i skoordynowanych działań
politycznych. Tym bardziej, że powolne tempo wzrostu gospodarczego i niska inflacja utrudniają
57
MINISTERSTWO GOSPODARKI
ograniczenie nierównowag. KE wskazała na związek niskiego poziomu aktywności gospodarczej w całej
UE z asymetrycznym jak dotąd charakterem przywracania równowagi i słabym popytem krajowym w
państwach będących wierzycielami, które utrzymują wysokie nadwyżki na rachunku obrotów bieżących.
KE postanowiła o przeprowadzeniu bardziej szczegółowej analizy makroekonomicznej (ang. in-depth
review – IDR) w stosunku do 16 państw członkowskich. W większości są to kraje poddane takiej ocenie
także w ramach poprzedniego cyklu nadzoru (Chorwacja, Włochy, Słowenia, Irlandia, Hiszpania,
Francja, Węgry, Belgia, Bułgaria, Niemcy, Niderlandy, Finlandia, Szwecja, Wielka Brytania). Po raz
pierwszy do pogłębionej oceny zostały wskazane Portugalia i Rumunia. W stosunku do ubiegłego roku
zrezygnowano z przeprowadzania dodatkowej analizy dla Danii, Malty i Luksemburga, dołączając je do
Austrii, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Czech i Słowacji, jako krajów, dla których wstępna analiza
wskazuje na brak zakłóceń równowagi makroekonomicznej. Ze względu na korzystanie z programów
dostosowawczych oraz wsparcia finansowego, Grecja i Cypr podlegały ocenie pod względem
występowania nierównowag w ramach tych programów.
Polska, podobnie jak w poprzednich cyklach, nie została zakwalifikowana do grupy krajów
podlegających pogłębionej analizie w kontekście procedury nierównowag makroekonomicznych.
Komisja Europejska wskazała przy tym na przekroczenie progu ostrożnościowego wartości dwóch
wskaźników dla Polski – międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto oraz stopy bezrobocia. KE
zaznaczyła przy tym, że mimo odmiennej od rekomendowanej wartości międzynarodowej pozycji
inwestycyjnej netto w 2013 r. (-68% PKB, przy wartości progowej -35%), zadłużenie zagraniczne netto
Polski jest jednak dużo niższe ze względu na skalę napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
KE zauważyła też, że stopa bezrobocia osiągnęła wprawdzie w 2013 r. wartość progową (10%), ale
najnowsze dane wskazują na tendencją spadkową. Równocześnie podkreślono, że w stosunku do
poprzednich ocen zmniejszył się deficyt na rachunku obrotów bieżących, który po raz pierwszy od 2007
r. nie przekroczył wartości progowej. W tej sytuacji KE uznała, że powyższe wyzwania nie stanowią
zakłóceń równowagi w rozumieniu wspomnianej procedury.
Ramka 1 Wyniki pogłębionych przeglądów
Wyniki pogłębionego przeglądu wytypowanych wcześniej 16 krajów KE przedstawiła w sprawozdaniach
krajowych opublikowanych 26 lutego 2015 r. Pogłębiony przegląd potwierdził występowanie nierównowag we
wszystkich 16 krajach. W szczególności:
 Chorwację, Bułgarię, Francję, Włochy i Portugalię uznano za kraje, w których występuje nadmierne
zakłócenie wymagające zdecydowanych działań politycznych i odrębnego monitorowania,
 Irlandię, Hiszpanię i Słowenię uznano za kraje, w których występuje zakłócenie wymagające
zdecydowanych działań politycznych i odrębnego monitorowania,
 Niemcy i Węgry uznano za kraje, w których występuje zakłócenie wymagające zdecydowanych działań
politycznych i monitorowania,
 Belgię, Niderlandy, Rumunię, Finlandię, Szwecję i Zjednoczone Królestwo uznano za kraje, w których
występuje zakłócenie wymagające działań politycznych i monitorowania.
W porównaniu z wynikami pogłębionego przeglądu w 2014 r. oznacza to, że do grupy pierwszej, krajów o
największej skali zakłóceń równowagi i związanych z tym ryzyk, do już w niej obecnych Chorwacji i Włoch,
dołączyły Bułgaria, Francja i Portugalia.
W odniesieniu do Chorwacji, w kontekście spowolnionego wzrostu, opóźnień w restrukturyzacji przedsiębiorstw
oraz złego stanu rynku pracy, KE uznała, że znacznie wzrosły zagrożenia wynikające z niskiej konkurencyjności,
poważnych zobowiązań zagranicznych i rosnącego długu publicznego połączonego ze słabością zarządzania w
sektorze publicznym.
W odniesieniu do Włoch, w kontekście przedłużającego się słabego wzrostu i uporczywie niskiej wydajności, KE
zwróciła uwagę na wzrost zagrożeń wynikających z bardzo dużego długu publicznego i niskiego poziomu
konkurencyjności kosztowej i pozakosztowej. Ze względu na rozmiary włoskiej gospodarki, KE podkreśliła
możliwe szkodliwe skutki uboczne tej sytuacji dla unii gospodarczej i walutowej.
58
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
W odniesieniu do Bułgarii, sklasyfikowanej w grupie czwartej w 2014 r., KE zwróciła uwagę na zaobserwowane
zawirowania w sektorze bankowym, które rodzą obawy co do wątpliwych praktyk krajowych banków,
potencjalnie mogących mieć poważne skutki dla sektora finansowego i ogólnej stabilności makroekonomicznej.
Ponadto KE wskazała na nadal negatywną, choć poprawiająca się, zewnętrzną pozycję finansową, zadłużenie
przedsiębiorstw i słabe dostosowanie rynku pracy, które nadal stwarzają ryzyko makroekonomiczne i wymagają
szczególnej uwagi.
W odniesieniu do Francji, sklasyfikowanej w grupie drugiej w 2014 r., KE uznała, że znacznie wzrosły
zagrożenia wynikające z pogorszenia konkurencyjności kosztowej i pozakosztowej oraz z wysokiego i
rosnącego zadłużenia, w szczególności długu publicznego. W ocenie KE, jest to m.in. wynik niewystarczających
jak dotąd działań politycznych, niezbędnych by ograniczyć nie tylko ryzyko negatywnych konsekwencji dla
francuskiej gospodarki, ale, zważywszy na jej rozmiary, także szkodliwych skutków ubocznych dla unii
gospodarczej i walutowej.
W odniesieniu do Portugalii KE uznała, że mimo znacznych postępów osiągniętych w trakcie realizacji
zakończonego w 2014 r. programu dostosowań gospodarczych, wciąż istnieją poważne zagrożenia związane z
wysokim poziomem zadłużenia, zarówno wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Silna presja na zmniejszenie
zadłużenia zderza się z kontekstem niskiego wzrostu gospodarczego i wysokiego bezrobocia przy niskiej inflacji.
W odniesieniu do Słowenii, sklasyfikowanej w grupie pierwszej w 2014 roku, KE oceniła, że prowadzone są
szeroko zakrojone działania dla przywrócenia równowagi, co wraz z poprawą wyników eksportu i warunków
wzrostu zmniejsza ryzyko, w szczególności w zakresie równowagi zewnętrznej. Zakłócenia równowagi nie są już
zatem oceniane jako nadmierne. Niemniej jednak szczególnej uwagi wymagają zagrożenia wynikające ze
słabego ładu korporacyjnego, dużego udziału własności państwowej, wciąż wysokiego stosunku zadłużenia do
aktywów przedsiębiorstw, wzrostu długu publicznego.
W grupie drugiej, podobnie jak w 2014 r., znalazły się też Irlandia i Hiszpania. W odniesieniu do Irlandii KE
oceniła, że mimo wyraźnej poprawy perspektyw gospodarczych utrzymuje się ryzyko związane z wysokim
poziomem zadłużenia w sektorze prywatnym i publicznym. Również pozostałe wyzwania w sektorze
finansowym, w szczególności w odniesieniu do rentowności banków, oraz sytuacja na rynku pracy
charakteryzującym się wysokim bezrobociem strukturalnym nadal wymagają szczególnej uwagi. W odniesieniu
do Hiszpanii KE oceniła, że pomimo pewnej poprawy salda na rachunku obrotów bieżących, zagrożenia
związane z wysokim poziomem zadłużenia, zdecydowanie ujemną międzynarodową pozycją inwestycyjną netto
i wysokim bezrobociem w dalszym ciągu wymagają szczególnej uwagi.
W grupie trzeciej, do sklasyfikowanych w niej w 2014 r. Węgier, KE dołączyła obecnie Niemcy, sklasyfikowane
wówczas w grupie czwartej. W ocenie KE, pomimo pewnych postępów w zakresie równoważenia bilansu
płatniczego, na Węgrzech utrzymują się zagrożenia wynikające z wysoce ujemnej międzynarodowej pozycji
inwestycyjnej netto, wysokiego poziomu długu publicznego, jak również wysokich obciążeń regulacyjnych
sektora finansowego i wysokiego poziomu kredytów zagrożonych. W odniesieniu do Niemiec KE uznała, że
reakcja polityczna była dotychczas niewystarczająca, a zagrożenia wzrosły w związku z utrzymywaniem się
niedostatecznych inwestycji prywatnych i publicznych, co przyczynia się do bardzo wysokiej nadwyżki na
rachunku obrotów bieżących. Ze względu na rozmiary niemieckiej gospodarki, jest to źródłem negatywnych
skutków ubocznych dla unii gospodarczej i walutowej.
Do grupy czwartej dołączyła Rumunia, w której, w wyniku realizacji programu pomocy finansowej uzgodnionego
z UE i MFW, zaburzenia równowagi zewnętrznej i wewnętrznej zostały znacznie ograniczone, ale uwagi
wymagają wciąż dość wysoka ujemna międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto i słaba średnioterminowa
zdolność eksportowa.
W projekcie zaleceń dla państw członkowskich, przedstawionym 13 maja 2015 r., KE uznała, że
szczególnie w przypadku Chorwacji i Francji potrzebny jest silny bodziec dla reform, które wyrównałyby
nadmierne zakłócenia równowagi makroekonomicznej. W świetle zobowiązań politycznych,
przedstawionych przez oba państwa w dokumentach programowych (Krajowych Programach Reform
oraz Programach Stabilności lub Konwergencji), KE stwierdziła jednak, że nie dojdzie do zaostrzenia
procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej. Jednocześnie KE zadeklarowała, że
59
MINISTERSTWO GOSPODARKI
proces wdrażania reform w pięciu państwach członkowskich o nadmiernych zakłóceniach równowagi
zostanie objęty odrębnym monitorowaniem.
Bardzo ważnym składnikiem zarządzania gospodarczego w UE stała się tzw. unia bankowa,
obejmująca regulacje w trzech obszarach: wspólnego mechanizmu nadzoru (Single Supervisory
Mechanism – SSM), jednolitego systemu gwarancji depozytów, wspólnego mechanizmu restrukturyzacji
i uporządkowanej likwidacji banków (Single Resolution Mechanism – SRM). W latach poprzednich
odpowiednia legislacja na szczeblu UE została już przyjęta w odniesieniu do SSM i SRM; w 2014 i 2015
r. trwały prace nad wdrożeniem tych regulacji. Toczył się proces ratyfikacji, podpisanej 21 maja 2014 r.
przez państwa członkowskie (z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Szwecji), umowy międzyrządowej,
regulującej zasady wspólnego funduszu na likwidację banków (Single Resolution Fund – SRF). Umowa
stanowi uzupełnienie rozporządzenia ustanawiającego SRM. Warunkiem wejścia jej w życie jest
ratyfikacja przez państwa-sygnatariuszy uczestniczących w SSM i SRM, którzy reprezentują co najmniej
90% łącznej wagi głosów w Radzie UE wszystkich państw członkowskich uczestniczących w SSM i
SRM. Kwestia ratyfikacji umowy przez Polskę jest uzależniona od decyzji o przystąpieniu do unii
bankowej, co nastąpi najpóźniej w momencie przyjęcia przez Polskę wspólnej waluty.
18 lutego 2015 r., KE opublikowała zieloną księgę w sprawie budowy unii rynków kapitałowych. Jej
celem jest zainicjowanie debaty na temat niezbędnych środków do stworzenia jednolitego dla
wszystkich państw członkowskich rynku kapitałowego. Impulsem do podjęcia tego tematu są
odczuwalne dla gospodarki europejskiej skutki globalnego kryzysu finansowego, niska wartość
przepływów kapitału między krajami członkowskimi (w porównaniu z okresem sprzed kryzysu),
zaostrzone warunki udzielania przez banki kredytów dla przedsiębiorstw oraz stosunkowo słabo
rozwinięte w Europie, w porównaniu z innymi częściami świata, finansowanie przedsiębiorstw oparte na
rynku kapitałowym.
Kolejnym krokiem w działaniach na rzecz wzmocnienia zarządzania gospodarczego w UE jest
opublikowanie 22 czerwca 2015 r. przez czterech przewodniczących (Komisji Europejskiej, szczytu
państw strefy euro, Eurogrupy, Parlamentu Europejskiego) i prezesa Europejskiego Banku Centralnego
tzw. raportu 5 przewodniczących nt. dokończenia budowy europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej.
Ramka 2 Raport 5 przewodniczących
W raporcie przedstawiono kierunki działania dla osiągnięcia postępu w czterech obszarach, unii: gospodarczej,
finansowej, fiskalnej i politycznej. W raporcie zaproponowano też mapę drogową realizacji tego zadania.
W pierwszym etapie (od 1 lipca 2015 do 30 czerwca 2017) priorytetowo potraktowano maksymalne
wykorzystanie już istniejących instrumentów i obowiązujących traktatów do zwiększenia konkurencyjności i
konwergencji strukturalnej, prowadzenie odpowiedzialnej polityki budżetowej na poziomie krajowym i na
poziomie strefy euro, zakończenie tworzenia unii finansowej oraz zwiększenie odpowiedzialności
demokratycznej. Proponuje się tu m.in. utworzenie systemu organów ds. konkurencyjności, obejmującego całą
strefę euro, uruchomienie europejskiego systemu gwarantowania depozytów, utworzenie doradczej Europejskiej
Rady Budżetowej, wzmocnienie roli Eurogrupy, zapewnienie jednolitej zewnętrznej reprezentacji UGW.
W drugim etapie (od 1 lipca 2017 do końca 2025 r.) będzie chodziło o podjęcie bardziej dalekosiężnych działań,
które proces konwergencji uczynią bardziej wiążącym, np. poprzez ustanowienie zestawu wspólnie
uzgodnionych wskaźników dotyczących konwergencji, który miałby charakter prawny, a także poprzez
utworzenie organu skarbowego strefy euro. Proponuje się tu m.in. utworzenie wspólnego mechanizmu
stabilizacji makroekonomicznej oraz uznanie stanowiska przewodniczącego Eurogrupy za funkcję, którą należy
pełnić w pełnym wymiarze czasu pracy.
60
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
2.3. Strategia Europa 2020 i Krajowy Program Reform
Od pięciu lat, podstawowym instrumentem koordynacji polityki gospodarczej w Unii Europejskiej jest
przyjęta przez Radę Europejską 17 czerwca 2010 r. strategia Europa 2020. Jej wdrażanie i
monitorowanie, w ramach wspólnej odpowiedzialności UE i państw członkowskich, przebiega w ramach
Semestru Europejskiego, formalnie wdrożonego z początkiem 2011 r. Na poziomie państw
członkowskich strategia jest wdrażana za pomocą Krajowych Programów Reform.
Polski Krajowy Program Reform na rzecz realizacji unijnej strategii Europa 2020 (KPR) został przyjęty
przez Radę Ministrów 26 kwietnia 2011 r. KPR jest dokumentem, który pokazuje jak Polska,
odpowiadając na stojące przed nią wyzwania i realizując swoje cele rozwojowe, wpisze się
jednocześnie w realizację priorytetów wyznaczonych w strategii Europa 2020, tj:
 rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach (ang. smart growth);
 promowanie gospodarki zrównoważonej – mniej obciążającej środowisko, efektywniej
wykorzystującej zasoby, a zarazem konkurencyjnej (ang. sustainable growth);
 wzmacnianie gospodarki charakteryzującej się wysokim zatrudnieniem oraz spójnością
ekonomiczną, społeczną i terytorialną (ang. inclusive growth).
Polska zadeklarowała w KPR osiągnięcie w 2020 r. następujących wartości w zakresie pięciu
wiodących celów strategii Europa 2020:
 71% stopy zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat;
 1,7% udziału w PKB nakładów na badania i rozwój (B+R);
 zmniejszenie zużycia energii pierwotnej do poziomu ok. 96 Mtoe;
 zmniejszenie do 4,5% odsetka osób wcześnie porzucających naukę oraz zwiększenie do 45%
odsetka osób z wykształceniem wyższym w wieku 30-34 lat;
 obniżenie o 1,5 mln liczby osób zagrożonych ubóstwem, deprywacją materialną lub żyjących w
gospodarstwach domowych bez osób pracujących lub o niskiej intensywności pracy.
W marcu 2014 r. KE zainicjowała śródokresowy przegląd strategii Europa 2020. Oceniając realizację
strategii, należy zaznaczyć, że w warunkach kryzysu postępy w realizacji jej celów na poziomie Unii
Europejskiej były zróżnicowane. Kryzys opóźnił realizację, a w wielu krajach spowodował nawet regres
w zakresie wzrostu zatrudnienia i redukcji poziomu ubóstwa. Za możliwe do osiągnięcia do 2020 r.
Komisja Europejska uznała cele klimatyczno-energetyczne. Podobnie rzecz ma się z celami
edukacyjnymi. Natomiast UE oddaliła się od celu w zakresie ubóstwa i wykluczenia społecznego, gdyż
liczba osób na nie narażonych wzrosła.
Polska na tle pozostałych państw członkowskich plasuje się przeważnie w środku stawki, z szansą na
zrealizowanie celów przyjętych w Krajowym Programie Reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020.
W przeciwieństwie do ogólnounijnego trendu, w Polsce odnotowano poprawę w ramach celu
zatrudnieniowego oraz celu w zakresie przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu. W
odniesieniu do poszczególnych pięciu celów wiodących sytuacja przedstawia się następująco:
1. Wskaźnik zatrudnienia wzrósł z 64,3% w 2010 r. do 66,5% w 2014 r. Osiągnięcie zakładanego
celu wymaga jednak kontynuowania działań na rzecz wzrostu zatrudnienia osób, które są w
gorszej sytuacji na rynku pracy (kobiet, osób młodych oraz osób starszych).
2. Cel w zakresie przeciwdziałania ubóstwu został zrealizowany – liczba osób zagrożonych
ubóstwem lub wykluczeniem społecznym między rokiem 2008 (rok referencyjny dla tego celu) a
rokiem 2013 zmalała o ok. 1,7 mln. Znaczna poprawa ogólnego wskaźnika ubóstwa w Polsce
wynika przede wszystkim z ograniczenia liczby osób dotkniętych deprywacją materialną
(o blisko 2,2 mln w stosunku do roku 2008). Mimo osiągnięcia założonego celu wyzwania w
61
MINISTERSTWO GOSPODARKI
zakresie przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu pozostają aktualne. Świadczy o
tym m.in. wzrost, mierzonego zgodnie z metodologią krajową, ubóstwa skrajnego.
3. Krajowe cele edukacyjne określone zostały na poziomie ambitniejszym niż unijne cele strategii
Europa 2020 w tym zakresie. Odsetek osób przedwcześnie kończących naukę utrzymuje się w
Polsce na poziomie znacznie niższym od celu określonego dla UE (ograniczenie do poziomu
10%) i w roku 2014 osiągnął poziom 5,4%. Odsetek osób w wieku 30-34 lat z wykształceniem
wyższym osiągnął w 2014 r. poziom 42,1% i możliwe jest osiągnięcie w 2020 r. wskaźnika na
poziomie wyższym niż pierwotnie zakładano.
4. W zakresie nakładów na B+R pomiędzy rokiem 2010 a 2013 nastąpił wzrost wskaźnika
z poziomu 0,72% PKB do 0,87% PKB. Wyraźny wzrost wskaźnika odnotowywać zaczęto
w 2007 roku. W znacznej mierze wzrost ten opierał się jednak na zwiększaniu nakładów
sektora rządowego i szkolnictwa wyższego. W ostatnich latach obserwowany jest natomiast
istotny wzrost nakładów sektora przedsiębiorstw (w 2011 r. wyniosły 0,23%, w 2012 r. 0,33%, a
w 2013 r. 0,38% PKB). Tym samym zwiększa się udział nakładów sektora przedsiębiorstw w
łącznych nakładach na B+R. Mimo poprawy sytuacji w tym zakresie, dla realizacji celu
krajowego wzrost nakładów sektora przedsiębiorstw pozostaje czynnikiem kluczowym.
5. W zakresie celów energetycznych w KPR zadeklarowano zużycie energii pierwotnej w 2020 r.
na poziomie ok. 96 Mtoe. Efektem wzrostu PKB szybszego od tempa wzrostu zużycia energii
jest zaobserwowana malejąca energochłonność pierwotna i finalna PKB. W pierwszej połowie
poprzedniej dekady energochłonność obniżała się o ponad 2% rocznie, w latach 2006-2009
tempo poprawy przekroczyło 5% w przypadku energochłonności pierwotnej i wyniosło blisko
4% w przypadku energochłonności finalnej. Wyjątkiem był rok 2010, w którym, po raz pierwszy
od 1993 roku, nastąpił wzrost energochłonności polskiej gospodarki. Między rokiem 2010 a
2012 doszło do ograniczenia zużycia energii pierwotnej z poziomu 96 Mtoe do 93,3 Mtoe.
Pozwala to stwierdzić, że w przypadku Polski osiągnięcie w 2020 r. wszystkich wyznaczonych celów
krajowych jest zadaniem ambitnym (szczególnie w odniesieniu do celu w zakresie zatrudnienia oraz
nakładów na B+R), ale realnym.
Opublikowanie przez Komisję Europejską 28 listopada 2014 r. Rocznej Analizy Wzrostu
Gospodarczego na 2015 rok (Annual Growth Survey 2015 - AGS 2015) formalnie rozpoczęło kolejny,
piąty cykl Semestru Europejskiego. W AGS 2015 KE zaproponowała oparcie polityki gospodarczej i
społecznej UE w 2015 r. na trzech głównych filarach:
 skoordynowanych działaniach stymulujących wzrost inwestycji (wraz ze specjalnym planem
inwestycyjnym dla Europy);
 odnowionym zobowiązaniu do reform strukturalnych (zwłaszcza w takich obszarach jak rynki
pracy, usługi, energia, telekomunikacja i gospodarka cyfrowa, otoczenie regulacyjne
przedsiębiorstw);
 odpowiedzialnej polityce budżetowej (zapewniającej długoterminową kontrolę nad poziomem
deficytu i zadłużenia, przy jednoczesnej poprawie jakości finansów publicznych, tak by bardziej
sprzyjały inwestycjom i wzrostowi).
Zgodnie z rytmem Semestru Europejskiego, 28 kwietnia 2015 r. Rada Ministrów przyjęła dokument pn.
Krajowy Program Reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020. Aktualizacja 2015/2016 (KPR
2015/2016). Jest to już czwarta, coroczna aktualizacja przyjętego w 2011 r. KPR. Wyznaczone w nim
priorytetowe kierunki działań pozostają nadal aktualne, z tym że w kolejnych jego aktualizacjach
działania są porządkowane według pięciu celów krajowych, z uzupełnieniem dodatkowo o działania
przyczyniające się do realizacji wykraczających poza te cele zaleceń Rady UE formułowanych w cyku
Semestru Europejskiego. W każdorazowej aktualizacji KPR weryfikowana jest lista działań – usuwane
są działania już zrealizowane, dla działań kontynuowanych wskazywane są nowe etapy realizacji na
kolejne lata oraz dokument jest uzupełniany o nowe działania. Przy przygotowaniu KPR 2015/2016
62
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
brano również pod uwagę rolę, jaką KPR odgrywa w mechanizmach realizacji unijnej polityki spójności
w ramach perspektywy finansowej na lata 2014-2020. Z jednej strony środki pochodzące z polityki
spójności stanowią istotne źródło finansowania zadań zapisanych w KPR. Z drugiej strony,
monitorowanie realizacji KPR, zgodnie z przyjętymi regulacjami, ma służyć ukierunkowaniu polityki
spójności na wsparcie realizacji celów strategii Europa 2020.
Najważniejsze działania podejmowane w 2014 r. i w I połowie 2015 r. w celu realizacji reform
zapisanych w KPR dotyczyły m.in.:
1. Polityki rynku pracy. 27 maja 2014 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy. Nowelizacja wprowadziła m.in. rozwiązania mające na celu poprawę
jakości i efektywności usług świadczonych przez urzędy pracy oraz nowe instrumenty
skierowane do grup znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy, w tym do ludzi
młodych do 30 roku życia, osób powyżej 50 roku życia. Między innymi, z 6 do 4 miesięcy
skrócony został czas, w jakim publiczne służby zatrudnienia zobowiązane są do przedstawienia
oferty pracy lub działań aktywizacyjnych osobie do 25 roku życia. Wprowadzono nowe
narzędzia skierowane do osób młodych, m.in. bony szkoleniowe, stażowe, zatrudnieniowe, na
zasiedlenie, grant na telepracę, świadczenie aktywizacyjne, trójstronne umowy szkoleniowe.
Pracodawcy otrzymali możliwość uzyskania dofinansowania ze środków Funduszu Pracy do
części wynagrodzenia dla skierowanego bezrobotnego po 50 roku życia.
2. Wsparcia działalności innowacyjnej przedsiębiorstw. Zasady tego wsparcia zostały określone w
Programie Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 r. (PRP), przyjętym przez Radę Ministrów 8
kwietnia 2014 r., a zdecydowana większość instrumentów została ujęta w programach
operacyjnych. Szacunkowa alokacja środków finansowych w ramach PRP na lata 2014-2020
wynosi ok. 25,5 mld zł. Załącznikiem do PRP jest też dokument pn. Krajowa Inteligentna
Specjalizacja. 25 maja 2015 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o zasadach finansowania
nauki, wprowadzająca m.in.: bardziej efektywne finansowanie strategicznej infrastruktury
badawczej, koncentrację i bardziej efektywne wydatkowanie środków na upowszechnianie
nauki oraz usprawnienie procedur dotyczących finansowania nauki. Narodowe Centrum Badań
i Rozwoju kontynuowało realizację programów z zakresu badań stosowanych i prac
rozwojowych, w tym programów sektorowych pobudzających współpracę między przemysłem a
sektorem nauki. Realizowano programy Bon na innowacje i Wsparcie w ramach dużego bonu,
wspierające współpracę mikro i małych przedsiębiorstw z jednostkami naukowymi.
3. Ograniczenia zużycia energii pierwotnej w gospodarce. 20 lutego 2015 r. została uchwalona
przez Sejm ustawa o odnawialnych źródłach energii, mająca na celu m.in. zwiększenie
bezpieczeństwa energetycznego i ochrony środowiska. 9 marca 2015 r. weszła w życie,
uchwalona w 2014 roku, ustawa o charakterystyce energetycznej budynków, która określa
zasady sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej oraz kontroli systemów
ogrzewania i systemów klimatyzacji w budynkach. Ponadto uruchomiony został centralny rejestr
charakterystyki energetycznej. Postępował proces liberalizacji rynku gazu ziemnego. Zgodnie z
przepisami ustawy – Prawo energetyczne, obowiązek publicznej sprzedaży gazu ziemnego na
giełdzie wzrósł od 1 stycznia 2015 r. do 55% gazu ziemnego wprowadzonego w danym roku do
sieci przesyłowej. Dodatkowo, w trybie ciągłym, realizowane były działania dotyczące
wspierania inwestycji w efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii w ramach
programów prowadzonych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej.
4. Wdrażania reformy szkolnictwa wyższego. 1 października 2014 r. weszła w życie nowelizacja
ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym, która stanowi kontynuację reformy z 2011 r.
Znowelizowana ustawa przewiduje m.in.: wyraźny podział uczelni na uczelnie zawodowe
(prowadzące kształcenie w profilu praktycznym, rozwijając praktyczne umiejętności studentów)
oraz uczelnie akademickie (zobowiązane do prowadzenia badań naukowych). Na kierunkach
63
MINISTERSTWO GOSPODARKI
studiów o profilu praktycznym ponad połowa programu kształcenia będzie musiała być
realizowana przez zajęcia warsztatowe kształtujące praktyczne umiejętności studenta, które
prowadzone powinny być przez osoby posiadające doświadczenie zawodowe. Nowelizacja
wprowadziła także studia dualne oraz zwiększyła udział pracodawców w przygotowaniu
programów kształcenia i prowadzeniu zajęć. Ponadto wprowadzono centralny monitoring karier
zawodowych absolwentów z wykorzystaniem danych gromadzonych przez ZUS.
5. Redukcji ubóstwa i wykluczenia społecznego. 12 sierpnia 2014 r. Rada Ministrów przyjęła
Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020. Nowy wymiar
aktywnej integracji, który jest dokumentem kierunkowym dla trwałego zmniejszenia liczby osób
zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym. 12 sierpnia 2014 r. przyjęto też kluczowy
program dla rozwoju sektora ekonomii społecznej – Krajowy Programu Rozwoju Ekonomii
Społecznej, który określa główne kierunki wsparcia publicznego dla ustanowienia jak
najlepszych warunków dla rozwoju ekonomii społecznej i przedsiębiorstw społecznych w
Polsce. Program zakłada m.in. powstanie i utrzymanie 35 tys. miejsc pracy w
przedsiębiorstwach społecznych. W wyniku nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych, od 1 stycznia 2015 r., osoby o niskich dochodach, którym zabraknie podatku do
odliczenia pełnej kwoty przysługującej im ulgi na dzieci, mają prawo do otrzymania kwoty
niewykorzystanej ulgi (tzw. tax credit). Podwyższono też kwoty ulgi na trzecie i każde kolejne
dziecko o 20% w stosunku do dotychczas obowiązujących. Również od 1 stycznia 2015 r.
weszła w życia ustawa o Karcie Dużej Rodziny, która przeniosła realizowany od 2014 r.
program dla rodzin wielodzietnych do rangi aktu prawnego wyższego rzędu.
6. Poprawy otoczenia biznesu. 5 września 2014 r. weszła w życie nowelizacja ustawy
o rachunkowości, implementująca opcję z dyrektywy ws. rachunkowości (2013/34/UE),
pozwalającą na wyodrębnienie grupy jednostek mikro i zawężenie ich obowiązków
sprawozdawczych do minimum określonego tą dyrektywą. 1 grudnia 2014 r. weszła w życie
nowelizacja ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. W wyniku wprowadzonych zmian z ok. 25
do 7 dni skrócony został czas oczekiwania przez podmiot na możliwość rozpoczęcia
wykonywania działalności (w tym działalności gospodarczej). 1 stycznia 2015 r. weszła w życie
ustawa z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatwianiu wykonywania działalności gospodarczej. Zmiany
są kontynuacją trzech wcześniejszych inicjatyw o charakterze deregulacyjnym. Wśród zmian
wprowadzonych ustawą znalazły się ułatwienia w odprawach w portach morskich, prawie
podatkowym oraz obowiązkach informacyjnych.
7. Uproszczenia procedur prawnych i wymogów dotyczących pozwoleń na budowę. W 2014 r.
trwały prace rządowe i parlamentarne nad nowelizacją ustawy Prawo budowlane, która
ostatecznie została uchwalona 20 lutego 2015 r. Podstawowym celem nowelizacji jest
uproszczenie i skrócenie procesu budowlanego dla większości inwestycji realizowanych na
podstawie prawa budowlanego. Ponadto odstąpiono od części obowiązków, które do tej pory
obciążały inwestora, skrócono terminy, w jakich administracja publiczna musi podjąć działania,
oraz uproszczono formalności dotyczące projektu budowlanego.
Ramka 3 Zalecenia RE dla polskiej polityki gospodarczej
13 maja 2015 r. Komisja Europejska opublikowała komunikat pt. 2015 European Semester: Country-specific
recommendations COM(2015) 250, któremu towarzyszyły projekty opinii i zaleceń Rady dla poszczególnych
państw członkowskich w sprawie aktualizacji Krajowych Programów Reform i Programów Stabilności lub
Konwergencji, przedstawionych przez te państwa w kwietniu 2015 r. Projekty zaleceń były następnie
przedmiotem prac formacji Rady UE (ECOFIN i EPSCO). Po akceptacji politycznej przez Radę Europejską 26
czerwca 2015 r., zalecenia zostały 14 lipca formalnie przyjęte przez Radę ECOFIN, zgodnie z Traktatem o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
W przedstawionym przez KE projekcie zaleceń Rady dla Polski, po przeprowadzeniu przez KE oceny KPR
2015/2016 oraz aktualizacji Programu Konwergencji uznano, że Polska poczyniła pewne postępy w realizacji
64
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
zaleceń z 2014 r. W szczególności KE stwierdziła, że można uznać, iż już w 2014 r. nastąpiła korekta
nadmiernego deficytu, czyli jeden rok przed wyznaczonym terminem, przy czym prognozy KE na lata 2015-2016
potwierdzają trwałość tej korekty. W związku z tym, jednocześnie z projektem zaleceń, KE przedstawiła projekt
decyzji Rady UE o uchyleniu w odniesieniu do Polski procedury nadmiernego deficytu, co faktycznie uczyniła
Rada ECOFIN 19 czerwca 2015 r.
W konkluzji, KE oceniła, że Polska zasadniczo spełnia warunki Paktu Stabilności i Wzrostu, niemniej jednak
wskazane są działania dla zwiększenia dochodów podatkowych poprzez ograniczenie nadmiernie
rozpowszechnionego, w ocenie Komisji, stosowania obniżonych stawek podatku VAT i poprawę skuteczności
działania administracji podatkowej. Zdaniem KE, korzystne dla ram budżetowych Polski byłoby także
ustanowienie niezależnego organu, do którego obowiązków należałyby oceny ex-ante i ex-post zgodności z
regułami fiskalnymi, ocena prognoz makroekonomicznych i budżetowych oraz analiza długoterminowej
stabilności finansów publicznych.
Nawiązując do dokonanej przez Polskę pod koniec 2013 r. modyfikacji systemowej reformy emerytalnej
wprowadzonej w 1999 r., KE oceniła, że niesie to ze sobą pewne ryzyko dla polskich finansów publicznych w
długim okresie, ponieważ korzyści krótkookresowe w postaci większych wpływów ze składek na ubezpieczenia
społeczne i niższych płatności odsetkowych zostaną zniwelowane w przyszłości przez wyższe wypłaty
świadczeń emerytalnych z publicznego filaru emerytalnego. KE ponowiła też negatywną ocenę preferencyjnych
systemów zabezpieczenia społecznego rolników i górników, które jej zdaniem utrudniają w dalszym ciągu
mobilność zawodową ich beneficjentów i stanowią poważne obciążenie dla finansów publicznych. Ponieważ nie
istnieje możliwość planowego wyłączenia z KRUS rolników osiągających wysokie dochody, system ten jest
podatny na nadużycia. Zdaniem KE, stworzenie systemu szacowania i rejestracji dochodów rolników
stanowiłoby pierwszy, nieodzowny krok w kierunku reformy KRUS.
KE zwróciła uwagę, że w Polsce utrzymuje się segmentacja rynku pracy. Odsetek osób zatrudnionych na czas
określony jest najwyższy w UE, odsetek osób przechodzących od zatrudnienia na czas określony do stałego
zatrudnienia jest niski, a dysproporcje płacowe są najwyższe w UE. Oprócz tego, nadmierne jest wykorzystanie
umów cywilnoprawnych zamiast kodeksowych umów o pracę. W ocenie KE, do zawierania umów
cywilnoprawnych skłaniają przedsiębiorców obciążenia nakładane na pracodawców w ramach Kodeksu Pracy,
sztywne przepisy dotyczące zwalniania z pracy oraz możliwość obniżenia w ten sposób składek na
zabezpieczenie społeczne. Prowadzi to do pogorszenia jakości zatrudnienia dostępnego na rynku pracy,
zwłaszcza w przypadku młodych osób.
W obszarze infrastruktury, KE zwróciła uwagę na trudną sytuację sektora kolejowego, którego rozwój hamują
wysokie opłaty za dostęp do torów i niedostateczne finansowanie oraz niesprzyjające środowisko regulacyjne i
administracyjne. W rezultacie, procedury planowania i realizacji projektów inwestycyjnych w tym sektorze są
zwykle długotrwałe i uciążliwe.
W świetle powyższych ocen, w zaleceniach zwraca się w szczególności uwagę na potrzebę podjęcia przez
Polskę w latach 2015-2016 działań mających na celu:
1. Po dokonaniu korekty nadmiernego deficytu – uzyskanie korekty budżetowej na poziomie 0,5% PKB
zarówno w 2015 r., jak i w 2016 r., przybliżającej osiągnięcie średniookresowego celu budżetowego.
Ustanowienie niezależnej rady budżetowej. Poszerzenie bazy podatkowej, w szczególności poprzez
ograniczenie stosowania rozbudowanego systemu obniżonych stawek podatku VAT.
2. Rozpoczęcie procesu dostosowywania systemów emerytalnych dla rolników i górników do systemów
emerytalnych przeznaczonych dla innych grup zawodowych oraz przyjęcie harmonogramu stopniowych
działań prowadzących do ich pełnego dostosowania; stworzenie systemu szacowania i rejestracji
dochodów rolników.
3. Podjęcie działań w celu ograniczenia nadmiernego wykorzystywania umów na czas określony i umów
cywilnoprawnych na rynku pracy.
4. Usunięcie przeszkód utrudniających projekty inwestycyjne w kolejnictwie.
65
MINISTERSTWO GOSPODARKI
2.4. Swobodny przepływ towarów i usług
Swobodny przepływ towarów w odniesieniu do grup produktów uważanych za towary podwyższonego
ryzyka (tj np. leki, żywność, chemikalia, zabawki, maszyny, urządzenia medyczne, elektryczne,
przyrządy pomiarowe, itp.) odbywa się w oparciu o zharmonizowane wymogi prawne na poziomie UE
(tj.: obowiązujące na terenie całej UE). Wymogi te obejmują przepisy techniczne związane m.in.
z bezpieczeństwem, konstrukcją, procesem produkcji i udostępniania na rynku (tzw. prawodawstwo
zharmonizowane). Harmonizacja przepisów na szczeblu europejskim gwarantuje zarówno swobodny
obrót handlowy produktami przemysłowymi na rynku UE, jak i wysoki poziom bezpieczeństwa dla
konsumentów oraz użytkowników tych produktów.
W sektorach, w których nie nastąpiła harmonizacja, handel opiera się na zasadzie wzajemnego
uznawania: produkty wyprodukowane lub wprowadzone na rynek zgodnie z prawem w jednym państwie
członkowskim UE mogą co do zasady zostać wprowadzone do obrotu w innym państwie członkowskim
UE, nawet jeśli nie spełniają całkowicie technicznych norm obowiązujących w tym państwie
członkowskim, dotyczących np. kształtu, rozmiaru, wagi lub składu. Oznacza to, że przedsiębiorcy z UE
mogą prowadzić działalność na terenie całej Unii, o ile ich produkty są wyprodukowane i wprowadzone
na rynek zgodnie z przepisami ich własnego kraju.
Aby ułatwić swobodny przepływ towarów w obszarze niezharmonizowanym (np. odnośnie produktów
nieobjętych szczegółowym sektorowym prawodawstwem UE – tj. meble, rowery, wyroby papiernicze,
drobne produkty użytkowe, itp.), ustanowiono sieć Punktów Kontaktowych ds. Produktów (PCP –
Product Contact Point), działających na terenie każdego państwa UE.
Polski Punkt Kontaktowy ds. Produktów6 jest jednym z Punktów działających
na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 764/2008 z dnia 9 lipca 2008
roku ustanawiającego procedury dotyczące stosowania niektórych krajowych przepisów technicznych
do produktów wprowadzonych legalnie do obrotu w innym państwie członkowskim. Zadaniem PCP jest
pomoc polskim i zagranicznym osobom fizycznym prowadzącym działalność gospodarczą, spółkom, a
także instytucjom w uzyskaniu informacji nt. uwarunkowań prawnych dotyczących wprowadzania na
rynek polski produktów nieobjętych zharmonizowanymi wymaganiami prawnymi na poziomie UE, a
pochodzących z innych państw Unii. Punkt przekazuje również dane kontaktowe instytucji
odpowiedzialnych za wdrożenie przepisów technicznych dla danej grupy produktów oraz informacje
dotyczące stosowania zasady wzajemnego uznawania.
Od utworzenia PCP (tj. od 13 maja 2009 r.) liczba zapytań otrzymywanych przez Punkt utrzymywała się
na zbliżonym poziomie – ok. 70-100 zapytań rocznie. W 2014 r. PCP otrzymał 52 zapytania, kolejne 20
w okresie do 23 czerwca 2015 r.
Do połowy 2013 r. zapytania otrzymywane przez polski Punkt Kontaktowy ds. Produktów w dużej
mierze dotyczyły wyrobów budowlanych. Sytuacja zmieniła się od 1 lipca 2013 r. wraz z wejściem w
życie Rozporządzenia 305/2011 przewidującego powołanie we wszystkich państwach osobnych
Punktów Kontaktowych ds. Wyrobów Budowlanych (w Polsce prowadzony przez Główny Urząd
Nadzoru Budowlanego). Znacznie wzrosła natomiast liczba zapytań dotyczących produktów
spożywczych, konsumenckich oraz takich, których przypisanie do poszczególnych kategorii nie jest
jednoznaczne.
Punkt Kontaktowy ds. Produktów przyjmuje i odpowiada na zapytania drogą elektroniczną ([email protected]). Obsługę
polskiego PCP zapewnia Departament Spraw Europejskich Ministerstwa Gospodarki, we współpracy z ekspertami
merytorycznymi z innych resortów.
6
66
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Przez dłuższy czas utrzymywała się tendencja, iż większość zgłaszanych pytań pochodziła od
przedsiębiorców polskich, współpracujących z partnerami handlowymi z innych państw UE, szczególnie
w odniesieniu do produktów pochodzących z państw najbliższych geograficznie, np. Niemiec, Czech,
Szwecji, Danii. W 2014 r. wzrósł znacznie odsetek zapytań otrzymywanych od podmiotów
zagranicznych - stanowiły one ok. 42% wszystkich zapytań.
Wykres 6 Liczba i odsetek zgłaszanych w 2014 r. zapytań wg tematyki
Źródło: Opracowanie DSE MG, na podstawie analizy spraw zgłaszanych do Punktu Kontaktowego ds. Produktów.
Ramka 4 Sieć pozasądowego rozwiązywania problemów SOLVIT
SOLVIT jest bezpłatnym i nieformalnym systemem, który pomaga obywatelom i przedsiębiorcom w
rozwiązywaniu konkretnych transgranicznych problemów - sporów z administracją publiczną innego państwa
członkowskiego UE (oraz Norwegii, Lichtensteinu i Islandii), powstałych w związku z niewłaściwym stosowaniem
przepisów prawa UE. Podstawą działania SOLVIT jest obowiązujące od 1 października 2013 r. zalecenie
w sprawie zasad regulujących SOLVIT. Sieć SOLVIT rozpoczęła swoją działalność w lipcu 2002 r. System
funkcjonuje w oparciu o sieć Centrów SOLVIT w strukturach administracji krajowej i jest nadzorowany przez
Komisję Europejską7.
Centrum SOLVIT Polska prowadzi sprawy polskich obywateli i przedsiębiorców przeciwko urzędom w innych
państwach członkowskich. Główne obszary problemowe, którymi zajmuje się Centrum SOLVIT Polska to:
 zabezpieczenie społeczne,
 prawo pobytu,
 uznawanie kwalifikacji zawodowych,
 podatki,
 kontrole drogowe i graniczne oraz
 rejestracja pojazdów.
Liczba wniosków zgłaszanych do Centrum SOLVIT Polska systematycznie wzrasta przy jednoczesnej wysokiej
rozwiązywalności prowadzonych spraw. Zgodnie z danymi Komisji Europejskiej, wskaźnik poziomu spraw
rozwiązanych przez Centrum SOLVIT Polska osiągnął w 2014 r. bardzo wysoki poziom 96%.
Poza realizacją zadania podstawowego, tj. rozwiązywaniem problemów obywateli i przedsiębiorców (w
granicach kryteriów SOLVIT), Centrum SOLVIT Polska prowadzi także działania informacyjno-promocyjne W
maju 2014 r., w ramach obchodów 10 rocznicy wejścia Polski do UE, w Krakowie odbyło się międzynarodowe
spotkanie sieci SOLVIT, którego organizatorami było Centrum SOLVIT Polska i Komisja Europejska.
W Polsce Centrum SOLVIT funkcjonuje od maja 2004 r. i działa w Departamencie Spraw Europejskich w Ministerstwie
Gospodarki
7
67
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Funkcjonowanie nieformalnej sieci SOLVIT oparte jest w głównej mierze na szybkości działania, co
czyni ją atrakcyjnym narzędziem, z którego mogą korzystać obywatele i przedsiębiorcy w
rozwiązywaniu swoich problemów z zakresu rynku wewnętrznego z organami administracji innych
państw. Ponadto, bezpłatne świadczenie usług w ramach sieci jest dobrą alternatywą dla postępowania
sądowego.
W 2014 r. do Centrum SOLVIT Polska wpłynęły 485 nowe wnioski, co stanowi znaczny wzrost w
porównaniu do 2013 r. (402 wnioski). Większość wniosków, dotyczyła problemów obywateli (92,2%).
Wnioski zgłoszone przez przedsiębiorców stanowiły tylko 7,8% spraw. Największa ilość spraw
prowadzonych w bazie danych dotyczyła problemów polskich obywateli z organami administracji z:
Niemiec, Włoch, Wielkiej Brytanii oraz Francji. Sprawy dotyczyły przede wszystkim problemów z
zakresu zabezpieczenia społecznego, a następnie: zezwoleń na pobyt, uznawania kwalifikacji
zawodowych i kontroli drogowych.
W 2014 r. do Centrum SOLVIT Polska wpłynęło 5 wniosków dotyczących swobodnego przepływu
towarów. Jedna ze spraw skierowana była przeciwko organom polskiej administracji. Z kolei sprawa
prowadzona przez CS Niemcy dotyczyła zatrzymania towaru przez niemieckie organy celne, a sprawa
prowadzona przez CS Litwa – alkoholu używanego przy produkcji kosmetyków. W 2014 r. do SOLVIT
wpłynęły także cztery wnioski dotyczące swobodnego przepływu usług, jednak po analizie okazało się,
że nie spełniały kryteriów SOLVIT. Odnosiły się do problemów dot. oprogramowania (przeciwko
administracji PL), wystawiania faktur (przeciwko administracji SE), związanych z funkcjonowaniem
rejestru RUT (przeciwko administracji DK) oraz świadczenia usług transgranicznych (przeciwko
administracji FR).
Do połowy czerwca 2015 r. do Centrum SOLVIT wpłynęła 280 wniosków. 62 z nich zostały już
rozwiązane. Wśród spraw, które wpłynęły w 2015 r., jest też jedna z pogranicza swobody przepływu
towarów i swobody przepływu usług. Problem dotyczy działań administracji słowackiej
uniemożliwiających polskiemu przedsiębiorcy realizację kontraktu. Sprawa ta została zamknięta w
SOLVIT jako nierozwiązana, obecnie Komisja Europejska analizuje stan faktyczny i prawny dotyczący
zgłoszonego problemu.
Ramka 5 Przeszkody swobodnego świadczenia usług
Od 1 stycznia 2015 r. na terytorium Republiki Federalnej Niemiec obowiązuje ustawowa płaca minimalna
w wysokości 8,50 EUR brutto za godzinę. O ile płace minimalne obowiązują w znaczącej większości państw
członkowskich UE, to zakres zastosowania niemieckich przepisów jest szczególnie szeroki.
Precedensowy jest zwłaszcza wymóg stosowania godzinowej stawki minimalnej w przypadku firm
transportowych mających swoją siedzibę poza RFN, a wykonujących operacje transportowe na terytorium RFN,
niezależnie od charakteru tej operacji (kabotaż, transport międzynarodowy do/z RFN, tranzyt rzeczy i osób). W
konsekwencji wzrosły obciążenia dla przedsiębiorstw z branży transportowej, szczególnie odczuwalne w
państwach członkowskich z Europy Środkowej i Wschodniej, w tym z Polski. Polska branża zarobkowego
towarowego transportu drogowego w 2014 r. liczyła ok. 30 tys. przedsiębiorców, posiadających licencje
wspólnotowe, którzy dysponują ok. 164,5 tys. pojazdami samochodowymi. Udział Polski w przewozach
towarowych międzynarodowych transportem samochodowym Unii Europejskiej wynosi 25% i plasuje nasz kraj
na pierwszej pozycji, przed Hiszpanią i Niemcami.
Wobec krytyki tych przepisów, Niemcy zdecydowały się zawiesić stosowanie wymogu płacenia niemieckiej
stawki minimalnej kierowcom zagranicznym przebywającym na terytorium Niemiec jedynie w tranzycie, do czasu
wyjaśnienia z Komisją Europejską zgodności tego wymogu z prawem Unii. Niemniej istnieje obawa, że również
niektóre inne państwa mogą wprowadzić (np. Francja) lub już wprowadzają (np. Norwegia) podobne regulacje
do niemieckich, co grozi ustanowieniem kolejnych barier dla świadczenia międzynarodowych usług
transportowych na obszarze EOG.
68
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Głównym aktem prawnym regulującym działanie rynku wewnętrznego UE jest Dyrektywa Parlamentu
Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2006/123/WE o usługach na rynku wewnętrznym przyjęta 12
grudnia 2006 r. Dyrektywa została transponowana do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 4
marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która wprowadza przepisy
horyzontalne oraz dokonuje zmian w 27 ustawach szczegółowych.
W 2014 r. Komisja Europejska podejmowała liczne działania mające na celu realizację postanowień
Komunikatu z dnia 27 stycznia 2011 r. W kierunku lepszego funkcjonowania Jednolitego Rynku usług,
który zawierał m.in. Plan działań proponowanych przez KE w obszarze rynku wewnętrznego w latach
2012-2014. Komisja Europejska podejmowała następujące działania w celu usprawnienia działania
zasady swobodnego przepływu usług:
 W związku z realizacją konkluzji Rady Europejskiej z dnia 25 października 2013 r., KE podjęła
prace nad rocznymi raportami nt. reform państw członkowskich podejmowanych w sektorze
usług. Wnioski z pierwszych raportów, opublikowanych we wrześniu 2014 r., wskazują, że
znaczące reformy w kilku sektorach zostały wprowadzone jedynie w części gospodarek (EE,
ES, EL, IT, LU, PT), a pozostałe państwa uczyniły ograniczony progres. Zauważono również, że
nie istnieje prosta zależność pomiędzy wyzwaniami w sektorze usług (potwierdzonych m.in.
przez wydaniem odpowiednich Zaleceń Rady UE w stosunku do państw w ramach semestru
europejskiego) a zakresem faktycznie wprowadzanych reform.
 W 2014 r. KE skupiła się na kilku wybranych problemach rynku wewnętrznego. Podjęła m.in.
działania mające na celu redukcję problemów związanych z funkcjonowaniem mechanizmu
uznawania ubezpieczeń, o którym mowa w art. 23 dyrektywy o usługach. Zgodnie z tym
przepisem państwa członkowskie nie mogą wymagać od usługodawcy ubezpieczenia lub
gwarancji od odpowiedzialności zawodowej, jeżeli jest on już objęty gwarancją, która jest
równoważna, lub zasadniczo porównywalna w odniesieniu do celu oraz w odniesieniu do
ochrony ubezpieczeniowej w zakresie ubezpieczonego ryzyka, sumy ubezpieczenia lub górnej
granicy gwarancji oraz możliwych wyłączeń z ochrony ubezpieczeniowej, w innym państwie
członkowskim, w którym usługodawca już prowadzi przedsiębiorstwo. Jeżeli równoważność jest
jedynie częściowa, to państwa członkowskie mogą wymagać dodatkowej gwarancji, aby pokryła
ona aspekty dotychczas nieuwzględnione.
 W zakresie praw usługobiorców na rynku wewnętrznym KE podejmowała inicjatywy
zmierzające do pełnej realizacji postanowień art. 20 dyrektywy o usługach. Zgodnie z nim
państwa członkowskie zapewniają, że na usługodawcę nie są nakładane dyskryminacyjne
wymogi z uwagi na jego przynależność państwową lub jego miejsce zamieszkania. KE podjęła
działania mające na celu pełną realizację ww. postanowień na rynku wynajmu samochodów.
 Z kolei w celu pełnej realizacji postanowień art. 21 dyrektywy o usługach dotyczących pomocy
dla usługobiorców, KE poprosiła państwa członkowskie o weryfikację organów
odpowiedzialnych za zapewnienie realnej pomocy usługobiorcom korzystającym z usług
transgranicznych.
 Na przełomie 2014 i 2015 r. KE przedstawiła pierwsze wnioski dotyczące najlepszych praktyk
dot. sektora handlu detalicznego, uzyskane na podstawie procesu peer review prowadzonego
w 2014 r. Proces peer review dotyczył głównie kwestii planowania przestrzennego i
budownictwa.
 KE podjęła prace dotyczące analizy funkcjonowania zasady wzajemnego uznawania pozwoleń i
dokumentów w ramach swobodnego przepływu przedsiębiorczości i usług.
 KE podjęła prace analityczne dotyczące usług opartych na modelu sharing economy, z uwagi
na zwiększające się znaczenie tego modelu na rynku usług. Usługi peer-to-peer polegają na
wykorzystaniu platform on-line w celu świadczenia usług przez indywidualne podmioty.
 Na koniec 2015 r. zapowiadane jest przedstawienie przez Komisję Europejską Strategii rynku
wewnętrznego towarów i usług.
69
MINISTERSTWO GOSPODARKI
2.4.1. Swobodny przepływ osób
Swobodny przepływ pracowników to jedna z podstawowych zasad Traktatu – została ujęta w art. 45
Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Szczegółowe przepisy w tej dziedzinie zawarte są
natomiast w osobnych aktach prawnych UE (tzw. prawodawstwie wtórnym) oraz wypływają z
orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Obywatele UE mają prawo:
 poszukiwać pracy w innym państwie członkowskim UE,
 podejmować w takim kraju pracę bez konieczności ubiegania się o pozwolenie na pracę,
 zamieszkiwać w tym kraju ze względów zawodowych,
 pozostać tam nawet po wygaśnięciu umowy o pracę,
 być traktowani na równi z obywatelami danego kraju w zakresie zatrudnienia, warunków pracy i
innych przywilejów socjalnych i podatkowych.
Obywatele UE mogą również, w określonym zakresie, korzystać ze swojego zabezpieczenia
społecznego i ubezpieczenia zdrowotnego w kraju, w którym poszukują pracy. Podstawowe zasady
swobodnego przepływu pracowników obowiązują również w państwach należących do Europejskiego
Obszaru Gospodarczego: w Islandii, Liechtensteinie i Norwegii.
W następstwie integracji Polski z Unią Europejską w 2004 roku i stopniowego otwierania rynków pracy
przez państwa członkowskie, wielu obywateli polskich zdecydowało się na wyjazd zarobkowy za
granicę. Skutkiem był istotny wzrost emigracji w pierwszych latach po akcesji (wynikający również z
statystycznego efektu legalizacji świadczenia pracy zagranicą).
Zgodnie z zapisami w Traktacie o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2011 r. skończył się
maksymalny 7-letni okres przejściowy, w którym obowiązywały okresowe ograniczenia w dostępie do
rynków pracy państw UE/EOG pracowników, tj. osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Co
istotne okres przejściowy nie dotyczył osób samozatrudnionych, czyli świadczących usługi w ramach
prowadzonej działalności gospodarczej. Od 1 maja 2014 r. także szwajcarski rynek pracy jest otwarty
dla obywateli Polski (Szwajcaria nie jest członkiem UE i EOG jednak utrzymuje ze wspólnotą bliskie
relacje handlowe).
Obecnie można zaobserwować, że ruchy migracyjne odbywają się w obu kierunkach. Notowane są
powroty z emigracji czasowych, ale także nowe wyjazdy. Dane szacunkowe8 wskazują, iż w końcu 2013
roku poza granicami Polski przebywało czasowo ok. 2.196 tys. mieszkańców Polski (o 3,1% więcej niż
w 2012 r.). W Europie w 2013 r. przebywało ponad 1.891 tys. osób (w 2012 roku było to 1.816 tys.).
Spośród krajów UE, nadal najwięcej osób przebywało w Wielkiej Brytanii (642 tys.), Niemczech (560
tys.), Irlandii (115 tys.) oraz w Niderlandach (103 tys.) i we Włoszech (96 tys.). Spośród krajów, które są
głównymi kierunkami emigracji z Polski znaczący wzrost Polaków zaobserwowano w Niemczech (o
12% w stosunku do roku poprzedniego) i Wielkiej Brytanii (o 0,8% w stosunku do roku poprzedniego).
Spadek liczby emigrantów z Polski występuje z kolei w przypadku Hiszpanii, Irlandii i Grecji – głównie z
uwagi na pogarszającą się sytuację na rynku pracy w tych krajach. Zaobserwowano dalszy wzrost
Należy zaznaczyć, że przez osoby przebywające czasowo za granicą należy rozumieć takie osoby, które przebywają poza
krajem (często nawet przez wiele lat), ale nie dokonały wymeldowania z pobytu stałego w Polsce w związku z wyjazdem na
stałe za granicę. Prezentowane dane dotyczą szacunkowej liczby mieszkańców Polski przebywających w końcu danego
roku czasowo za granicą. Obrazują wielkość tzw. zasobów imigracyjnych Polaków w innych krajach – według stanu w końcu
każdego roku (w okresie 2004-2013), nie jest to zatem liczba wyjazdów w danym roku. Wyniki szacunków z założenia nie
obejmują emigracji sezonowych Polaków, które z uwagi na czas ich trwania – najczęściej do trzech miesięcy – w większości
krajów Wspólnoty podlegają uproszczonym procedurom formalno-prawnym lub w ogóle nie są rejestrowane
8
70
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
liczby osób przebywających w krajach europejskich nienależących do UE, w tym do Norwegii – w 2013
r. przebywało w tym kraju 71 tys. osób.9
Pomimo zliberalizowania dostępu do rynków pracy państw członkowskich, w praktyce kluczowym
warunkiem umożliwiającym swobodny przepływ pracowników i podejmowanie pracy za granicą jest
uznawanie ich dyplomów i kwalifikacji w innych państwach.
Prawo wspólnotowe określa sposób uznawania kwalifikacji zawodowych uzyskanych na obszarze
państw członkowskich Unii Europejskiej w celu podjęcia pracy w jednym z państw członkowskich.
Głównym aktem regulującym ten obszar była dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady
z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz. Urz. UE L 255
z 30.9.2005, str. 22, ze zm.). 28 grudnia 2013 r. został opublikowany tekst dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady 2013/55/UE z dnia 20 listopada 2013 r. zmieniającej dyrektywę 2005/36/WE
w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych i rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 w sprawie
współpracy administracyjnej za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym.
Nowa dyrektywa wprowadza rozwiązania umożliwiające usprawnienie uznawania kwalifikacji
zawodowych pomiędzy państwami członkowskimi. Państwa mają jednak 2 lata na uwzględnienie
wprowadzonych nią zmian w przepisach krajowych (do 18 stycznia 2016 r.).
Ponadto kontynuowane są prace zmierzające do efektywnego wdrożenia Krajowych Ram Kwalifikacji.
Ustawą z dnia 18 marca 2011 r. (Dz. U. z 2011r nr 84 poz. 455) o zmianie ustawy prawo o szkolnictwie
wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki
oraz zmianie niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 października 2011 roku minister właściwy
do spraw szkolnictwa wyższego został upoważniony do określenia Krajowych Ram Kwalifikacji, a w
szczególności do opisu efektów kształcenia dla obszarów kształcenia, z uwzględnieniem poziomów i
profili kształcenia. Realizacją tego upoważnienia jest rozporządzenie ministra Nauki i Szkolnictwa
Wyższego z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego
(Dz. U. z 2011r. nr 253 poz. 1520), które weszło w życie 9 grudnia 2011 roku.
Rada Ministrów przyjęła 31 marca 2015 r. założenia do ustawy o zintegrowanym systemie kwalifikacji.
Dzięki niemu dyplomy i certyfikaty będą porównywalne, określona zostanie jakość kursów i szkoleń, a
polskie firmy zyskają nowe narzędzie do potwierdzania swojej konkurencyjności.
Ramka 6 Zintegrowany System Kształcenia
Zintegrowany System Kształcenia umożliwi m.in.:
 Uzyskanie zaświadczenia czy certyfikatu o kwalifikacjach będzie szybsze, prostsze i bardziej dostępne.
 Łatwiej będzie można ocenić, co oferuje dana instytucja edukacyjna czy firma szkoleniowa.
 Lepiej będzie można zaplanować swój rozwój zawodowy.
 Doradcy edukacyjno-zawodowi zyskają narzędzie, które pomoże im skuteczniej pomagać osobom
chcącym się przekwalifikować, podnieść swoje kompetencje i szukającym pracy.
 Pracownicy będą mogli udowodnić swoją wartość pracodawcy w bardziej czytelny sposób.
 Pracodawcy będą mogli sprawniej i skuteczniej przeprowadzać rekrutację, planować siatkę płac i
szkolenia dla swoich pracowników.
 Firmy szkoleniowe oraz inne organizacje zajmujące się rozmaitymi formami kształcenia będą mogły
udowodnić wartość swojej oferty i przedstawić ją w zrozumiały sposób.
9
Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach 2004 – 2013, GUS, Warszawa 2014.
71
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Ramka 7 Główne wyzwania migracyjne UE
Niestabilna sytuacja polityczna w szczególności w regionie Afryki Północnej, Bliskiego Wschodu (a także Ukrainy)
potęguje procesy migracyjne i wymaga podjęcia szczególnych działań w obszarach: relokacji/przesiedleń,
powrotów/readmisji/reintegracji oraz współpracy z krajami pochodzenia i tranzytu, co pociąga za sobą potrzebę
całościowego i geograficznie zrównoważonego podejścia do zjawiska migracji, opartego na zasadach tak
solidarności, jak i odpowiedzialności.
Obradująca w dniach 25-26 czerwca 2015 r. Rada Europejska uzgodniła:
 szybkie przyjęcie przez Radę decyzji ws. przeprowadzenia w ciągu dwóch lat tymczasowej i wyjątkowej
relokacji z Włoch i Grecji do innych państw członkowskich 40 tys. osób w sposób oczywisty
wymagających ochrony międzynarodowej;
 utworzenie ośrodków recepcyjnych i początkowych ośrodków recepcyjnych w państwach członkowskich
pierwszej linii;
 natychmiastowe dostarczanie zwiększonej pomocy finansowej państwom członkowskim pierwszej linii,
by przyczynić się do zmniejszenia kosztów przyjmowania i rozpatrywania wniosków o udzielenie
ochrony międzynarodowej;
 uczestnictwo wszystkich państw członkowskich w przesiedleniu 20 tys. wysiedleńców w sposób
oczywisty wymagających ochrony międzynarodowej, z odzwierciedleniem specyficznych sytuacji państw
członkowskich.
Rada Europejska podkreśla istotę skuteczności polityk powrotowych, readmisyjnych i reintegracyjnych, wobec
osób niekwalifikujących się do ochrony, w zwalczaniu nielegalnej migracji. Wskazuje także na kluczowe
znaczenie, w walce z nielegalną migracją, wzmocnienia współpracy UE z krajami pochodzenia i tranzytu,
zarówno w zakresie powstrzymania przepływów migrantów o nieuregulowanym statusie, jak i przeciwdziałania
podstawowym przyczynom migracji. W tym kontekście zadeklarowano intensyfikację współpracy z afrykańskimi
partnerami, Turcją i stosownymi krajami na Bliskim Wschodzie (zwłaszcza Irakiem, Jordanią i Libanem).
2.4.2. Polityka przemysłowa
Komisja Europejska zweryfikowała swoje dotychczasowe podejście w kształtowaniu polityki
przemysłowej. Głównym jej celem ma być stworzenie warunków do reindustrializacji polegającej na
inwestowaniu w innowacyjny rozwój przemysłu i pełniejszym wykorzystaniu mocy produkcyjnych oraz
zachęcaniu do sprowadzania z powrotem do UE przedsiębiorstw, które przeniosły swoją działalność do
krajów trzecich.
Reindustrializacja ma sprzyjać rozwojowi istniejących i powstawaniu nowych gałęzi przemysłu w oparciu
o nowe, zaawansowane techniki i technologie. W odniesieniu do istniejącego przemysłu przewiduje się
przeobrażenie mające na celu wzrost unowocześnienia i produktywności oraz zmniejszenie energo- i
wodochłonności, jak również ilości odpadów. Kluczowe znaczenie dla wprowadzenia zmian ma
innowacyjność w zakresie technologii i zarządzania przedsiębiorstwem oraz rozwój nowych
umiejętności.
Polska należy do tych państw UE, w których udział przemysłu w tworzeniu PKB jest relatywnie wysoki.
W ostatnich latach polski przemysł rokrocznie zwiększał swą produkcję oraz produktywność,
równocześnie zmniejszając poziom energochłonności i materiałochłonności. Niemniej ważne jest
dostarczanie szerokiej gamy dóbr handlowych pozwalające polskiej gospodarce na coraz szersze
korzystanie z dostępu do globalnego rynku i mechanizmów kosztowej konkurencji. Zauważono przy
tym, że kraje z większym udziałem przemysłu w strukturze PKB okazały się bardziej odporne na
zawirowania światowej gospodarki. W rezultacie także i szereg innych krajów poddaje rewizji swoje
dotychczasowe polityki przemysłowe.
72
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wykres 7 Udział przemysłu w wartości dodanej w 2014 roku
Źródło: DSA na podstawie danych Eurostat.
W Ministerstwie Gospodarki trwają prace nad finalizacją dokumentu Priorytety Polityki Przemysłowej
2015-2020+. Określono w nim cel polityki przemysłowej i priorytety, w ramach których niezbędne jest
podjęcie działań mających istotny wpływ na poprawę pozycji konkurencyjnej przemysłu. Potrzeba
zwiększenia aktywności w określonych obszarach odnosi się zarówno do przedsiębiorstw, jak i
administracji publicznej. Warunkiem koniecznym zrównoważonego rozwoju polskiego przemysłu jest
zachowanie spójności pomiędzy wszystkimi politykami formułowanymi na forum UE a polityką
przemysłową, ze szczególnym uwzględnieniem polityk energetycznej i klimatycznej. Konkurencyjność
przemysłu wymaga kształtowania proinnowacyjnych postaw kreatywnego odnajdywania się na
globalnym rynku, sukcesywnego zwiększenia udziału w łańcuchu wartości oraz efektywnego nim
zarządzania. Wsparciem tych działań będzie lepsze wykorzystanie kluczowych technik i technologii
zebranych w ramach krajowych inteligentnych specjalizacji. Synergia tych czynników złoży się na
prorozwojowy klimat, w którym Polska będzie mogła odnosić sukcesy globalne i sukcesywnie umacniać
konkurencyjność polskiego przemysłu.
2.4.3. Pakiet klimatyczno-energetyczny
Pakiet klimatyczno-energetyczny jest zestawem instrumentów, które mają na celu wdrożenie takiej
polityki ochrony środowiska, która łączy cele ochrony klimatu z celami polityki energetycznej.
Pakiet wprowadza kompleksowe podejście do zarządzania emisjami gazów cieplarnianych we
Wspólnocie. Ma on doprowadzić do osiągnięcia przez Unię Europejską celów związanych
z przeciwdziałaniem zmianom klimatu, potocznie zwanych ‘3 x 20’, które zostały przyjęte podczas
posiedzenia Rady Europejskiej w marcu 2007 roku i dotyczą:
 zwiększenia do 2020 roku efektywności energetycznej o 20%;
 zwiększenia do 2020 roku udziału energii ze źródeł odnawialnych do 20% całkowitego zużycia
energii finalnej w UE;
 zmniejszenia do 2020 roku emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20%, w porównaniu do 1990
roku, z możliwością wzrostu tej wielkości nawet do 30%, pod warunkiem, że inne kraje rozwinięte
zobowiążą się do porównywalnej redukcji emisji, a wybrane kraje rozwijające się wniosą odpowiedni
wkład na miarę swoich możliwości redukcyjnych.
73
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Rada Europejska postanowiła, że określając udział państw członkowskich w całkowitej redukcji emisji
zastosowane zostanie podejście zróżnicowane, sprawiedliwe i przejrzyste. Uwzględniać ono powinno
specyfikę poszczególnych gospodarek oraz odpowiednie lata bazowe pierwszego okresu zobowiązań,
określonego w Protokole z Kioto.
W skład pakietu klimatyczno-energetycznego wchodzą następujące akty prawne, opublikowane
w Dzienniku Urzędowym UE L 140 z dnia 5 czerwca 2009 roku:
 dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca
dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu
uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (tzw. dyrektywa EU ETS);
 decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie
wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów
cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji
gazów cieplarnianych (tzw. decyzja non-ETS);
 dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie
geologicznego składowania dwutlenku węgla oraz zmieniająca dyrektywę Rady 85/337/EWG,
Euratom, dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE, 2001/80/WE, 2004/35/WE,
2006/12/WE 2008/1/WE i rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 (tzw. dyrektywa CCS);
 dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie
promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca
dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (tzw. dyrektywa OZE).
Jednym z priorytetowych postanowień zawartych w pakiecie klimatyczno-energetycznym jest kwestia
zrównoważonej produkcji energii z paliw kopalnych, pozwalająca na znaczne zredukowanie emisji
dwutlenku węgla do atmosfery do 2020 roku. Według założeń przyjętych przez Komisję Europejską
unijna polityka klimatyczno-energetyczna powinna być budowana wokół trzech głównych celów:
przeciwdziałaniu zmianom klimatu, ograniczeniu podatności Unii na wpływ czynników zewnętrznych,
wynikających z uzależnienia od importu paliw oraz wspierania zatrudnienia i wzrostu gospodarczego.
Celem traktowanym priorytetowo w unijnej polityce energetycznej jest ochrona klimatu. Aby go osiągnąć
zaproponowano przedmiotowe założenie 3x20.
Pakiet klimatyczno-energetyczny odzwierciedla możliwości oraz dotychczasowe wysiłki redukcyjne
państw członkowskich, czego wyrazem jest w szczególności sposób rozdziału uprawnień do emisji
gazów cieplarnianych na aukcje dla poszczególnych państw członkowskich oraz podział zobowiązań
w zakresie non-ETS.
Ramy polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030 były tematem przewodnim posiedzenia Rady
Europejskiej, odbywającej się w dniach 23-24 października 2014 r. W Konkluzjach ustalono następujące
cele na 2030 r.:
- 40% unijny cel redukcji emisji gazów cieplarnianych w odniesieniu do 1990 r. (jako wkład Unii
Europejskiej w globalne porozumienie klimatyczne). 40% cel redukcji odpowiada celowi w
obszarze objętym ETS na poziomie 43% (w odniesieniu do 2005 r.) oraz w non-ETS na
poziomie 30% (w stosunku do 2005 r.);
- 27% unijny cel udziału energii ze źródeł odnawialnych (OZE) w energii zużywanej w UE w 2030
r.; cel ten będzie wiążący jedynie na szczeblu UE, a będzie realizowany przez kontrybucje
państw członkowskich.
- 27% unijny orientacyjny (niewiążący) cel dotyczący poprawy efektywności energetycznej
w 2030 r. w porównaniu z prognozami zużycia energii.
74
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Podstawowym celem polskich negocjatorów było zapewnienie, aby nowe rozwiązania, w tym cel
redukcyjny na 2030 r. nie miały negatywnego wpływu na zakładaną w krajowych dokumentach
strategicznych ścieżkę wzrostu gospodarczego oraz na ceny energii w naszym kraju. Porozumienie było
uzależnione od kwestii zagwarantowania mechanizmów i instrumentów kompensujących koszty
osiągnięcia celów redukcyjnych przez mniej zamożne państwa członkowskie. W rezultacie państwa
członkowskie o PKB per capita poniżej 60% średniej unijnej UE10 wykazujące wysokie koszty realizacji
nowego celu redukcji emisji gazów cieplarnianych będą miały zagwarantowane:
- możliwość bezpłatnego przydziału uprawnień do emisji dla sektora energetyki (dla Polski to ok.
282 mln uprawnień); oraz
- partycypację w funduszu na modernizację sektora energetyki oraz na inwestycje zwiększające
efektywność energetyczną (dla Polski to ok. 135 mln uprawnień).
W Konkluzjach zdecydowano także o kontynuacji bezpłatnego przydziału dla sektorów przemysłowych
narażonych na ryzyko ucieczki emisji z uwzględnieniem zapewnienia przystępnych cen energii oraz
unikania nieoczekiwanych zysków dla przedsiębiorstw objętych takim przydziałem.
Ponadto, 25 lutego 2015 r. Komisja Europejska opublikowała pakiet dokumentów pozalegislacyjnych
dotyczących Unii Energetycznej (trzy komunikaty wraz z dokumentami towarzyszącymi) w tym
komunikat pt. Strategia ramowa na rzecz stabilnej unii energetycznej opartej na przyszłościowej polityce
w dziedzinie klimatu. Komunikat Komisji zawiera pakiet propozycji dotyczących koncepcji Unii
Energetycznej, ujętej jako pięć wzajemnie powiązanych i wzmacniających się wymiarów:
- Bezpieczeństwo energetyczne, solidarność i zaufanie;
- W pełni zintegrowany europejski rynek energii;
- Efektywność energetyczna przyczyniająca się do ograniczenia popytu;
- Dekarbonizacja gospodarki;
- Badania naukowe, innowacje i konkurencyjność.
Komisja w Komunikacie zaproponowała 15 punktów uszczegóławiających konieczne do podjęcia
działania, które mają odbywać się poprzez realizację wielu inicjatyw legislacyjnych i nielegislacyjnych.
W ramach tych działań Komisja ma zaproponować przepisy mające na celu osiągnięcie redukcji emisji
gazów cieplarnianych uzgodnionej na posiedzeniu Rady Europejskiej w październiku 2014 r. zarówno w
ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji, jak i w sektorach nieobjętych tym systemem.
2.4.4. Dostosowanie w zakresie energetyki
Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 roku określa zasady kształtowania polityki
energetycznej państwa, zasady działalności przedsiębiorstw energetycznych i warunki zaopatrzenia
i użytkowania energii i paliw. Ponadto przedmiotowa ustawa reguluje zadania Prezesa URE – organu
do spraw regulacji gospodarki paliwami i energią. W kolejnych nowelizacjach, podyktowanych przede
wszystkim koniecznością wdrożenia prawa UE, położony jest nacisk na rozwój konkurencyjnego rynku
energii elektrycznej, wzmocnienie pozycji odbiorcy na tym rynku oraz zapewnienie stosownego poziomu
bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Ponadto stworzono system wsparcia dla energii
elektrycznej wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii jak również w wysokosprawnej kogeneracji.
Poprzez ww. ustawę zostały zaimplementowane m.in. następujące dyrektywy:
10
Wszystkie odniesienia w Konkluzjach do PKB dotyczą 2013 r. Oznacza to, iż jeśli nawet Polska przekracza poziom 60%
PKB UE w okresie 2020-2030, to nadal pozostaje beneficjentem funduszy solidarnościowych.
75
MINISTERSTWO GOSPODARKI
 Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 r.
w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze
źródeł odnawialnych,
 Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotycząca
wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 96/92/WE,
 Dyrektywa 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotycząca
wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę 98/30/WE,
 Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie
wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku
wewnętrznym energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG,
 Dyrektywa 2005/89/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. dotycząca
działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i inwestycji
infrastrukturalnych,
 Dyrektywa 2009/72/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącej
wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę
2003/54/WE.
Nowelizacja Prawa energetycznego z 8 stycznia 2010 r. uszczegóławia i poprawia rozwiązania
funkcjonujące już w polskim systemie prawnym w zakresie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej
i inwestycji infrastrukturalnych. Ponadto w nowelizacji m.in. przeniesiono nadzór właścicielski nad
operatorem systemu przesyłowego energii elektrycznej do właściwości Ministra Gospodarki,
usprawniono procedurę zmiany sprzedawcy, uregulowano kwestię uwalniania zapasów paliw, jak
również wprowadzono system wsparcia dla biogazu rolniczego. Dodatkowo wprowadzono obowiązek
upublicznienia obrotu energią elektryczną. W celu ograniczenia działań spekulacyjnych przy
rezerwowaniu mocy przyłączeniowej farm wiatrowych w systemie elektroenergetycznym, nałożono
obowiązek wniesienia zaliczki na poczet opłaty przyłączeniowej oraz przedstawienia dokumentu
stwierdzającego możliwość budowy źródła.
Nowelizacją z 26 lipca 2013 r. (tzw. mały trójpak energetyczny) dokonano pełnej implementacji
trzeciego pakietu liberalizacyjnego oraz usunięto wątpliwości w zakresie implementacji dyrektywy
‘elektrycznej rynkowej’, ‘gazowej rynkowej’ oraz o wsparciu OZE. Ponadto wzmocniono pozycje
odbiorców przez: wprowadzenie ułatwień w zakresie zmiany sprzedawcy energii lub paliw gazowych
(dyscyplinuje OSD i skraca terminy na dokonanie zmiany), dodanie ustawowych procedur
reklamacyjnych w stosunku do przedsiębiorstw energetycznych, wprowadzenie systemu ochrony
ekonomicznej najuboższych odbiorców energii poprzez wprowadzenie dodatków energetycznych. W
ramach zmian prokonsumenckich wprowadzono możliwość wytwarzania energii elektrycznej na własne
potrzeby w mikroinstalacjach zapewniając przy tym minimum formalności dla odbiorcy (bez
konieczności prowadzenia działalności gospodarczej) wraz z obowiązkiem zakupu energii elektrycznej
wytworzonej w tej mikroinstalacji – po cenie równej 80% średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej w
poprzednim roku kalendarzowym. Wprowadzono również tzw. obligo sprzedaży gazu na giełdzie energii
w wysokości 55% od 2015 r. Wzmocniono niezależność działania Prezesa URE oraz ustanowiono
procedurę certyfikacji operatorów systemów przesyłowych, które potwierdzają niezależność ich
działania od innych rodzajów działalności niezwiązanych z przesyłaniem energii, czyli sprawdzenie
spełnienia zasad tzw. unbundlingu. W zakresie nadzoru właścicielskiego – przeniesiono nadzór nad
operatorem systemu przesyłowego gazowego pod nadzór Ministra Gospodarki, który ustawowo
odpowiada za bezpieczeństwo energetyczne. Istotną zmianą było wprowadzenie ulg dla
przedsiębiorstw energochłonnych (odbiorców przemysłowych), jako mechanizmu redukcji kosztów
systemów wsparcia OZE i kogeneracji. System ulg dla tej kategorii odbiorców został następnie
zmodyfikowany w ramach zmian ustawy – Prawo energetyczne w ustawie z dnia 20 lutego 2015 r. o
76
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
odnawialnych źródłach energii, zapewniając tym samym zgodność systemu ulg z wytycznymi Komisji
Europejskiej.
Z kolei ustawą z dnia 14 marca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne przedłużono wsparcie
dla wytwarzania energii elektrycznej w kogeneracji (CHP). System wsparcia CHP będzie funkcjonował
w latach 2014-2018 na zasadach obowiązujących w latach 2007-2012, uwzględniając wykorzystanie
żółtych i czerwonych certyfikatów. Podstawowe modyfikacje to:
 wprowadzono roczny obowiązek rozliczania świadectw pochodzenia: świadectwa pochodzenia
wydane dla energii wytworzonej w poprzednim roku kalendarzowym są uwzględniane przy
rozliczeniu obowiązku określonego za poprzedni rok kalendarzowy;
 obniżono dolną granicę jednostkowej opłaty zastępczej Ozk z 15% do 5% średniej ceny energii, tak
aby Prezes URE miał większe możliwości reagowania na zmiany na rynku energii elektrycznej;
 zmieniono końcowy termin umarzania świadectw pochodzenia i wnoszenia opłaty zastępczej: z 31
marca na 30 czerwca każdego roku, za poprzedni rok kalendarzowy.
Obecnie procedowany jest projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz o zmianie
niektórych innych ustaw, którego celem jest skuteczne zapewnienie egzekwowania realizacji
obowiązków wynikających z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1227/2011 z dnia 25
października 2011 r. w sprawie integralności i przejrzystości hurtowego rynku energii (tzw.
rozporządzenie REMIT) poprzez odpowiednie stworzenie i dostosowanie regulacji krajowych, w tym
określenie proporcjonalnych, skutecznych i odstraszających sankcji (karnych i administracyjnych) za
naruszenia obowiązków wynikających z tego rozporządzenia.
2.4.5. Rynek wewnętrzny a stosunki z krajami trzecimi
Priorytetem polityki w zakresie stosunków gospodarczo-handlowych z krajami trzecimi pozostaje
zwiększenie konkurencyjności gospodarki unijnej i polskiej, m.in. poprzez wzmocnienie przemysłowej
bazy UE i umocnienie jej pozycji w światowych łańcuchach wartości dodanej. Działania te wpisują się
w filozofię zdynamizowania unijnej polityki handlowej w wymiarze globalnym i znalezienia właściwej
odpowiedzi na postępujący proces uzyskiwania dominacji krajów azjatyckich w gospodarce i handlu
globalnym. Dodatkowym elementem, który pojawił w ostatnim okresie, były również wydarzenia
w relacjach Rosja – Ukraina, które także wpłynęły na relacje handlowe UE, w tym Polski z tymi krajami.
Polska kierowała się zasadą, iż działania UE w polityce handlowej powinny być nakierowane na
generowanie wzrostu i zatrudnienia w UE. Ułożenie wzajemnych relacji z krajami trzecimi powinno
opierać się też na przestrzeganiu zasady wzajemności i osiągnięciu obustronnych i zbilansowanych
korzyści, a także powinno brać pod uwagę sytuację sektorów wrażliwych dla UE.
Wychodząc z takiego założenia, Polska kładła nacisk na dalsze pogłębienie relacji gospodarczohandlowych UE w jej najbliższym regionie (kraje Partnerstwa Wschodniego, Rosja, oraz kraje
Południowego Sąsiedztwa), wzmocnienie gospodarczo-handlowych relacji transatlantyckich (Kanada i
USA), stosunków gospodarczo-handlowych z krajami azjatyckimi, w tym z Japonią, Wietnamem,
Malezją i Tajlandią, pogłębienie dostępu do rynków Afryki oraz uporządkowanie relacji inwestycyjnych z
Chinami. Działaniom tym towarzyszyło zaangażowanie Polski na rzecz doprowadzenia do
implementacji uzgodnień liberalizacyjnych podejmowanych na szczeblu multilateralnym Światowej
Organizacji Handlu (WTO) oraz negocjacji porozumień plurilateralnych prowadzonych pod auspicjami
WTO.
77
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Działania te koncentrowały się na:
­ zapewnieniu rynku zbytu w krajach pozaunijnych dla towarów i usług UE, w tym polskich
oraz dostępu do zamówień publicznych realizowanych na tych rynkach,
­ zapewnieniu możliwości pozyskiwania surowców w krajach trzecich,
­ zapewnieniu właściwej ochrony interesów unijnych, w tym polskich na rynkach krajów
trzecich w odniesieniu do towarów, usług oraz inwestycji,
­ zapewnieniu równej i uczciwej konkurencji na rynku UE dla produkcji unijnej, w tym polskiej
i pochodzącej z importu (dumping, subsydiowanie eksportu, podwójne ceny energii),
­ zapewnieniu polskim producentom niższych kosztów dostaw surowców i komponentów z
krajów pozaunijnych, nie produkowanych w UE lub produkowanych w niewystarczającej
ilości lub jakości,
­ przeciwdziałaniu wnioskom innych państw UE w zakresie obniżenia unijnych ceł na towary
produkowane w Polsce.
Wymiar wschodni relacji gospodarczo-handlowych
Prace dotyczące pogłębienia relacji gospodarczo-handlowych z krajami Partnerstwa Wschodniego
wpisują się w realizowaną przez Polskę politykę zachowania równowagi dla zaangażowania UE na
rzecz jej południowych sąsiadów. Jednocześnie zmiany sytuacji politycznej w państwach tego regionu z
jednej strony utrudniają kontynuację dotychczas wdrażanych planów, z drugiej – wymuszają pewne
niestandardowe działania.
W marcu 2014 r. doszło do podpisania politycznej części umowy stowarzyszeniowej pomiędzy UE i
Ukrainą, a w czerwcu 2014 r. – do podpisania także handlowej części tej umowy tj. DCFTA (pogłębione
i całościowe umowy o wolnym handlu). 16 września 2014 roku został ratyfikowany przez PE i Ukrainę
cały Układ o stowarzyszeniu UE-Ukraina. Równolegle przy wsparciu Polski, UE udzieliła Ukrainie
jednostronnych preferencji handlowych, polegających na implementacji przez UE postanowień DCFTA
dot. zniesienia lub obniżenia ceł na towary rolne i przemysłowe (stanowi to de facto jednostronne
zastosowanie DCFTA przez UE wobec Ukrainy w zakresie dostępu do rynku UE w obszarze taryf
celnych). Wejście w życie DCFTA zostało jednak na wniosek Ukrainy odłożone do 1 stycznia 2016 r. W
rezultacie w kwietniu 2014 r. UE przedłużyła obowiązywanie po swojej stronie jednostronnych
preferencji handlowych dla Ukrainy do końca 2015 r.
W czerwcu 2014 roku podpisano również Układy o stowarzyszeniu UE z Gruzją i Mołdawią. Polityczne
części tych umów weszły w życie 1 września 2014 r. Część handlowa tych umów w postaci DCFTA jest
także stosowana od września 2014 r. na zasadzie tymczasowej (do zakończenia pełnego procesu
ratyfikacyjnego w państwach członkowskich UE). Ponadto Polska poparła wniosek Komisji Europejskiej
z 1 września 2014 r. o wprowadzenie autonomicznych preferencji handlowych dla Mołdawii, mający na
celu ustanowienie kontyngentów bezcłowych na przywóz świeżych jabłek, winogron i śliwek z Mołdawii
do UE. Rozporządzenie ustanawiające ww. preferencje jest elementem wsparcia gospodarczego dla
Kiszyniowa w związku z trudnościami wynikającymi z restrykcji wprowadzanych przez Rosję wobec
eksportu z Mołdawii.
1 sierpnia 2014 r. Rosja wprowadziła zakaz importu z Polski wybranych grup produktów pochodzenia
roślinnego, obejmujący m. in.: jabłka, gruszki, kapustę i podobne warzywa kapustne. 7 sierpnia 2014
roku wprowadziła także na rok zakaz importu towarów rolnych i spożywczych z m.in. Unii Europejskiej,
USA, Norwegii. Ze względu na rozciągnięcie zakazu nie tylko na import, ale także na tranzyt tych
towarów przez terytorium Rosji, straty ponieśli nie tylko producenci wskazanych w embargu towarów,
zwłaszcza nakierowani na produkcję eksportową do Rosji, ale także przewoźnicy.
78
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wymiar transatlantycki relacji gospodarczo-handlowych
W relacjach transatlantyckich najistotniejsza kwestią były intensywne prace ws umowy
o transatlantyckim partnerstwie handlowym i inwestycyjnym UE-USA (ang. Transatlantic Trade and
Investment Partnership, TTIP). Do końca 2014 r. odbyło się 7 rund negocjacyjnych, 2 kolejne w 2015 r.
W 2014 r. zakończono negocjacje kompleksowej i całościowej umowy o wolnym handlu UE-Kanada.
Celem przyszłej umowy jest ustanowienie pomiędzy UE i USA największej na świecie strefy wolnego
handlu. Stanowi to szansę na pogłębienie integracji gospodarczej obydwu tych gospodarek, w tym
Polski. Głównym celem TTIP jest przede wszystkim dalsza liberalizacja dostępu do rynków, eliminacja
barier inwestycyjnych poprzez lepsze regulacje, eliminacja ceł we wzajemnym handlu oraz niwelowanie
kosztownych barier pozataryfowych. Umowa TTIP ma na celu również obniżenie kosztów różnic w
przepisach i standardach poprzez promowanie większej zgodności, przejrzystości i współpracy, przy
zachowaniu wysokiego poziomu ochrony zdrowia, bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Ze względu
na relatywnie niskie stawki celne występujące w handlu z USA, największe korzyści przyniesie
eliminacja barier pozataryfowych i konwergencja w zakresie standardów i norm. W ramach tych
negocjacji wyzwaniem jest wyeliminowanie ograniczeń eksportowych w eksporcie gazu z USA. Istotną
kwestią będzie znalezienie właściwych rozwiązań dla wrażliwych sektorów, takich jak rolnictwo czy
przemysł energochłonny, w tym chemiczny. W tym kontekście kontynuowano proces identyfikacji
polskich oraz unijnych interesów w negocjacjach TTIP w odniesieniu do poszczególnych branż i
sektorów gospodarki oraz konsultacje branżowe i społeczne (m.in. w odniesieniu do obszaru własności
intelektualnej i mechanizmu rozstrzygania sporów na linii inwestor-państwo). Najważniejsze ustalenia
dotyczyły m.in. kwestii dostępu do rynku (w tym dostępu do rynku towarów, usług i zamówień
publicznych), kwestii regulacyjnych i barier pozataryfowych, również w ujęciu sektorowym, nowych
obszarów współpracy, tzw. zasad w handlu obejmujących m.in. ochronę praw własności intelektualnej,
ułatwienia w handlu, antydumping, politykę konkurencji.
26 września 2014 r. ogłoszono zakończenie rozmów pomiędzy UE i Kanadą nad Całościowym
Gospodarczym i Handlowym Porozumieniem (Comprehensive Economic Trade Agrement - CETA).
Umowa stwarza preferencyjne warunki dostępu do rynku Kanady dla europejskich, w tym polskich,
produktów i usług. Wyeliminowane zostaną niemal wszystkie cła importowe. Umowa wprowadza
ułatwienia w prowadzeniu działalności gospodarczej w szerokim zakresie i zapewnia otwarty dostęp do
świadczenia większości usług na rynku kanadyjskim. Unijni przedsiębiorcy otrzymają także dostęp do
rynku usług telekomunikacyjnych, pocztowych i morskich. Umowa zakłada duże ułatwienia także
w kwestiach inwestycyjnych. Wedle szacunków Komisji Europejskiej, wejście w życie CETA spowoduje
wzrost wartości wymiany handlowej o 23% (26 mld EUR) i wzrost zatrudnienia u obu partnerów. Umowa
z Kanadą ma duże znaczenie dla przyszłych relacji handlowych Unii Europejskiej, gdyż z uwagi na
powiązania gospodarcze Kanady i USA (w ramach Północnoamerykańskiej Strefy Wolnego Handlu –
NAFTA), umowy Unii Europejskiej zawarte zarówno z USA, jak i z Kanadą, będą ze sobą powiązane.
Wymiar azjatycki relacji gospodarczo-handlowych
W 2014 r. trwały intensywne prace na forum UE dotyczące negocjacji umowy FTA z Japonią.
Dyskutowane były m.in. kontynuowanie eliminacji istniejących w Japonii barier pozataryfowych (NTBs),
redukcja stawek celnych w handlu UE-Japonia, w tym także w kontekście towarów rolno-spożywczych
oraz zwiększenie poziomu otwarcia japońskiego rynku zamówień publicznych.
Po technicznej finalizacji umowy FTA UE-Singapur rozpoczęto negocjacje handlowe umowy FTA
między UE i Wietnamem, UE i Malezją oraz UE i Tajlandią. Najbardziej zaawansowane rozmowy są z
Wietnamem i można spodziewać się ich zakończenia w 2015. Z kolei negocjacje FTA z Malezją i
Tajlandią zostały zawieszone z przyczyn leżących po stronie tych krajów. W 2014 r. kontynuowano
także proces negocjacji UE z Chinami w zakresie umowy inwestycyjnej.
79
MINISTERSTWO GOSPODARKI
19 września 2014 roku zakończone zostały negocjacje umowy o partnerstwie i współpracy (PCA) UE –
Kazachstan. W zakresie gospodarczo-handlowym, porozumienie to reguluje współpracę i relacje
gospodarczo-handlowe w zakresie m. in. ceł, handlu towarami, TBT, SPS, konkurencji, przepływie
kapitału i usług, IPR, zamówieniach publicznych, energii i surowcach.
Wymiar afrykański relacji gospodarczo-handlowych
W 2014 r., doszło do zakończenia negocjacji handlowych umów EPA (umowy o partnerstwie
gospodarczym) z trzema regionami Afryki: Afryką Zachodnią, Krajami Wspólnoty Rozwoju Afryki
Południowej (Southern African Development Community, SADC), oraz Wspólnotą
Wschodnioafrykańską. Wśród tych krajów znajdują się także najważniejsi dla Polski partnerzy handlowi
na kontynencie afrykańskim tacy jak Nigeria, Mauretania, RPA, Wybrzeże Kości Słoniowej, Ghana. Po
zakończeniu procedur związanych z zawarciem tych porozumień i ich wejściem w życie, towary
pochodzące z UE uzyskają określony poziom preferencyjnego dostępu do rynków tych krajów.
Wielostronne negocjacje handlowe w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO)
W ujęciu multilateralnym, w 2014 r. trwały prace zmierzające do przełamania impasu negocjacyjnego
we wdrożeniu ustaleń IX Konferencji Ministerialnej WTO (Bali, grudzień 2013 r.), z których
najważniejsze dotyczyły wynegocjowanego Porozumienia o Ułatwieniach w Handlu. Pełna
implementacja tej umowy ma przynieść gospodarce światowej korzyści przekraczające 1 bln USD, z
czego większość przypadnie krajom rozwijającym się. Ostatecznie, m.in. w wyniku zabiegów Polski,
udało się przełamać blokowanie postępów w realizacji porozumienia przez Indie: osiągnięto
porozumienie, które musi zostać ratyfikowane przez poszczególnych członków WTO. W UE
zatwierdzenie powinno nastąpić w drugiej połowie 2015r.
Jednocześnie podjęto prace nad zasadami zakończenia całości wielostronnych negocjacji handlowych
WTO w ramach Rundy Rozwojowej z Doha (DDA). Stworzenie tzw. planu prac post-Bali ma nastąpić do
lipca 2015 r. Daje to nadzieje na zakończenie trwającej od 2001 r. tej rundy negocjacji.
W 2014 r. wznowiono (przerwane w 2013 r.) negocjacje nad rewizją plurilateralnego porozumienia o
handlu elektroniką WTO (Information Technology Agreement, ITA). Przedmiotem rozmów są kwestie
dalszego rozszerzenia zakresu towarowego porozumienia ITA (skutkujące objęcie 0% stawką celną
nowych produktów z zakresu elektroniki) oraz kwestie uzgodnienia podejścia do eliminacji barier
pozataryfowych (tzw. NTB’s) pomiędzy sygnatariuszami ITA. Negocjacje nad rewizją ITA mają duże
znaczenie dla Polski, która jest jednym z większych producentów elektroniki w UE i największym
producentem telewizorów płaskich. W trakcie listopadowego szczytu APEC w Pekinie ogłoszono
przełom w negocjacjach dot. ITA, jednak nie został on zmaterializowany w formie porozumienia na
poziomie technicznym. Różnice w stanowiskach krajów są już jednak nieznaczne i do osiągnięcia
ostatecznego porozumienia brakuje rozstrzygnięcia odnośnie pięciu linii taryfowych. Rozmowy będą
kontynuowane w 2015 r.
W 2014 r. trwały również prace związane z uzgodnieniem tzw. plurilateralnego porozumienia o
liberalizacji handlu towarami o charakterze środowiskowym (Green Goods Initiative). Obecnie w
rozmowy w tym zakresie zaangażowane są USA, kraje UE, Chiny, Australia, Nowa Zelandia, Kanada i
Japonia. Inicjatywa ma opierać się na liście towarów środowiskowych, wypracowanych przez kraje
APEC jeszcze w 2012 r., z dodatkowym ujęciem towarów i ewentualnie ściśle związanych z nimi usług i
ograniczeń pozataryfowych, mających korzystny wpływ na ochronę środowiska. Prace w tym zakresie
będą kontynuowane w 2015 r.
80
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
W 2014 r. kontynuowano także prace nad nowym plurilateralnym porozumieniem o handlu usługami
(Trade in Services Agreement, TiSA), niezależnie od WTO. Prace te rozpoczęły się z inicjatywy USA,
przy poparciu UE i Australii, w 2013 roku. TiSA nie zyskała na razie zainteresowania wszystkich
członków WTO, dlatego jest negocjowana poza rundą DDA. Obecnie w negocjacjach TiSA bierze udział
23 członków WTO, w tym m. in.: Australia, Kanada, Meksyk, Norwegia, UE, Hong Kong, Szwajcaria,
Turcja, Japonia, USA i Korea Południowa.
7 kwietnia 2014 r. weszło też w życie zrewidowane Porozumienie o Zakupach Publicznych (tzw. GPA),
umowa plurilateralna będąca częścią dorobku prawnego WTO. Wejście w życie tego porozumienia
otworzyło dla jego członków rynek zakupów publicznych w dodatkowej wielkości 80-100 mld USD.
Pozostałe kwestie gospodarczo-handlowe
Jak co roku na forum UE trwały prace w wypracowaniu regulacji mających na celu obniżenie unijnych
obciążeń celnych na import surowców i komponentów, niedostępnych na rynku UE, a
wykorzystywanych przez unijnych, w tym polskich przedsiębiorców do dalszego przerobu i produkcji
wyrobów gotowych. W ramach tych prac Polska złożyła 16 wniosków o obniżenie obciążeń celnych UE
na import surowców i komponentów do dalszej produkcji, z czego w regulacjach UE uwzględniono 14
(w przypadku 2 towarów zidentyfikowano produkcję na obszarze UE i przekazano dane producentów do
polskich wnioskodawców w celu nawiązania współpracy). Polskie wnioski dotyczyły towarów, które są
komponentami dla przemysłu: elektronicznego, AGD, opakowań, tekstylnego, motoryzacyjnego i
kosmetycznego. W ramach ww. prac, Polska złożyła także 24 sprzeciwy do wniosków innych państw
członkowskich UE oraz do obowiązujących już regulacji, z uwagi na zidentyfikowanie w Polsce produkcji
towarów objętych tymi wnioskami. Wszystkie polskie sprzeciwy zostały uwzględnione (kwestionowane
wnioski zostały wycofane, kwestionowane preferencje celne w obowiązujących już regulacjach
przestaną obowiązywać, albo zawężono zakres wnioskowanych zawieszeń poboru ceł w taki sposób,
aby wyłączyć towary produkowane w Polsce).
W I połowie 2014 r. zintensyfikowane zostały prace nad zaproponowaną przez KE w kwietniu 2013 r.
propozycją pakietu modernizacji instrumentów ochrony handlu (Trade Defence Instruments, TDI).
Deklarowanym celem modernizacji jest usprawnienie i zwiększenie przejrzystości systemu
instrumentów ochrony handlu UE, z punktu zarówno widzenia użytkowników (importerów, producentów
eksportujących, konsumentów itp.), jak i producentów unijnych. W drugim półroczu 2014 r. zawieszono
prace nad modernizacją TDI. Utrzymanie status quo jest jednak w tej sytuacji dla Polski korzystne, ze
względu na silne dążenie części państw członkowskich UE do zliberalizowania bazowego
rozporządzenia UE, które mogłoby skutkować ograniczeniem obszaru, w którym istniałaby prawna
możliwość przeciwdziałania konkretnym przypadkom nieuczciwego handlu ze strony dostawców
pozaunijnych.
W roku 2014, KE wszczęła 38 postępowań ochronnych. Ogromna cześć z nich zakończyła się
nałożeniem ceł, chroniących zarówno polski, jak i unijny przemysł. Według stanu na koniec 2014 r., w
mocy pozostawało 81 środków antydumpingowych (AD) oraz 13 środków wyrównawczych
(antysubsydyjnych, AS). Z punktu widzenia interesów polskiego przemysłu, szczególnie istotne są
aktualnie obowiązujące cła antydumpingowe lub antysubsydyjne nałożone na import następujących
towarów: rowery i części rowerowe z Chin, saletra amonowa z Rosji, zastawa stołowa i kuchenna z
porcelany z Chin, kukurydza z Tajlandii, żelazokrzem z Rosji i Chin, stal powlekana organicznie z Chin,
łączniki rur i przewodów rurowych z Chin i Tajlandii, rury spawane z Rosji, Białorusi i Chin, rury bez
szwu z Chin, płytki ceramiczne z Chin, deski do prasowania z Chin, pstrąg tęczowy z Turcji.
81
MINISTERSTWO GOSPODARKI
2.5. Absorpcja funduszy unijnych
2.5.1. Perspektywa finansowa 2007-2013
W trakcie perspektywy finansowej 2007-2013 w Polsce wdrażane były następujące programy
operacyjne:
 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,
 Program Operacyjny Kapitał Ludzki,
 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka,
 Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej,
 Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej,
 Program Operacyjny Pomoc Techniczna,
 16 regionalnych programów operacyjnych.
Cele działań w ramach perspektywy finansowej zawarte zostały w Narodowych Strategicznych
Ramach Odniesienia (NSRO). Za cel strategiczny NSRO uznano tworzenie warunków dla wzrostu
konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia
oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski. NSRO zakłada również
realizację celów horyzontalnych, wynikających z założeń strategicznych UE oraz z analizy SWOT
gospodarki Polski, m.in. podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw.
Tabela 21 Alokacja środków na poszczególne programy w ramach polityki spójności (2007-2013)
Program
PO IG
PO IiŚ
PO KL
PO PT
PO RPW
PO EWT
Razem Krajowe
Razem Regionalne
Rezerwa wykonania
RAZEM NSRO
Źródło: DSA MG.
Wartość alokacji
środków (mld
EUR)
8,3
27,9
9,7
0,5
2,3
0,4
49,1
16,6
2,0
67,7
Udział w
całkowitej
alokacji (%)
12,4
41,9
14,6
0,8
3,4
0,0
73,10
24,9
2,0
100,0
Kluczowym instrumentem w ramach NSRO, nastawionym na wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw
poprzez podnoszenie ich innowacyjności był Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, 2007–
2013 (PO IG). Ponad 90% środków skierowano na działania w następujących obszarach: badania i
rozwój, innowacje, technologie informacyjne i komunikacyjne (40% przeznaczono na bezpośrednie
wsparcie przedsiębiorców).
W ramach PO IG wspierano działania z zakresu innowacyjności produktowej, procesowej,
marketingowej i organizacyjnej, które w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniają się do
powstawania i rozwoju przedsiębiorstw innowacyjnych (w skali kraju lub na poziomie
międzynarodowym). Przedsiębiorcy mogli ubiegać się o wsparcie m.in. na:
 przedsięwzięcia o wysokim stopniu innowacyjności bez względu na wielkość przedsiębiorstwa
i branżę, w tym ich inicjowanie,
 projekty innowacyjne o dużej wartości, np. inwestycje powyżej 2 mln EUR,
82
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
 inwestycje związane z działalnością B+R przedsiębiorstw, w tym wdrożenia wyników prac B+R
oraz nowych technologii, a także prace B+R zamawiane przez przedsiębiorców,
 wsparcie powiązań kooperacyjnych między przedsiębiorstwami, ale również między
przedsiębiorstwami oraz sektorem nauki.
Postęp realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-201311
Alokacja środków wspólnotowych dla Polski w ramach polityki spójności UE na lata 2007-2013 została
ustalona na poziomie ok. 67,7 mld EUR. Na realizację krajowych programów operacyjnych
przeznaczono ponad 48,7 mld EUR, na regionalne programy operacyjne ponad 16,6 mld EUR. Ponadto
dodatkowe środki finansowe w kwocie ok. 2 mld EUR, pochodzące z krajowej rezerwy wykonania oraz
tzw. dostosowania technicznego zostały alokowane na poszczególne programy w ramach przeglądu
śródokresowego przeprowadzonego w 2011 r.12
Tabela 22 Wykorzystanie funduszy w ramach NSRO
Umowy o dofinansowanie
Program
Liczba
Wartość
Poziom
wydatków Dofinansowykorzyskwalifiko- wanie UE tania alokacji
walnych (mln PLN) na lata 2007(mln PLN)
2013 (%)
Wnioski o płatność
Wartość
Poziom
wydatków
Dofinanso- wykorzystauznanych za
wanie UE
nia alokacji
kwalifiko(mln PLN) na lata 2007walne
2013 (%)
(mln PLN)
52.401
29.263
81%
134.174
101.999
86%
48.213
40.207
97%
2.205
1.874
87%
10.209
7.981
80%
1.383
1.149
81%
248.588
182.476
87%
17.950
69.853
38.841
108%
PO IG
3.303
158.878
120.206
101%
PO IiŚ
47.778
52.983
44.195
106%
PO KL
454
2.663
2.263
106%
PO PT
308
13.604
10.296
104%
PO RPW
313
1.801
1.489
105%
PO EWT
Razem
70.106
299.784
217.293
104%
Krajowe
Razem
36.141
110.858
71.207
36.141
97.735
63.029
88%
Regionalne
106.247
410.642
288.500
103%
346.324
245.506
87%
RAZEM NSRO
Źródło: DSA MG na podstawie danych MIR – Wykorzystanie środków UE w ramach Narodowej Strategii Spójności 20072013, dane miesięczne za maj 2015 r.
Od uruchomienia programów do końca czerwca 2015 roku podpisano/wydano ok. 106,2 tys.
umów/decyzji o dofinansowanie realizacji projektów o wartości wydatków kwalifikowanych ok. 410,6 mld
zł, przy czym wartość dofinansowania ze środków wspólnotowych sięga blisko 288,5 mld zł, co stanowi
ok. 103% alokacji ma lata 2007-2013. Programami, w ramach których zakontraktowano największą
kwotę środków wspólnotowych są: PO Innowacyjna Gospodarka, PO Pomoc Techniczna oraz PO
Europejska Współpraca Terytorialna, dla których poziom wykorzystania alokacji wyniósł odpowiednio:
108%, 106% oraz 105%. Natomiast najwyższą kwotową kontraktację osiągnął PO Infrastruktura
i Środowisko – ponad 158 mld zł.
Na podstawie okresowych raportów MIiR o stanie wdrażania programów.
Ponad 1,3 mld EUR przeznaczono na Krajową Rezerwę Wykonania (KRW), na podstawie art. 50 Rozporządzenia Rady
(WE) 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 oraz
ponad 632 mln EUR stanowiło tzw. dostosowanie techniczne (DT).
11
12
83
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Wykres 8 Wartość dofinansowania UE (mln zł) w podpisanych umowach wg województw w podziale
na krajowe i regionalne programy operacyjne w ujęciu bezwzględnym. Stan na 30 czerwca 2015 r.
Źródło: Opracowanie IK NSRO na podstawie KSI (SIMIK 07-13).
W ogólnej kwocie 287,0 mld zł dofinansowania UE w podpisanych do 30 czerwca 2015 r. umowach
w ramach KPO i RPO, w ujęciu regionalnym najwięcej środków – biorąc pod uwagę miejsce realizacji
projektu – przypadło na województwa: mazowieckie – 42,1 mld zł, śląskie – 25,6 mld zł i małopolskie –
20 mld zł, w których najwyższy udział miały inwestycje dofinansowane z PO IiŚ.
Wykres 9 Wartość dofinansowania UE (mln zł) w podpisanych umowach wg województw w podziale na
typy beneficjentów. Stan na 30 czerwca 2015 r.
Źródło: Opracowanie IK NSRO na podstawie KSI (SIMIK 07-13).
Średnio w skali kraju wartość dofinansowania UE w podpisanych do 30 czerwca 2015 r. umowach
w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosła 6,9 tys. zł (7,5 tys. zł po uwzględnieniu projektów
realizowanych na terenie całego kraju). W tym ujęciu (per capita) najwięcej środków trafiło do
województw Polski Wschodniej: warmińsko-mazurskiego (9,3 tys. zł) i podkarpackiego (8,8 tys. zł).
84
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Pod względem typu podmiotów realizujących projekty objęte wsparciem ze środków NSRO na lata
2007-2013, największą grupą beneficjentów były przedsiębiorstwa (92,9 mld zł, tj. 32% wartości umów)
oraz jednostki samorządu terytorialnego (88,8 mld zł, tj. 31% wartości umów).
Wykres 10 Wartość dofinansowania UE (mln zł) w podpisanych umowach wg województw w podziale na
obszary tematyczne. Stan na 30 czerwca 2015 r.
Źródło: Opracowanie IK NSRO na podstawie KSI (SIMIK 07-13).
W podziale na poszczególne obszary tematyczne interwencji, największa pula środków zasila projekty
z zakresu infrastruktury transportowej (109,8 mld zł, tj. 38%), następne w kolejności są przedsięwzięcia
wspierające innowacje, badania i rozwój oraz przedsiębiorczość (50,6 mld zł – 18%), dotyczące kapitału
ludzkiego (41 mld zł – 14%), a także projekty z zakresu ochrony środowiska i zapobiegania
zagrożeniom (26,8 mld zł – 9%) i infrastruktury społecznej (24,4 mld zł – 8%). Należy zauważyć, że
w ujęciu regionalnym struktura wsparcia jest zbliżona.
Według stanu na koniec czerwca 2015 r. podmioty gospodarcze wystąpiły o współfinansowanie
projektów inwestycyjnych o łącznej wartości ponad 220,5 mld zł, przy czym wartość wydatków
kwalifikowanych została oceniona na ok. 163 mld zł, a wartość dofinansowania ze środków
wspólnotowych – ponad 92,8 mld zł. Projekty o najwyższej łącznej wartości wkładu UE realizowane były
przez przedsiębiorstwa w ramach PO Infrastruktura i Środowisko - 44,1 mld zł oraz PO Innowacyjna
Gospodarka 22,6 mld zł. Projekty przedsiębiorstw finansowane w ramach 16 RPO opiewały na łączną
kwotę dofinansowania ze środków UE wynoszącą 16,8 mld zł.
Na podstawie zatwierdzonych wniosków o płatność wydatki przedsiębiorstw w części UE wynoszą
najwięcej w ramach PO Infrastruktura i Środowisko – 30,4 mld zł oraz w ramach PO Innowacyjna
Gospodarka – 16,4 mld zł. Natomiast w przypadku projektów realizowanych w ramach 16 RPO wartość
dofinansowania wyniosła ponad 14,3 mld zł. 13
DSA MG na podstawie Krajowy System Informatyczny (KSI SIMIK 07-13): Wnioski o płatność wg programów oraz form
prawnych, MRR.
13
85
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Wykres 11 Projekty realizowane przez przedsiębiorstwa, według programów operacyjnych, stan na
koniec maja 2015 r. (mld zł)
Źródło: DSA MG, na podstawie danych Krajowego Systemu Informatycznego (KSI SIMIK 07-13): Umowy o dofinansowanie
wg programów oraz form prawnych, MIR – stan na koniec czerwca 2015 r.
2.5.2. Perspektywa finansowa 2014-2020
Główne kierunki interwencji środków wspólnotowych na lata 2014-2020
W czerwcu 2011 roku Komisja Europejska przedstawiła propozycję budżetu na lata 2014-2020.14 Wśród
nowych zasad, na jakich opierać ma się nowy okres programowania, znalazły się: zwiększenie
elastyczności i spójności w finansowaniu realizacji poszczególnych priorytetów oraz uproszczenia zasad
udzielania wsparcia, wprowadzenie zasady skoncentrowania na wynikach oraz ustalania jasnych i
wymiernych etapów pośrednich i celów końcowych wykonania, powszechności mechanizmu rezerwy
wykonawczej, oraz tzw. zasad warunkowości ex ante i warunków makroekonomicznych.
Mimo deklaracji ograniczenia liczby celów tematycznych i obszarów wsparcia w propozycji programowej
KE na lata 2014-2020 znalazło się ich aż 11:
 Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji;
 Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjnokomunikacyjnych;
 Podnoszenie konkurencyjności MSP, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa i akwakultury;
 Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach;
 Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem;
 Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów;
 Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości w działaniu
najważniejszych infrastruktur sieciowych;
 Wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników;
 Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem;
 Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie;
 Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej
14
COM(2011) 500.
86
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Ponadto wsparcie będzie kierowane na cele związane z Pomocą Techniczną, a także Europejską
Współpracą Terytorialną.
Decyzje dotyczące głównych założeń Wieloletnich Ram Finansowych (WRF) na lata 2014-2020 zapadły
podczas Rady Europejskiej 7-8 lutego 2013 r.15 Kompromis polityczny zakładał, że maksymalna ogólna
kwota na wydatki dla UE–28 w latach 2014–2020 w środkach na zobowiązania wynosi 959,9 mld EUR,
co stanowi 1,00% DNB UE (spadek 3,5%), a w środkach na płatności – 908,4 mld EUR, co stanowi
0,95% DNB UE (spadek o 3,7%)16. W trakcie perspektywy finansowej 2007-2013 środki te wyniosły
odpowiednio 994,1 mld EUR oraz 942,7 mld EUR.17
Ostateczny kształt WRF nadał Parlament Europejski (PE), który przyjął je 19 listopada 2013 r. Całkowity
budżet na kolejne 7 lat wynosi 960 mld EUR w ramach zobowiązań (908 mld EUR zaplanowanych w
ramach płatności).18 W budżecie tym, dla Polski zarezerwowano 105,8 mld EUR (zarówno w ramach
polityki spójności jak również polityki rolnej).
Przyjęte Wieloletnie Ramy Finansowe stanowią wyraz priorytetów inwestycyjnych dla Unii Europejskiej,
wśród których warto wyróżnić m.in.:
 badania i rozwój (Horyzont 2020),
 połączenie infrastruktury transportowej, komunikacyjnej oraz energetycznej państw członkowskich
(Instrument Łącząc Europę),
 edukacja (Erasmus +),
 odpowiednia perspektywa dla młodych (Inicjatywa na rzecz zatrudnienia ludzi młodych),
 konkurencyjność europejskich przedsiębiorstw (COSME).
Analizując strukturę alokacji środków finansowych w ramach Wieloletnich Ram Finansowych na lata
2014–2020, warto przede wszystkim wyróżnić tzw. poddział 1a Konkurencyjność na rzecz wzrostu i
zatrudnienia. To z jego alokacji realizowane będą działania dotyczące inteligentnego wzrostu
gospodarczego sprzyjającemu włączeniu społecznemu. Programy w ramach tego działu mogą się
znacząco przyczynić do realizacji Strategii Europa 2020, w szczególności w zakresie: propagowania
badań naukowych, innowacji i rozwoju technologicznego; konkretnych działań na rzecz
konkurencyjności przedsiębiorstw i MSP; inwestycji w edukację i ludzkie umiejętności za pomocą
programu Erasmus dla wszystkich; oraz rozwoju agendy społecznej. Poziom zobowiązań dla tego
poddziału nie przekroczy 125,6 mld EUR, jednocześnie warto odnotować, iż uzyskano wzrost alokacji
na lata 2014-2020 o ponad 37%w porównaniu do perspektywy 2007-2013.19
Alokacja środków unijnych dla Polski
Całkowita alokacja dla Polski na politykę spójności wyniesie ok. 82,2 mld EUR (w cenach bieżących).
Dodatkowo Polska otrzyma ok. 252,4 mln EUR na wsparcie bezrobotnej młodzieży (Inicjatywa na rzecz
zatrudnienia młodzieży). Całkowita alokacja dla Polski z uwzględnieniem transferu na Pomoc
Techniczną Komisji Europejskiej oraz działania innowacyjne w dziedzinie zrównoważonego rozwoju
obszarów miejskich wynosi ok. 82,5 mld EUR. Uzyskując taki poziom alokacji w ramach polityki
spójności Polska stanie się największym jej beneficjentem w okresie programowania 2014-2020.
Zob. Konkluzje Rady Europejskiej (7–8 lutego 2013 r.) odnoszące się do punktu wieloletnie ramy finansowe (EUCO 37/13
CO EUR 5 CO&CL 3).
16 W cenach z 2011.
17 Zob. http://www.consilium.europa.eu/special-reports/mff/summary-of-the-european-council-agreement?lang=pl .
18 Zob. COM (2013) 928 final.
19 Zob. http://www.consilium.europa.eu/special-reports/mff/summary-of-the-european-council-agreement?lang=pl
15
87
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Dodatkowo środki uzyskane w ramach programów rolnych plasują Polskę na 5. pozycji wśród
beneficjentów polityk rolniczych za Francją, Niemcami, Hiszpanią oraz Włochami.
W ramach powyższej bazowej alokacji zostały wyodrębnione następujące obligatoryjne transfery na
instrumenty i programy zarządzane bezpośrednio przez KE (m.in. transfer z Funduszu Spójności do
instrumentu Łącząc Europę, Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym). Powyższe
transfery pomniejszają dostępną alokację dla Polski o ok. 5 mld EUR. W związku z powyższym do
zaprogramowania w ramach Umowy Partnerstwa jest dostępna kwota ok. 77,5 mld EUR.
Tabela 23 Porównanie udziałów poszczególnych celów tematycznych w alokacji Polityki Spójności
ogółem dla perspektywy 2007-2013 i 2014-2020
Udziały
2007-2013
13,9
Cele tematyczne wskazane w pakiecie legislacyjnym UE
Udziały
2014-2020*
11,7
1. Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji
2. Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno5,3
3,6
komunikacyjnych
3. Podnoszenie konkurencyjności MSP, sektora rolnego oraz sektora rybołówstwa
3,2
11,0
i akwakultury
4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach
2,1
10,8
5. Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem
1,4
1,6
6. Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów
12,2
10,3
7. Promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów przepustowości
39,1
27,9
w działaniu najważniejszych infrastruktur sieciowych
8. Wspieranie zatrudnienia i mobilności pracowników
6,1
6,5
9. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem
6,0
7,5
10. Inwestowanie w edukację, umiejętności i uczenie się przez całe życie
8,2
4,7
11. Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności administracji publicznej
0,7
0,2
ŁACZNIE 11 celów tematycznych
98,2
96,0
Pomoc Techniczna
0,8
3,2
Europejska Współpraca Terytorialna
1,0
0,8
ŁĄCZNIE
100,0
100,0
* Z uwzględnieniem alokacji EFFROW.
Źródło: Opracowanie DSA MG na podstawie: Projekt Umowy Partnerstwa (wersja 08.01.2014), str. 87 oraz Umowa
Partnerstwa (wersja 23.05.2014), str. 161-162.
Propozycja alokacji środków na lata 2014-2020 zakłada łączny wzrost na cele związane
z podnoszeniem innowacyjności gospodarki oraz konkurencyjnością przedsiębiorstw (1, 2 i 3) oraz na
cele związane z gospodarką niskoemisyjną (cel 4), a także włączeniem społecznym (cel 9).
Jednocześnie największy spadek w strukturze alokacji zauważyć można w odniesieniu do celu
dotyczącego rozwoju infrastruktury transportowej. Należy dodać, że spadek ten będzie najbardziej
zauważalny w odniesieniu do interwencji w lokalną infrastrukturę transportową. W układzie trzech
głównych celów rozwojowych kraju (zgodnie z zapisami Strategii Rozwoju Kraju 2020) największy
będzie udział środków skierowanych na działania wspierające wzrost konkurencyjności. Najmniejszy
udział wśród 3 celów rozwojowych kraju będą miały działania przypisane bezpośrednio do celu
sprawność i efektywność państwa, jednakże należy pamiętać, że działania te są wspierane także
pośrednio w ramach programów realizujących cele dotyczące konkurencyjności oraz spójności
społecznej i terytorialnej.
88
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Programy operacyjne na lata 2014-2020
W latach 2014-2020 w Polsce realizowanych będzie na poziomie krajowym 8 programów operacyjnych
finansowanych z EFRR, EFS, FS, EFRROW, EFRM oraz programy EWT. Na poziomie regionalnym
zaś, podobnie jak w obecnym okresie programowania będzie realizowanych 16 regionalnych
programów operacyjnych. W ramach polityki spójności będą realizowane obydwa cele określone
w rozporządzeniach – Wzrost i Zatrudnienie oraz Europejska Współpraca Terytorialna.
Tabela 24 Proponowana alokacja na programy operacyjne w perspektywie 2014-2020
Wielkość alokacji
Udział alokacji
Program Operacyjny
(mld EUR)
(%)
PO Infrastruktura i Środowisko (2014-2020)
27,4
35,7
PO Inteligentny Rozwój
8,6
11,2
PO Wiedza, Edukacja, Rozwój *
4,6
6,0
PO Polska Wschodnia
2,0
2,6
PO Polska Cyfrowa
2,1
2,7
PO Pomoc Techniczna
0,7
0,9
RPO (z Mazowszem)
31,2
40,6
ŁĄCZNIE
76,8
100,0
* Z uwzględnieniem środków w ramach Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych.
Źródło: Opracowanie DSA MG na podstawie Umowa Partnerstwa (wersja 23.05.2014), str. 165.
Główni beneficjenci poszczególnych krajowych programów operacyjnych, a także najważniejsze
obszary wsparcia każdego z nich zostały zaprezentowane w poniższej tabeli. Należy mieć przy tym na
uwadze, iż w konkretnych konkursach mogą być wprowadzane ograniczenia dotyczące podmiotów
uprawnionych do wnioskowania, dotyczące m.in. doświadczenia, kompetencji, formy prawnej,
własnościowej lub organizacyjnej, itp. Szczegółowe informacje na temat podmiotów uprawnionych do
wnioskowania o wsparcie publikowane są każdorazowo w dokumentacji konkursu o dofinansowanie.
Dodatkowo należy pamiętać o specyfice dotyczącej zarówno potencjalnych beneficjentów jak również
możliwych obszarów wsparcia realizowanych przez 16 regionalnych programów operacyjnych (RPO).
W przeciwieństwie do krajowych programów operacyjnych, które realizują ściśle określone rodzaje
tematycznych interwencji (związane np. z rozwojem infrastruktury transportowej, bądź rozwojem
jednostek badawczo-rozwojowych o znaczeniu ponadregionalnym), RPO realizują wszystkie cele oraz
rodzaje interwencji, które będą wspierać długookresowy rozwój poszczególnych województw. Oznacza
to, iż w ich przypadku zarówno liczba potencjalnych beneficjentów będzie większa niż w przypadku
KPO, jak również liczba obszarów wsparcia. Ponieważ RPO realizują wsparcie dostosowane do danego
województwa – konkretne rodzaje wykorzystywanych instrumentów wsparcia, a także ich beneficjenci
mogą znacznie się różnić.
89
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 25 Główni beneficjenci oraz obszary wsparcia krajowych programów operacyjnych na lata 20142020
Program
Operacyjny
Główni beneficjenci



PO Infrastruktura
i Środowisko



Obszary wsparcia
przedsiębiorstwa,
Administracja publiczna,
Przedsiębiorstwa realizujące cele
publiczne,
Instytucje ochrony zdrowia,
Organizacje społeczne i związki
wyznaniowe,
Instytucje nauki i edukacji.





Zmniejszenie emisyjności gospodarki
Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian
klimatu
Rozwój sieci transportowych (m.in. TEN-T i transport
multimodalny),
Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w
miastach,
Poprawa bezpieczeństwa energetycznego
Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów
kultury,
Wzmocnienie strategicznej infrastruktury ochrony
zdrowia
Wsparcie prowadzenia prac B+R przez
przedsiębiorstwa,
Wsparcie otoczenia i potencjału przedsiębiorstw do
prowadzenia działalności B+R+I,
Zwiększenie intensywności współpracy w ramach
krajowego systemu innowacji,
Wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach,
Zwiększenie potencjału naukowo-badawczego,
Rozwój nowoczesnej infrastruktury badawczej sektora
nauki.
Wsparcie osób młodych na rynku pracy,
Wsparcie polityk publicznych w obszarach: rynek
pracy, gospodarka i edukacja
rozwój szkolnictwa wyższego
Innowacje społeczne i współpraca ponadnarodowa
Wsparcie dla obszaru zdrowia




Rozwój przedsiębiorczości,
Nowoczesna Infrastruktura Transportowa,
Ponadregionalna Infrastruktura Kolejowa,
Pomoc Techniczna.



Powszechny dostęp do szybkiego Internetu,
E-Administracja i otwarty rząd
Cyfrowe kompetencje społeczeństwa






PO Inteligentny
Rozwój



przedsiębiorstwa (w szczególności 
MSP),
jednostki naukowe,

konsorcja przedsiębiorstw oraz
jednostek naukowych,

instytucji otoczenia biznesu.








osoby młode
przedsiębiorstwa sektora MSP*,
podmioty ekonomii społecznej*,
administracja publicznej*,
jednostki samorządu
terytorialnego*,
PO Wiedza,
 instytucje rynku pracy (w tym m.in.
Edukacja, Rozwój
OHP, służby zatrudnienia),
 partnerzy społeczni
 szkoły i placówki oświatowe*,
 uczelnie i jednostki naukowe*,
 kadry medyczne,
* oraz ich pracownicy
 przedsiębiorstwa (w szczególności
MSP oraz start-up’y),
 ośrodki innowacji, jako animatorzy
PO Polska
Platform startowych,
Wschodnia
 jednostki samorządu
terytorialnego,
 PKP PLK S.A.
 przedsiębiorstwa
telekomunikacyjne,
 jednostki administracji rządowej
oraz jednostki im podległe lub
PO Polska
przez nie nadzorowane,
Cyfrowa
 jednostki naukowe,
 państwowe organizacje kultury,
 organizacje pozarządowe.
Źródło: Opracowanie DSA MG.
90


POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 26 Główni beneficjenci oraz obszary wsparcia regionalnych programów operacyjnych (w tym
województwa mazowieckiego) w perspektywie 2014-2020
Obszary wsparcia
regionalna i lokalna infrastruktura naukowa, transfer
technologii, regionalne badania i innowacje,
 wspieranie przedsiębiorczości,
 lokalne inwestycje energetyczne, strategie niskoemisyjne
dla miast,
 regionalna i lokalna infrastruktura środowiskowa, kultura,
 regionalna i lokalna infrastruktura transportowa – transport
publiczny w miastach,
 regionalna i lokalna infrastruktura edukacyjna, społeczna,
rewitalizacja, lokalne strategie rozwoju, dostępność do
usług,
 zapewnianie dostępu do zatrudnienia osobom
poszukującym pracy i nieaktywnym zawodowo, w tym
podejmowania lokalnych inicjatyw; trwałej integracji na
rynku pracy ludzi młodych,
 samozatrudnienie, przedsiębiorczość oraz tworzenie
nowych miejsc pracy; wspieranie zdolności przystosowania
się przedsiębiorstw i pracowników do zmian oraz
zwiększania inwestycji w kapitał ludzki,
 aktywna integracja; integracja społeczności
marginalizowanych; lokalne strategie rozwoju; zwiększanie
dostępności, wykorzystania i jakości technologii
informacyjno-komunikacyjnych przez rozwój kultury
informatycznej, inwestycji w e-integrację.
* Z uwzględnieniem środków w ramach Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych.
Źródło: Opracowanie DSA MG na podstawie Umowa Partnerstwa (wersja 23.05.2014), str. 165.









Główni beneficjanci
Mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa,
Jednostki Samorządu Terytorialnego,
Służby publiczne inne niż administracja,
Instytucje ochrony zdrowia,
Instytucje wspierające biznes,
Instytucje nauki i edukacji,
Partnerstwa (m.in. klastry, PPP),
Przedsiębiorstwa realizujące cele publiczne,
Organizacje społeczne i związki wyznaniowe.

Mechanizm koordynacji polityki rozwoju
Oprócz zmian dotyczących celów wydatkowania środków bądź narzędzi wsparcia polskiej gospodarki
dojdzie również do zmian dotyczących sposobu koordynacji programów operacyjnych. W okresie
programowania 2014-2020 dotychczasowy Komitet Koordynacyjny Narodowych Strategicznych Ram
Odniesienia (KK NSRO) zostaje zastąpiony przez Komitet ds. Umowy Partnerstwa (KUP). Należy
podkreślić, iż jego członkami będą przedstawiciele administracji rządowej, administracji samorządowej
oraz partnerzy społeczno-gospodarczy (m.in. organizacji pozarządowych, zrzeszeń przedsiębiorców).
Każdą ze stron reprezentuje 1/3 członków komitetu. Jego przewodniczącym jest minister właściwy ds.
rozwoju regionalnego, a zastępcami przedstawiciele ministra właściwego ds. gospodarki oraz ministra
właściwego ds. rolnictwa.
Będzie to główny podmiot wspomagający proces koordynacji strategicznej programowania i realizacji
interwencji na poziomie Umowy Partnerstwa. Wśród zadań KUP należy wymienić m.in. przegląd
realizacji umowy partnerstwa i programów służących realizacji umowy partnerstwa z punktu widzenia
postępów w osiąganiu celów tej umowy, w tym m.in. ocena realizacji poszczególnych celów
tematycznych w ramach właściwych programów operacyjnych; zapewnienie koordynacji realizacji celów
i działań; opiniowanie strategii komunikacji polityki spójności oraz jej zmian.
91
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
3. KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI
3.1. Międzynarodowe rankingi konkurencyjności
Na przestrzeni ostatnich lat pozycja Polski w niektórych międzynarodowych porównaniach i rankingach
konkurencyjności systematycznie się poprawiała. Świadczy to o dokonanym postępie i słusznie
obranym kierunku zmian, zwłaszcza tych o charakterze deregulacyjnym.
Oceny zawarte w rankingach mogą być pomocne w przypadku podejmowania decyzji inwestycyjnych,
jednakże należy mieć na uwadze, że mają one ograniczenia metodologiczne i dlatego powinny być
odczytywane jedynie w określonych kontekstach.
Poniżej przedstawiono oceny pozycji konkurencyjnej polskiej gospodarki, na tle innych państw,
w świetle wybranych publikacji na ten temat.
Raport Banku Światowego i IFC20 Doing business 2015
Raport Banku Światowego jest jednym z najbardziej znanych i najczęściej cytowanych opracowań
dotyczących konkurencyjności. Eksperci BŚ oceniają jedynie aspekty mikroekonomiczne prowadzenia
działalności gospodarczej. Są one związane zasadniczo z regulacjami w 10 obszarach, uznanych za
kluczowe w prowadzeniu biznesu, takich jak np. płacenie podatków, egzekwowanie zobowiązań
umownych, zakładanie firmy, czy pozyskiwanie kredytu.
Zgodnie z wynikami najnowszej edycji raportu – Doing business 2015 – Polska zajęła 32. miejsce (w
gronie 189 państw) w ogólnym rankingu łatwości prowadzenia działalności gospodarczej (ease of doing
business). Uwzględniając coroczną zmianę metodologii oraz aktualizację danych, oznacza to spadek o
2 miejsca w stosunku do raportu z 2014 r.
Podobnie jak w poprzedniej edycji rankingu, najwyższą pozycję zanotowaliśmy w kategorii ‘łatwość
uzyskiwania kredytu’ (17. – spadek o 3 pozycje w stosunku do 2014 r.) Relatywnie wysoko oceniono
również prawo upadłościowe (32. miejsce – spadek o 2 pozycje) oraz ochronę mniejszościowych
inwestorów (35. miejsce – bez zmian). Największą poprawę (o 5 miejsc) zanotowaliśmy w przypadku
procedur związanych z handlem zagranicznym (41. miejsce).
Gorzej niż rok wcześniej oceniono Polskę w zakresie dostępu do energii elektrycznej21. Ocena takich
czynników, jak: czasochłonność wymaganych procedur (161 dni wobec 77 dni średnio w OECD) liczba
procedur (3 vs. 4,7 w OECD) oraz koszt (20,8% dochodu per capita, czyli 3,5 raza niższy niż w OECD),
dała Polsce 64. pozycję.
International Finance Corporation (Międzynarodowa Korporacja Finansowa).
Chodzi o stałe przyłącze do energii elektrycznej uzyskane przez przez przedsiębiorstwo dla nowowybudowanego
magazynu.
20
21
93
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W kategorii ‘rozpoczynanie działalności gospodarczej’ zanotowaliśmy spadek o 5 miejsc, na 85.
pozycję. Na niskiej ocenie najbardziej ciąży liczba dni potrzebna, zdaniem autorów rankingu, do
uruchomienia działalności (30 wobec średnio 9,2 w krajach OECD) oraz koszt (12,9% dochodu per
capita wobec średniej 3,4% w krajach OECD). Najwyżej ocenionymi pod tym względem krajami z grupy
UE-13 są: Litwa (11.), Słowenia (15.) oraz Estonia (26.)
Pod względem egzekwowania zobowiązań umownych Polska zanotowała poprawę o 2 miejsca i
zajmuje obecnie 52. pozycję. Jeszcze w 2012 r. czas dochodzenia należności z umów wg wyliczeń
autorów raportu wynosił 830 dni. Rok później udało się ograniczyć ten czas do 685 dni (średnio 539 dni
w krajach OECD). Najlepiej ocenione pod tym względem kraje UE-13 to Litwa i Łotwa (odpowiednio 14.
i 16. miejsce), a spośród wszystkich krajów UE – Luksemburg (2.) oraz Austria (5.).
W kategorii ‘łatwość płacenia podatków’ Polska spadła o 6 miejsc: z 81. na 87. Niżej zostało ocenionych
6 krajów UE: Węgry, Bułgaria, Francja, Słowacja, Czechy i Włochy. Zgodnie z szacunkami autorów
raportu przedsiębiorca, który chciałby spełnić wymagania polskich przepisów podatkowych, musiałby
dokonać w ciągu roku 18 płatności (wobec średnio 11,8 w OECD) i poświęcić na to 286 godzin (175 w
OECD). Całkowita stopa opodatkowania jest jednak niższa niż średnio w OECD (38,7% vs 41,3%)
Najwyższą pozycję w grupie UE-13 zajęły Łotwa (24.), Malta (26.), Estonia (28.) oraz Chorwacja (36).
W zakresie rejestracji prawa własności nieruchomości, pomimo dalszego zmniejszenia jej
czasochłonności (obecnie 33 dni) pozycja Polski nie uległa zmianie (39. miejsce). W niej oraz ilości
procedur tkwi jeszcze potencjał do poprawy, natomiast koszt rejestracji jest wielokrotnie mniejszy niż
średnio w krajach OECD.
W poprzedniej edycji rankingu największą poprawę (o 16 miejsc) zanotowaliśmy w subrankingu
‘uzyskiwanie pozwoleń budowalnych’. W tegorocznym rankingu Polska nieznacznie spadła i zajmuje
137. miejsce, tak więc jest to najgorzej oceniona kategoria. Pomimo bardzo niskiego – na tle średniej
krajów OECD – kosztu uzyskania pozwolenia (0,3% vs 1,7% wartości budowanego magazynu), liczba
wymaganych procedur (19.) oraz ich czasochłonność (212 dni) wyraźnie przekraczają średnią OECD.
Tabela 27 Ranking swobody prowadzenia działalności gospodarczej
W. Brytania
Niemcy Francja Hiszpania
Ranking 2014
9
13
33
32
Ranking 2015
8
14
31
33
Źródło: Opracowanie DSA MG na podstawie Doing Business 2015.
Litwa
24
24
Czechy
47
44
Włochy
52
56
Słowacja
35
37
Polska
30
32
Raport Atrakcyjność Inwestycyjna Europy Ernst & Young 2015 (European Attractiveness Survey)
Tegoroczna edycja raportu Atrakcyjność Inwestycyjna Europy została przygotowana przez firmę Ernst &
Young już po raz trzynasty. Raport zawiera wyniki badania dotyczącego m.in. postrzeganej przez panel
808 zagranicznych inwestorów atrakcyjności Europy i jej konkurentów. Polska, podobnie jak w
zeszłorocznym raporcie, została uznana za najbardziej atrakcyjne miejsce do inwestowania w Europie
Środkowo-Wschodniej. Na nasz kraj wskazało 38% respondentów, a więc znacznie więcej niż na
kolejne pod względem atrakcyjności Czechy (14%) i Węgry (10%). Liczba uruchomionych w 2014 r.
projektów inwestycyjnych (132 – wzrost o 23%) dała Polsce 1. miejsce w regionie. W tym samym czasie
zaobserwowano 12-proc. wzrost liczby powstających miejsc pracy. 15.485 utworzonych w wyniku tych
inwestycji miejsc pracy dało nam trzecie, po Wlk.Brytanii i Rosji, miejsce w Europie.
W raporcie dostrzeżono wiodącą pozycję Polski w zakresie lokalizacji centrów usługowych
obsługujących duże firmy. Inwestycje typu BPO stanowiły w 2014 r. 9% projektów BIZ, generując prawie
jedną czwartą nowych miejsc pracy.
94
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 28 Ranking krajów pod względem liczby stworzonych dzięki BIZ miejsc pracy
W. Brytania
Niemcy Francja Hiszpania Litwa Czechy Włochy Słowacja
Ranking 2014
1
7
2
6
11
15
Ranking 2015
1
5
4
7
11
9
Źródło: Opracowanie DSA MG na podstawie Ernst & Young European Attractiveness Survey 2015, 2014.
Polska
3
3
Ranking globalnej konkurencyjności Światowego Forum Ekonomicznego 2014- 2015
Ranking globalnej konkurencyjności jest kluczowym elementem corocznego raportu Światowego Forum
Ekonomicznego pt. The Global Competitiveness Report. Powstaje on na podstawie oceny tzw. indeksu
globalnej konkurencyjności (The Global Competitiveness Index – GCI), który mierzy ogólną
konkurencyjność gospodarki. Indeks został wyliczony na podstawie ponad 100 wskaźników
cząstkowych ujętych w 12 kategorii (filarów konkurencyjności) i przypisanych do trzech głównych
obszarów (podstawowe wymogi; bodźce wymuszające efektywność; innowacje oraz stopień rozwoju
biznesu). Część wskaźników cząstkowych, w oparciu o które dokonano oceny, ustalono na podstawie
wyników badania ankietowego przeprowadzonego wśród przedsiębiorców/menedżerów w okresie
pomiędzy lutym a czerwcem 2014 r.22 Częściowo oparto się na danych ze statystyki publicznej, do roku
2013 włącznie.
W ostatnim rankingu WEF – GCI 2014-2015 - Polska spadła o jedną pozycję, plasując się na 43.
miejscu w gronie 144 państw. Jednocześnie wyprzedzamy w rankingu 10 krajów UE-28: Maltę, Włochy,
Bułgarię, Cypr, Rumunię, Węgry, Słowenię, Słowację, Chorwację i Grecję.
Spośród 12 kategorii najlepsze oceny uzyskały: wielkość rynku (19. – poprawa o 1 pozycję), szkolnictwo
wyższe i szkolenia (34. – poprawa o 3 miejsca) oraz rozwój rynków finansowych (35. – poprawa o 3
miejsca). Najniżej oceniono efektywność rynku pracy (79. miejsce, poprawa o jedno ‘oczko’), innowacje
(spadek o 7 pozycji na miejsce 72.), infrastrukturę (63. miejsce, poprawa o 11 pozycji), otoczenie
makroekonomiczne (63. miejsce, poprawa o 2 pozycje) oraz stopień rozwoju biznesu (business
sophistication – 63. miejsce, spadek o 2 pozycje).
W badaniu ankietowym wśród kadry zarządzającej za największe bariery w prowadzeniu działalności
uznano: regulacje podatkowe (23,2% wskazań), restrykcyjne regulacje rynku pracy (15,5%), biurokrację
(14,6%), stawki podatkowe (11,2%) oraz dostęp do finansowania (9,6%).
Tabela 29 Ranking wg indeksu globalnej konkurencyjności (GCI)
Wielka
Niemcy Francja Hiszpania Litwa Czechy Włochy Słowacja
Brytania
Ranking 2013-2014
10
4
23
35
48
46
49
78
Ranking 2014-2015
9
5
23
35
41
37
49
75
Źródło: Opracowanie DSA MG na podstawie The Global Competitiveness Report 2013-2014 oraz 2014-2015.
Polska
42
43
Indeks wolności gospodarczej 2015 – Heritage Foundation i Wall Street Journal
Autorzy corocznego rankingu pn. Index of Economic Freedom oceniają m.in. swobodę prowadzenia
działalności gospodarczej, politykę handlową, obciążenia podatkowe, politykę budżetową, politykę
rynku pracy czy poziom korupcji. W aktualnej edycji rankingu wolności gospodarczej, w którym ocenie
poddano 178 krajów, Polska zajęła 42. miejsce, notując tym samym, trzeci rok z rzędu, duży awans (o 8
pozycji). W chwili obecnej Polska sklasyfikowana została na 15. pozycji wśród krajów UE-28, jednak na
W Polsce w badaniu w 2014 r. (tzw. II komponent) wzięło udział 200 przedstawicieli top managementu. W opracowaniu
wyników uwzględniono również częściowo również dane uzyskane w ankiecie z 2013 r. (tzw. I komponent).
22
95
MINISTERSTWO GOSPODARKI
przestrzeni ostatnich pięciu lat zanotowaliśmy największy awans spośród wszystkich krajów
europejskich. W porównaniu do poprzedniej edycji rankingu poprawę zaobserwowano w 5 obszarach
(wydatki budżetowe, wolność podatkowa, polityka monetarna, wolność handlu oraz poziom percepcji
korupcji), w jednym (wolność biznesowa) zanotowaliśmy pogorszenie, natomiast ocena pozostałych 4
kryteriów (wolność finansowa, ochrona praw własności, rynek pracy, wolność inwestycyjna) pozostała
bez zmian. Najwyżej został oceniony stopień wolności handlu (88,0), wolności podatkowej (82,1),
polityki monetarnej (81,3) oraz polityki fiskalnej i inwestycyjnej (w obu przypadkach 70,0). Z kolei
wolność gospodarczą w Polsce w największym stopniu ogranicza, wg autorów raportu, polityka
budżetowa (47,1).
Tabela 30 Ranking wolności gospodarczej
W. Brytania
Niemcy Francja Hiszpania Litwa Czechy
Ranking 2014
14
18
70
49
21
26
Ranking 2015
13
16
73
49
15
24
Źródło: Opracowanie DSA MG na podstawie Index of Economic Freedom 2013, 2014.
Włochy
86
80
Słowacja
57
50
Polska
50
42
Światowy Rocznik Konkurencyjności 2015 - International Institute for Management Development
(IMD)
Najnowszy raport IMD World Competitiveness Yearbook ocenia konkurencyjność 61 państw,
w oparciu o ponad 300 kryteriów szczegółowych. Czynnikami branymi pod uwagę w tej ocenie są m.in.
wyniki gospodarcze (wzrost gospodarczy, wyniki w handlu zagranicznym, zatrudnienie, poziom cen itp.),
finanse publiczne, polityka fiskalna, jakość ustawodawstwa biznesowego, efektywność przedsiębiorstw
(m.in. produktywność, finanse przedsiębiorstw, zarządzanie, innowacyjność), infrastruktura (m.in.
infrastruktura techniczna, technologiczna, naukowa, zdrowotna, edukacyjna). W aktualnym zestawieniu
najbardziej konkurencyjnych gospodarek Polska zajęła 33. miejsce (poprawa o 3 pozycje),
wyprzedzając 11 krajów UE23.
Tabela 31 Ranking IMD
W. Brytania
Niemcy Francja Hiszpania Litwa Czechy Włochy
Ranking 2014
16
6
27
39
34
33
46
Ranking 2015
19
10
32
37
28
29
38
Źródło: Opracowanie DSA MG na podstawie The World Competitiveness Scoreboard 2015.
Słowacja
45
46
Polska
36
33
3.2. Polska na tle krajów UE
Do oceny postępu w zakresie realizacji strategii społeczno-gospodarczej UE - strategii Europa 2020,
służy zestaw dziesięciu tzw. wskaźników głównych, pogrupowanych w pięciu kategoriach
problemowych. W kontekście konkurencyjności warto zwrócić uwagę przede wszystkim na wskaźniki
z obszaru innowacyjności oraz edukacji.
Z porównania ze średnią unijną wynika, że Polska zajmuje relatywnie dobrą pozycję pod względem
wskaźników edukacji, natomiast w obszarze innowacyjności, efektywności energetycznej oraz ubóstwa
i wykluczenia społecznego nasz kraj plasuje się wyraźnie poniżej średniej unijnej.
23
Spośród krajów UE-28 w rankingu nie uwzględniono Malty i Luksemburga.
96
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Ramka 8 Wskaźniki główne – definicje
1. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lata to udział osób pracujących w wieku 20-64 lata
w ogólnej liczbie ludności w tej samej grupie wiekowej.
2. Wskaźnik wydatków na badania i rozwój odzwierciedla udział krajowych wydatków brutto na badania
i rozwój w PKB. Uwzględnia on wydatki ponoszone przez podmioty gospodarcze, instytucje szkolnictwa
wyższego, budżet państwa oraz prywatny sektor non-profit.
3. Wskaźnik emisji gazów cieplarnianych jest to wielkość emisji 6 głównych gazów cieplarnianych,
ważony ich potencjalnym wpływem na globalne ocieplenie, w stosunku do roku bazowego (1990=100).
4. Wskaźnik udziału odnawialnych źródeł energii został zdefiniowany jako relacja energii elektrycznej
wyprodukowanej ze źródeł odnawialnych do całkowitego zużycia energii elektrycznej.
5. Wskaźnik zużycia energii pierwotnej oblicza się jako zużycie krajowe energii brutto z wyłączeniem
zużycia nieenergetycznego (np. gaz ziemny używany nie do spalania, ale do produkcji chemikaliów).
Ilość ta jest istotna dla pomiaru rzeczywistego zużycia energii i porównania go do celów strategii Europa
2020.
6. Odsetek młodych ludzi przedwcześnie porzucających naukę - jest to odsetek populacji w wieku 1824 lata posiadający co najwyżej niższą edukację średnią i nie kontynuujący nauki ani nie dokształcający
się.
7. Odsetek osób z wykształceniem wyższym w grupie wiekowej 30-34 lata to udział osób w podanym
wieku, które ukończyły co najmniej studia wyższe, w ogólnej populacji osób z tej grupy wiekowej.
8. Wskaźnik Osoby żyjące w gospodarstwach domowych o bardzo niskiej intensywności pracy
informuje o odsetku populacji w wieku od 0 do 59 lat, żyjącym w gospodarstwie domowym, którego
członkowie w wieku produkcyjnym w ostatnim roku pracowali mniej niż przez 20% ich całkowitego
potencjału pracy. Potencjał pracy został zdefiniowany jako proporcja liczby miesięcy, w których
pracowali wszyscy członkowie gospodarstwa w wieku produkcyjnym w trakcie roku i liczba miesięcy,
która mogła być teoretycznie przepracowana przez tych samych członków gospodarstwa w danym
okresie. Ponadto, osoba w wieku produkcyjnym jest określano jako osoba w wieku od 19 do 59 lat, nie
będąca studentem w wieku od 18 do 24 lat.
9. Stopa ryzyka ubóstwa definiowana jest jako udział w całej populacji osób o dochodach do dyspozycji
poniżej granicy ubóstwa. Granicę tę ustalono jako 60% mediany rozkładu dochodów w poszczególnych
krajach (dochody po transferach socjalnych).
10. Wskaźnik Osoby zagrożone deprywacją materialną jest wyrażony jako odsetek populacji deklarującej
brak możliwości realizacji ze względów finansowych przynajmniej czterech z dziewięciu potrzeb
(np. opłacenie tygodniowego wyjazdu wszystkich członków gospodarstwa domowego na wypoczynek
raz w roku, brak w gospodarstwie domowym ze względów finansowych telewizora kolorowego, pralki,
samochodu czy telefonu).
97
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 32 Wskaźniki główne strategii Europa 2020 – Polska na tle krajów UE-28
Lp.
1
2
3
4
5
Nazwa wskaźnika
Zatrudnienie
Wskaźnik zatrudnienia osób w
wieku 20-64 lata
Rok
Polska
wartość
wskaźnika
2014
2013
UE-28
wartość
wskaźnika
69,2
68,4
71%
75%
0,87
0,89
2,01s
2,01
1,7%
3%
85,85
2011
2013
87,19
11,3
2012
2013
10,9
106,3
2012
105,9
Edukacja
Odsetek młodych ludzi
2014
przedwcześnie porzucających
naukę
2013
7
Odsetek osób z
2014
wykształceniem wyższym w
grupie wiekowej 30-34 lata
2013
Ubóstwo i wykluczenie społeczne
8
Osoby żyjące w
2013
gospodarstwach domowych o
bardzo niskiej intensywności
pracy (jako % populacji)
2012
9
Stopa ryzyka ubóstwa (jako %
2013
populacji)
2012
10
Osoby zagrożone deprywacją
2013
materialną (jako % populacji)
2012
Wskaźnik zagrożenia
2013
ubóstwem lub wykluczeniem
społecznym (wskaźnik
zbiorczy trzech powyższych)
(jako % populacji)
2012
s – szacunek Eurostat
b – przerwa w ciągłości danych
Źródło: Eurostat.
6
Redukcja o
Redukcja o
14%
w
20% w
82,14
porównaniu z porównaniu z
83,21 rokiem 1990 rokiem 1990
15,0
14,3
91,7
15,48%
20%
Zwiększenie
efektywności
energetycznej
o 14% Zwiększenie
(zmniejszenie efektywności
zużycia energetycznej
energii
o 20%
pierwotnej do (zmniejszenie
poziomu
zużycia do
92,7 ok.96 Mtoe)
86,5 Mtoe)
5,4b
11.1b
5,6 b
42,1b
11,9b
37,9b
4,5%
10%
40,5
37,1
45%
40%
7,2
10,8
6,9
17,3
17,1
11,9
13,5
25,8
10,5
16,6
16,8
9,6
9,9
24,5
26,7
98
Cel dla UE
do roku 2020
66,5
64,9
Badania i rozwój oraz innowacje
Relacja nakładów na badania i
2013
rozwój do PKB
2012
Zmiany klimatu i energia
Wskaźnik emisji gazów
cieplarnianych
2012
Wskaźnik udziału
odnawialnych źródeł energii w
całkowitym zużyciu energii
Wskaźnik zużycia energii
pierwotnej (tys. toe; indeks,
2005=100)
Cel dla
Polski do
roku 2020
Redukcja
Redukcja
liczby osób
liczby osób
wykluczonych wykluczonych
24,7
o 1,5 mln
o 20 mln
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
CZĘŚĆ II
ROZWÓJ GOSPODARCZY POLSKI W 2014 R.
4. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
4.1. Dynamika PKB i czynniki wzrostu
Aktywność gospodarcza Polski w ostatnich latach stabilnie rosła. Mimo że dynamika produktu
krajowego brutto nie była zbyt wysoka (średni wzrost w okresie 2012-2013 wyniósł 1,7%), to
pozostawała dodatnia. PKB Polski wzrastał nieprzerwanie od 1992 roku, czego nie zachwiał także
kryzys 2008/2009. Stabilny i zrównoważony rozwój gospodarki zapewnia wzrost zaufania do
prowadzonej polityki ekonomicznej państwa. Prowadzi to również do zwiększonego zainteresowania
rodzimym rynkiem inwestorów z kraju, a także ze strony inwestorów zagranicznych.
Tabela 33 Zmiany PKB w latach 2003-2014 (dynamika średnioroczna dla okresów i porównanie poziomu
aktywności) dla wybranych krajów UE oraz strefy euro
2003-2008
2009-2014
2003-2014
Czechy
5,0
0,0
2,5
Niemcy
1,5
0,6
1,1
Węgry
3,0
-0,1
1,4
Polska
4,9
3,0
4,0
Słowacja
6,9
1,2
4,0
Strefa euro
1,8
-0,2
0,8
Źródło: Obliczenia MG DSA na podstawie danych Eurostat.
2014
2002=100
2008=100
133,8
99,8
113,8
103,9
118,7
99,3
159,3
119,4
160,7
107,6
110,4
99,4
Kryzys gospodarczy z 2008/2009 roku był testem odporności poszczególnych gospodarek. Podczas
gdy wiele z nich odczuło wyraźnie jego konsekwencje w postaci pogorszenia koniunktury, spadków
popytu i PKB, Polska okazała się relatywnie odporna na to zaburzenie. Mimo, że tempo wzrostu w 2009
roku znacząco spadło, głównie poprzez dostosowania zapasów oraz inwestycji, to czynnikiem
stabilizującym koniunkturę były znaczące inwestycje publiczne oraz wymiana międzynarodowa. Kolejna
fala kryzysu przypadająca na lata 2012-2013, już przy mniejszym dostosowaniu zapasów,
charakteryzowała się niewielkim spadkiem inwestycji w 2012 roku. W wyniku tego popyt wewnętrzny
okazał się mieć negatywny wpływ na wzrost, o czym zdecydował ujemny wkład akumulacji, mimo
pozytywnego wkładu konsumpcji. Spośród głównych czynników wzrostu jedynie eksport pozostawał
wówczas siłą napędową gospodarki, któremu sprzyjała wysoka konkurencyjność polskich
przedsiębiorstw. Obserwowanej od II kw. 2013 r. wzmożonej aktywności na polskich głównych rynkach
eksportowych towarzyszyło zwiększenie inwestycji od II połowy 2013 roku.
Rok 2014 przyniósł pozytywne tendencje w gospodarce. Wzrost PKB wyniósł w całym roku 3,4%.
Nastąpiła zdecydowana poprawa wyników w popycie wewnętrznym. Było to możliwe dzięki wzmożonej
99
MINISTERSTWO GOSPODARKI
konsumpcji, jak i ożywieniu inwestycyjnemu. W roku 2014 wzrost inwestycji przekroczył 9%. Rok ten
charakteryzował z kolei osłabiony popyt zagraniczny, wynikający z niekorzystnej koniunktury w
otoczeniu polskiej gospodarki, rzutujący na wyniki polskiego eksportu. W rezultacie jednoczesnego
silnego wzrostu importu, związanego z ożywieniem popytu krajowego, wkład eksportu netto w tworzenie
PKB był negatywny i wyniósł -1,4 pkt.proc.
Wyniki pokazują różnicę w reakcji gospodarki na zaburzenia kryzysowe lat 2008/2009 i 2012/2013. O ile
strona popytowa tworzenia PKB prezentowała się w ten sam sposób, to jednak skala dostosowań była
znacznie większa przy ‘pierwszej fali’ kryzysu. Zdecydowane dostosowanie zapasów było
rekompensowane poprzez konsumpcję, czemu towarzyszył także ujemny wpływ eksportu.
Analiza wyrównanych sezonowo danych dotyczących wzrostu gospodarczego, pozwala wskazać fazy
cyklu koniunkturalnego, określając jednocześnie dno oraz szczyt aktywności gospodarczej.
Spowolnienie wywołane kryzysem gospodarczym miało swoje minimum w ostatnim kwartale 2008 roku.
Następujące od początku 2009 roku ożywienie można jednak uznać za dość ograniczone, zaś szczyt
aktywności gospodarczej polska gospodarka osiągnęła w drugim kwartale 2011 roku. W 2012 roku
obserwowano powolne osłabienie aktywności gospodarczej zmierzającej do stagnacji w II kwartale
2012 r. (kw/kw sa-wyrównany sezonowo). Ponowny wzrost aktywności gospodarczej w kolejnych
kwartałach był powolny, a jego przyspieszenie nastąpiło w II kwartale 2013 roku. PKB w I kwartale 2015
roku wzrósł o 3,6% (r/r nsa-niewyrównany sezonowo).
Wykres 12 Wzrost PKB w latach 2001-2014
Źródło: GUS.
Silne dostosowanie zapasów w 2009 roku i ich odbudowa w 2010, zakłóciły długookresowy trend
dynamicznego wzrostu popytu krajowego. Powolne odbicie spożycia oraz silniejsze nakładów
inwestycyjnych było jedynie krótkookresowe, a druga fala kryzysu uwidoczniła się w wynikach 2012
roku. Dostosowanie do obniżonego poziomu aktywności było kontynuowane w 2013 r. Spadki wartości
inwestycji utrzymały się do II kwartału 2013 r., a zdecydowanie przyspieszenie wzrostu inwestycji
nastąpiło w I kwartale 2014 r. Wzmożony popyt inwestycyjny pozwolił na wzrost nakładów na środki
trwałe w 2014 r. o 9,2%. Obserwowana odbudowa zapasów w 2014 r. zakończyła się w I kwartale br.
korektą stanu zapasów.
100
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 34 Tempo wzrostu PKB i popytu krajowego w latach 2005-2014 (ceny stałe)
Konsumpcja
Lata
K
2,7
4,8
5,6
5,9
3,5
2,8
1,7
0,7
1,4
3,4
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
K – konsumpcja ogółem
E – eksport towarów i usług
A – akumulacja brutto
Źródło: GUS.
Ki
2,3
4,6
6,4
6,1
3,3
2,5
3,0
1,0
1,2
3,1
Akumulacja
Popyt
krajowy
Obroty
z zagranicą
z tego:
w tym
Kz
A
Ni
PK
E
I
3,6
1,6
8,7
2,4
9,7
6,3
5,5
16,8
13,3
7,2
15,6
18,1
3,0
23,7
19,2
9,5
10,2
15,8
5,1
2,2
8,4
5,0
7,0
9,4
3,6
-12,7
-1,9
-0,3
-6,3
-12,4
3,3
9,7
-0,4
4,2
12,9
14,0
-2,3
12,2
9,3
3,8
7,9
5,5
0,2
-4,3
-1,5
-0,4
4,3
-0,6
2,1
-3,5
1,1
0,4
4,8
1,8
4,7
11,4
9,2
4,9
5,7
9,1
PK – popyt krajowy
Ki – konsumpcja indywidualna
Kz – konsumpcja zbiorowa
I – import towarów i usług
PKB – produkt krajowy brutto Ni – nakłady brutto na środki trwałe
PKB
3,5
6,2
7,2
3,9
2,6
3,7
4,8
1,8
1,7
3,4
Wyraźny wzrost nakładów inwestycyjnych w 2014 roku był po części wynikiem, obserwowanego od
dwóch lat, wzrostu stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych przedsiębiorstw. Cykl inwestycyjny oraz
w efekcie wysoka dynamika inwestycji przedsiębiorstw, szczególnie w II połowie roku, w głównej mierze
zadecydowały o ogólnym wyniku. Wspierała to relatywnie wysoka konkurencyjność kosztowa
przedsiębiorstw. Jednocześnie w 2014 roku ponownie wzrosły nakłady inwestycyjne sektora
publicznego.
Wykres 13 Dekompozycja popytowa PKB w poszczególnych kwartałach lat 2008-2015
Źródło: Opracowanie DSA MG na podstawie danych GUS.
W kolejnych kwartałach 2014 roku wzrost PKB oscylował wokół poziomu 0,9%, względem poprzedniego
kwartału (sa). W ujęciu rocznym wzrost PKB przekraczał w poszczególnych kwartałach poziom 3%. W
całym 2014 roku osiągnięty został wzrost PKB na poziomie 3,4% (r/r). W grupie krajów UE wzrost PKB
był stabilny, osiągając w poszczególnych kwartałach średnio 1,3%. Na tym tle pozytywnie wyróżniała
się gospodarka Irlandii, której dynamika PKB w poszczególnych kwartałach utrzymała się w czołówce.
Najlepszym kwartałem zarówno dla UE jak i dla strefy euro okazał się pierwszy kwartał 2014 roku.
Wzrost PKB w UE w I kwartale wyniósł średnio 1,4%, a w strefie euro 1,1%. Odsezonowane dane
101
MINISTERSTWO GOSPODARKI
kwartalne wskazują na powrót wzrostu gospodarczego w II kwartale 2013 roku, choć tempo ożywienia
pozostaje dość powolne, szczególnie w strefie euro.
Dynamika realna PKB w 2014 r., po raz pierwszy od dwóch lat, przekroczyła potencjalne tempo wzrostu
polskiej gospodarki szacowane na ok. 3,2%24, czego efektem była ujemna luka produktowa, choć nieco
zredukowana. Mimo niewielkiej poprawy warunków cyklicznych dla prowadzenia działalności
gospodarczej, w gospodarce polskiej wciąż przeważa podaż nad popytem. Łącznie w okresie 20122014 skala luki produktowej była większa niż w okresie kryzysu finansowego (2009-2010). Znajduje to
odzwierciedlenie m.in. we wskaźnikach opisujących sferę nominalną gospodarki.
Tabela 35 Dekompozycja popytowa PKB w latach 2008-2014 (w pkt. proc.)
2008
Spożycie ogółem, w tym
4,6
Spożycie indywidualne
3,6
Spożycie zbiorowe
0,9
Akumulacja, w tym
0,5
Nakłady brutto na środki trwałe
1,8
Zapasy
-1,3
Eksport netto, w tym:
-1,2
Eksport
2,7
Import
4,0
PKB
3,9
Źródło: Obliczenia DSA MG na podstawie danych GUS.
2009
2,8
2,0
0,7
-3,1
-0,4
-2,7
2,9
-2,4
-5,3
2,6
2010
2,3
1,5
0,6
2,0
-0,1
2,0
-0,5
4,8
5,4
3,7
2011
1,3
1,8
-0,4
2,6
1,8
0,7
0,9
3,2
2,3
4,8
2012
0,6
0,6
0,0
-0,9
-0,3
-0,6
2,1
1,9
-0,3
1,8
2013
1,1
0,7
0,4
-0,7
0,2
-0,9
1,3
2,2
0,8
1,7
2014
2,7
1,8
0,9
2,2
1,7
0,4
-1,4
2,6
4,0
3,4
W horyzoncie kilkuletnim potwierdzić można prawidłowość obejmującą zmiany dynamiki popytu
krajowego oraz zewnętrznego. Utrzymującemu się osłabieniu popytu wewnętrznego towarzyszył wzrost
wkładu eksportu netto. Wśród czynników powodujących tę zmienność, należy wskazać wysoką
importochłonność inwestycji oraz zapasów. W 2014 roku nastąpiło odbicie akumulacji, przy
jednoczesnym zdecydowanym wzroście inwestycji, a czynnikiem wspierającym skalę jej wzrostu była
kontynuacja odbudowy zapasów. Dopiero w ostatnim kwartale roku można zaobserwować zmianę
trendu w dostosowaniu zapasów.
Strukturalne uwarunkowania wzrostu, a także wyzwania dla polityki gospodarczej i strukturalnej,
najlepiej przybliża analiza czynników wzrostu w oparciu o neoklasyczną funkcję produkcji. Pozwala ona
na wyodrębnienie procesów, które mogą stać się celem działań polityki w najbliższej perspektywie, jak
też wskazać te, które są zdeterminowane przez wcześniejsze uwarunkowania, zaś opóźnienia w
transmisji działań polityki gospodarczej nie pozwalają na odwrócenie niekorzystnych tendencji. Jako
przykład można wskazać uwarunkowania demograficzne, udział liczby osób w wieku produkcyjnym w
populacji zmniejsza się od 2010 roku, co więcej proces ten nasila się. Proces ten jest jednak
mitygowany przez korzystne uwarunkowania rynku pracy. Rośnie zarówno aktywność zawodowa osób
w wieku produkcyjnym, jak i udział osób pracujących wśród aktywnych zawodowo.
Obok przeciwdziałania negatywnym trendom demograficznym poprzez politykę rynku pracy, kluczowe
wyzwanie dla polityki gospodarczej wiąże się ze spowolnieniem wzrostu produktywności, które wynika z
wyczerpywania się prostych rezerw wzrostu. Lepsze wyposażenie w trwały kapitał produkcyjny,
powoduje wzrost jego produktywności, choć ten wzrost jest coraz wolniejszy. Kluczowe działania polityki
gospodarczej w tym obszarze dotyczą stymulowania procesu tworzenia i wdrażania innowacji.
24
Program konwergencji. Aktualizacja 2015, Kwiecień 2015 – obliczenia zgodne z nową metodologią Komisji Europejskiej
102
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Po dwóch latach spadku, w 2014 roku odnotowaliśmy ponowny wzrost produktywności czynników
wytwórczych w Polsce. Na uwagę zasługuje stabilny i wysoki wkład kapitału, czyli rosnący zasób
środków trwałych wykorzystywanych w gospodarce. Korzystnie wygląda także sytuacja na rynku pracy.
Obserwujemy trwale rosnącą aktywność zawodową, która jest także wynikiem prowadzonej polityki
przeciwdziałającej przedwczesnej dezaktywizacji
Tabela 36 Czynniki wzrostu gospodarczego w Polsce w latach 2003-2014* (wkład w pkt. proc.)
Realny
PKB per
capita
Łączna
Kapitał
Udział ludności
Stopa
Stopa
Liczba
produktywność
(1)
w wieku aktywności
zatrudnienia
godzin
czynników
produkcyjnym
produkcji (2)
2003
3,7
2,7
0,8
0,4
-0,8
0,4
0,2
2004
5,2
4,3
0,6
0,4
-0,3
0,6
-0,3
2005
3,6
1,0
0,8
0,3
0,7
1,1
-0,3
2006
6,3
2,8
0,8
0,4
-1,1
3,3
0,0
2007
7,2
2,8
1,0
0,2
-0,2
3,3
0,2
2008
3,9
0,1
1,1
0,1
0,7
1,9
0,0
2009
2,5
1,5
1,2
0,1
0,9
-0,7
-0,5
2010
2,7
2,6
1,1
-0,2
0,6
-1,3
-0,2
2011
4,7
3,4
1,2
-0,1
0,4
0,0
-0,2
2012
1,7
-0,2
1,5
-0,3
0,8
-0,3
0,3
2013
1,8
-0,4
1,3
-0,4
0,5
0,8
0,0
2014
3,5
0,8
1,4
-0,5
0,8
1,0
0,0
1) Z uwagi na opóźnione w czasie oddziaływanie przyrostu majątku trwałego na przyrost produkcji wskaźniki dynamiki
przesunięto o 1 rok w tył.
2) Rachunek wg neoklasycznej funkcji produkcji typu: ∆lnY/pop = u ∆lnL/pop + (1-u) ∆ lnK/pop + ∆lnA, gdzie:
Y – produkt krajowy brutto
L - zasób pracy (przeciętny w roku stan pracujących w gospodarce)
L= populacja * stopa aktywności *wskaźnik zatrudnienia* liczba godzin
K - zasób kapitału (wartość brutto środków trwałych w gospodarce)
u i (1-u)=wagi obydwu czynników produkcji: czynnika pracy u=2/3 i czynnika kapitału (1-u= 1/3)
A – tzw. reszta Solowa, czyli całkowita produktywność czynników wytwórczych (TFP – total factory productivity).
* w związku z aktualizacją liczby ludności wskaźniki nie są porównywalne dla 2012 roku
Źródło: GUS, BAEL, Eurostat oraz obliczenia DSA MG.
Tabela 37 Wskaźnik zatrudnienia w Polsce dla osób w wieku 15-65 lat na tle UE (w %)
2008
UE-28
65,7
UE-15
67,1
Polska
59,2
Źródło: Eurostat.
2009
64,4
65,7
59,3
2010
64,1
65,3
58,9
2011
64,2
65,4
59,3
2012
64,1
65,1
59,7
2013
64,1
65,0
60,0
2014
64,8
65,5
61,7
Trudno ocenić znaczenie czynnika demograficznego, czyli udziału pracowników w wieku produkcyjnym.
Warto jednak zwrócić uwagę na trwały trend wzrostu aktywności ekonomicznej ludności, będący
wynikiem działań, mających na celu przeciwdziałanie przedwczesnej dezaktywacji pracowników w
starszych grupach wiekowych, w szczególności wśród kobiet. Wskaźnik zatrudnienia, po spadku w
okresie spowolnienia w 2010 roku, systematycznie rośnie i w 2014 roku wyniósł już 61,7%. W efekcie
luka pomiędzy wskazaniami dla UE-15 i Polski, która w 2004 roku wynosiła aż 13,2 pkt.proc., spadła do
3,8 pkt.proc., a więc ponad 3-krotnie. Co więcej po kryzysie roku 2008 roku, gdy wskaźnik zatrudnienia,
najlepiej obrazujący sytuację na rynku pracy, osiągał rekordowe wielkości, w Polsce odnotowaliśmy
znaczącą jego poprawę, podczas gdy średni wynik UE pogorszył się. Jednocześnie doszło do
ustabilizowania intensywności pracy liczonej w godzinach przepracowanych. I choć wielkość tego
wskaźnika jest znacznie wyższa niż w całej UE, pozostaje jednak zbliżona do wielkości notowanych w
krajach naszego regionu.
103
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 38 Przeciętna liczba godzin pracy w tygodniu na zatrudnionego w Polsce na tle krajów UE
UE-27
UE-15
Polska
Źródło: Eurostat.
2008
37,8
37,1
41,0
2009
37,7
36,9
40,7
2010
37,5
36,8
40,6
2011
37,4
36,7
40,5
2012
37,3
36,6
40,7
2013
37,2
36,4
40,7
2014
37,2
36,4
40,7
Zgodny z oczekiwaniami powrót do notowanego wcześniej wzrostu produktywności wskazuje, że
strukturalne uwarunkowania wzrostu w najbliższej perspektywie należy ocenić pozytywnie. Co więcej,
kryzys nie wpłynął znacząco na korzystne tendencje obserwowane przed 2008 rokiem. Należy zatem
oczekiwać, że podtrzymany zostanie korzystny trend poprawy wyposażenia w kapitał. Wyzwania
demograficzne, związane z kurczeniem się populacji w wieku produkcyjnym, będą ograniczane przez
rosnącą aktywność zawodową oraz zatrudnienie, wciąż istnieje bowiem luka pomiędzy wskaźnikami dla
rozwiniętych krajów UE i Polski. Praca jest też w Polsce znacznie intensywniej wykorzystywana. Dalsza
aktywizacja i wzrost zatrudnienia nie powinna jednak oznaczać spadku produktywności. Zarówno
wyposażenie w kapitał, jak i poprawa infrastruktury, a także poprawa jakości czynnika pracy, powinny
podtrzymać długookresowy trend wzrostu produktywności, wzmacniając proces realnej konwergencji.
4.2. Popyt wewnętrzny
W roku 2014 doszło do przetasowania w składowych PKB od strony popytowej. Popyt krajowy, po
dwóch latach dominacji popytu zagranicznego w tworzeniu wzrostu gospodarczego, powrócił do roli
stymulatora wzrostu. W 2014 r. jego wpływ na PKB był dodatni i sięgnął niemal 5%. Wśród czynników
decydujących o tym procesie były wzmożone inwestycje oraz odbudowa zapasów. Ożywienie w 2013
roku popytu konsumpcyjnego utrwaliło się w kolejnych kwartałach 2014. Na przełomie 2014/2015
nastąpiło natomiast dostosowanie zapasów, a dynamika inwestycji przyspieszyła.
Spożycie zbiorowe, zdecydowanie przyspieszyło w II kwartale 2014 roku, co w całym roku pozwoliło na
wzrost o 4,7%, jednocześnie zwiększając swój pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy. Stabilny
wzrost konsumpcji indywidualnej w poszczególnych kwartałach (ok. 3%) pozwolił na jej wzrost w całym
roku o 3,1%. Przyspieszenie dynamiki spożycia prywatnego, wpłynęło na zwiększenie jego wkładu w
PKB. Konsumpcja wzrosła dzięki poprawie dynamiki realnej dochodów będących w dyspozycji
gospodarstw domowych. Było to możliwe dzięki poprawiającej się sytuacji na rynku pracy. Skutkowało
też polepszeniem nastrojów konsumentów, a towarzyszyło temu większe zaangażowanie kredytów
konsumpcyjnych.
Tabela 39 Zmiana wydatków konsumpcyjnych w latach 2003-2014 na tle innych krajów
2003-2008
2009-2014
2003-2014
Czechy
2,9
0,3
1,6
Niemcy
0,7
1,0
0,8
Węgry
2,0
-0,8
0,6
Polska
4,2
2,2
3,2
Słowacja
5,1
0,4
2,7
Strefa euro
1,5
0,1
0,8
Źródło: Obliczenia MG DSA na podstawie danych Eurostat.
2014
2002=100
2008=100
120,9
101,7
110,6
106,3
107,3
95,0
146,0
114,1
137,9
102,5
109,9
100,3
Sytuacja na rynku pracy poprawiła się. Z początkiem roku nastąpiło zwiększenie popytu na pracę, które
przyspieszyło w III kwartale. Od początku 2014 r. obserwowany jest wzrost zatrudnienia, które w 2014 r.
w sektorze przedsiębiorstw sięgnęło średnio 5.529 tys. osób i było o 0,6% wyższe niż w 2013 r. Realne
104
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
tempo wzrostu płac, po ich spadku w II kwartale (kw/kw), sukcesywnie rosło, natomiast ich roczny
wzrost utrzymywał się powyżej 3%. Ze względu na deflację, w II połowie roku rosła siła nabywcza płac.
Realne dochody do dyspozycji brutto sektora gospodarstw domowych wzrosły w całym 2014 roku o
2,9%. Poprawa sytuacji na rynku pracy, a także złagodzenie przez banki kryteriów i warunków
udzielania kredytów konsumpcyjnych, sprzyjały większej skłonności do zaciągania zobowiązań. W
marcu 2013 roku nastąpiło przełamanie trendu spadkowego wielkości zadłużenia z tytułu kredytów
konsumpcyjnych. We wrześniu 2014 r. wykorzystanie kredytów konsumpcyjnych do finansowania
konsumpcji osiągnęło dotąd nienotowany poziom, przekraczając 137 mld zł, choć udział kredytu w
finansowaniu konsumpcji spadł. W roku 2014 zarówno kredyty na nieruchomości, jak i na mieszkania
wzrosły o ponad 8%. O niemal 2% spadły natomiast zobowiązania gospodarstw domowych z tytułu
kredytów walutowych w obu tych kategoriach. Nominalna wartość zadłużenia gospodarstw domowych z
tytułu kredytów i pożyczek wzrosła w 2014 roku o 27,6 mld zł do łącznej kwoty 586,7 mld zł. Jest to
przyrost większy niż w latach 2012-2013.
Wykres 14 Wkład popytu krajowego oraz popytu zagranicy w latach 2005-2014
Źródło: GUS.
Wykres 15 Wkład składników popytu krajowego we wzrost PKB w latach 2008-2015
Źródło: GUS.
105
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Stan aktywów finansowych gospodarstw domowych w końcu grudnia 2014 r. wyniósł 1.625,7 mld zł, a
zatem był o 1,0% niższy niż przed kwartałem. Stan zobowiązań gospodarstw domowych wyniósł w tym
czasie 625,1 mld zł, czyli niemal tyle samo ile w poprzednim kwartale, oraz o 5,4% więcej niż przed
rokiem. W 2014 roku odnotowano spowolnienie tempa przyrostu aktywów finansowych gospodarstw
domowych do 4,5% (z 9,5% w roku 2013). Najszybciej przyrastała gotówka oraz depozyty ogółem.
Spadek natomiast nastąpił w długoterminowych dłużnych papierach wartościowych oraz udziałach
kapitałowych i jednostkach uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. Depozyty stanowią wciąż
największą część w strukturze aktywów gospodarstw domowych, a ich udział wobec poprzedniego roku
się zwiększył. W wyniku transferu środków z OFE do ZUS nastąpiła zmiany struktury aktywów
gospodarstw domowych.
Na koniec 2014 r. łączny stan aktywów zgromadzonych w systemach ubezpieczeniowych i emerytalnorentowych sektora gospodarstw domowych wyniósł 268,3 mld zł i był niższy o 35,2%, w porównaniu z
rokiem poprzednim.25 W wyniku tego udział tej kategorii aktywów zmniejszył się z 26,6% w 2013 r. do
16,5% w 2014 r., jednocześnie powiększając agregat pozostałe kwoty do otrzymania o 9,5 pkt.proc. do
11,7% całości aktywów.
Wykres 16 Zmiany rocznej konsumpcji prywatnej (dane wyrównane sezonowo) oraz cen konsumpcyjnych
2008-2015
Źródło: GUS.
W 2014 roku popyt krajowy wzrósł o 4,9% wobec roku poprzedniego. Było to wypadkową przyrostu
akumulacji i spożycia. Popyt krajowy, według danych kwartalnych, rósł nieprzerwanie od trzeciego
kwartału 2013 roku, po serii spadków 2012-2013. Maksymalny wzrost (r/r) osiągnął w drugim kwartale
2014 roku (6,1%). We wszystkich kwartałach obserwowaliśmy wysoki wzrost inwestycji. Wkład tej
kategorii we wzrost gospodarczy w każdym z kwartałów zdecydowanie przekraczał 1 pkt. proc., w
ostatnim kwartale wkład inwestycji sięgnął 2,3 pkt. proc. W drugim kwartale 2014 najsilniej działał
składnik wynikający z odbudowy zapasów. Natomiast wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych
kontrybuowały średnio 1,8 pkt proc.
Zapis tej operacji w rachunkach finansowych sektora gospodarstw domowych polegał na pomniejszeniu kwot transakcji w
formie aktywów z tyt. uprawnień emerytalnych w agregacie Systemy ubezpieczeniowe i emerytalno-rentowe , a jednocześnie
na powiększeniu agregatu Pozostałe kwoty do otrzymania.
25
106
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
4.3. Wpływ inwestycji na dynamikę PKB
Nakłady inwestycyjne, pomimo znaczących wahań, stanowiły jeden z głównych i stabilnych w
poszczególnych okresach czynników wzrostu. W latach 2003-2014 średnie realne tempo wzrostu
nakładów inwestycyjnych wyniosło 5,9%, a więc było szybsze od tempa wzrostu gospodarczego. Na tle
pozostałych krajów regionu osiągaliśmy najlepsze wyniki. W latach 2009-2010 odnotowaliśmy spadek
aktywności inwestycyjnej. Ponowny spadek inwestycji wystąpił w 2012 r. jako efekt tzw. drugiej fali
kryzysu. Jednak skala tych spadków była umiarkowana. W 2014 nakłady brutto na środki trwałe były
zbliżone do średniej notowanej w latach 2003-2008. Stopniowa odbudowa tego ważnego czynnika
wzrostu nastąpiła już w drugiej połowie 2013 roku, nabrała tempa w 2014 r. i jest kontynuowana w 2015
roku. Wzrost inwestycji w I kwartale 2015 r. wyniósł 11,4%.
Tabela 40 Średnia dynamika nakładów brutto na środki trwałe w okresie 2003-2014
2003-2008
2009-2014
2003-2014
Czechy
5,6
-2,0
1,7
Niemcy
1,9
0,6
1,2
Węgry
3,0
-1,5
0,7
Polska
9,5
2,5
5,9
Słowacja
6,1
-1,4
2,2
Strefa euro
2,6
-2,6
0,0
Źródło: Obliczenia MG DSA na podstawie danych OECD.
2014
2002=100
2008=100
122,7
88,4
115,8
103,5
109,3
91,4
199,7
116,1
130,6
91,6
100,0
85,6
Badania koniunktury wskazują, że stopień wykorzystania mocy produkcyjnych w działach przetwórstwa
przemysłowego w Polsce jest wysoki, uwzględniając jego historyczne wskazania. Pozostaje jednak
poniżej analogicznych wskaźników dla UE, strefy euro, ale powyżej wskazań dla krajów regionu.
Ponieważ po kryzysie różnice pomiędzy wskazaniami dla Polski i rozwiniętymi krajami UE znacząco
zmalały, obecny wysoki poziom wykorzystania mocy produkcyjnych sugeruje nasilenie procesów
inwestycyjnych w polskiej gospodarce w najbliższej perspektywie.
Tabela 41 Stopy akumulacji i inwestycji na tle zmian PKB i nakładów na środki trwałe (%)
2007
Tempo wzrostu PKB
7,2
Tempo zmian nakładów brutto na środki
19,2
trwałe
Stopa akumulacji brutto
24,8
Stopa inwestycji brutto w środki trwałe
21,9
Źródło: Obliczenia DSA MG na podstawie danych GUS.
2008
3,9
2009
2,6
2010
3,7
2011
4,8
2012
1,8
2013
1,7
2014
3,4
8,4
-1,9
-0,4
9,3
-1,5
1,1
9,2
24,3
22,6
20,2
21,1
21,0
19,8
22,2
20,3
20,6
19,4
19,1
18,8
20,2
19,5
Tabela 42 Nakłady brutto sektora prywatnego oraz rządowego w latach 2008-2014 (% PKB)
UE-28
sektor
Strefa euro
prywatny
Polska
UE-28
sektor
Strefa euro
rządowy
Polska
Źródło: AMECO.
2008
b.d
19,6
17,8
b.d
3,3
4,8
2009
b.d
17,5
16,1
b.d
3,6
5,1
2010
b.d
17,2
14,2
b.d
3,4
5,6
2011
b.d
17,6
14,4
b.d
3,1
5,9
2012
16,6
17,2
14,7
3,0
2,9
4,7
2013
16,3
16,7
14,7
2,9
2,8
4,1
2014
16,4
16,8
15,1
2,9
2,7
4,4
W 2014 r. inwestycje przedsiębiorstw wzrosły o 8,7%. Najsilniej rosły nakłady na środki transportu
(23,6%). Notowane przez dwa poprzednie lata spadki nakładów na budynki i budowle zostały
zahamowane i w roku 2014 wzrost wyniósł 5,5%. To, wraz ze wzrostem dynamiki zakupu maszyn i
urządzeń (11,3%), świadczy o zwiększeniu udziału projektów polegających na rozbudowie potencjału
107
MINISTERSTWO GOSPODARKI
produkcyjnego przedsiębiorstw, kosztem modernizacyjnych. Ta wzmożona aktywność inwestycyjna
skłoniła firmy do zwiększenia zadłużenia z tytułu kredytów długoterminowych (20%). Największą
aktywność wykazywały przedsiębiorstwa energetyczne i transportowe. Sprzyjały temu zarówno wysoka
zdolność przedsiębiorstw do sfinansowania nowych projektów, jak i niski koszt pozyskania finansowania
zewnętrznego.
Wykres 17 Zmiany nakładów brutto na środki trwałe (lewa oś) i PKB (prawa oś) w latach 2008-2015
Źródło: GUS.
Ożywienie inwestycyjne potwierdza rosnąca liczba zadań inwestycyjnych, przy jednoczesnym spadku
wartości kosztorysowej podjętych inwestycji, będącej efektem deflacji w tym okresie. Ma ono także
szeroki charakter, bowiem dotyczy głównych sektorów, w tym przemysłu, transportu, a także handlu.
Wciąż spada jednak aktywność inwestycyjna w budownictwie.
Wykres 18 Wkład poszczególnych składników nakładów brutto na środki trwałe
Źródło: GUS.
108
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
4.4. Wpływ eksportu na dynamikę PKB
Eksport od początku transformacji był jednym z głównych i stabilnych czynników stymulujących rozwój
gospodarczy w Polsce. Po wstąpieniu do UE proces ten został podtrzymany, podobnie jak w innych
krajach naszego regionu, które notowały nawet szybszy wzrost przed kryzysem. Po kryzysie w 2008
roku, tempo eksportu zwolniło, choć to spowolnienie w przypadku Polski nie było tak znaczące jak w
innych krajach naszego regionu oraz w strefie euro. W efekcie średnie tempo wzrostu eksportu po 2008
roku wyniosło 4,7% i było najszybsze spośród krajów regionu. Pomimo umiarkowanej skali ożywienia
wśród partnerów handlowych Polski, także w 2014 eksport pozytywnie wpływał na wzrost gospodarczy
w Polsce. Jednak ożywienie popytu krajowego spowodowało także wzrost importu i wkład eksportu
netto we wzrost gospodarczy był negatywny.
Tabela 43 Średnia dynamika realnych zmian eksportu towarów i usług w okresie 2003-2014
2003-2008
2009-2014
2003-2014
Czechy
14,1
4,3
9,1
Niemcy
7,2
2,4
4,7
Węgry
13,2
3,0
7,9
Polska
10,2
4,7
7,4
Słowacja
15,3
4,4
9,7
Strefa euro
5,0
1,9
3,4
Źródło: Obliczenia MG DSA na podstawie danych Eurostat.
2014
2002=100
2008=100
283,3
128,5
174,3
115,0
250,3
119,2
236,0
131,9
303,4
129,3
150,0
112,2
Wykres 19 Wkład eksportu i importu dóbr i usług we wzrost gospodarczy 2008-2015
Źródło: GUS.
Wkład eksportu netto do PKB neutralny w pierwszym kwartale 2014 roku, w kolejnych trzech kwartałach
był ujemny, by ponownie wpływać pozytywnie na wzrost gospodarczy w pierwszym kwartale 2015 roku.
We wszystkich kwartałach 2014 roku negatywnie na wzrost gospodarczy wpływał import (najsilniej w
drugim kwartale 2014 roku). W drugiej połowie roku nastąpiła stopniowa odbudowa eksportu, do czego
przyczyniło się także osłabienie złotego względem dolara amerykańskiego i utrzymanie względnie
stabilnej pozycji wobec euro. Wśród czynników osłabiających wzrost importu, pomimo ożywienia popytu
wewnętrznego, było zatrzymanie procesu odbudowy zapasów w drugiej połowie 2014 roku, które w
znacznym stopniu przyczyniło się do pozytywnego wkładu eksportu netto w I kwartale 2015 roku.
109
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Silny trend szybszego wzrostu eksportu niż PKB przekłada się na stopniowe zwiększanie się otwartości
naszej gospodarki na wymianę międzynarodową. Realne tempo wzrostu eksportu było w latach 20032008, a więc przed kryzysem, średnio ponad dwukrotnie wyższe od wzrostu PKB. Większe otwarcie na
wymianę międzynarodową pozwala na ograniczenie wpływu zaburzeń wewnętrznych, z drugiej strony
zwiększa wrażliwość na zaburzenia zewnętrzne. Należy zauważyć, że po trzech latach spadku udziału
polskiego eksportu w wymianie handlowej w latach 2010-2012, w latach 2013-2014 udział ten ponownie
rośnie, zatem dynamika wymiany handlowej Polski, przewyższa tę notowaną w gospodarce światowej.
Zwiększenie wymiany handlowej powoduje też, że rośnie wpływ porozumień handlowych, także tych o
charakterze regionalnym i ponadregionalnym, takich jak TTIP (Transatlantic Trade and Investment
Partnerhip).
Wśród głównych czynników dynamizujących polski eksport, obok tych kształtujących koszty produkcji
oraz kształtowania się kursu walutowego, należy wskazać także te pozacenowe, których rola będzie
wzrastała wraz ze stabilizacją światowej koniunktury. Dotyczy to głównie rosnącej roli marki produktu,
jak też dostosowania produktów do gustów klientów na poszczególnych rynkach oraz efektywny
marketing. Poważną rolę odgrywają także skojarzone z eksportem usługi.
Deficyt na rachunku bieżącym bilansu płatniczego w 2014 roku wyniósł 5,3 mld EUR (wobec 5,2 mld
EUR w 2013), a w odniesieniu do PKB utrzymał się na poziomie 1,3%. Rekordowy napływ kapitału
rejestrowany na rachunku kapitałowym ponad dwukrotnie wyższy od deficytu na rachunku bieżącym
wyniósł 10,8 mld UER. Spadła zaś nadwyżka na rachunku finansowym: wzrost polskich inwestycji za
granicą zneutralizował znaczący napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do naszego kraju,
podobnie wyglądała sytuacja inwestycji portfelowych. Rosły także pozostałe polskie inwestycje za
granicą, a napływ analogicznych do Polski zmalał. W efekcie tego nieznacznemu pogłębieniu uległa
(ujemna) międzynarodowa pozycja inwestycyjna (netto) Polski, co przy wzroście nominalnego PKB
spowodowało, że jej stosunek do PKB spadł z 68,3% w 2013 roku do 67,4% PKB w 2014 roku. Bardziej
właściwa dla oceny równowagi zewnętrznej miara, tj. dług zewnętrzny netto26 spadł znacznie silniej z
36% PKB do 20,1% PKB w 2014 roku.
Wykres 20 Zmiany eksportu dóbr i usług (lewa oś) oraz wzrost gospodarczy (prawa oś) w latach 20082015
Źródło: GUS.
Dług zewnętrzny netto nie uwzględnia stabilnych form napływu kapitału, w postaci kapitałów własnych oraz instrumentów
pochodnych.
26
110
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wykres 21 Relatywne jednostkowe koszty pracy oraz realny efektywny kurs walutowy(prawy panel) w
Polsce na tle innych krajów oraz strefy euro (2005=100).
Źródło: OECD i Eurostat.
Relatywne jednostkowe koszty pracy w całej gospodarce pozostają stabilne i po znaczącym wzroście w
roku 2008 znajdują się na poziomie zbliżonym do notowanego w 2005 roku. Stabilny pozostaje także
realny efektywny kurs walutowy, podobnie jak w innych krajach naszego regionu. Wyjątkiem jest tu
Słowacja, gdzie relatywne jednostkowe koszty pracy wzrosły znacząco i ustabilizowały się na wysokim
poziomie od 2010 roku.
4.5. Rola sektorów w tworzeniu PKB
Wartość dodana brutto w 2014 roku wzrosła o 3,2% względem 2013 r., zatem nieco wolniej niż wzrost
PKB. Wartość dodana stanowiła blisko 89% PKB. Pozostała część to podatki od produktów,
pomniejszone o dotacje do produktów. W roku 2014 wszystkie sektory pozytywnie wpływały na wzrost
gospodarczy. Wśród nich największy wkład miał przemysł (0,9 pkt.proc.) oraz handel i naprawa (0,6
pkt.proc.). Istotny wpływ miały też transport i gospodarka magazynowa oraz budownictwo po 0,3 pkt.
proc.
Wkład przemysłu we wzrost w 2009 roku był po raz pierwszy w historii negatywny. W 2010 roku sektor
ten, który w okresie szybkiego wzrostu rośnie wyraźnie szybciej niż wartość dodana ogółem, szybko
powrócił do tej tendencji. W latach 2010-2011, kiedy to wkład przemysłu w tworzenie wartości dodanej
był zbliżony i osiągnął 1,9 pkt. proc., miał większą skalę wpływu niż usługi rynkowe. W kolejnych latach
nie odnotowano już tak znacznego wpływu tego sektora. W roku 2014 wkład przemysłu w tworzenie
wartości dodanej wyniósł 0,9 pkt. proc. Znacznym fluktuacjom podlega sektor budownictwa. W latach
2008 i 2012 odnotowano spadki wartości dodanej w tym sektorze. W latach 2009-2011 doszło do
przyspieszenia dynamiki i wówczas wpływ tego sektora był największy. W roku 2013, budownictwo
miało neutralny wpływ na wzrost gospodarczy, jednak już rok 2014 charakteryzowało umiarkowane
ożywienie. Niewielki, choć dodatni wkład sektora usług nierynkowych jest nieprzerwanie utrzymywany.
111
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 44 Zmiany PKB i wartości dodanej brutto w latach 2008-2014 (%)
Wyszczególnienie
PKB
Wartość dodana
w tym:
Rolnictwo
Przemysł
Budownictwo
Handel; naprawa pojazdów samochodowych
Transport i gospodarka magazynowa
Zakwaterowanie i gastronomia
Informacja i komunikacja
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
Obsługa rynku nieruchomości
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna;
Administrowanie i działalność wspierająca
Administracja publiczna i obrona narodowa; Obowiązkowe
zabezpieczenia społeczne; Edukacja; Opieka zdrowotna i
pomoc społeczna
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją oraz
pozostała działalność usługowa oraz gospodarstwa domowe
zatrudniające pracowników oraz wytwarzające produkty na
własne potrzeby
Źródło: GUS.
2008
3,9
3,8
2009
2,6
2,9
2010
3,7
3,8
2011
4,8
4,7
2012
1,8
1,8
2013
1,7
1,8
2014
3,4
3,2
-2,8
5,9
-0,8
5,3
-5,4
-1,3
9,2
11,6
0,0
13,1
-0,3
11,6
4,6
-3,5
2,5
4,0
-8,8
1,2
-6,7
8,6
6,1
3,9
0,5
0,2
1,2
-1,9
5,6
1,3
8,5
10,8
-2,6
12,5
7,7
6,5
9,0
4,2
-4,7
2,0
-3,2
3,2
11,7
4,2
10,1
-10,5
1,9
6,3
1,3
0,3
0,1
0,2
6,6
3,8
13,2
-1,1
3,8
4,1
4,7
3,5
6,5
2,6
0,7
3,2
1,3
10,5
5,3
0,2
5,4
4,3
4,2
1,7
1,3
4,6
0,9
0,9
0,3
0,9
1,4
1,8
1,4
5,8
3,5
3,4
5,2
1,7
Tabela 45 Zmiany w strukturze tworzenia wartości dodanej w latach 2005, 2008-2014 w cenach bieżących
Wyszczególnienie
2005
Rolnictwo
3,3
Przemysł
25,2
Budownictwo
6,9
Handel; naprawa pojazdów
samochodowych
19,1
H
Transport i gospodarka
magazynowa
5,5
I
Zakwaterowanie i gastronomia
1,2
J
Informacja i komunikacja
4,4
K
Działalność finansowa
i ubezpieczeniowa
3,9
L
Obsługa rynku nieruchomości
6,1
M-N
Działalność profesjonalna, naukowa
i techniczna; Administrowanie i
działalność wspierająca
6,5
O-Q
Administracja publiczna i obrona
narodowa; Obowiązkowe
zabezpieczenia społeczne;
Edukacja; Opieka zdrowotna i
pomoc społeczna
15,5
R-U
Działalność związana z kulturą,
rozrywką i rekreacją oraz pozostała
działalność usługowa oraz
gospodarstwa domowe
zatrudniające pracowników oraz
wytwarzające produkty na własne
potrzeby
2,4
Źródło: Obliczenia DSA MG na podstawie danych GUS.
A
B-E
F
G
2008
2,9
25,0
7,9
2009
2,9
24,8
8,3
2010
3,0
24,7
8,3
2011
3,3
25,4
8,3
2012
3,2
25,2
7,6
2013
3,3
24,9
7,4
2014
3,4
25,1
7,5
18,7
19,1
19,4
18,5
19,2
19,1
19,2
5,4
1,2
4,2
5,6
1,2
4,1
5,3
1,2
3,9
5,5
1,2
3,8
6,1
1,2
3,8
6,0
1,3
3,8
6,6
1,3
3,5
4,2
5,6
3,9
5,2
4,1
5,3
4,3
5,2
4,0
5,2
4,2
5,1
4,1
5,1
7,2
7,2
7,0
7,0
7,2
7,4
7,4
15,3
15,3
15,4
15,0
14,8
14,9
14,3
2,3
2,3
2,4
2,4
2,4
2,6
2,6
Znajomość struktury sektorowej tworzenia PKB oraz dynamiki wartości dodanej brutto
w poszczególnych sektorach pozwala dokonać sektorowej dekompozycji źródeł wzrostu
gospodarczego.
112
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wykres 22 Dekompozycja sektorowa wzrostu PKB w latach 2005-2014
Źródło: Obliczenia DSA MG na podstawie danych GUS.
4.6. PKB per capita w Polsce na tle innych krajów
Wartość nominalna PKB w 2014 roku wyniosła 1.728,7 mld zł. Uwzględniając siłę nabywczą pieniądza,
PKB per capita wzrósł z poziomu 49,8% przeciętnej dla krajów UE-27 w 2005 roku do 69% w roku
2014.
Wg szacunków Eurostatu PKB per capita wzrósł realnie w Polsce w 2014 roku o 3,5%, podczas gdy w
całej Unii Europejskiej wzrósł o 1,1%.
Tabela 46 PKB per capita wybranych krajów UE (wg parytetu siły nabywczej) w latach 2005, 2011-2014
w tys. EUR
2011
25,3
27,4
2011
26,0
28,1
2012
26,5
28,4
2013
26,6
28,4
2014
27,3
29,1
2005
100,0
108,3
2011
100,0
108,1
2011
100,0
108,0
2012
100,0
107,4
2013
100,0
106,8
2014
100,0
106,3
18,6 20,6
26,9 30,2
Niemcy
14,4 16,4
Węgry
11,6 15,6
Polska
13,8 18,5
Słowacja
Źródło: Eurostat STRIND.
21,6
31,8
17,0
16,6
18,9
21,8
32,5
17,1
17,4
19,6
21,9
32,6
17,6
17,9
20,0
22,7
33,5
18,6
18,8
20,8
80,3
116,0
62,1
49,8
59,7
81,2
119,3
64,8
61,8
73,1
82,9
122,1
65,3
64,0
72,7
82,4
122,8
64,6
65,7
73,9
82,5
122,4
66,3
67,3
75,3
83,0
122,5
68,1
68,9
76,1
UE-28
Strefa euro
Republika
Czeska
2005
23,2
25,1
w relacji do średniej UE (UE28=100)
113
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
5. RYNEK PRACY
5.1. Pracujący
W 2014 roku sytuacja na rynku pracy nieznacznie poprawiła się, choć nie doszło do zdecydowanego
przełamania negatywnych tendencji. Liczba pracujących w wieku 15 lat i więcej wynosiła 15,9 mln,
a w grupie 20-64 lata 15,5 mln. W tym okresie wskaźnik zatrudnienia, określający udział ludności
pracującej w wieku 20-64 lata w ogólnej liczbie ludności tej grupy wiekowej wyniósł 66,5% (wyznaczony
do 2020 roku cel dla Polski zgodnie ze strategią Europa 2020 to 71%).
Tabela 47 Pracujący w wieku 20-64 lata w latach 2008-2014
Wyszczególnienie
2008
2009
2010
2011
Liczba pracujących (w tys.)
15.400
15.491
15.100
15.204
rok poprzedni = 100
103,8
100,6
97,5
100,7
Źródło: Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności, Eurostat, obliczenia DSA MG.
2012
15.244
100,3
2013
15.227
99,9
2014
15.508
101,8
Tabela 48 Sytuacja na rynku pracy w Polsce w latach 2008–2014 w grupie wiekowej 20-64 (%)
Wyszczególnienie
2008
2009
2010
2011
Współczynnik aktywności
69,9
70,6
71,1
71,3
zawodowej27
Wskaźnik zatrudnienia
65,0
64,9
64,3
64,5
Źródło: Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności, Eurostat, obliczenia DSA MG.
2012
2013
2014
71,9
72,3
73,0
64,7
64,9
66,5
Po systematycznym wzroście wskaźnika zatrudnienia dla UE-28 od roku 2002, wskutek kryzysu
gospodarczego w latach 2009 i 2010 nastąpiło odwrócenie trendu i spadek wartości wskaźnika
odpowiednio o 1,4 pkt. proc. i 0,3 pkt. proc. W roku 2014 wskaźnik ukształtował się na poziomie 69,2%
(wzrost o 0,8 pkt. proc.). Wskaźnik zatrudnienia w Polsce (66,5%) jest nadal jednym z niższych w Unii
Europejskiej. Niższy od Polski wskaźnik zatrudnienia odnotowano w Bułgarii (65,1%), Rumunii (65,7%),
Hiszpanii (59,9%), Grecji (53,3%), Chorwacji (59,2%), Słowacji (65,9%), we Włoszech (59,9%) oraz na
Malcie (66,3%).28.
W Polsce, podobnie do większości krajów UE, istotnym problemem jest poziom zatrudnienia wśród
osób młodych. Tylko nieliczne kraje mogą poszczycić się wysokimi wskaźnikami zatrudnienia w tej
grupie wiekowej - Niderlandy i Malta mają wskaźnik bliski 70%. Wraz z pogorszeniem sytuacji
gospodarczej w następstwie światowego kryzysu finansowego w roku 2009, nastąpiło odwrócenie
trendu poprawy wskaźników zatrudnienia najmłodszej grupy pracowników. W 2014 r. pracowało tylko
24% młodych Greków oraz blisko 30% osób w wieku 20-24 w Hiszpanii i we Włoszech, a także ponad
Współczynnik aktywności zawodowej jest to procentowy udział aktywnych zawodowo (osób pracujących oraz
bezrobotnych) w ogólnej liczbie ludności danej kategorii. Wskaźnik zatrudnienia jest to procentowy udział pracujących
w ogólnej liczbie ludności danej kategorii, natomiast stopa bezrobocia jest to procentowy udział bezrobotnych w liczbie
aktywnych zawodowo. Bezrobocie rejestrowane obejmuje osoby, które zgodnie z ustawą o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu
bezrobociu określane są jako bezrobotne i zarejestrowane w odpowiednim powiatowym urzędzie pracy.
28 Dane BAEL Eurostat dla grupy osób w wieku 20-64 lata.
27
115
MINISTERSTWO GOSPODARKI
30% osób w Chorwacji, Bułgarii czy Luksemburgu. Polska ze wskaźnikiem 43,8% również odstaje
in minus od średniej UE. Wyraźna dysproporcja (ponad 9 pkt. proc.) pomiędzy danymi dla Polski i UE
widoczna jest również w grupach wiekowych osób starszych (przedział wiekowy 55-64).
Wykres 23 Wskaźniki zatrudnienia dla Polski i UE-28 wg grup wiekowych (grupa 20-64)
Źródło: Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności, Eurostat, obliczenia DSA MG.
W 2014 r. poziom przeciętnego zatrudnienia29 w Polsce wyniósł 8.218 tys. (wzrost o 0,2% w
porównaniu z 2013 r.). Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w 2014 r. ukształtowało się
na poziomie 5.529 tys., tj. o 0,6% więcej niż w 2013 r. (wobec spadku o 1% przed rokiem). Wzrost
odnotowano w informacji i komunikacji, administrowaniu i działalności wspierającej oraz w
przetwórstwie przemysłowym. Najbardziej obniżyło się zatrudnienie w budownictwie, górnictwie i
wydobywaniu oraz w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą
wodę.
Tabela 49 Przeciętne zatrudnienie (w tys.) w sektorze przedsiębiorstw w latach 2012-2014
Ogółem
Przemysł
Górnictwo i wydobywanie
Przetwórstwo przemysłowe
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię
elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę
Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i
odpadami, rekultywacja
Budownictwo
Handel i naprawy
Transport i gospodarka magazynowa
Zakwaterowanie i gastronomia
Informacja i komunikacja
Obsługa rynku nieruchomości
Administrowanie i działalność wspierająca
Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS.
2012
5.549
2.471
171
2.045
2013
5.494
2.446
168
2.029
144
136
110
486
1.122
482
112
171
97
308
2013/2012
99,0
99,0
98,5
99,2
2014
5.529
2.473
157
2.071
2014/2013
100,6
101,1
93,5
102,1
94,1
128
94,5
114
102,7
116
101,7
444
1.115
484
110
175
94
322
91,3
99,4
100,3
98,2
102,3
96,9
104,5
410
1.130
484
108
180
96
330
92,3
101,3
100,1
98,8
103,1
101,9
102,4
Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, oraz bez rolnictwa indywidualnego, fundacji,
stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społecznych, organizacji pracodawców, samorządu
gospodarczego i zawodowego oraz w działalności związanej z obroną narodową i bezpieczeństwem publicznym.
29
116
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Spośród działów o znaczącym udziale w zatrudnieniu w 2014 r. wzrost przeciętnego zatrudnienia
obserwowano m.in. w przedsiębiorstwach zajmujących się produkcją mebli (o 6,4%), produkcją
komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (o 5,4%), produkcją skór i wyrobów skórzanych
(o 5%), produkcją pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (o 5%), produkcją wyrobów
tekstylnych (o 4,9%) a także produkcją wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (o 4,6%). Największy
spadek zatrudnienia nastąpił w budowie budynków (o 11,1%). Obniżyło się również zatrudnienie m.in. w
wydobywaniu węgla kamiennego i węgla brunatnego (o 9,5%), budowie obiektów inżynierii lądowej i
wodnej (o 6,3%), robotach budowlanych specjalistycznych (o 5,1%) oraz produkcji odzieży (o 4,7%).
Wykres 24 Przeciętne zatrudnienie (w tys.) w sektorze przedsiębiorstw w latach 2007–2015
Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS, obliczenia DSA MG.
5.2. Bezrobocie i stopa bezrobocia
W 2014 roku liczba osób bezrobotnych w Polsce w grupie wiekowej 20-64 lata wyniosła 1.515,1 tys.
osób. W stosunku do roku 2013 liczba bezrobotnych spadła o 222,2 tys. Stopa bezrobocia (BAEL)
wyniosła 8,9%, przy czym w przypadku kobiet stopa bezrobocia wyniosła 9,5%, a w przypadku
mężczyzn 8,4%.30
Według statystyk bezrobocia rejestrowanego, na koniec 2014 roku bez pracy pozostawało 1.825 tys.
osób. Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 11,5% i była o 1,9 pkt. proc. niższa niż przed rokiem.
Od 2009 r. liczba zarejestrowanych w urzędach pracy bezrobotnych zwiększała się z roku na rok aż do
2013 roku. Najwyższy wzrost zanotowany został w 2009 r. - bezrobocie zwiększyło się do 1.893 tys.
osób, czyli o 28,4%. W końcu 2014 r. w ewidencji bezrobotnych zarejestrowanych było o 332,7 tys.
mniej niż rok wcześniej (spadek o 15,4%). Utrzymało się bardzo duże terytorialne zróżnicowanie
bezrobocia. W końcu 2014 r. w porównaniu z 2013 r. poziom bezrobocia rejestrowanego obniżył się we
wszystkich województwach. Najwyższą stopę bezrobocia zanotowano w województwach warmińskomazurskim (18,9%), kujawsko-pomorskim (15,7%) i zachodniopomorskim (15,6%). Najniższą stopą
bezrobocia charakteryzowały się województwa: wielkopolskie (7,8%), śląskie (9,6%), mazowieckie
(9,8%) i małopolskie (9,9%).
30
Dane BAEL, GUS.
117
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Wykres 25 Stopa bezrobocia BAEL i bezrobocia rejestrowanego w Polsce w latach 2007-2015
Źródło: Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności, Eurostat, GUS, obliczenia DSA MG.
Bezrobocie ma w Polsce w znacznym stopniu charakter długookresowy. Wśród zarejestrowanych
w urzędach pracy bezrobotnych ponad 57% to osoby długotrwale bezrobotne.
5.3. Strukturalne niedopasowania na rynku pracy
Procesy modernizacyjne i restrukturyzacyjne zachodzące w polskiej gospodarce przyczyniają się do
zmian struktury popytu na pracę zarówno na lokalnych rynkach pracy jak i na rynku krajowym. Zmiany
struktury popytu na pracę wymagają odpowiedniego dostosowania podaży pracy poprzez rozwój
kwalifikacji pracowników oraz zwiększenie ich mobilności, związanej z gotowością do podjęcia pracy
poza miejscem aktualnego zamieszkania.
Zauważalne jest powiązanie poziomu wykształcenia ze wskaźnikiem stopy bezrobocia. Wyższe
wykształcenie wciąż jest czynnikiem obniżającym ryzyko wystąpienia bezrobocia. Należy ponadto
zauważyć, iż to właśnie w tej grupie stopa bezrobocia w Polsce była niższa od średniej UE-28 i wyniosła
w roku 2014 roku, 4,7% (UE-28 - 6,1%).
Podnoszenie kwalifikacji zawodowych nie jest w Polsce zjawiskiem powszechnym. W okresie 20112013 jedynie 4,5% osób, wśród osób niepracujących zawodowo, wskazało brak kwalifikacji
wymaganych przez pracodawcę jako przyczynę (subiektywną) pozostawania bez zatrudnienia.
Zaledwie 9,6% osób 25 lat i więcej podjęło w okresie 2011-2013 jakąkolwiek aktywność dotyczącą
podnoszenia kwalifikacji zawodowych czy innych umiejętności (w okresie 2009-2011 wskaźnik ten był
na poziomie 10,7%). Analiza struktury tych osób pokazuje, iż częściej działania dokształcające
podejmowały kobiety (56,1% do 43,9%)31.
31
Czapiński J., Panek T. (red.) (2013) Diagnoza społeczna 2013, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa.
118
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wykres 26 Stopa bezrobocia według poziomu wykształcenia (grupa wiekowa 20-64) w 2014 roku
Źródło: Opracowanie DSA MG na podstawie danych BAEL, GUS, Eurostat.
Tabela 50 Udział osób w wieku 25 lat i więcej uczestniczących w podnoszeniu swoich kwalifikacji
zawodowych czy innych umiejętności w latach 2007-2013
2007 - 2009
2009 - 2011
2011 - 2013
ogółem
11,9
10,7
9,6
wg płci
kobiety
51,9
54,0
56,1
mężczyźni
48,1
46,0
43,9
wg wykształcenia
wyższe i policealne
57,4
62,2
63,4
średnie
29,0
24,7
25,2
zasadnicze zawodowe
11,9
10,6
9,5
podstawowe i poniżej
1,7
2,5
1,9
Źródło: Czapiński J., Panek T. (red.) (2013) Diagnoza społeczna 2013, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa.
Ramka 9 Nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
Mając na uwadze konieczność przeprowadzenia reformy polskiego rynku pracy przygotowano ustawę z dnia 14
marca 2014 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw,
w której zostały zawarte innowacyjne rozwiązania mające m.in. na celu zwiększenie oddziaływania polityki rynku
pracy na wzrost zatrudnienia, łagodzenie skutków niedopasowania strukturalnego, oraz poprawę efektywności
polityki rynku pracy. Ustawa przewiduje w szczególności wsparcie dla zatrudnienia młodych pracowników,
poprzez:
­ ułatwienie podejmowania zatrudnienia poprzez refundację składek na ubezpieczenia społeczne za
bezrobotnych do 30. roku życia podejmujących pierwszą pracę,
­ zwolnienie pracodawców z obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za zatrudnione osoby w wieku do 30 r.ż.,
­ wdrożenie nowych instrumentów wspierających zatrudnienie młodych ludzi na rynku pracy: bon
szkoleniowy, bon stażowy, bon zatrudnieniowy, bon na zasiedlenie.
Ponadto ustawa przewiduje wsparcie pracodawców zatrudniających bezrobotnych w wieku 50 PLUS:
­ przyznanie przez starostę pracodawcy albo przedsiębiorcy przez okres 12 lub 24 miesięcy
dofinansowania wynagrodzenia za zatrudnionego bezrobotnego, który jednocześnie ukończył co
najmniej 50 lat,
­ utworzenie ze środków Funduszu Pracy Krajowego Funduszu Szkoleniowego z przeznaczeniem na
finansowanie kształcenia i szkolenia pracowników.
119
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Obserwowana jest wyraźna korelacja intensywności procesu dokształcania z wiekiem, poziomem
wykształcenia oraz miejscem zamieszkania. Ilość osób uczestniczących w podnoszeniu kwalifikacji
zmniejsza się wraz z ich wiekiem. Wśród osób dokształcających się dominują osoby w wykształceniem
wyższym i policealnym, które stanowiły 63,4% ogółu osób podnoszących swoje kwalifikacje w latach
2011-2013 (w latach 2009-2011 było to 62,2%). Wśród dokształcających się około połowy stanowią
osoby pochodzące z miast powyżej 100 tys. mieszkańców.32
Niedopasowania strukturalne są także skutkiem stosunkowo niskiej mobilności siły roboczej w Polsce.
Niewielka skala migracji wewnętrznych z obszarów o niskim popycie do obszarów o wysokim popycie
na pracę przyczynia się do utrzymywania przestrzennej koncentracji bezrobocia.
W ramach aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu powiatowe urzędy pracy oferują osobom
bezrobotnym i poszukującym pracy instrumenty wsparcia, które pomagają rozwinąć kompetencje i
zdobyć kwalifikacje zawodowe:
­ skierowanie na szkolenie,
­ sfinansowanie kosztów studiów podyplomowych,
­ sfinansowanie kosztów egzaminów, w tym prowadzących do uzyskania uprawnień/ licencji
zawodowych,
­ stypendium na kontynuowanie nauki w szkołach dla dorosłych lub na studiach niestacjonarnych
(pomoc rezerwowana jest tylko dla osób bezrobotnych z rodzin ubogich),
­ pożyczkę na szkolenie zawodowe,
­ skierowanie na przygotowanie zawodowe dorosłych,
­ skierowanie na staż.
Spośród aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu najczęściej wykorzystywanymi są staż i
szkolenie. W 2014 r. urzędy pracy na staż skierowały 221,6 tys. osób (wzrost o 11,6% w porównaniu z
rokiem poprzednim). Ze skierowania na staż w 2014 r. skorzystało 11,2% zarejestrowanych wobec 9%
w roku poprzednim. Staż u pracodawcy ukończyło 192 tys. osób bezrobotnych i poszukujących pracy.
Zatrudnienie w trakcie trwania lub w okresie do 3 miesięcy po ukończeniu stażu podjęło 72,4% osób,
które ukończyły staż (w 2013 r. było to 65,2%), co oznacza wzrost efektywności o 7,2 pkt. proc. Staż,
jak również przygotowanie zawodowe dorosłych organizowane są przy bezpośrednim udziale
pracodawców, którzy proponują i realizują program tych form aktywizacji.
W 2014 r. na szkolenie skierowano 79,2 tys. osób, o 7,6% mniej niż w roku poprzednim, jednak odsetek
korzystających z tej formy aktywizacji wśród bezrobotnych ogółem nieznacznie wzrósł (do 4%).
Szkolenia ukończyło prawie 78 tys. osób. Zatrudnienie w trakcie lub do 3 miesięcy po ukończeniu
szkolenia podjęło 51,9% szkolonych, co oznacza wzrost efektywności szkoleń o 5 pkt. proc. w stosunku
do 2013 r.
Dodatkowo, w celu lepszego dostosowania kwalifikacji do wymogów rynku pracy nowelizacja ustawy o
promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy wprowadziła od 27 maja 2014 r. nowe rozwiązanie trójstronne umowy szkoleniowe, system bonów, m.in. bon stażowy i bon szkoleniowy oraz Krajowy
Fundusz Szkoleniowy (KFS).
Krajowy Fundusz Szkoleniowy (KFS) jest rozwiązaniem systemowym, adresowanym do pracodawców,
wspomagającym przekwalifikowanie lub aktualizację wiedzy i umiejętności osób pracujących.
Jednocześnie, w zarządzaniu środkami KFS biorą udział partnerzy społeczni. W pierwszych dwóch
latach funkcjonowania (tj. 2014 r. i 2015 r.) KFS wspiera kształcenie ustawiczne pracowników i
32
Czapiński J., Panek T. (red.) (2013) Diagnoza społeczna 2013, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa.
120
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
pracodawców w wieku powyżej 45 lat, zapobiegając tym samym m.in. utracie przez te osoby
zatrudnienia z powodu kompetencji nieadekwatnych do wymagań dynamicznie zmieniającej się
gospodarki, co ma znaczenie zwłaszcza w kontekście przesuniętego wieku odchodzenia na emeryturę.
Od 27 maja do 31 grudnia 2014 r. wnioski o przyznanie środków z KFS złożyło ponad 1,7 tys.
pracodawców, w tym 36% pracodawców zatrudniających od 1 do 9 osób. Wsparciem KFS objętych
zostało ok. 11,5 tys. osób.
Trójstronne umowy szkoleniowe zawierane są przez starostę z pracodawcą i instytucją szkoleniową. W
umowach pracodawcy deklarują zatrudnienie bezrobotnego po odbytym szkoleniu, a w zamian za to w
umowach tych ujęte są w szczególności umiejętności i kwalifikacje wymagane od kandydatów do pracy
przez pracodawcę. Wymogi te są uwzględniane w programie szkolenia finansowanego przez powiatowy
urząd pracy z Funduszu Pracy. W ten sposób bezrobotni uzyskują pożądane przez pracodawcę
umiejętności. Szkolenie bezrobotnych w zakresie umiejętności i kwalifikacji gwarantujących zatrudnienie
w ramach trójstronnej umowy szkoleniowej rozpoczęło 239 osób bezrobotnych. 212 z nich zakończyło
udział w tej formie wsparcia w 2014 r.
System bonów jest adresowanych do osób bezrobotnych, które nie przekroczyły 30 roku życia. Celem
tego instrumentu jest pobudzanie i podtrzymywanie aktywności osób młodych w procesie poszukiwania
zatrudnienia. Bon szkoleniowy oraz bon stażowy stanowią gwarancję sfinansowania odpowiednio:
wskazanego przez bezrobotnego szkolenia niezbędnego do podjęcia zatrudnienia lub stażu u
wskazanego przez bezrobotnego pracodawcy, w tym kosztów dojazdu oraz niezbędnych badań
lekarskich i psychologicznych, a także dodatkowo zakwaterowania w przypadku szkolenia. Rozwiązanie
to umożliwia bezrobotnemu samodzielne wybranie sobie szkolenia/stażu u pracodawcy, które pozwoli
mu na zdobycie umiejętności umożliwiających wyjście z bezrobocia. Dodatkowo, pracodawcy, który
zatrudni bezrobotnego na okres 6 miesięcy po odbytym stażu (trwającym 6 miesięcy), starosta wypłaca
premię, która stanowi pomoc udzielaną zgodnie z warunkami dopuszczalności pomocy de minimis. Od
dnia wejścia w życie nowelizacji ustawy do 31 grudnia 2014 r. złożono: prawie 13,9 tys. wniosków o
przyznanie bonu stażowego, z których 11,9 tys. zostało rozpatrzonych pozytywnie (86,1%) oraz blisko 3
tys. wniosków o przyznanie bonu szkoleniowego, z których pozytywnie rozpatrzono 2,6 tys. (88,0%).
Nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 2014 roku wprowadziła również
instrument bezpośrednio wspierający mobilność zawodową, w postaci bonu na zasiedlenie. Bon jest
formą wsparcia adresowaną do młodych bezrobotnych podejmujących zatrudnienie, inną pracę
zarobkową lub działalność gospodarczą poza miejscem dotychczasowego zamieszkania. Aby
skorzystać ze wsparcia finansowego, którego wysokość sięga 2-krotności przeciętnego wynagrodzenia
za pracę, przeznaczonego na pokrycie kosztów zamieszkania związanych z podjęciem pracy, muszą
zostać spełnione trzy warunki:
­ podejmowana forma zatrudnienia musi podlegać ubezpieczeniom społecznym i za jej
wykonywanie osoba musi osiągać miesięczne wynagrodzenie brutto lub miesięczny przychód,
w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę;
­ osoba otrzymująca bon musi pozostawać w zatrudnieniu lub prowadzić działalność
gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy oraz
­ odległość od miejsca dotychczasowego zamieszkania do miejscowości, w której bezrobotny
zamieszka w związku z podjęciem nowej pracy wynosi, co najmniej 80 km lub czas dojazdu do
tej miejscowości i powrotu do miejsca dotychczasowego zamieszkania przekracza łącznie co
najmniej 3 godziny dziennie.
121
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Dzięki wprowadzeniu nowych instrumentów aktywizacyjnych bezrobotni i poszukujący pracy dysponują
innowacyjnymi rozwiązaniami wspierającymi podejmowanie zatrudnienia, w tym zwiększającymi
mobilność zatrudnieniową, zaś pracodawcy mają możliwość skorzystania z dodatkowych rozwiązań
ułatwiających tworzenie miejsc pracy dla osób bezrobotnych.
Ramka 10 Gwarancje dla młodzieży w Polsce33
Od stycznia do grudnia 2014 roku urzędy pracy przedstawiły propozycję objęcia formami aktywizacji w ramach
Gwarancji dla młodzieży 355,9 tys. osobom do 25 roku życia. W ramach programu Pierwszy biznes - Wsparcie w
starcie, który jest częścią Gwarancji dla Młodzieży realizowaną przez Bank Gospodarstwa Krajowego, do
pośredników finansowych wpłynęło ponad 400 wniosków pożyczkowych (Program jest realizowany od
17.11.2014 r., i w tym przypadku kryterium wiekowe zostało podniesione do 29 roku życia). W tym samym czasie
Ochotnicze Hufce Pracy, które są trzecim realizatorem Gwarancji dla Młodzieży objęły aktywizacją ponad 77 tys.
młodych osób.
Na koniec 2014 r. w urzędach pracy zarejestrowanych było 302 tys. osób do 25 roku życia (tj. 16,5% ogółu
zarejestrowanych). Rok wcześniej udział ten wyniósł 18,6%. Spadek w skali roku wyniósł 24,7%, tj. 99,1 tys.
osób.
Spadek liczby bezrobotnych, w tym młodzieży, był wynikiem z jednej strony spadku napływu do bezrobocia, przy
wzroście odpływu. Wzrost liczby wyrejestrowań wynikał z widocznego ożywienia na rynku pracy, które
przejawiało się przede wszystkim wyższą liczbą ofert pracy jakimi dysponowały urzędy pracy. Liczba ofert pracy
zgłoszona przez pracodawców do urzędów pracy w 2014 r. wyniosła 1.094,9 tys., i w porównaniu do 2013 roku
wzrosła aż o 220,8 tys., czyli o 25,3%. Pracodawcy zgłosili również 229,9 tys. ofert stażu pracy, tj. o 15,7% więcej
niż w 2013 r. Oferty stażu stanowiły 21% wszystkich ofert pracy zgłoszonych przez pracodawców w 2014 r.
Coraz większa część młodych ludzi w celu zwiększenia możliwości znalezienia odpowiedniej pracy decyduje się
na podnoszenie swoich kwalifikacji zawodowych zdobywając wyższe wykształcenie, a w jego trakcie odbywając
staże, praktyki, czy podejmując pracę. Sprzyja temu dynamiczny rozwój szkolnictwa, przede wszystkim
wyższego, co spowodowało, że na przestrzeni ostatnich 20 lat liczba studentów wzrosła ponad czterokrotnie. W
roku akademickim 2012/2013 w 453 szkołach wyższych kształciło się 1 676,9 tys. osób, podczas gdy w roku
szkolnym 1990/1991 było to niewiele ponad 400 tys. osób. Współczynnik skolaryzacji brutto wzrósł w tym czasie
z 12,9% do 51,8%.
5.4. Zagraniczne wyjazdy zarobkowe
W następstwie integracji Polski z Unią Europejską w 2004 roku i stopniowego otwierania rynków pracy
przez państwa członkowskie, wielu obywateli polskich zdecydowało się na wyjazd zarobkowy za
granicę. Skutkiem był istotny wzrost emigracji w pierwszych latach po akcesji.
Wyniki spisu powszechnego w 2011 roku potwierdziły obserwowany w ostatnich latach wzrost liczby
Polaków przebywających za granicą. Wykazały, że ponad 2 mln osób będących stałymi mieszkańcami
Polski, przebywało w momencie spisu dłużej niż 3 miesiące za granicą. Wśród emigrantów kobiety
stanowiły 51,1%.34
Spośród krajów, które od lat są głównymi kierunkami polskiej emigracji znaczący wzrost Polaków
zaobserwowano w Niemczech i Wielkiej Brytanii. Popularna jest również Irlandia, Holandia i Norwegia.
Polacy są najliczniejszą mniejszością narodową w Norwegii.
33
34
Źródło: gdm.praca.gov.pl
GUS (2013) Migracje zagraniczne ludności. Narodowy Spis Ludności i Mieszkań 2011, Warszawa.
122
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Obok wyjazdów zarobkowych obserwowane jest również zjawisko emigracji powrotnej. Głównym
powodem powrotów w latach 2011-2013 były przyczyny ekonomiczne (zadeklarowane przez 36,1%
emigrantów powrotnych w 2013 roku) takie jak: utrata pracy, zmniejszenie dochodów w porównaniu z
zarobkami w kraju oraz niemożność znalezienia pracy za granicą. Krótkookresowe zagraniczne wyjazdy
zarobkowe stanowią coraz częściej element życiowego planu, a ich naturalnym następstwem jest
ponowne osiedlenie się w Polsce (23,3% odpowiedzi w 2013 r.)35. Według danych z Narodowego Spisu
Powszechnego 2011 - 49,7% emigrantów planuje powrót do Polski, 11,7% nie zamierza wracać,
natomiast pozostałe osoby nie mają sprecyzowanych planów.36
Zjawiska migracyjne obejmują również napływ obcokrajowców na tereny Polski. Dotychczas liczba
imigrantów w Polsce jest nieznaczna. Spis ludności 2011 r. wykazał, że w Polsce przebywa 56,3 tys.
stałych mieszkańców innych krajów. Wśród stałych mieszkańców Polski jedynie 0,2% to cudzoziemcy.37
Jednym z motywów przyjazdu cudzoziemców jest podjęcie pracy w Polsce. W 2014 r. wydano ponad
43,6 tys. zezwoleń na pracę w Polsce dla obcokrajowców. Najliczniejszą grupę uprawnionych stanowili
obywatele Ukrainy (60,3%), a następnie Wietnamu (5,4%), Chin (4,9%) i Białorusi (4,2%). Najwięcej
obcokrajowców podjęło pracę w budownictwie, handlu hurtowym i detalicznym oraz gospodarstwach
domowych.38
W 2006 r. wprowadzono uproszczoną procedurę krótkoterminowego zatrudniania obywateli Rosji,
Białorusi, Ukrainy, następnie również Gruzji, Mołdawii i Armenii bez konieczności uzyskania zezwolenia
na pracę. Aby móc podjąć pracę w Polsce na okres nieprzekraczający 6 miesięcy w ciągu kolejnych
12 miesięcy, obywatele tych państw potrzebują jedynie oświadczenia pracodawcy o zamiarze
powierzenia pracy oraz tytułu pobytowego uprawniającego do wykonywania pracy (np. wizy). Dzięki
wprowadzonemu ułatwieniu wzrosła liczba cudzoziemców pracujących w Polsce. W 2014 r.
zarejestrowano ponad 387,3 tys. oświadczeń tego typu, o 64,4% więcej niż w 2013 r. Ponad 96%
dotyczyło obywateli Ukrainy. Głównymi sektorami zatrudnienia były rolnictwo, budownictwo oraz
przetwórstwo przemysłowe. Dane za styczeń i luty 2015 roku wskazują na coraz szybszy wzrost liczby
zarejestrowanych oświadczeń. Do końca lutego 2015 r. zarejestrowano ponad 127,4 tys. (o 151%
więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku).39
1 maja 2014 r. weszła w życie nowa ustawa o cudzoziemcach, określająca przede wszystkim zasady
i warunki wjazdu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przejazdu cudzoziemców
przez terytorium Polski, pobytu i wyjazdu cudzoziemców z Polski, a także tryb postępowania oraz
organy właściwe w tak zakreślonych sprawach.
2 grudnia 2014 r. Rada Ministrów przyjęła Plan wdrażania dla dokumentu Polityka migracyjna Polski –
stan obecny i postulowane działania40. Dokument ten wskazuje harmonogram konkretnych działań
administracji, realizujących cele i kierunki polskiej polityki migracyjnej, zawarte w niemal 200
rekomendacjach przedstawionych w Polityce migracyjnej Polski (...) w obszarach obejmujących takie
zagadnienia, jak: migracje legalne, przeciwdziałanie nielegalnej migracji, integracja i ochrona
cudzoziemców, emigracja, sprawne funkcjonowanie systemu prawnego i instytucjonalnego oraz
monitoring procesów migracyjnych.
Czapiński J., Panek T. (red.) (2013) Diagnoza społeczna 2013, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa
GUS (2013) Migracje zagraniczne ludności. Narodowy Spis Ludności i Mieszkań 2011, Warszawa
37 Główny Urząd Statystyczny (2012), Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011.
38 MPiPS, http://www.mpips.gov.pl/analizy-i-raporty/cudzoziemcy-pracujacy-w-polsce-statystyki, Dane zbiorcze 2014 r.,
[03.06.2015 r.]
39 MPiPS, http://www.mpips.gov.pl/analizy-i-raporty/cudzoziemcy-pracujacy-w-polsce-statystyki, Oświadczenia - 2014 r.,
[03.06.2015 r.]
40 Dokument „Polityka migracyjna Polski (...)” został przyjęty przez Radę Ministrów 31 lipca 2012 r.
35
36
123
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Ramka 11 Nowa ustawa o cudzoziemcach – najważniejsze zmiany
Obowiązująca od 1 maja 2014 r. ustawa o cudzoziemcach wprowadza szereg zmian m.in.:
­ zmiana przepisów regulujących zezwolenia na pobyt czasowy cudzoziemca, dotychczasowe zezwolenie na
zamieszkanie na czas oznaczony zastąpiono zezwoleniami na pobyt czasowy, wprowadzając grupę
przepisów ogólnych oraz wyszczególniono poszczególne rodzaje zezwoleń na pobyt czasowy,
­ wydłużenie z 2 do 3 lat maksymalnego okresu, na który cudzoziemcom może być udzielone zezwolenie na
pobyt czasowy,
­ zmiany w zasadach składania wniosków o wizę i zezwolenie na pobyt czasowy (cudzoziemiec będzie mógł
złożyć wniosek podczas swojego legalnego pobytu, nawet w jego ostatnim dniu),
­ zmiany w zasadach udzielania zezwoleń na pobyt czasowy dla cudzoziemców, studiujących na polskich
uczelniach, m.in. poprzez wydłużenie okresu pierwszego zezwolenia na czas pobytu z 12 do 15 miesięcy,
oraz przyjęcia, iż kolejne zezwolenia są udzielane na zasadach ogólnych, tj. na okres do 3 lat,
­ przyznanie możliwości uzyskania jednego zezwolenia zarówno na pobyt, jak i na pracę (cudzoziemiec, który
pracuje w Polsce będzie mógł ubiegać się o zezwolenie na pobyt oraz pracę w ramach jednej procedury),
­ zmiany w określeniu kryteriów badania spełnienia przesłanek umożliwiających otrzymanie pozwolenia na
pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej poprzez ich uproszczenie i zobiektywizowanie,
­ uproszczenie procedur dotyczących udzielania zezwoleń na pobyt czasowy i stały dla ofiar handlu ludźmi,
­ zmiana przepisów regulujących zezwolenia na pobyt stały cudzoziemca, dotychczasowe zezwolenie na
osiedlenie się zastąpiono nową instytucją zezwolenia na pobyt stały,
­ wprowadzenie nowej przesłanki udzielenia zezwolenia na pobyt stały na czas nieoznaczony dla osób
o polskim pochodzenie (z odwołaniem się do regulacji ustawy o repatriacji), które zamierzają osiedlić się
w Polsce na stałe (jest to wykonanie dyspozycji wynikającej z art. 52 ust. 5 Konstytucji),
­ wprowadzenie nowej przesłanki udzielenia zezwolenia na pobyt stały na czas nieoznaczony dla osób
posiadających ważną Kartę Polaka i zamierzających osiedlić się w Polsce na stałe,
­ wprowadzenie do ustawy regulacji dotyczących przesłanek badania przy udzielaniu zezwolenia na pobyt
przez uprawniony organ czy związek małżeński cudzoziemca z obywatelem polskim nie został zawarty
w celu obejścia ustawy,
­ wprowadzenie do ustawy instytucji zgody na pobyt tolerowany oraz zgody na pobyt na terytorium RP ze
względów humanitarnych,
­ zastąpienie dwóch odrębnych decyzji o wydaleniu cudzoziemca z terytorium Polski oraz o zobowiązaniu
cudzoziemca do opuszczenia tego terytorium jedną decyzją o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu,
a równocześnie ujednolicenie procedury poprzez wskazanie, iż organami uprawnionymi w sprawie
wydawania powyższej decyzji będą wyłącznie wskazane w ustawie organy Straży Granicznej,
­ wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą w decyzji o zobowiązaniu cudzoziemca do powrotu będzie się
orzekało o zakazie ponownego wjazdu na terytorium RP (lub RP i innych państw Schengen) z określeniem
okresu tego zakazu,
­ wprowadzenie regulacji umożliwiających udział przedstawicieli organizacji pozarządowych zajmujących się
udzielaniem pomocy cudzoziemcom przy czynnościach dotyczących wydalenia cudzoziemca z Polski.
124
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
6. HANDEL ZAGRANICZNY
6.1. Sytuacja w polskim handlu zagranicznym w 2014 roku
Dynamika polskiego eksportu w decydującej mierze zależy od ogólnoświatowych uwarunkowań
koniunkturalnych, w tym przede wszystkim na rynkach naszych głównych partnerów handlowych, wśród
których kluczowe miejsce zajmuje Unia Europejska, będąca odbiorcą ponad 77% polskich towarów
sprzedawanych za granicą.
W Unii Europejskiej w ostatnim okresie obserwuje się powolne, lecz stabilne ożywienie gospodarcze.
Zgodnie z danymi OECD po notowanej stagnacji w UE w 2013, w tym spadku PKB o 0,3% w strefie
euro, 2014 r. przyniósł wzrost gospodarczy unijnych gospodarek na poziomie 1,3%, w tym w krajach
strefy euro o 0,9%. Przyspieszenie wzrostu gospodarczego unijnych gospodarek w głównej mierze
wynikało z ożywienia popytu wewnętrznego oraz niskich stóp procentowych. Ponadto spadek cen ropy i
surowców mineralnych oraz osłabienie tempa konsolidacji fiskalnej miało znaczący wpływ na poprawę
koniunktury.
Wśród ważniejszych z punktu widzenia polskiego handlu rynków, w całym 2014 r. relatywnie szybko
rozwijała się gospodarka Wielkiej Brytanii (o 2,8%), Słowacji (o 2,4%), Węgier (o 3,6%), Czech (o 2%)
oraz Niemiec (o 1,6%), co przełożyło się jednocześnie na przyspieszenie wzrostu ich popytu
wewnętrznego odpowiednio o: 3,4%, 2,9%, 4,1%, 2,2% oraz 1,3%.
Na kształtowanie się polskich obrotów towarowych z zagranicą znaczący wpływ ma również sytuacja
ekonomiczna Wspólnoty Niepodległych Państw, w tym szczególnie Rosji i Ukrainy. Sytuacja Rosji w
kontekście trwającego konfliktu na Ukrainie, spadku cen ropy oraz sankcji zagranicznych uwypukliła
ukryte słabości strukturalne gospodarki, co skutkowało znaczącą deprecjacją rubla, a w konsekwencji
wzrostem inflacji. W roku 2014 cena ropy wyniosła 99 USD za baryłkę, czyli zmniejszyła się w stosunku
do 2013 r. o ok. 9%, ale już w grudniu 2014 r. wyniosła 60 USD/bar. W odpowiedzi na zaistniałą
sytuację z końcem 2014 roku Centralny Bank Rosji podwyższył o 6,5 pkt. proc. stopy procentowe do
wysokości 17%. Załamanie cen ropy naftowej, napięta sytuacja finansowa, międzynarodowe sankcje
ekonomiczne oraz malejąca wiarygodność przełożyły się na ponad dwukrotne spowolnienie wzrostu
gospodarczego Rosji, do 0,6% w 2014 r. Pogorszenie koniunktury gospodarczej Rosji wpłynęło na
sytuację gospodarczą całej WNP, której PKB w 2014 r. wzrósł w 2014 r. o 1% wobec 2,2% przed
rokiem.
Z kolei wśród ważniejszych uwarunkowań wewnętrznych wymiany towarowej Polski z zagranicą w
2014 r. należy wymienić m.in.: relatywną stabilizację nominalnego kursu złotego względem dwóch
najważniejszych walut rozliczeniowych w polskiej wymianie handlowej, tj. euro i dolara. Średni kurs euro
w złotych osłabił się o 0,3% (w ujęciu r/r), a kurs dolara o 0,2%.
Według danych GUS, w 2014 r. eksport towarów z Polski wzrósł w stosunku do 2013 r. o 7%, osiągając
wartość blisko 165,8 mld EUR. Natomiast import wyniósł 168,4 mld EUR i był wyższy o 7,3%. W
rezultacie zanotowano deficyt obrotów w wysokości ok. 2,7 mld EUR.
125
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 51 Obroty towarowe Polski w okresie 01.2014 – 06.2015
Dynamika w %
analogiczny okres
ubiegłego roku=100
Eksport
Import
108,8
106,3
106,1
108,1
111,3
106,3
108,7
106,9
106,8
108,2
109,4
111,1
103,5
106,6
106,5
108,6
107,6
107,7
106,0
108,0
99,0
101,7
107,2
108,8
104,3
106,3
106,9
106,5
106,7
105,1
112,2
111,3
108,4
107,4
107,0
107,3
101,5
97,1
105,5
99,2
110,1
104,4
105,8
100,0
103,3
104,1
109,2
98,9
110,3
107,6
107,5
103,4
106,7
101,9
w mln EUR
Okres
Eksport
Styczeń 2014
13.404
Luty
13.068
Marzec
14.145
I kwartał
40.618
Kwiecień
14.033
Maj
13.578
Czerwiec
13.494
II kwartał
41.105
I PÓŁROCZE
81.723
Lipiec
13.841
Sierpień
12.245
Wrzesień
14.932
III kwartał
41.018
Październik
15.646
Listopad
14.510
Grudzień
12.876
IV kwartał
43.033
ROK 2014
165.774
Styczeń 2015
13.605
Luty
13.785
Marzec
15.579
I kwartał
42.969
Kwiecień
14.495
Maj
14.823
Czerwiec
14.889
II kwartał
44.207
I PÓŁROCZE
87.175
Źródło: DSA MG na podstawie danych GUS.
Import
13.505
13.204
14.392
41.101
13.878
14.082
13.632
41.593
82.694
14.353
12.683
14.724
41.761
15.835
14.695
13.447
43.977
168.432
13.117
13.101
15.033
41.251
14.441
13.937
14.669
43.047
84.298
Saldo
-101
-136
-247
-483
155
-504
-138
-487
-971
-512
-439
207
-744
-189
-184
-571
-945
-2.659
488
685
546
1.718
54
886
220
1.159
2.878
Wykres 27 Miesięczne obroty towarowe w okresie 01.2014 – 06.2015
20 000
16 000
mln EUR
12 000
8 000
4 000
0
-4 000
I
II
III
IV
V
VI
VII VIII IX
2014
eksport
X
XI
XII
I
II
III
IV
2015
import
saldo
Źródło: DSA MG na podstawie danych GUS.
126
V
VI
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wykres 28 Miesięczna dynamika eksportu i importu w okresie 01.2014 – 06.2015
Źródło: DSA MG na podstawie danych GUS.
6.2. Struktura geograficzna obrotów handlu zagranicznego
W 2014 roku, inaczej niż w kilku poprzednich latach, zdecydowanie lepsze wyniki eksportu osiągnięto z
rynkami rozwiniętymi gospodarczo niż z rynkami słabiej rozwiniętymi.
Sprzedaż na rynki rozwinięte w 2014 r. zwiększyła się o 9,8% (do prawie 139,4 mld EUR), czyli o 2,8
pkt. proc. szybciej niż w skali ogólnej i jednocześnie o 2,4 pkt. proc. szybciej niż przed rokiem. Z kolei
import z tych rynków wzrósł o 7,2% (do prawie 111 mld EUR), co oznacza przyspieszenie w porównaniu
z rokiem 2013 r. o 3,1 pkt. proc. Wyniki obrotów z rynkami rozwiniętymi zaowocowały dalszą poprawą
salda, o 5 mld EUR, do 28,4 mld EUR.
Relatywnie szybki wzrost wywozu na rynki rozwinięte wynikał z dynamicznego zwiększenia sprzedaży
do UE, tj. o 10,4%, do blisko 128,4 mld EUR. Wśród państw unijnych została odwrócona, występująca
w poprzednich latach, tendencja do szybszego wzrostu wywozu towarów na rynki UE spoza strefy euro.
W 2014 r. wywóz do strefy euro wzrósł bowiem o 11,5%, czyli blisko 2-krotnie szybciej niż przed rokiem,
podczas gdy do pozostałych państw UE o 8% wobec 7,1% w 2013 r.
Spośród ważniejszych rynków UE najszybciej wzrósł eksport do/na:
− Łotwę – o 24,8% (tj. o 0,3 mld EUR), do 1,6 mld EUR;
− Hiszpanii – o 17,6% (o ponad 0,6 mld EUR), do prawie 4,1 mld EUR;
− Rumunii – o 12,6% (o blisko 0,3 mld EUR), do prawie 2,6 mld EUR;
− Włoch – o 12,4% (o ponad 0,8 mld EUR), do 7,5 mld EUR;
− Niderlandów – o 12,3% (o prawie 0,8 mld EUR), do 6,9 mld EUR;
− Niemiec, naszego głównego partnera handlowego - o 12,2% (o 4,7 mld EUR), do 43,6 mld EUR;
− Szwecji – o 11,9% (tj. o 0,5 mld EUR), do prawie 4,7 mld EUR;
− Republiki Czeskiej – o 11,7% (tj. o 1,1 mld EUR), do 10,7 mld EUR oraz
− Węgier – o 10,5% (o ponad 0,4 mld EUR), do prawie 4,4 mld EUR.
Wśród państw UE spadek eksportu odnotowano jedynie w przypadku Bułgarii, tj. o 2,8% do 730 mln
EUR.
127
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Import z UE wzrósł o 8,3% (do prawie 99,5 mld EUR), przy czym – analogicznie jak w przypadku
eksportu – szybciej z rynków strefy euro (o 8,9%, do 78,2 mld EUR), niż z pozostałych unijnych (o 6,2%,
do 21,2 mld EUR).
Wzrost importu odnotowano w przypadku wszystkich rynków UE, w tym wśród ważniejszych z nich,
najszybszy z:
 Włoch – o 13,7% (o ponad 1,1 mld EUR), do 9,5 mld EUR;
 Belgii – o 12% (o ok. 0,43 mld EUR), do prawie 4,1 mld EUR;
 Danii – o 10% (o ok. 190 mln EUR), do 2,1 mld EUR oraz
 Niemiec – o 9,1% (o 3,1 mld EUR), do 37,1 mld EUR.
Wykres 29 Udział poszczególnych grup rynków w eksporcie Polski w 2014 roku
Źródło: DSA MG na podstawie danych GUS.
W rezultacie nadwyżka wymiany z UE wyniosła 28,9 mld EUR w 2014 r., czyli powiększyła się w
stosunku do roku 2013 o prawie 4,5 mld EUR, w tym z rynkami strefy euro o 2,8 mld EUR (do 10,9 mld
EUR) oraz z pozostałymi unijnymi o blisko 1,7 mld EUR (do 18 mld EUR).
Poprawa salda z UE na poziomie prawie 4,5 mld EUR została wygenerowana dzięki korzystnym
zmianom bilansu obrotów z 17 rynkami UE, w tym w szczególności z:
 Niemcami – wzrost nadwyżki o ponad 1,6 mld EUR, do 6,5 mld EUR;
 Republiką Czeską - wzrost nadwyżki o 0,8 mld EUR, do prawie 4,7 mld EUR;
 Hiszpanią – zwiększenie dodatniego salda o ok. 580 mln EUR, do 660 mln EUR;
 Niderlandami – wzrost nadwyżki o ok. 470 mln EUR, do ok. 540 mln EUR oraz
 Szwecją – zwiększenie dodatniego bilansu o 0,4 mld EUR, do prawie 1,7 mld EUR.
Z relatywnie szybkim wzrostem obrotów z UE kontrastują wyniki handlu z pozaunijnymi rynkami
rozwiniętymi gospodarczo, gdzie eksport wzrósł o 2,7% (do ok. 11 mld EUR), czyli ponad 2,5-krotnie
wolniej niż w skali ogólnej, a jednocześnie aż 7,5–krotnie wolniej niż w roku 2013 r., a import spadł o 2%
(do 11,5 mld EUR), podczas gdy przed rokiem wzrósł o 8,4%.
Notowane w 2014 r. wyraźne wyhamowanie wywozu do ww. grupy państw było rezultatem spadku
eksportu do krajów EFTA (o 3,6%, do niespełna 4,3 mld EUR), w tym do Norwegii aż o 9,7%, do 2,8
128
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
mld EUR. Z drugiej strony wśród krajów tej grupy relatywnie szybko wzrósł wywóz m.in. do Szwajcarii,
tj. o 9,1%, do 1,4 mld EUR.
Tabela 52 Zmiany struktury geograficznej obrotów towarowych Polski w 2014 roku i ich wpływ na saldo
obrotów (mln EUR)
2014
Polska ogółem
rok ub. = 100
Kraje rozw.
gosp.
rok ub. = 100
udział
w tym:
UE
rok ub. = 100
udział
w tym:
Niemcy
rok ub. = 100
udział
Czechy
rok ub. = 100
udział
Wielka Brytania
rok ub. = 100
udział
Francja
rok ub. = 100
udział
Włochy
rok ub. = 100
udział
Pozostałe kr.
rozw.
rok ub. = 100
udział
w tym:
USA
rok ub. = 100
udział
EFTA
rok ub. = 100
udział
Pozostałe kraje
świata bez
rozwiniętych
rok ub. = 100
udział
w tym:
Kraje WNP
rok ub. = 100
udział
w tym:
Rosja
rok ub. = 100
udział
Kraje pozostałe
rok ub. = 100
udział
w tym:
Chiny
rok ub. = 100
udział
2013
Zmiany 2014/2013
Eksport
Import
Saldo
Eksport
Import
Saldo
Eksport
Import
Saldo
wzrost (+)
spadek (-)
wzrost (-)
spadek (+)
popr. (+)
pogor. (-)
165.774
107,0
139.384
168.432
107,3
110.986
-2.659
154.994
108,0
126.989
156.978
101,9
103.568
-1.984
10.780
-11.454
-675
23.421
12.395
-7.417
4.977
109,8
84,1
107,2
65,9
107,4
81,9
104,1
66,0
128.398
110,4
77,5
99.457
108,3
59,0
28.941
116.293
106,3
75,0
91.803
103,5
58,5
24.489
12.106
-7.654
4.452
43.619
112,2
26,3
10.719
111,7
6,5
10.567
104,8
6,4
9.273
106,6
5,6
7.523
112,4
4,5
10.985
37.099
109,1
22,0
6.063
105,3
3,6
4.361
106,1
2,6
6.304
105,2
3,7
9.503
113,7
5,6
11.528
6.520
38.888
107,8
25,1
9.596
105,8
6,2
10.079
103,8
6,5
8.703
103,6
5,6
6.691
96,3
4,3
10.696
34.006
103,6
21,7
5.755
101,8
3,7
4.109
109,2
2,6
5.991
99,7
3,8
8.356
103,4
5,3
11.765
4.882
4.731
-3.093
1.639
3.841
1.123
-308
815
5.970
489
-251
237
2.712
570
-314
257
-1.665
832
-1.147
-315
-1.069
289
+236
525
102,7
6,6
98,0
6,8
120,3
6,9
108,4
7,5
3.627
99,5
2,2
4.252
96,4
2,6
26.390
4.103
98,3
2,4
3.759
87,5
2,2
57.447
3.643
130,3
2,4
4.409
117,2
2,8
28.005
4.172
105,8
2,7
4.296
121,3
2,7
53.410
-529
-17
+70
53
113
-157
+537
380
-25.405
-1 615
-4 037
-5 652
94,2
15,9
107,6
34,1
111,2
18,1
98,0
34,0
12.761
83,2
7,7
21.173
96,8
12,6
-8.412
15.329
107,7
9,9
21.862
88,3
13,9
-6.533
-2 568
+689
-1 879
7.009
86,0
4,2
13.629
107,5
8,2
17.393
91,3
10,3
36.274
115
21,5
-10.384
8.147
106,1
5,3
12.676
115,8
8,2
19.047
88,1
12,1
31.547
106,1
20,1
-10.901
-1 138
+1 654
517
-18.872
953
-4 726
-3 773
1.684
105,6
1,0
17.560
120,1
10,4
-15.876
1.594
117,4
1,0
14.623
106,8
9,3
-13.029
89
-2 937
-2 848
28.398
4.656
6.207
2.969
-1.980,
-543
-476
494
-31.057
-22.645
Źródło: DSA MG na podstawie danych GUS.
129
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Korzystniej niż z państwami EFTA, kształtował się eksport do pozostałych rynków rozwiniętych (wzrost
o 7,1%, do 6,7 mld EUR). W głównej mierze zadecydowało o tym dynamiczne zwiększenie sprzedaży
towarów do Kanady (o 24,8%, do ok. 950 mln EUR), Australii (o 24,2%, do ok. 480 mln EUR) oraz RPA
(o 10,8%, do ok. 510 mln EUR). Wyniki te zdołały z nawiązką skompensować spadek wywozu do USA
(o 0,5%, do 3,6 mld EUR) oraz Japonii (o 3,2%, do ok. 490 mln EUR).
Import z całej grupy pozaunijnych rynków rozwiniętych zmniejszył się w 2014 r. o 2%, co było
konsekwencją jego głębokiego spadku z EFTA (o 12,5%, do niecałych 3,8 mld EUR), bowiem z
pozostałych rozwiniętych odnotowano jego wzrost o 4%, do blisko 7,8 mld EUR.
Wyniki obrotów z całą grupą państw rozwiniętych (poza UE) przełożyły się na redukcję notowanego w
2013 r. deficytu o 525 mln EUR, do ok. 545 mln EUR. Złożyło się na to z jednej strony zwiększenie
nadwyżki wymiany z krajami EFTA o 380 mln EUR (do ok. 495 mln EUR), z drugiej zaś zmniejszenie
ujemnego bilansu obrotów z pozostałymi rynkami rozwiniętymi (o 145 mln EUR, do ok. 1 040 mln EUR).
Wśród całej grupy państw rozwiniętych spoza UE największą poprawę salda odnotowano w wymianie z:
Norwegią (zwiększenie nadwyżki o ok. 325 mln EUR, do ok. 470 mln EUR), Kanadą (wzrost nadwyżki o
ok. 180 mln EUR, do ok. 640 mln EUR) oraz Stanami Zjednoczonymi (redukcja deficytu o ok. 55 mln
EUR, do ok. 475 mln EUR). Zdołało to z nawiązką skompensować pogorszenie bilansu wymiany m.in. z
Japonią (pogłębienie ujemnego salda o ponad 0,3 mld EUR, do ok. 1,9 mld EUR).
W 2014 r. niekorzystne wyniki obrotów odnotowano z rynkami rozwijającymi się i słabiej rozwiniętymi.
Po wzroście eksportu do tej grupy państw w 2013 r. o 11,2%, kolejny rok przyniósł jego zmniejszenie o
5,8%, do 26,4 mld EUR. Z drugiej strony wyraźnie przyspieszył import z tych rynków (wzrost o 7,6%, do
57,4 mld EUR), podczas gdy przed rokiem notowano jego spadek na poziomie 2%. Przełożyło się to na
pogłębienie i tak pokaźnego deficytu wymiany, tj. o prawie 5,7 mld EUR, do blisko 31,1 mld EUR w
2014 r.
Zmniejszenie wywozu na rynki słabiej rozwinięte w 2014 r. spowodowane było głębokim spadkiem
eksportu do WNP, o 16,8% (do 12,8 mld EUR), w tym do Rosji o 14% (do 7 mld EUR), na Ukrainę o
27,1% (do 3,1 mld EUR) oraz na Białoruś o 12% (do 1,6 mld EUR).
Spadek odnotowano także po stronie importu z rynków WNP, z tym że był on ponad 5-krotnie
łagodniejszy niż po stronie eksportu (tj. o 3,2%, do poziomu 21,2 mld EUR). Do zmniejszenia przywozu
z tej grupy rynków przyczynił się wyłącznie jego spadek z Rosji (o 8,7%, do 17,4 mld EUR), bowiem z
pozostałych krajów WNP notowano wzrost, w tym z Białorusi o 8,1%, a z Ukrainy o 1,6%.
Zmniejszenie importu z Rosji wynikało ze spadku dominujących w przywozie produktów mineralnych (o
ponad 9%). Należy jednak pamiętać, że przywóz tych produktów jest kreowany przez niezbędny import
surowców energetycznych, a przy względnie stabilnym od lat wolumenie ich importu, jego skala w
wymiarze wartościowym zależy bezpośrednio od cen światowych, które w 2014 r. wyraźnie spadły
(cena ropy wyniosła 99 USD za baryłkę, czyli poziom najniższy od 2010 r.).
W 2014 r. deficyt wymiany z WNP pogłębił się o 1,9 mld EUR, do 8,4 mld EUR, co było głównie
rezultatem wyraźnego pogorszenia salda z Ukrainą (o blisko 1,2 mld EUR), Kazachstanem (o ok. 870
mln EUR) oraz Białorusią (o 265 mln EUR). Nie zdołały tego skompensować korzystne zmiany salda w
obrotach z Rosją, gdzie deficyt został zredukowany o ponad 0,5 mld EUR, do ok. 10,4 mld EUR.
Szybciej niż w skali ogólnej zwiększył się eksport na pozostałe rynki rozwijające się (poza WNP), o
7,5%, do 13,6 mld EUR, jakkolwiek był to wzrost ponad 2-krotnie wolniejszy niż przed rokiem. Z drugiej
130
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
strony wyraźnie zwiększył się i tak pokaźny import z nich, o 15% (do prawie 36,3 mld EUR) wobec
wzrostu o 6,1% w roku 2013. W rezultacie pogłębiło się ujemne saldo wymiany z tą grupą rynków – o
3,8 mld EUR, do ok. 22,6 mld EUR.
Wśród ważniejszych partnerów z grupy rynków słabiej rozwiniętych spoza WNP najbardziej pogorszył
się bilans obrotów z:
 Chinami, gdzie dynamiczne przyspieszenie i tak pokaźnego importu (o 20,1%, do prawie 17,6 mld
EUR), przy dużo skromniejszym wzroście eksportu (o 5,6%, do ok. 1,7 mld EUR), zadecydowało o
pogłębieniu ujemnego bilansu wymiany o 2,8 mld EUR, do 15,9 mld EUR;
 Republiką Korei, w obrotach z którą odnotowano głęboki spadek eksportu (o 30%, do ok. 380 mln
EUR) oraz wzrost importu o 4,1% (do prawie 3,3 mld EUR), co przełożyło się na zwiększenie
deficytu o 0,3 mld EUR, do 2,9 mld EUR;
 Brazylią, gdzie w wyniku spadku eksportu (o 9,5%, do 395 mln EUR), przy jednoczesnym
dynamicznym zwiększeniu importu (o 24,6%, do ok. 865 mln EUR), deficyt obrotów pogłębił się o
ok. 215 mln EUR, do 470 mln EUR;
 Turcją, z której import zwiększył się o 10,9% (do 2 mld EUR), a eksport zaledwie o 1,9% (do 2,3
mld EUR) i w konsekwencji dodatnie saldo zmniejszyło się o 155 mln EUR, do ok. 320 mln EUR;
 Indiami, w wymianie z którymi eksport zwiększył się o 11,7% (do nieznacznie ponad 0,4 mld EUR),
import o 16,2% (do blisko 1,3 mld EUR), a deficyt obrotów pogłębił się o ok. 135 mln EUR, do 870
mln EUR.
Wspomnianych niekorzystnych zmian nie zdołała skompensować poprawa salda wymiany z
następującymi państwami:
 Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, gdzie w konsekwencji wyższego zwiększenia eksportu (o
48%, do ok. 840 mln EUR), niż importu o 42,3% (do ok. 120 mln EUR), nadwyżka wzrosła o ok. 235
mln EUR, do 720 mln EUR;
 Algierią, gdzie w rezultacie dynamicznego zwiększenia eksportu (blisko 2-krotnego, do 500 mln
EUR) oraz zdecydowanie wolniejszego wzrostu importu (o 22%, do 43 mln EUR), dodatnie saldo
zwiększyło się o ok. 235 mln EUR, do ok. 460 mln EUR;
 Arabią Saudyjską, w obrotach z którą odnotowano zwiększenie eksportu aż o 36,5% (do ok. 520
mln EUR) oraz jednoczesny głęboki spadek importu (o ok. 40%, do ok. 45 mln EUR), co przełożyło
się na zwiększenie nadwyżki o 170 mln EUR, do ok. 475 mln EUR oraz
 Singapurem, gdzie wzrost eksportu o ok. 12,1% (do ok. 620 mln EUR), przy spadku importu o 3,9%
(do 685 mln EUR), zaowocował redukcją deficytu o 95 mln EUR, do 65 mln EUR.
6.3. Zmiany struktury przedmiotowej obrotów towarowych
Największy udział w polskiej wymianie towarowej z zagranicą, zarówno po stronie eksportu, jak i
importu, mają wyroby przemysłu elektromaszynowego. W 2014 r. stanowiły 39,7% w eksporcie oraz
36,7% w imporcie. Eksport tych produktów zwiększył się o 8% osiągając poziom 65,8 mld EUR.
Szybki wzrost nastąpił w eksporcie urządzeń mechanicznych i elektrycznych oraz ich części. Wywóz tej
grupy towarów zwiększył się o 11,8% (do 40,9 mld EUR, co stanowiło 24,7% udziału), w tym maszyn i
urządzeń elektrycznych i ich części o 16%, osiągając poziom 19,8 mld EUR. Nieznaczny wzrost
wystąpił natomiast w grupie pojazdów i jednostek pływających, o 1,1%, do 22,8 mld EUR (13,9%
udziału), o czym zadecydowało spowolnienie dynamiki sprzedaży pojazdów i ich części (wzrost o 2,6%,
do 17,1 mld EUR) oraz statków, łodzi i konstrukcji pływających (wzrost o 1,9% do 4,2 mld EUR).
131
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Import wyrobów elektromaszynowych zwiększył się w tym czasie o 9,4%, do poziomu 61,9 mld EUR.
Największy udział w polskim imporcie wyrobów elektromaszynowych – podobne jak w eksporcie – mają
urządzenia mechaniczne i elektryczne oraz ich części, których przywóz w 2014 wzrósł o 11%, do 40,4
mld EUR (24% udziału). Najszybszy wzrost odnotowano w przypadku przyrządów, narzędzi i aparatury
pomiarowej - o 11,5%, do blisko 3,8 mld EUR (2,2% przywozu ogółem).
Wyniki osiągnięte w obrotach wyrobami elektromaszynowymi przełożyły się na zmniejszenie dodatniego
salda obrotów o 0,45 mld EUR, do 3,9 mld EUR w 2014 r. Wśród towarów tej grupy najwyższy dodani
bilans generowany jest w pozycji pojazdy i jednostki pływające (prawie 5,1 mld EUR).
Eksport drugiej pod względem wartości w polskim eksporcie grupy - wyrobów przemysłu chemicznego
osiągnął poziom 23 mld EUR (13,9% udziału), co oznacza wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim o
5,1%. Szybciej niż przeciętnie dla całej grupy zwiększył się wywóz m.in. następujących pozycji:
 tworzyw sztucznych i artykułów z nich – o 5,5%, do 7,5 mld EUR, co stanowiło 4,5% łącznego
polskiego eksportu;
 produktów farmaceutycznych – o 15,5%, do 2,7 mld EUR (1,7% eksportu ogółem) oraz
 mydła, preparatów piorących, smarowych, do czyszczenia, itp. – o 7,7%, do blisko 1,6 mld EUR
(0,9% eksportu).
Z drugiej strony spadł wywóz, stanowiących znaczącą część w eksporcie, wyrobów chemicznych,
kauczuku i wyrobów z kauczuku – o 1,5%, do 3,9 mld EUR (2,4% eksportu ogółem).
W imporcie produktów chemicznych odnotowano wzrost o 6,9% (do poziomu prawie 29,6 mld EUR).
Największą część przywozu stanowiły tworzywa sztuczne i artykuły z nich oraz produkty
farmaceutyczne, których przywóz zwiększył się odpowiednio o 8,8% (do 10 mld EUR) oraz 4% (do
prawie 4,5 mld EUR).
Deficyt w obrotach grupy wyrobów chemicznych zwiększył się o blisko 0,8 mld EUR, do poziomu 6,5
mld EUR. W największym stopniu złożyło się na to pogorszenie salda w pozycji tworzywa sztuczne i
artykuły z nich (o ok. 420 mln EUR) oraz chemia organiczna (o 415 mln EUR).
W 2014 roku, mimo rosyjskiego embarga i w następstwie znacznego spadku na tym rynku, eksport
artykułów rolno-spożywczych zwiększył się w tempie zbliżonym do średniego, tj. o 7,1%, do prawie 21,9
mld EUR.
Wśród produktów żywnościowych najwyższy wzrost został osiągnięty w eksporcie gotowych artykułów
spożywczych, o 10,4%, do 10 mld EUR (6,1% łącznego eksportu z Polski). Wśród nich najważniejsze
znaczenie miał eksport: tytoniu i przetworzonych namiastek tytoniu (który wzrósł o 27%, do ponad 1,9
mld EUR) oraz przetworów ze zbóż, mąki lub mleka (który zwiększył się o 23,1%, do 1,4 mld EUR).
Wolniej niż przeciętnie zwiększył się eksport produktów pochodzenia zwierzęcego (o 4,8%, do ok. 7 mld
EUR) oraz produktów pochodzenia roślinnego (o 4%, do 4,3 mld EUR). W pierwszej grupie największa
część przypadała na wywóz mięsa i podrobów jadalnych, których eksport zwiększył się zaledwie o
1,1%, do 3,4 mld EUR oraz produktów mleczarskich, jaj ptasich, miodu naturalnego, itp., gdzie
odnotowano wzrost na poziomie 10,3%, do prawie 2,1 mld EUR. Z kolei wśród produktów pochodzenia
roślinnego, najszybciej wzrósł eksport zbóż – o 21,9% (do 1 mld EUR) oraz kawy, herbaty, przypraw – o
36,9%, do ok. 580 mln EUR. Znacząca część przypada także na eksport owoców (przeszło 1 mld EUR)
oraz warzyw (ok. 940 mln EUR), jakkolwiek w 2014 r. odnotowano ich spadki na poziomie odpowiednio
10% oraz 1,1%.
132
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
W ujęciu geograficznym osiągnięty w 2014 r. wzrost eksportu towarów rolno-spożywczych (o 1,4 mld
EUR) wynikał w szczególności ze zwiększenia ich sprzedaży do: Francji (o 300 mln EUR), Niemiec (o
245 mln EUR), Włoch (o 155 mln EUR), Wielkiej Brytanii (o blisko 150 mln EUR), Algierii (o 134 mln
EUR), Czech (o 122 mln EUR) oraz Arabii Saudyjskiej (o 112 mln EUR).
Z drugiej strony największe spadki wywozu produktów żywnościowych odnotowano na rynek rosyjski (o
ok. 380 mln EUR) oraz na Ukrainę (o 100 mln EUR). Przełożyło się to jednocześnie na spadek pozycji
Rosji na liście naszych najważniejszych odbiorców produktów rolno-spożywczych. O ile w roku 2013
Rosja na tej liście plasowała się na miejscu 3. (zaraz za Niemcami i Wielką Brytanią), z udziałem 6,2%,
to w 2014 r. przesunęła się na miejsce 7., z udziałem 4%.
Wyraźny spadek sprzedaży produktów żywnościowych na rynek rosyjski (o 30%) był rezultatem
głębokiego zmniejszenia wywozu produktów objętych embargiem (aż o ponad 45%, o 0,4 mld EUR).
Należy zaznaczyć, że w przypadku wielu towarów objętych embargiem, niezrealizowany wywóz do
Rosji został nawet z nawiązką skompensowany na innych rynkach, w tym unijnych oraz słabiej
dotychczas wykorzystywanych i rozpoznanych rynkach afrykańskich i azjatyckich.
Po stronie importu artykułów rolno-spożywczych wzrost wyniósł 5,7% (do 15,1 mld EUR), co pozwoliło
powiększyć nadwyżkę obrotów produktami żywnościowymi o 0,63 mld EUR, do 6,7 mld EUR. W
głównej mierze było to wynikiem zwiększenia nadwyżki w wymianie gotowymi produktami spożywczymi
– o 0,5 mld EUR, do 3,9 mld EUR.
W 2014 r. eksport mebli zajmujących jedną z czołowych pozycji w polskim eksporcie (z udziałem 5,6%)
wzrósł o 14,3%, osiągając wartość 9,2 mld EUR. W obrotach tymi artykułami Polska osiągnęła
znaczącą nadwyżkę, która wyniosła ponad 7,1 mld EUR i wobec poziomu sprzed roku była o 0,7 mld
EUR wyższa.
Eksport wyrobów metalurgicznych (stanowiących 10,6% polskiego wywozu) osiągnął poziom 17,5 mld
EUR i wobec poziomu sprzed roku był o 3,3% wyższy. W eksporcie dominujących w tej grupie wyrobów
z żeliwa i stali odnotowano wzrost o 8,8%, do 5,6 mld EUR oraz aluminium i wyrobów z aluminium o
11,8% do 2,1 mld EUR. Natomiast spadki nastąpiły w wywozie dwóch pozostałych głównych pozycji,
żelaza, żeliwa i stali (o 5,5%, do niespełna 3,5 mld EUR) oraz miedzi i wyrobów z miedzi (o 9,8%, do
3,1 mld EUR).
Zdecydowanie szybciej niż eksport, wzrósł w 2014 r. import wyrobów metalurgicznych, o 8,7%, do 17,7
mld EUR, co przełożyło się na pogorszenie stanu zrównoważenia wymiany tymi produktami. Notowana
w 2013 r. nadwyżka obrotów w wysokości ok. 650 mln EUR przekształciła się w deficyt na poziomie ok.
190 mln EUR.
W 2014 r. szybszy niż w skali ogólnej wzrost odnotowano w eksporcie wyrobów przemysłu drzewnopapierniczego (o 8,7%, do 7,7 mld EUR) oraz wyrobów przemysłu lekkiego (o 12,9%, do 6,3 mld EUR).
Import tych pierwszych zwiększył się o 9,7% (do 5,8 mld EUR), a nadwyżka obrotów wzrosła o 0,1 mld
EUR, do 1,9 mld EUR. Z kolei przywóz wyrobów przemysłu lekkiego wzrósł aż o 18,6% (do blisko 9,1
mld EUR), w wyniku czego deficyt wymiany tymi produktami pogłębił się o 0,7 mld EUR, do ok. 2,7 mld
EUR.
W przypadku wyrobów ceramicznych nastąpił wzrost eksportu o 4,6% (do 4,2 mld EUR) oraz ponad 2krotnie szybszy wzrost importu, o 9,9% (do 2,2 mld EUR). Nadwyżka wymiany osiągnęła blisko 2 mld
EUR, czyli poziom zbliżony do notowanego w poprzednim roku.
133
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 53 Zmiany struktury przedmiotowej polskiego handlu zagranicznego w 2014 roku i ich wpływ na
saldo obrotów (mln EUR)
2014
Sekcja/grupa towarowa
I
II
III
IV
(I-IV)
(V)
VI
VII
(VI-VII)
(VIII)
IX
X
(IX-X)
XI
XII
(XI-XII)
XIII
XIV
(XIIIXIV)
(XV)
XVI
XVII
XVIII
(XVIXVIII)
XIX
XX
XXI
XXII
RAZEM
Zwierzęta żywe i
produkty pochodzenia
zwierzęcego
Produkty pochodzenia
roślinnego
Tłuszcze i oleje
Gotowe artykuły
spożywcze
Artykuły rolnospożywcze
Produkty mineralne
Produkty przemysłu
chemicznego
Tworzywa sztuczne i
wyroby z kauczuku
Wyroby przemysłu
chemicznego
Skóry i wyroby z nich
Drewno i wyroby z
drewna
Ścier drzewny, papier i
tektura
Wyroby przemysłu
drzewno papierniczego
Materiały i wyroby
włókiennicze
Obuwie, nakrycia głowy,
parasole
Wyroby przemysłu
lekkiego
Wyroby z kamieni, gipsu,
cementu
Perły, metale szlachetne,
biżuteria
Wyroby ceramiczne
Wyroby metalurgiczne
Urządzenia mechaniczne
i elektryczne
Pojazdy, statki
powietrzne i pływające
Przyrządy i aparaty
optyczne
Wyroby przemysłu
elektromaszynowego
Broń i amunicja
Wyroby różne
Dzieła sztuki
Pozostałe
2013
Zmiany 2014/2013
Eksport
Eksport
Import
Saldo
Eksport
Import
Saldo
Import
Saldo
wzrost (+)
spadek (-)
wzrost (-)
spadek (+)
popr. (+)
pogor. (-)
165.774
6.960
168.432
4.533
-2.659
2.427
154.994
6.643
156.978
4.312
-1.984
2.331
10.780
317
-11.454
-221
-675
96
4.298
3.732
566
4.135
3.566
569
163
-165
-2
579
10.039
753
6.117
-174
3.922
560
9.090
766
5.668
-206
3.421
19
949
+13
-448
32
501
21.876
15.134
6.742
20.427
14.313
6.115
1.449
-822
627
7.129
11.569
19.056
16.664
-11.927
-5.095
7.515
10.779
19.463
15.549
-11.949
-4.771
-386
790
+408
-1.115
22
-324
11.454
12.888
-1.434
11.123
12.094
-970
331
-794
-463
23.023
29.552
-6.528
21.902
27.643
-5.741
1.122
-1.909
-787
914
3.441
1.117
1.361
-202
2.080
738
3.138
942
1.139
-205
2.000
177
303
-174
-222
2
81
4.294
4.457
-163
3.976
4.165
-188
318
-292
26
7.736
5.818
1.918
7.115
5.303
1.811
621
-515
106
5.430
7.728
-2.298
4.777
6.537
-1.761
653
-1.190
-537
902
1.324
-422
833
1.095
-263
69
-229
-160
6.332
9.052
-2.720
5.609
7.633
-2.023
722
-1.419
-697
3.205
1.884
1.321
2.943
1.696
1.247
262
-189
74
1.006
349
657
1.084
335
749
-78
-13
-91
4.211
2.233
1.978
4.027
2.031
1.996
184
-202
-18
17.509
40.907
17.700
40.377
-191
530
16.941
36.574
16.290
36.360
651
214
567
4.333
-1.410
-4.016
-842
316
22.818
17.748
5.070
22.567
16.845
5.722
251
-903
-652
2.089
3.752
-1.663
1.818
3.365
-1.546
270
-387
-117
65.813
61.876
3.937
60.959
56.570
4.389
4.854
-5.306
-452
51
11.045
17
118
96
3.763
20
3.012
-45
7.282
-3
-2.894
32
9.534
13
183
84
2.872
18
3.804
-52
6.663
-5
-3.621
19
1.511
4
-65
-12
-891
-2
+792
7
620
2
727
Źródło: DSA MG na podstawie danych GUS.
Produkty mineralne były w 2014 r. jedyną spośród dziesięciu umownie agregowanych grup towarowych,
gdzie odnotowano spadek obrotów (o 5,1% w eksporcie do 7,1 mld EUR oraz 2,1% w imporcie do 19,1
mld EUR). Deficyt obrotów tymi produktami utrzymał się na poziomie zeszłorocznym, 11,9 mld EUR.
Na czele listy pozycji towarowych dominujących w polskim eksporcie (agregowanych na poziomie 4cyfrowych kodów CN) kolejny rok z rzędu plasowały się części i akcesoria samochodowe oraz
samochody osobowe, które stanowiły w sumie blisko 8% eksportu ogółem. Podobnie jak przed rokiem,
sprzedaż tych pierwszych zwiększyła się szybciej niż przeciętnie, o 9,8% (do prawie 8 mld EUR), a
drugich notowała spadek, o 4,7%, do 5 mld EUR.
134
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
W 2014 roku poszerzyła się lista pozycji towarowych, których wartość eksportu była wyższa niż 1 mld
EUR – do 27 wobec 23 w roku 2013. Poza samochodami osobowymi oraz częściami i akcesoriami do
nich, znalazły się w tej grupie m.in. meble, aparatura odbiorcza dla telewizji, maszyny do
automatycznego przetwarzania danych, aparatura do telefonii i telegrafii przewodowej, różne łodzie,
leki, silniki, wyroby tytoniowe, pojazdy do transportu towarowego, mięso i podroby z drobiu oraz niektóre
produkty mineralne.
Wykres 30 Struktura towarowa polskiego eksportu w 2014 roku na tle lat 2010 i 2013
Źródło: DSA MG na podstawie danych GUS.
Wykres 31 Struktura towarowa polskiego importu w 2014 roku na tle lat 2010 i 2013
Źródło: DSA MG na podstawie danych GUS.
135
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Wykres 32 Saldo obrotów handlu zagranicznego Polski w przekroju grup towarowych w 2014 roku na tle
lat 2010 i 2013
Źródło: DSA MG na podstawie danych GUS.
6.4. Handel zagraniczny w I półroczu 2015 roku
Rok 2015 przyniósł dalszą poprawę stanu zrównoważenia obrotów. Według wstępnych danych GUS,
w I półroczu eksport towarów osiągnął poziom 87,2 mld EUR i był o 6,7% wyższy niż w analogicznym
okresie poprzedniego roku. Przy wzroście importu o 1,9%, do 84,3 mld EUR, przełożyło się to na
przekształcenie notowanego przed rokiem deficytu handlowego na poziomie ok. 1 mld EUR w
nadwyżkę o wartości blisko 2,9 mld EUR.
W I półroczu 2015 r. kontynuowana była tendencja do szybszego wzrostu eksportu na rynki rozwinięte
gospodarczo, gdzie eksport wzrósł o 9%, do poziomu ponad 74,8 mld EUR. Import z kolei wyniósł
ok. 56,3 mld EUR i był o 3,6% wyższy niż przed rokiem. W rezultacie wyniki te przełożyły się na dalszy
wzrost nadwyżki w obrotach z tą grupą rynków o 4,2 mld EUR, do ponad 15,8 mld EUR.
We okresie styczeń-czerwiec 2015 r. polska sprzedaż na rynki Unii Europejskiej zwiększyła się o 10%,
przekraczając wartość 69,3 mld EUR, w tym wywóz do krajów strefy euro wzrósł w tym samym tempie
do prawie 49,6 mld EUR, zaś na pozostałe rynki unijne nieco szybciej – o 10,2%, do ponad 19,6 mld
EUR. Przywóz z UE wyniósł 50,6 mld EUR i był o 3,6% wyższy niż przed rokiem, natomiast nadwyżka
wymiany powiększyła się o 4,6 mld EUR, do ponad 18,6 mld EUR.
Eksport na rynek niemiecki, tj. do naszego głównego partnera handlowego, wzrósł o 10,2% (do ponad
23,5 mld EUR), co pozwoliło na zwiększenie dodatniego salda obrotów notowanego z tym rynkiem, do
ok. 4,3 mld EUR. Sprzedaż na rynki dwóch następnych naszych partnerów, tj. do Wielkiej Brytanii i
Czech w I półroczu 2015 r. zwiększył się odpowiednio o 12,7%, do 5,8 mld EUR oraz o 13%, do 5,7 mld
EUR. Ponadto wśród ważniejszych krajów UE najszybciej rósł wywóz do Niderlandów (o 21,2%, do
blisko 4 mld EUR), Hiszpanii (o 16,1%, do ponad 2,3 mld EUR), Włoch (o 11,7% do ok. 4,3 mld EUR)
oraz na Słowację (o 9,7%, do 2,3 mld EUR).
136
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Eksport do szerokiej grupy krajów rozwijających się i słabiej rozwiniętych podobnie jak w całym 2014 r.,
w I półroczu br. zmniejszył się o 5,6%, do poziomu 12,3 mld EUR. Było to głównie spowodowane
obniżeniem wywozu na rynki Wspólnoty Niepodległych Państw aż o 24,8% (do ok. 4,7 mld EUR), w tym
przede wszystkim do Rosji o 29,5% (do niespełna 2,5 mld EUR) i na Ukrainę o 11,4% (do ok. 1,1 mld
EUR), a także na trzeci najważniejszy dla Polski rynek białoruski o 31,8% (do 564 mln EUR).
Analogiczny w tym czasie spadek importu z WNP o 27,2% (do ok. 8,2 mld EUR), doprowadził do
zmniejszenia się deficytu handlowego o prawie 1,5 mld EUR (do ponad 3,4 mld EUR).
Natomiast sprzedaż na inne niż WNP rynki rozwijające się osiągnęła wartość ponad 7,6 mld EUR i była
o 12,4% wyższa niż przed rokiem. Jednakże przy szybszym wzroście importu z tych krajów (o 15,7%,
do 19,8 mld EUR), nastąpiło pogłębienie deficytu wymiany o ponad 1,8 mld EUR, do ok. 12,2 mld EUR.
W tej grupie rynków warto zwrócić uwagę na dynamicznie rosnący eksport do Turcji (o 41,6%, do ponad
1,5 mld EUR), Chin (o 14,6, do ok. 874 mln EUR), Arabii Saudyjskiej (o 35,6%, do 312 mln EUR) oraz
Meksyku (o 64,3%, do ok. 295 mln EUR). Jednocześnie zmniejszyła się sprzedaż do Algierii (o 48,4%,
do 155 mln EUR) i Singapuru (64,7%, do 134 mln EUR).
W przekroju towarowym najszybszy wzrost odnotowano w eksporcie wyrobów drzewno-papierniczych
(o 10,6%, do ok. 4,2 mld EUR), przemysłu lekkiego (o 10%, do ok. 3,4 mld EUR) oraz dominujących w
polskiej wymianie z zagranicą wyrobów przemysłu elektromaszynowego (o 8,2%, do ponad 35,5 mld
euro).
W grupie wyrobów elektromaszynowych (stanowiących 38,9% w eksporcie i 35,9% w imporcie Polski)
największe przyrosty eksportu odnotowano w pozycjach obejmujących kotły, maszyny i urządzenia
mechaniczne oraz ich części (o 8,6%, do ponad 11,3 mld EUR) oraz maszyny i urządzenia elektryczne
oraz ich części (o 10,8%, do prawie 10,3 mld EUR), które stanowiły odpowiednio 12,9% i 11,8%
łącznego polskiego eksportu w I półroczu 2015 r. Równocześnie po stronie importu zaobserwowano
szybsze tempo wzrostu niż po stronie eksportu tj. wzrost o 10,2%, do ok. 32,8 mld EUR, przez co
nadwyżka w obrotach handlowych tej grupy zmniejszyła się o 354 mln EUR, do ok. 2,7 mld EUR.
W I półroczu 2015 r. artykuły rolno-spożywcze stanowiły 12,8% polskiej sprzedaży na zagraniczne rynki.
Ich wartość wzrosła o 6,4%, do ok. 11,2 mld EUR. Najszybciej w tej grupie zwiększył się eksport
gotowych artykułów spożywczych (o 11,6%, do ponad 5,2 mld EUR) oraz produktów pochodzenia
roślinnego (o 7,1%, do prawie 2,2 mld EUR). Niewielki spadek wystąpił w wywozie produktów
pochodzenia zwierzęcego (o 0,5%, do ponad 3,4 mld EUR). W tym czasie import rolno-spożywczy
zwiększył się o 1,9% (do ponad 7,6 mld EUR), czyli prawie 3,5-krotnie wolniej niż ich eksport, co w
rezultacie spowodowało wzrost nadwyżki obrotów tą grupą towarów o ok. 534 mln EUR, do ponad 3,5
mld EUR.
Wolniej niż przeciętnie zwiększył się eksport – stanowiących drugą pod względem wartości obrotów
grupę w polskim handlu zagranicznym – wyrobów przemysłu chemicznego (13,6% w eksporcie oraz
17,7% w imporcie). W tym czasie ich import przekroczył poziom 14,8 mld EUR, jednakże był o 0,5%
niższy niż przed rokiem. Wyniki te przełożyły się na redukcję deficytu – o ok. 534 mln EUR, do ponad 3
mld EUR.
Zmniejszenie obrotów handlowych zarówno po stronie eksportu, jak i po stronie importu odnotowano
jedynie w grupie produktów mineralnych, tj. wywóz spadł o 11,4%, do ok. 3,2 mld EUR, a przywóz o
26,2%, do ponad 7,1 mld EUR. Doprowadziło to do zmniejszenia tradycyjnie wysokiego deficytu w
obrotach tymi towarami o ponad 2,1 mld EUR, do blisko 4 mld EUR.
137
MINISTERSTWO GOSPODARKI
6.5. Uwarunkowania kursowe i ich wpływ na obroty towarowe
Kurs walutowy jest obok popytu wewnętrznego naszych głównych partnerów handlowych, jednym z
kluczowych czynników kształtujących tendencje w polskim eksporcie i ogólnych obrotach towarowych.
W 2014 r. została odwrócona, trwająca w trzech poprzednich latach, tendencja do osłabiania się złotego
w stosunku do głównej waluty rozliczeniowej w polskich obrotach towarowych, tj. euro. Zadecydował o
tym II i III kwartał 2014 r. kiedy to euro w złotych osłabiło się odpowiednio o: 0,8% i 1,7%. Jakkolwiek w
IV kwartale wspólna waluta zaczęła się umacniać (o 0,7%), to w skali całego roku średni kurs euro był
niższy w stosunku do złotego o 0,3%.
Zdecydowanie wyraźniejsze były w 2014 r. wahania kursu dolara (waluty, w której dokonywane jest
ponad 20% rozliczeń w polskim eksporcie). Jego kurs wzrósł z poziomu 3,065 zł w styczniu do 3,4287 zł
w grudniu, tj. o ok. 12%, przy czym w okresie luty-lipiec utrzymywał się poniżej poziomu styczniowego i
dopiero w ostatnich 4 miesiącach 2014 r. zaczął wyraźnie wzrastać. W rezultacie w skali całego roku
kurs dolara w złotych był niższy o 0,2%.
Rozpatrywane w stosunku do roku 2013 relatywnie nieznaczne zmiany nominalnego kursu złotego w
stosunku do dwóch głównych walut (euro i USD), a zarazem bardzo umiarkowane zmiany cen
dewizowych towarów eksportowanych przyniosły w 2014 roku stabilizację średnich cen transakcyjnych
w polskim eksporcie. Po niewielkim wzroście tych cen w roku 2013 (o 0,8%), w roku 2014 nastąpiła ich
stabilizacja. Natomiast ceny transakcyjne w imporcie, po ich spadku o 1,7% w roku 2013, spadły w roku
2014 o dalsze 2,7%, co przy neutralnym wpływie zmian efektywnego kursu nominalnego złotego
względem podstawowych walut było głównie wynikiem spadku cen importowanej ropy naftowej.
W efekcie zmian cen transakcyjnych w obydwóch strumieniach obrotów towarowych rok 2014 przyniósł
znaczącą poprawę relacji cenowych (terms of trade, ToT) polskich obrotów towarowych. Po wzroście o
2,5% w roku 2013 wskaźnik ToT w 2014 roku wzrósł o 2,8%.
Wykres 33 Zmiany tempa wzrostu cen transakcyjnych, dewizowych i NEER w eksporcie w latach 20002014
Źródło: DSA MG na podstawie danych NBP i GUS.
138
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
7. INFLACJA I POLITYKA PIENIĘŻNA
7.1. Ceny
Rok 2013 pod względem intensywności oraz kierunku zmian cen w polskiej gospodarce
charakteryzował się dalszym spowolnieniem tempa wzrostu. Wskaźnik CPI w tym okresie osiągnął
średniorocznie pułap 0,9% - wyraźnie poniżej celu inflacyjnego oraz założeń zawartych w ustawie
budżetowej. Zaobserwowano spadek tempa wzrostu cen towarów spożywczych oraz cen związanych
z użytkowaniem mieszkań, mimo że to właśnie one w największym stopniu wpływały na zmianę
wskaźnika średniorocznego. W połowie roku wzrost cen nieco przyspieszył (wskaźniki w lipcu i sierpniu
przekroczyły 1%), ale druga połowa roku charakteryzowała się ponownymi spadkami.
W 2014 r., średniorocznie, ceny towarów i usług konsumpcyjnych pozostały na niezmienionym poziomie
w stosunku do cen z roku poprzedniego. Dynamika procesu, podobnie jak w roku poprzedzającym,
determinowana była głównie stosunkowo dużą zmiennością cen żywności oraz nośników energii na
rynkach międzynarodowych. Na spadek cen żywności miały wpływ m.in. wysokie plony upraw rolnych w
kraju, spadające ceny surowców rolnych na rynkach światowych oraz ograniczenie eksportu towarów
rolno-spożywczych do Rosji w związku z wprowadzonym embargiem. W przypadku surowców
energetycznych, znaczący wpływ na kształtowanie się ich cen miał silny spadek cen ropy naftowej.
W drugiej połowie roku, w kolejnych miesiącach obserwowany był coraz szybszy spadek cen.
W grudniu 2014 r. wskaźnik CPI wyniósł minus 1,0% r/r. – był to szósty miesiąc z rzędu, w którym w
skali roku zaobserwowano deflację. Spadkowi cen konsumpcyjnych sprzyjały czynniki wewnętrzne
związane z brakiem presji popytowej i kosztowej.
Wykres 34 Zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 2009-2014
Źródło: GUS.
139
MINISTERSTWO GOSPODARKI
7.1.1. Ceny towarów i usług konsumpcyjnych
Ceny towarów i usług konsumpcyjnych średniorocznie w 2014 r. pozostały na niezmienionym poziomie
w stosunku do cen z roku poprzedniego. Tym samym tempo zmian cen było niższe od przyjętego
w założeniach do ustawy budżetowej (2,4%), jak i celu inflacyjnego NBP (2,5%). Tempo przyrostu cen
w pierwszej połowie 2014 r. w skali roku pozostawało na niskim poziomie, a w drugiej połowie
odnotowano spadki i przez cały rok pozostawało poza wyznaczonym korytarzem wahań celu
inflacyjnego (+/- 1 pkt. proc.). W kolejnych kwartałach zmiana cen wyniosła odpowiednio: 0,6%, 0,3%,
minus 0,3% oraz minus 0,7% w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego.
W ujęciu miesięcznym – czerwiec był ostatnim z miesięcy z zarejestrowanym niewielkim wzrostem cen
(0,3%), następnie do końca roku obserwowana była pogłębiająca się deflacja. W efekcie, w grudniu
2014 r. spadek cen był największy (1,0% r/r). W pierwszych miesiącach 2015 r. notowano spoadek cen
towarów i usług konsumpcyjnych.
Wykres 35 Zmiany CPI w stosunku do analogicznego miesiąca roku poprzedniego
Źródło: GUS.
Największy wpływ w 2014 roku na kształtowanie się średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług
konsumpcyjnych miały ceny towarów i usług związanych z utrzymaniem mieszkania oraz napojów
alkoholowych i wyrobów tytoniowych, których kontrybucja wyniosła odpowiednio: +0,3 pkt. proc. i +0,24
pkt. proc. W odwrotną stronę oddziaływały spadki cen odzieży i obuwia (-0,24 pkt. proc.), żywności
i napojów bezalkoholowych (-0,22 pkt. proc.) oraz towarów i usług związanych z transportem (-0,21 pkt.
proc.).
W 2014 r. - r/r - ceny żywności spadły średnio o 0,9%, a dotyczyło to głównie cen warzyw (-3,6%) oraz
cukru (-28,8%). Na nieznaczny wzrost cen nośników energii (0,1%) wpływały ceny energii cieplnej
(+2,6%) oraz gazu (+4,3%). Obniżyły się ceny odzieży i obuwia (o 4,7%).
Analiza relacji wskaźników CPI oraz inflacji bazowej potwierdza, że to tendencje w zakresie cen
żywności oraz cen energii związane ze spadkiem cen na światowych rynkach surowców
energetycznych w 2014 r. zdeterminowały obniżenie dynamiki cen w gospodarce w 2014 r. W związku z
tym, że wskaźnik inflacji bazowej odbiegał w analizowanym okresie od średniego poziomu cen dóbr i
usług konsumpcyjnych – często go przewyższając – wyłączany czynnik (zmiany cen żywności i energii)
miał duży wkład w zagregowany wynik CPI.
140
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 54 Wskaźnik CPI oraz inflacji bazowej w 2014 i w kolejnych miesiącach 2015 roku
Mce
I
II
III
IV
V
VI
CPI
A
B
C
D
0,5
0,1
0,5
0,4
0,4
0,7
0,4
0,5
0,9
0,4
0,7
0,3
0,5
1,1
0,4
0,3
-0,1
0,3
0,8
0,1
0,2
-0,2
0,3
0,8
0,5
0,3
-0,1
0,3
1,0
0,5
VII
VIII
IX
X
XI
XII
I
II
-0,3
-0,5
0,1
0,5
0,1
-0,3
-0,5
0,0
0,7
0,0
-0,6
-0,8
-0,1
0,2
0,0
-0,6
-0,9
-0,3
0,4
-0,2
-1,0
-1,3
-0,4
0,5
-0,4
-1,4
-1,9
-0,1
0,6
-0,3
-1,6
-2,1
-0,3
0,4
-0,3
2014
-0,2
-0,4
0,2
0,4
0,3
III
IV
V
VI
-1,1
-1,4
-0,2
0,4
-0,1
-0,9
-1,3
-0,3
0,4
-0,2
-0,8
-1,2
-0,3
0,2
-0,2
2015
-1,5
-2,0
-0,4
0,2
-0,4
A – inflacja bazowa po wyłączeniu cen administrowanych (wg def EBC obejmują te komponenty wskaźnika cen towarów
i usług konsumpcyjnych, na których ceny finalne w pełni lub w znacznym stopniu mają wpływ jednostki rządowe (centralne,
regionalne, lokalne) oraz regulatorzy);
B – inflacja bazowa po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych (cen tych towarów i usług, które są szczególnie wrażliwe
na różnego rodzaju szoki popytowe i podażowe i/lub cechują się istotną i zmienną w czasie sezonowością);
C – inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii;
D – 15% średnia obcięta (symetryczne obcięcie po 15% z lewej i prawej strony rozkładu wskaźników, cen o najwyższej
i najniższej dynamice).
Źródło: NBP.
Ramka 12 Miary inflacji bazowej
Od marca 2009 roku Narodowy Bank Polski rozpoczął obliczanie i publikację nowych miar inflacji bazowej:
- inflacja bazowa po wyłączeniu cen administrowanych (wyłączane są ceny, które nie są kształtowane przez
mechanizmy rynkowe, lecz podlegają różnego rodzaju regulacjom, czyli takie towary i usługi, których ceny finalne
znajdują się w pełni lub w znacznym stopniu pod wpływem instytucji rządowych, samorządowych i regulatorów),
- inflacja bazowa po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych (wyłączany jest wpływ cen najbardziej zaburzonych,
czyli cen tych towarów i usług, które są szczególnie wrażliwe na różnego rodzaju szoki popytowe i podażowe i/lub
cechują się istotną i zmienną w czasie sezonowością, czyli przeważnie znaczna część produktów żywnościowych
(przede wszystkim nie- i niskoprzetworzone owoce, warzywa, mięso), produkty energetyczne (paliwa, gaz, opał),
usługi dostępu do internetu, usługi administracji państwowej i usługi prawne),
- inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii (ceny dóbr szczególnie wrażliwych na wewnętrzne i
zewnętrzne szoki podażowe, czyli ceny żywności i napojów bezalkoholowych oraz ceny energii),
- 15% średnia obcięta.
7.1.2. Ceny produkcji przemysłowej i budowlano-montażowej41
Średnioroczne ceny produkcji sprzedanej przemysłu w 2014 roku spadły o 1,5%, podczas gdy w 2013 r.
odnotowany spadek wyniósł 1,3%. Najgłębszy spadek cen zaobserwowano w górnictwie i wydobywaniu
(o 4,7% r/r). Niższe były również ceny w przetwórstwie przemysłowym (o 1,7%). Wzrosły natomiast
ceny związane z dostawą wody, gospodarowaniem ściekami i odpadami oraz rekultywacją (o 1,2% r/r)
oraz ceny wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (o 1,1%).
W 15 spośród 22 działów przemysłu przetwórczego odnotowano spadek cen. W 2014 roku ceny
w przetwórstwie w największym stopniu spadły w dziale produkcji koksu i produktów rafinacji ropy
naftowej (o 6,8%), komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (o 2,3%), a także w produkcji
artykułów spożywczych oraz produkcji urządzeń elektrycznych (po 2,1% r/r). Wzrosły natomiast ceny
produkcji wyrobów farmaceutycznych (o 3,8%) oraz wyrobów tytoniowych (o 3,5% r/r).
Średnioroczne ceny produkcji budowlano-montażowej spadły w 2014 roku o 1,2% (w 2013 r. spadek
wyniósł 1,8%). Ocenia się, że spadek cen produkcji budowlanej był rezultatem osłabienia koniunktury w
II połowie roku oraz związanym z tym niskim popytem na nieruchomości.
41
Wskaźniki cen produkcji podano zgodnie z klasyfikacją PKD 2007.
141
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Wykres 36 Tempo zmian cen produkcji sprzedanej przemysłu w stosunku do analogicznego miesiąca
roku poprzedniego
Źródło: GUS.
Wykres 37 Tempo zmian cen produkcji budowlano-montażowej w stosunku do analogicznego miesiąca
roku poprzedniego
Źródło: GUS.
142
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
7.2. Polityka pieniężna
7.2.1. Podstawowe uwarunkowania realizacji polityki pieniężnej
Rada Polityki Pieniężnej (RPP) w Założeniach polityki pieniężnej na 2014 rok wśród zewnętrznych
czynników o potencjalnie największym wpływie na skalę zmienności poziomu cen w polskiej
gospodarce, a także na politykę pieniężną NBP wskazała na niepewne perspektywy wzrostu
gospodarczego na świecie (w szczególności w strefie euro) oraz silnie ekspansywną politykę pieniężną
głównych banków centralnych prowadzącą do wzrostu zmienności cen aktywów oraz kursów
walutowych. Po stronie czynników endogenicznych - w kontekście kształtowania przebiegu procesów
inflacyjnych – RPP wymieniła: stan koniunktury gospodarczej w Polsce, sytuację na rynku pracy,
politykę fiskalną oraz rozwój akcji kredytowej.
W 2014 roku odnotowano wyższą niż w roku poprzednim dynamikę wzrostu gospodarczego. PKB
zwiększył się o 3,4% wobec 1,7% w 2013 r. Tempo przyrostu PKB w kolejnych kwartałach było stabilne
- wahało się w przedziale 3,3-3,6% w skali roku. Wraz z polepszaniem się koniunktury w kraju,
w warunkach niskiej inflacji, sytuacja na rynku pracy zaczęła się stopniowo poprawiać skutkując
wzrostem zatrudnienia i spadkiem bezrobocia w IV kwartale w stosunku do I kwartału 2014 r.
Sytuacja budżetu państwa okazała się lepsza od zakładanej w ustawie budżetowej – dochody były
wyższe, a wydatki niższe od założeń ustawowych. W rezultacie, zamiast planowanych w ustawie 47,5
mld zł, deficyt budżetowy wyniósł 29,0 mld zł. W związku z tym, polepszył się bilans całego sektora
finansów publicznych, czego efektem był spadek relacji długu sektora instytucji rządowych
i samorządowych do PKB z 57,1% w roku 2013 do 50,1% w roku 2014. Niewielkie zmiany odnotowano
również w bilansie płatniczym. Relacja deficytu obrotów bieżących do PKB nieznacznie wzrosła z 1,3%
w 2013 roku do 1,4% w 2014 roku. Wzrósł także deficyt w polskim handlu zagranicznym - w 2013 r.
osiągnął poziom 2,0 mld EUR, w 2013 wyniósł 2,7 mld EUR.
W otoczeniu zewnętrznym Polski przeważały tendencje deflacyjno-stagnacyjne. Wzrost gospodarczy
w krajach UE jest powolny i niepewny, a wiele z nich wciąż boryka się z konsekwencjami globalnego
kryzysu gospodarczego. W całym 2014 r. PKB unijnej gospodarki wzrósł o 1,3%. W Niemczech,
będących głównym partnerem handlowym Polski (ok. 25% polskiego eksportu), wzrost PKB w 2014 r.
wyniósł 1,6%42. W związku z tym, że polska gospodarka silnie powiązana jest z cyklem koniunkturalnym
Niemiec, przełożyło się to na wyniki krajowej gospodarki, choć skala wpływu była relatywnie niewielka.
7.2.2. Realizacja celu polityki pieniężnej w roku 2014
Główną podstawę interpretacji celu inflacyjnego stanowi wskaźnik liczony jako zmiana cen towarów
i usług konsumpcyjnych (CPI) w danym miesiącu w porównaniu do analogicznego miesiąca roku
poprzedniego. Przy analizie i objaśnianiu procesów inflacyjnych RPP w dużym stopniu wykorzystuje
także miary inflacji bazowej.
42
Eurostat
143
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Wykres 38 Wskaźnik CPI i inflacji netto w odniesieniu do przyjętego celu inflacyjnego i przedziału
dopuszczalnych wahań
Źródło: GUS, NBP.
W Założeniach polityki pieniężnej na rok 2014 za główny cel przyjęto utrzymanie inflacji w pobliżu
średniookresowego celu inflacyjnego (2,5%). W związku z silniejszym od oczekiwań spadkiem inflacji
poniżej celu inflacyjnego w drugiej połowie roku, w październiku 2014 r. RPP dokonała obniżki stóp
procentowych (z wyjątkiem stopy depozytowej) i zawężenia korytarza stóp procentowych do 2 pkt. proc.
W rezultacie stopa referencyjna została obniżona o 0,5 pkt. proc. i na koniec roku wyniosła 2,0%.
7.2.3. Instrumenty realizacji polityki pieniężnej
Stopy procentowe
Krótkoterminowa stopa procentowa była w 2014 roku podstawowym instrumentem NBP
wykorzystywanym w ramach realizacji strategii BCI43.
RPP określa wysokość stóp procentowych NBP, które wyznaczają oprocentowanie instrumentów
polityki pieniężnej, tj. operacji otwartego rynku, rezerwy obowiązkowej oraz operacji depozytowokredytowych44.
Zgodnie z zapowiedziami, RPP utrzymała stopy procentowe na niezmienionym poziomie do końca III
kwartału 2014 r. Jednak, w związku z wyraźnym odchyleniem inflacji od celu inflacyjnego, które
mogłoby stanowić zagrożenie dla stabilności cen w średnim okresie, 8 października 2014 r. Rada
dokonała dostosowania polityki pieniężnej do zmieniającej się sytuacji gospodarczej poprzez obniżkę
stóp procentowych do najniższego poziomu w historii. Wysokość stóp procentowych została ustalona
na następujących poziomach: referencyjna – 2,0% (-0,5 pkt. proc.), depozytowa – 1,0% (bez zmian),
lombardowa – 3,0% (-1,0 pkt. proc.), redyskonta weksli – 2,25% (-0,5 pkt. proc.). Rada nie wykluczała
dalszych dostosowań polityki pieniężnej, jeśli wskaźnik inflacji będzie dalej utrzymywał się na niskim
Strategia bezpośredniego celu inflacyjnego stosowana przez NBP od 1998 roku.
Główną stopą NBP jest stopa referencyjna, która oddziałuje na poziom stawek rynkowych o terminie zapadalności
porównywalnym z zapadalnością podstawowych operacji otwartego rynku. Stopa depozytowa i lombardowa NBP
wyznaczają pasmo wahań stóp procentowych O/N (overnight) na rynku międzybankowym.
43
44
144
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
poziomie, odbiegającym od celu inflacyjnego oraz jeśli dojdzie do spowolnienia aktywności
gospodarczej w kraju przy niskim wzroście w otoczeniu gospodarczym Polski.45
W marcu 2015 r. RPP dokonała kolejnej obniżki – tym razem wszystkich stóp procentowych – o 50 pkt.
bazowych. Jednocześnie, ogłoszono, że decyzja ta stanowi zamknięcie dwuetapowego (łącznie
z obniżką z października 2014 roku) cyklu łagodzenia polityki pieniężnej, w wyniku którego stopa
referencyjna NBP została obniżona łącznie o 1 pkt. proc. do historycznie niskiego poziomu 1,5%.
Wykres 39 Stopy procentowe i wskaźnik CPI
Źródło: NBP, GUS.
Operacje otwartego rynku
Operacje otwartego rynku są podstawowym instrumentem umożliwiającym utrzymywanie
krótkoterminowych stóp procentowych na poziomie spójnym z realizacją ustalonego przez RPP celu
inflacyjnego. NBP może stosować operacje podstawowe, dostrajające oraz strukturalne.
W 2014 roku w ramach operacji podstawowych NBP emitował raz w tygodniu bony pieniężne
z terminem zapadalności wynoszącym 7 dni. W okresie tym średni poziom emisji wyniósł 107,3 mld zł,
tj. o 17,0 mld mniej niż w roku 2013.
Poza tym w 2014 r. NBP emitował bony pieniężne w ramach tzw. operacji dostrajających o terminie
zapadalności krótszym niż w przypadku operacji podstawowych. Ich celem było ograniczanie wpływu
zmian w warunkach płynnościowych w sektorze bankowym na wysokość krótkoterminowych rynkowych
stóp procentowych46. W sumie w całym roku przeprowadzono 19 operacji dostrajających, w ramach
których średni poziom emisji bonów pieniężnych NBP wyniósł 1.238 mln zł i był niższy o 608 mln zł niż
w roku 2013.
45
46
Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej na rok 2014, NBP.
Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej na rok 2014, NBP.
145
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Rezerwa obowiązkowa
Obowiązkiem utrzymywania rezerwy na rachunku NBP objęte są banki, oddziały instytucji kredytowych
oraz odziały banków zagranicznych działających w Polsce. W 2014 r. obowiązek ten rozszerzono na
spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i Krajową Spółdzielczą Kasę OszczędnościowoKredytową. Podstawę naliczania wartości rezerwy obowiązkowej stanowiły zwrotne środki pieniężne
gromadzone na rachunkach bankowych oraz uzyskane ze sprzedaży papierów wartościowych.
Rezerwa była naliczana i utrzymywana w złotych.
Wysokość podstawowej stopy rezerwy obowiązkowej w 2014 r. wynosiła 3,5%. Na koniec 2014
nominalnie jej wartość ukształtowała się na poziomie 34,7 mld zł i była o 2,8 mld zł wyższa niż w roku
2013 (wzrost o 8,8%). Do 8 października 2014, środki rezerwy obowiązkowej utrzymywane w NBP
oprocentowane były w wysokości 0,9 stopy redyskontowej weksli. Od 9 października oprocentowanie
wynosi 0,9 stopy referencyjnej NBP. Zmiana ta ma na celu utrzymanie oprocentowania środków
rezerwy obowiązkowej poniżej rentowności podstawowych operacji otwartego rynku, niezależnie od
poziomu stopy referencyjnej.47
W związku ze zmianami podstawowych stóp procentowych NBP w 2014 r., średnie oprocentowanie
środków zgromadzonych na rachunkach NBP w ramach rezerwy obowiązkowej wyniosło 2,32% i było
o 0,55 pkt. proc. niższe niż w 2013 r.
Operacje depozytowo-kredytowe
Operacje depozytowo-kredytowe przyczyniają się do stabilizowania stawek na rynku międzybankowym.
Do operacji tych zalicza się depozyt na koniec dnia oraz kredyt lombardowy. Operacje przeprowadzane
są z inicjatywy banków komercyjnych, stanowiąc źródło krótkoterminowego uzupełniania niedoborów
płynności banków lub lokowania nadwyżek wolnych środków na termin overnight w NBP.
Łączna suma dziennych depozytów złożonych w NBP w 2014 r. wyniosła 109,0 mld zł i była o 35,5%
niższa niż w 2013 roku. Średni dzienny poziom depozytu na koniec dnia wynosił w 2014 r. 298 mln zł,
wobec 463 mln zł w roku poprzedzającym.
Łączna kwota wykorzystanego kredytu lombardowego w skali roku wyniosła 49 mln zł wobec 163 mln zł
w 2013 roku. Średnie dzienne wykorzystanie kredytu wyniosło 133 tys. zł.
Interwencje walutowe
W 2014 r. NBP nie przeprowadzał interwencji na rynku walutowym.
47
Sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej na rok 2014, NBP.
146
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
8. FINANSE PUBLICZNE
Utrzymywanie wysokiego deficytu sektora finansów publicznych, poprzez negatywny wpływ na
oszczędności krajowe, wzrost premii za ryzyko kraju, a co za tym idzie wyższy koszt kapitału oraz
konieczność obsługi coraz większego długu, wpływa hamująco na akumulację kapitału i w efekcie
przyczynia się do obniżenia tempa wzrostu potencjalnego PKB. Dyscyplina finansów publicznych jest
kluczowym elementem stabilności makroekonomicznej, a tym samym wiarygodności państwa, która ma
szczególne znaczenie w okresie obecnych zawirowań na rynkach finansowych i towarzyszącej im
niepewności oraz ryzyka gwałtownych przepływów kapitału.
Wynik sektora finansów publicznych w dużej mierze zależy od wahań koniunktury gospodarczej.
Zasadą jest, że w okresie szybkiego wzrostu gospodarczego dynamicznie rosną wpływy podatkowe
oraz spadają niektóre kategorie wydatków publicznych w związku z poprawą sytuacji ekonomicznej
społeczeństwa. Analogicznie, w przypadku spowolnienia gospodarczego wpływy podatkowe maleją
oraz rosną poszczególne kategorie wydatków publicznych. W ostatnich latach w Polsce można było
zaobserwować te prawidłowości.
8.1. Budżet państwa
24 stycznia 2014 roku Sejm RP uchwalił ustawę budżetową na rok 2014. Dopuszczalny poziom deficyt
budżetu państwa określono jako nie wyższy niż 47,5 mld zł. Tempo wzrostu PKB w 2014 r. było wyższe
niż prognozowane do ustawy budżetowej na 2014 r. (2,5%) i wyniosło 3,4%. Ceny towarów i usług
konsumpcyjnych w ujęciu średniorocznym w 2014 r. nie zmieniły się wobec prognozowanego w ustawie
2,4-proc. wzrostu. W rezultacie faktyczny deficyt budżetu państwa na koniec 2014 roku był mniejszy, niż
pierwotnie zaplanowano, i wyniósł 29,0 mld zł.
Dochody budżetu państwa
Dochody budżetu państwa wyniosły 283,5 mld zł. W stosunku do ustawy budżetowej były wyższe o 5,8
mld zł, co stanowiło 102,1% przewidzianej kwoty. W porównaniu do 2013 r. nastąpił wzrost dochodów o
4,3 mld zł, tj. zarówno o 1,6% nominalnie, jak i w ujęciu realnym. Relacja dochodów budżetu państwa
do PKB w 2014 r. zmniejszyła się do poziomu 16,4%, czyli o 0,4 pkt.proc. w relacji do 2013 r.
Zauważalna w ostatnich latach spadkowa tendencja relacji dochodów podatkowych do PKB wynikała
nie tylko ze spowolnienia gospodarczego w ostatnim okresie, ale też z wprowadzonych w latach 2008–
2009 zmian systemowych, wśród których najistotniejsze były:
 wprowadzenie ulgi w PIT na wychowanie dzieci;
 obniżenie stawek podatkowych w PIT, które to skutkowało obniżeniem dochodów z PIT w 2009 r. i
częściowo w 2010 r. (poprzez mechanizm rozliczenia rocznego);
 skrócenie w 2009 r. terminu zwrotu VAT ze 180 do 60 dni oraz umożliwienie rozliczania VAT z
importu w deklaracji podatkowej w niektórych procedurach uproszczonych;
 zniesienie ograniczeń w prawie do odliczania VAT od samochodów z tzw. kratką i od paliwa
zużywanego do ich napędu.
147
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W 2014 r. dochody z podatku od towarów i usług wyniosły 124,3 mld zł i były wyższe o 8,6 mld zł od
kwoty przyjętej w ustawie budżetowej. Oznacza to wykonanie prognozy dochodów z podatku VAT
zawartej w ustawie budżetowej na 2014 r. na poziomie 107,4%. W porównaniu do 2013 r. dochody z
podatku VAT były wyższe o 9,6%. Relacja omawianych wpływów do PKB wyniosła 7,2% i w stosunku
do relacji zanotowanej w 2013 r. zwiększyła się o 0,4 pkt.proc.
W 2014 r. dochody z tytułu podatku akcyzowego wyniosły 61,6 mld zł i stanowiły 99,2% prognozy z
ustawy budżetowej. W porównaniu do 2013 r. dochody z podatku akcyzowego wzrosły o 1,5%.
Dochody budżetu państwa w 2014 r. z podatku dochodowego od osób prawnych zostały zrealizowane
w kwocie 23,3 mld zł, tj. 100,1% kwoty przyjętej w ustawie budżetowej. W porównaniu do 2013 r.
dochody te były wyższe o 0,2 mld zł, tj. o 0,8% w ujęciu nominalnym i realnym. Relacja omawianych
dochodów do PKB nieznacznie zmniejszyła się w 2014 r. w stosunku do 2013 r. i wyniosła 1,3%.
Tabela 55 Dochody i wydatki budżetowe w latach 2013-2014*
2013
Plan po
nowelizacji
mld zł
275,7
239,2
174,1
22,0
mld zł
279,2
241,7
175,4
23,1
DOCHODY OGÓŁEM
1. Dochody podatkowe
1.1. Podatki pośrednie
1.2. Podatek dochodowy od osób
prawnych (CIT)
1.3. Podatek dochodowy od osób
40,9
41,3
fizycznych (PIT)
2. Dochody niepodatkowe
35,0
35,1
2.1. Dywidendy i wypłaty z zysku
6,9
7,1
2.2. Opłaty, grzywny, odsetki i inne
18,4
19,4
dochody niepodatkowe
4. Środki z UE i innych źródeł
1,6
1,5
niepodlegających zwrotowi
WYDATKI OGÓŁEM
327,3
321,3
Wydatki zdeterminowane
239,0
1. Dotacje i subwencje
156,3
155,2
2. Obsługa długu publicznego
42,7
42,5
3. Dotacje dla Funduszu Ubezpieczeń
37,1
37,1
Społecznych
4. Dotacje dla KRUS
15,9
15,9
5. Wydatki na obronę narodową
20,2
20,1
6. Współfinansowanie projektów z
12,9
10,3
udziałem środków UE
Wydatki elastyczne
82,3
DEFICYT/NADWYŻKA*
51,6
42,2
* Dane procentowe wyliczono na podstawie wielkości w mln zł
Źródło: Ministerstwo Finansów
2014
Wykonanie
Plan
Wykonanie
%
101,2
101,0
100,8
104,9
mld zł
277,8
248,0
179,0
23,3
mld zł
283,5
254,8
187,1
23,3
%
102,1
102,1
104,5
100,1
101,0
43,7
43,0
98,4
102,9
102,9
105,4
28,1
5,2
18,4
27,2
4,2
18,1
96,7
80,9
98,5
95,2
1,6
1,5
92,5
98,2
100,0
99,2
100,0
100,0
325,3
154,0
36,2
30,4
312,5
227,2
152,3
34,5
30,4
96,1
100,0
98,8
95,3
100,0
100,0
99,7
79,6
16,1
23,5
12,2
16,1
23,4
8,8
100,0
99,6
72,5
100,0
81,8
47,5
85,3
29,0
100,0
61,0
Dochody budżetu państwa w 2014 r. z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosły 43,0
mld zł i były niższe w porównaniu do prognozy przyjętej w ustawie budżetowej o 0,7 mld zł, tj. o 1,6%.
W porównaniu z 2013 r. dochody z podatku dochodowego od osób fizycznych były wyższe o 1,7 mld zł,
tj. nominalnie i realnie o 4,2%. Relacja do PKB omawianych wpływów wyniosła 2,5% i pozostawała na
zbliżonym poziomie co w 2012 i 2013 r.
148
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Dochody niepodatkowe były niższe niż zakładano o 0,9 mld zł, tj. 3,3% poniżej planu przyjętego w
ustawie budżetowej na 2014 r. Zakładany poziom dochodów niepodatkowych nie został osiągnięty m.in.
przez niższe o 1,0 mld zł wpływy z tytułu dywidend i wpłat z zysku.
Środki z Unii Europejskiej, obejmujące wpłaty do budżetu państwa z Unii Europejskiej w 2014 r.,
wyniosły 1,5 mld zł i były niższe o 0,1 mld zł, tj. o 7,5% w stosunku do ustawy budżetowej na 2014 r.
Dochody z tego tytułu były wyższe niż w 2013 r. o 0,4%.
Wydatki budżetu państwa
W ustawie budżetowej na rok 2014 wydatki przewidziano w wysokości 325,3 mld zł. Zrealizowane
wydatki budżetu państwa w 2014 r. wyniosły 312,5 mld zł i były niższe od zaplanowanych o 12,8 mld zł,
tj. o 3,9%. W porównaniu do roku 2013 wydatki były niższe o 8,8 mld zł, co stanowi spadek o 2,7% w
ujęciu nominalnym i realnym. Relacja zrealizowanych wydatków budżetu państwa w 2014 r. do PKB
wyniosła 18,1%.
Analizując strukturę wydatków można zaobserwować, że największą część stanowią:
 różne rozliczenia (22,5%), w którym znaczące wielkości stanowią subwencje ogólne dla jednostek
samorządu terytorialnego oraz składka do budżetu Unii Europejskiej,
 obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (22,1%), gdzie największe nakłady przeznaczone są na
dotacje do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i Funduszu Emerytalno-Rentowego,
 obsługa długu publicznego (11,0%),
 obrona narodowa (7,5%).
Podobnie jak w latach poprzednich, większość wydatków budżetu państwa to wydatki sztywne, tj. takie,
które wynikały z przepisów ustawowych lub wcześniej podjętych zobowiązań ujętych w ramy prawne.
Ich udział w wydatkach ogółem w 2014 r. wynosił 72,7% i był o 1,7 pkt.proc. niższy niż w 2013 r. Na
wydatki elastyczne przeznaczono 27,3% ogółu wykonanych wydatków budżetu państwa w 2014 r.
Tabela 56 Struktura wydatków budżetu państwa (%)
Wydatki zdeterminowane
Wydatki elastyczne
Źródło: Ministerstwo Finansów.
2006
74,3
25,7
2007
73,1
26,9
2008
72,7
27,3
2009
74,4
25,6
2010
75,0
25,0
2011
74,6
25,4
2012
74,9
25,1
2013
74,4
25,6
2014
72,7
27,3
Obecna struktura wydatków budżetowych charakteryzująca się istotną, utrzymującą się od lat
dominacją wydatków zdeterminowanych, ogranicza możliwości rządu w kształtowaniu wielkości deficytu
budżetowego. Przepisy ustawowe i podjęte wcześniej zobowiązania prawne stanowią o absolutnej
konieczności realizacji wydatków zdeterminowanych m.in. takich jak: obsługa długu publicznego,
subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego, wydatki na wsparcie dla instytucji będących
dysponentami funduszy celowych. W ostatnim roku odnotowano poprawę w zakresie kształtowania się
struktury wydatków budżetu państwa i wystąpił spadek udziału wydatków sztywnych, co może
świadczyć o tendencji do uelastyczniania wydatków publicznych.
Deficyt budżetowy
Deficyt budżetu państwa w 2014 r. wyniósł 29,0 mld zł, co stanowiło 61,0% kwoty zaplanowanej w
ustawie budżetowej oraz 1,7% PKB. Deficyt budżetu środków europejskich wyniósł 0,3 mld zł i był bliski
wartości zaplanowanej ustawie budżetowej.
149
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Na koniec maja 2015 r. dochody budżetu państwa wyniosły 116,3 mld zł, co stanowi 39,1% rocznych
dochodów przyjętych w ustawie budżetowej na rok 2015. Zaawansowanie wydatków jest nieco wyższe i
stanowi 39,6% (135,9 mld zł). Deficyt budżetowy po pierwszych pięciu miesiącach wyniósł 19,6 mld zł,
tj. 42,6% wielkości deficytu przyjętego w ustawie budżetowej na rok 2015 (46,1 mld zł).
8.2. Finanse publiczne
Poprawa stanu finansów publicznych i utrzymanie ich na bezpiecznym poziomie stanowi obecnie istotne
wyzwanie dla polityki gospodarczej Polski. Kluczowym celem jest przede wszystkim ograniczenie
wydatków sektora finansów publicznych oraz zmniejszenie deficytu i trwałe jego pozostanie na
pożądanie niskim poziomie. Długotrwale utrzymujący się deficyt budżetowy prowadzi do narastania
długu publicznego i negatywnie wpływa na sytuację gospodarczą kraju.
Wykres 40 Deficyt budżetowy i deficyt sektora finansów publicznych (mld zł - lewa oś i %PKB – prawa oś)
Źródło: DSA MG na podstawie danych Ministerstwa Finansów i GUS.
Z tego względu zjawiskiem niepokojącym był trwały, znaczny deficyt sektora finansów publicznych w
Polsce. Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2009 roku wyniósł 7,4% PKB, co
oznacza wzrost o 3,7 pkt. proc. względem roku poprzedniego, a rok później 7,9% PKB. Kolejne dwa lata
to korekta deficytu w pożądanym kierunku. W 2011 r. deficyt osiągnął poziom 76,2 mld zł, co stanowiło
4,9% PKB. W roku 2012 wielkość ta obniżyła się do poziomu 60,4 mld zł, czyli 3,7% PKB. Rok 2013
zamknął się umiarkowanym wzrostem wartości tej kategorii, osiągając kwotę 66,7 mld zł, czyli 4,0%
PKB. Na koniec roku 2014 deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł do poziomu 55,2
mld zł, co stanowiło 3,2% PKB48.
Według komunikatu GUS dotyczącego deficytu i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2014 r. (tzw.
notyfikacja fiskalna) z 17 kwietnia 2015 r.
48
150
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 57 Dług Skarbu Państwa i zadłużenie sektora finansów publicznych* (mld zł i % PKB)
Dług Skarbu Państwa
mld zł
% PKB
2007
501,5
43,1
2008
569,9
44,7
2009
631,5
47,0
2010
701,9
49,6
2011
771,1
50,5
2012
793,9
49,8
2013
838,0
51,2
2014
779,9
45,1
Dług sektora instytucji
rządowych i samorządowych
% PKB
45,0
47,1
50,9
54,9
56,2
55,6
57,1
50,1
* Dług Skarbu Państwa obejmuje krajowe i zagraniczne zobowiązania Skarbu Państwa (papiery wartościowe wyemitowane
na rynek krajowy i zagraniczny), zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz wymagalne zobowiązania jednostek budżetowych.
Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych – (państwowy dług publiczny, zadłużenie sektora finansów publicznych)
obejmuje dług Skarbu Państwa oraz pozostały dług sektora instytucji rządowych (w tym dług sektora ubezpieczeń
społecznych) oraz dług sektora instytucji samorządowych.
Źródło: Ministerstwo Finansów.
Poziom zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych istotnie podniósł się w ostatnich
latach wskutek spowolnienia gospodarczego. W roku 2008 zadłużenie wyniosło 600,8 mld zł, co
stanowiło 47,1% PKB. Na koniec 2013 r. dług publiczny wynosił 926,1 mld zł. W wyniku jednorazowego
czynnika, obejmującego umorzenie w lutym 2014 r. skarbowych papierów wartościowych (SPW) w
ramach reformy systemu emerytalnego, dług sektora instytucji rządowych i samorządowych spadł na
koniec roku 2014 do poziomu 866,5 mld zł, tj. 50,1% PKB.
Według przyjętych przez Ministerstwo Finansów prognoz na 2015 r. wynik sektora instytucji rządowych i
samorządowych oraz dług stanowić będą odpowiednio -2,7% i 51,7% PKB 49.
Według wstępnych danych Ministerstwa Finansów na koniec I kwartału 2015 dług sektora instytucji
rządowych i samorządowych wyniósł 885,7 mld zł, co oznacza wzrost o 19,2 mld zł (o 2,2%) w stosunku
do końca 2014 r.
Ramka 13 Reguły fiskalne
Zasadniczym celem reguł fiskalnych jest zapewnienie stabilności fiskalnej i stabilności makroekonomicznej oraz
utrzymanie (ewentualnie ograniczanie) wielkości sektora finansów publicznych na określonym poziomie. Krajowe
ramy fiskalne w Polsce oparte są na kilku regułach. Najważniejszą w tym zbiorze jest reguła długu, ujęta w dwóch
aktach prawnych – Konstytucji RP oraz ustawie o finansach publicznych, której głównym celem jest
niedopuszczenie do przekroczenia przez państwowy dług publiczny (obliczany przy zastosowaniu polskiej
metodyki) określonych limitów (jako %PKB).
Równolegle do przeprowadzonych reform w systemie emerytalnym w 2013 r. wprowadzono zmiany
wzmacniających ramy fiskalne. Stabilizująca reguła wydatkowa oraz reguły fiskalne obowiązujące jednostki
samorządu terytorialnego (JST) zostały wprowadzone do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 8
listopada 2013 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw. Rozwiązania służące
ograniczeniu ryzyka wzrostu zadłużenia lub utraty płynności JST obejmują regułę co najmniej zrównoważonego
wyniku budżetu samorządowego oraz obowiązujące od roku 2014 indywidualne limity zadłużenia. Rozwiązaniem
mającym na celu stabilizację wyniku sektora instytucji rządowych i samorządowych w średnim horyzoncie czasu
na poziomie średniookresowego celu budżetowego jest stabilizująca reguła wydatkowa (SRW). SRW obowiązuje
od 2015 r., natomiast w sposób pomocniczy została wykorzystana już podczas prac w 2013 r. nad ustawą
budżetową na rok 2014.
W maju 2014 Sejm RP przyjął nowelizację ustawy o finansach publicznych, która zakłada obniżkę o 7 pkt. proc.
progów ostrożnościowych związanych ze stabilizującą regułą wydatkową. Nowe przepisy przewidują, że próg na
poziomie 55% PKB zostanie zastąpiony progiem 48%, a próg 50% PKB - progiem 43%. Wprowadzone zmiany
legislacyjne są konsekwencją reformy systemu emerytalnego, której wdrożenie skokowo obniżyło poziom długu
publicznego.
49
Program Konwergencji - Aktualizacja 2015.
151
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Ramka 14 Działania na rzecz konsolidacji finansów publicznych
19 czerwca 2015 r. Rada Ecofin przyjęła decyzję, która zakończyła procedurę nadmiernego deficytu wobec
Polski. Tym samym Polska zredukowała nadmierny deficyt o rok wcześniej niż było to rekomendowane.
W 2009 r. Rada stwierdziła występowanie w Polsce nadmiernego deficytu i zaleciła jego skorygowanie do
poziomu poniżej 3% PKB. Mając na uwadze wyniki prognoz Komisji Europejskiej opublikowanych w maju 2015 r.,
przekazanej przez Polskę notyfikacji fiskalnej z kwietnia 2015 roku oraz informacje zawarte w Programie
konwergencji. Aktualizacja 2015, Rada Ecofin zakończyła obowiązującą wobec Polski przez 6 lat procedurę
nadmiernego deficytu. Przy podjęciu uwzględniono koszty systemowej reformy emerytalnej, wciąż ponoszone w
2014 r., szacowane na 0,4% PKB. Po skorygowaniu o tę wielkość deficyt wyniósł 2,8% PKB i został zredukowany
poniżej wymaganego poziomu 3% PKB.
Po zakończeniu procedury działania rządu powinny być zorientowane na dalsze ograniczanie nierównowagi
finansów publicznych w sposób niezagrażający średniookresowym perspektywom rozwoju kraju. Jej zakończenie
oznacza możliwość kształtowania polityki fiskalnej w sposób bardziej adekwatny do sytuacji gospodarczej, choć
wciąż w ramach ograniczeń wynikających z prawa krajowego i unijnego, w szczególności stabilizującej reguły
wydatkowej oraz wymogów ścieżki prowadzącej do średniookresowego celu budżetowego.
Zakończenie procedury nadmiernego deficytu powinno znaleźć odzwierciedlenie we wzroście wiarygodności
Polski. W przyszłości może to skutkować podwyższeniem ratingu Polski i będzie sprzyjać poprawie wyników
gospodarki w średnim i długim okresie.
Zakończenie procedury nadmiernego deficytu było możliwe dzięki wcześniej wdrożonym działaniom na rzecz
konsolidacji finansów publicznych. Działania konsolidacyjne doprowadziły w latach 2010-14 do ograniczenia
wydatków o 3,3 pkt. proc. PKB. Z kolei po uwzględnieniu środków finansowanych z Unii Europejskiej, dla których
ostatecznym beneficjentem są jednostki sektora instytucji rządowych i samorządowych, wydatki zostały
zmniejszone o 3,8 pkt. proc. PKB. Taka skala ograniczenia wydatków była możliwa m.in. dzięki:
 obowiązującej od 2011 r. wydatkowej regule dyscyplinującej (art. 112a ustawy o finansach publicznych),
ograniczającej tempo wzrostu wydatków dyskrecjonalnych i nowych wydatków sztywnych do 1% realnie w
skali roku. W 2013 r. reguła ta została zastąpiona stabilizującą regułą wydatkową.
 ograniczeniu (od 2011 r.) funduszu wynagrodzeń w państwowych jednostkach budżetowych, poprzez
przyjęcie generalnej zasady o jego zamrożeniu na nominalnym poziomie z roku poprzedniego;
 okresowemu zakazowi przyjmowania przez rząd projektów ustaw, których skutkiem może być spadek
dochodów jednostek sektora finansów publicznych w stosunku do wielkości wynikających z obowiązujących
przepisów oraz projektów powodujących zwiększenie wydatków (art. 112 c ustawy o finansach publicznych).
Regulacja ta pod koniec 2013 r. została zastąpiona stabilizującą regułą wydatkową.
 aktualnie obowiązującym (zmodyfikowanych w 2009 r.) regułom fiskalnym dla samorządów (zasadzie co
najmniej zrównoważonego wyniku bieżącego wynikającej z art. 242 ustawy o finansach publicznych (od
2011 r.) oraz indywidualnych limitów zadłużenia - określonych w art. 243 ustawy o finansach publicznych (od
2014 r. limit obliczany będzie na podstawie trzyletniej średniej ruchomej, po raz pierwszy za lata 2011-13)).
 ograniczeniu przywilejów uprawniających do wcześniejszego przejścia na emeryturę;
 ograniczeniu w 2011 r. wysokości zasiłku pogrzebowego do 4 tys. zł.
 wprowadzeniu kryterium dochodowego uprawniającego do otrzymania zapomogi z tytułu urodzenia dziecka.
Z kolei najważniejszymi działaniami po stronie dochodowej były:
 ograniczenie części składki na ubezpieczenie emerytalne przekazywanej do OFE (część przekazywana do
OFE została zmniejszona od maja 2011 r. z 7,3% podstawy wymiaru do 2,3%) oraz zmniejszenie kosztów
obsługi zadłużenia w wyniku przekazania do ZUS przez OFE części niektórych kategorii aktywów (m.in.
obligacji i bonów emitowanych przez Skarb Państwa) w lutym 2014 r.;
 podwyższenie stawek VAT z 22% do 23% i z 7% na 8%, przy równoczesnym zmniejszeniu stawki z 7% do
5% na podstawowe towary żywnościowe (od stycznia 2011 r.);
 ograniczenie możliwości odliczenia podatku VAT naliczonego przy nabyciu samochodów osobowych z
homologacją ciężarową i paliwa wykorzystywanego do ich napędu (od początku 2011 r.);
 podwyższenie akcyzy na olej napędowy i opłaty paliwowej (od stycznia 2012 r.);
 podwyższenie akcyzy na papierosy (corocznie od 2010 r.);
152
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI



zniesienie ulgi na biokomponenty w akcyzie (od maja 2011 r.);
zamrożenie skali w PIT (na nominalnym poziomie z 2009 r.);
zmiany w podatku od zysków z lokat bankowych ograniczające możliwość unikania tego podatku
(wprowadzone w 2012 r.);
 wprowadzenie opłaty za korzystanie z niektórych zasobów złóż naturalnych (podatku od wydobycia miedzi i
srebra od kwietnia 2012 r.);
 zmiany w podatku od zysków z lokat bankowych ograniczające możliwość unikania tego podatku
(wprowadzone w 2012 r.).
 podwyższenie składki rentowej w części stanowiącej obciążenie pracodawców (wzrost o 2 pkt. proc. od
lutego 2012 r.).
 ograniczenia 50% kosztów uzyskania przychodów z tytułu praw autorskich i praw pokrewnych (od stycznia
2013 r.
 ograniczenie ulgi internetowej i modyfikacja ulgi na dzieci (od stycznia 2013 r.).
 objęcie akcyzą gazu ziemnego do celów opałowych, z wyjątkiem gospodarstw domowych (od listopada 2013
r.).
 obniżenia limitu uprawniającego podatników do zwolnienia z obowiązku prowadzenia ewidencji kasowej (z
40 tys. zł do 20 tys. zł) (od stycznia 2013 r.).
Dochody sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2014 r. wzrosły w porównaniu do 2013 r. o 0,5 pkt.
proc. PKB i wyniosły 38,6% PKB. W 2015 r. prognozowany jest ich dalszy wzrost do 38,8% PKB. Dochody po
oczyszczeniu o transfery związane z bezzwrotną pomocą z UE w 2015 r. powinny ukształtować się na poziomie
37,2% PKB.
8.3. Spełnienie kryteriów Traktatu z Maastricht
Polska, podobnie jak większość nowych krajów członkowskich, nie przyjęła dotychczas wspólnej waluty
euro50. Warunkiem koniecznym do przystąpienia do strefy euro jest spełnianie kryteriów konwergencji
ustalonych w art. 121.1 traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht. Kryteria konwergencji stanowią
wskaźniki makroekonomiczne, których spełnienie pozwala uznać kraj za przygotowany do uczestnictwa
we wspólnym obszarze walutowym.
Kryterium fiskalne
Kryterium fiskalne dotyczy procentowej wielkości deficytu oraz długu instytucji rządowych i
samorządowych w PKB. Udział deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych w PKB mierzony
w cenach rynkowych w roku poprzedzającym ocenę, czy kryteria są spełnione, nie powinien
przekraczać 3%. Udział długu publicznego mierzonego w cenach rynkowych w PKB w roku
poprzedzającym badanie nie powinien przekraczać 60%.
Z końcem 2008 r. deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w relacji do PKB przekroczył
referencyjny poziom 3% i wyniósł 3,7%. W roku 2009 r. negatywna tendencja pogłębiła się, co
skutkowało osiągnięciem deficytu na poziomie 7,4% PKB. W roku 2010 r. deficyt ponownie wzrósł do
7,9% PKB. Od 2011 r. sytuacja w tym zakresie poprawia się, kiedy to ujemne saldo w relacji do PKB
obniżyło się do 4,9%. Na koniec 2014 r. wartość ta osiągnęła poziom 3,2%. W zakresie kryterium relacji
długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB Polska w 2014 r. pozostawała poniżej
dopuszczalnego pułapu (60%), tj. na poziomie 50,1%. Według majowych prognoz gospodarczych KE,
tegoroczny wynik sektora publicznego w Polsce ma wynieść -2,8%. PKB, a przyszłoroczny deficyt (2016
r.) osiągnie poziom 2,6%. Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wyniesie odpowiednio
50,9% oraz 50,8%.
Z nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej do strefy euro przystąpiły: Słowenia (01.01.2007 r.), Malta i Cypr
(01.01.2008 r.), Słowacja (01.01.2009 r.), Estonia (01.01.2011 r.), Łotwa (01.01.2014 r.) oraz Litwa (01.01.2015 r.).
50
153
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Kryterium inflacyjne
Kryterium inflacyjne ogranicza wysokość dopuszczalnej stopy inflacji. Średnia stopa inflacji w roku
poprzedzającym badanie nie powinna być wyższa niż o 1,5 pkt.proc. od średniej arytmetycznej dla
trzech krajów o największej stabilności cen w Unii Europejskiej. Zgodnie z przyjętą metodologią inflacja
powinna być mierzona za pomocą zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (ang.
Harmonised Index of Consumer Prices – HICP).
Według danych za maj 2014 r. kryterium dla tego okresu wyniosło 1,0%, a wskaźnik HICP (średnia
12M) w Polsce osiągnął poziom -0,5%51. Oznacza to, że Polska w tym okresie wypełniała kryterium
stabilności cen. Wartość referencyjna została ustalona na podstawie danych z trzech państw o
najbardziej stabilnych cenach: Hiszpania, Polska i Cypr.
Kryterium kursowe
Kryterium kursowe stanowi warunek uczestnictwa w mechanizmie kursowym (ERM II). Zgodnie z nim
kraj członkowski powinien być zdolny do respektowania, bez szczególnych napięć normalnego
przedziału wahań kursów walut przewidzianego w ramach mechanizmu kursowego przynajmniej w
ciągu ostatnich dwóch lat przed badaniem dotyczącym spełnienia kryteriów spójności. Kryterium to
uznaje się za spełnione, jeśli kraj utrzymywał kurs swojej waluty w przedziale wahań (+/- 15%) w
ramach Europejskiego Systemu Walutowego przez okres co najmniej dwóch lat przed datą
przeprowadzania oceny. Ze względu na fakt, że Polska nie uczestniczy w przewidzianym mechanizmie
kursowym (ERM II), to w 2014 r. nie zostało spełnione kryterium kursowe.
Kryterium stóp procentowych
Kryterium to jest spełnione, gdy średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa ocenianego kraju
nie przekracza wartości referencyjnej. Wartość referencyjna wyznaczana jest na podstawie średniej
arytmetycznej ze stóp procentowych w trzech krajach UE, charakteryzujących się największą
stabilnością cen oraz dodanie do otrzymanej średniej 2,0 pkt. proc. Stopy procentowe oblicza się na
podstawie długoterminowych obligacji rządowych lub porównywalnych papierów wartościowych, a
średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa jest wyznaczana, jako średnia arytmetyczna z
ostatnich 12 miesięcy.
W maju 2014 r. rentowność polskich obligacji 10-letnich nie przekraczała obowiązującej w tym okresie
wartości referencyjnej 4,4% i wyniosła 2,8%. Wartość referencyjna została wyliczona w oparciu o dane
dotyczące Hiszpanii i Polski52. Z analizy wartości referencyjnej został wyłączony Cypr, jako państwo,
które nie finansuje zadłużenia sektora publicznego poprzez emisję obligacji.
Tabela 58 Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę
2014
Kryterium
-3,0
2015*
Polska
Deficyt/nadwyżka sektora instytucji rządowych i
-2,8 (-2,7)
samorządowych do PKB w (%)
Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych
60,0
50,1
60,0
50,9 (51,7)
** do PKB w (%)
Inflacja (HICP – w %)
1,3
0,1
1,0
-0,5
Stopy procentowe
5,3
3,5
4,4
2,8
*Według dostępnych danych za maj 2015 r. i prognozy Komisji Europejskiej; w nawiasach dane z Programu Konwergencji.
Aktualizacja 2015 r.
** Według metodologii ESA2010 - General Government (GG).
Źródło: DSA MG.
51
52
Polska
-3,2
Źródło: Monitor konwergencji nominalnej – lipiec 2015, Ministerstwo Finansów.
Źródło: Monitor konwergencji nominalnej – lipiec 2015, Ministerstwo Finansów.
154
Kryterium
-3,0
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
9. PRZEMYSŁ
9.1. Dynamika i struktura produkcji przemysłowej
9.1.1. Dynamika produkcji przemysłowej
Po relatywnie szybkim wzroście produkcji przemysłowej w latach 2010 i 2011 (odpowiednio o 9,0% i
7,5%) w trzech kolejnych latach nastąpiło znaczące spowolnienie tempa wzrostu. W roku 2012
produkcja wzrosła o 0,5%, w 2013 roku o 1,8%, a w roku 2014 o 3,1%. W ostatnich trzech latach
dynamika produkcji przyspieszała z roku na rok.
Produkcja sprzedana liczona w cenach bieżących w 2014 roku wyniosła 1.230 mld zł (w 2013 roku 1.183 mld zł)
Decydujący wpływ na dynamikę produkcji przemysłu ma sekcja przetwórstwa przemysłowego,
partycypująca w ponad 80% w produkcji całkowitej. W sekcji tej produkcja w 2014 roku wzrosła o 4,3%.
Drugą sekcją, w której odnotowano wzrost produkcji była dostawa wody, gospodarowanie ściekami i
odpadami (wzrost o 2,7%). W pozostałych dwóch sekcjach nastąpił spadek produkcji: w górnictwie i
wydobywaniu o 5,8%, a w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną i
gorącą wodę o 3,9%.
Wykres 41 Zmiany produkcji sprzedanej w sekcjach przemysłu w latach 2013 i 2014 (w stosunku do roku
poprzedniego)
Sekcja B – górnictwo i wydobywanie,
Sekcja C - przetwórstwo przemysłowe,
Sekcja D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę,
Sekcja E – dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja.
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015, GUS 2015 rok, obliczenia DSA MG.
155
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W I półroczu 2015 roku produkcja przemysłowa wzrosła o 4,6% wobec wzrostu o 4,3% rok
wcześniej53. W przemyśle przetwórczym produkcja wzrosła o 5,6% (rok wcześniej o 6,1%), w
dostawach wody, gospodarowaniu ściekami i odpadami o 3,9% (rok wcześniej o 2,2%), a w górnictwie i
wydobywaniu o 3,1% wobec spadku o 6,5% w roku 2013. W wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię
elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę produkcja spadła o 4,4% wobec spadku o 5,7% rok
wcześniej. Produkcja sprzedana liczona w cenach bieżących w I półroczu 2015 roku wyniosła 585 mld
zł (w 2013 roku - 574 mld zł).
Występujące w Polsce tendencje w zakresie kształtowania się dynamiki produkcji przemysłowej w
poszczególnych sekcjach w długim okresie, zgodne są z trendami w krajach gospodarczo rozwiniętych.
Najszybciej wzrasta produkcja w przemyśle przetwórczym, który decyduje o kształtowaniu się dynamiki
w całym przemyśle. Natomiast w górnictwie i energetyce następuje zmniejszenie produkcji. W 2014
roku, w porównaniu z rokiem 2005, produkcja przemysłowa ogółem wzrosła o 50,9%, w tym produkcja
przemysłu przetwórczego zwiększyła się o 63,4%. W tym samym okresie produkcja górnictwa i
wydobywania zmniejszyła się o 10,8%, a sekcji wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz
i gorącą wodę o 9,1%. W dostawie wody, gospodarowaniu ściekami i odpadami wzrost wyniósł 46,1%.
W przemyśle przetwórczym na 22 badane działy wzrost produkcji w 2014 roku odnotowano w
szesnastu (w 2013 roku działów takich było dwanaście). Najbardziej wzrosła produkcja mebli (o 13,7%),
komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (o 11,5%) oraz wyrobów tekstylnych (o 9,1%).
Najgłębsze spadki miały miejsce w produkcji pozostałego sprzętu transportowego (o 5,3%) oraz
produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych (o 1,9%).
W I półroczu 2015 roku wzrost produkcji miał miejsce w 21 działach na 22 badane (rok wcześniej w
dziewiętnastu). Najszybszy wzrost odnotowano w produkcji urządzeń elektrycznych (o 13,7%), wyrobów
tytoniowych (o 11,5%), pojazdów samochodowych (o 10,3%) oraz mebli (o 10,2%). Spadek nastąpił
jedynie w produkcji napojów (o 1,8%).
Sekcja przetwórstwa przemysłowego charakteryzuje się zróżnicowaniem dynamiki produkcji w
poszczególnych działach w długim okresie. W 2014 roku w porównaniu z rokiem 2005 najwyższy wzrost
(prawie trzykrotny) miał miejsce w produkcji urządzeń elektrycznych oraz produkcji komputerów,
wyrobów elektronicznych i optycznych. W produkcji wyrobów z metali odnotowano ponad dwukrotny
wzrost. Zmniejszenie nastąpiło w dwóch działach: produkcji wyrobów tytoniowych (o 28%) oraz
produkcji odzieży (o ok. 9%).
Dynamika produkcji przemysłu wg głównych grupowań przemysłowych w roku 2014 była zróżnicowana.
W czterech grupach dóbr produkcja wzrosła: dóbr inwestycyjnych o 7,4% (rok wcześniej o 3,9%), dóbr
zaopatrzeniowych o 6,3% (1,6%), dóbr konsumpcyjnych trwałych o 5,7% (4,0%) oraz dóbr
konsumpcyjnych nietrwałych o 0,7% (4,0%). Spadek nastąpił jedynie w produkcji dóbr związanych z
energią o 3,7% wobec spadku o 0,3% w 2013 roku.
Przeciętne zatrudnienie w przemyśle wyniosło w 2014 roku 2.677 tys. osób i było wyższe o 1,9% niż
przed rokiem (w 2013 roku zatrudnienie zmniejszyło się o 1,8%). W przemyśle przetwórczym
zatrudnienie wzrosło o 2,9%, a w dostawie wody, gospodarowaniu ściekami i odpadami o 1,8%. W 2013
roku w sekcjach tych nastąpił spadek zatrudnienia, odpowiednio o 1,4% i 0,7%. W 2014 roku w
górnictwie i wydobywaniu zatrudnienie zmniejszyło się o 5,1%, a w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w
energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę o 4,8%. W sekcjach tych także rok wcześniej
zatrudnienie zmniejszyło się, odpowiednio o 3,1% i 6,6%.
Dane dotyczące I półrocza 2014 i 2015 roku odnoszą się do podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących
przekracza 9 osób.
53
156
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wykres 42 Zmiany produkcji, zatrudnienia i wydajności pracy w przemyśle w latach 2013 i 2014 (w
stosunku do roku poprzedniego)
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015, GUS 2015 rok, obliczenia DSA MG.
Wykres 43 Zmiany wydajności pracy w sekcjach przemysłu w latach 2013 i 2014 (w stosunku do roku
poprzedniego)
Sekcja B – górnictwo i wydobywanie,
Sekcja C - przetwórstwo przemysłowe,
Sekcja D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę,
Sekcja E – dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja.
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015, GUS 2015 rok, obliczenia DSA MG.
Wydajność pracy mierzona produkcją sprzedaną na jednego zatrudnionego zwiększyła się w 2014 roku
o 1,2% (przed rokiem o 3,7%). Główną przyczyną zmniejszenia tempa wzrostu wydajności pracy w
2014 roku był dynamiczny wzrost zatrudnienia, podczas gdy rok wcześniej nastąpił głęboki spadek
zatrudnienia. W 2013 roku wzrost wydajności miał miejsce we wszystkich sekcjach. W 2014 roku
wydajność zwiększyła się w trzech sekcjach, najbardziej w przemyśle przetwórczym, o 1,4%. Spadek
wydajności (o 0,7%) odnotowano w górnictwie i wydobywaniu.
157
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w przemyśle wyniosło w 2014 roku 3.872 zł i wzrosło
nominalnie o 2,9% wobec 4,6% rok wcześniej. Wynagrodzenie realne wzrosło także o 2,9% (przed
rokiem o 3,9%). W 2014 roku wzrost wynagrodzeń realnych był równy wzrostowi wynagrodzeń
nominalnych ponieważ wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych wyniósł 100%. Jedyną sekcją, w
której nastąpił spadek wynagrodzeń realnych było górnictwo i wydobywanie (o (0,1%) Najszybszy
wzrost miał miejsce w przemyśle przetwórczym (o 4,3%).
Tabela 59 Dynamika produkcji, zatrudnienia, wydajności pracy i wynagrodzeń oraz zmiany
jednostkowych kosztów pracy w sekcjach przemysłu w latach 2013 i 2014
Jedn. miary
Przemysł
2013
2014
Sekcja B
2013
2014
Sekcja C
2013
Sekcja D
Sekcja E
2014
2013
2014
2013
2014
101,8 103,1 103,3
94,2 101,9 104,3
Dynamika produkcji
%
2.627 2.677
168
160 2.187 2.249
Przeciętne zatrudnienie
tys. osób
98,2 101,9
96,9
94,9
98,6 102,9
Dynamika zatrudnienia
%
Dynamika wydajności
103,7 101,2 106,6
99,3 103,3 101,4
%
pracy
3.764 3.872 6.809 6.802 3.387 3.532
Przeciętne wynagrodzenie
zł
Dynamika płac
104,6 102,9 107,7
99,9 104,4 104,3
%
nominalnych
100,7 100,0 100,7 100,0 100,7 100,0
Wskaźnik inflacji
%
103,9 102,9 107,0
99,9 103,7 104,3
Dynamika płac realnych
%
Wskaźnik jednostkowych
100,2 101,7 100,3 100,6 100,3 102,9
%
kosztów pracy
Sekcja B – górnictwo i wydobywanie,
Sekcja C - przetwórstwo przemysłowe,
Sekcja D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę,
Sekcja E – dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja.
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015, GUS 2015 rok, obliczenia DSA MG.
99,1
137
93,4
96,1
130
95,2
102,8
136
99,3
102,7
138
101,8
106,1
100,9
103,5
100,9
6.235
6.356
3.565
3.676
106,1
101,9
102,8
103,1
100,7
105,4
100,0
101,9
100,7
102,1
100,0
103,1
99,3
100,9
98,6
102,2
Wykres 44 Zmiany wydajności pracy, wynagrodzeń realnych oraz jednostkowych kosztów pracy w
przemyśle w latach 2013 i 2014 (w stosunku do roku poprzedniego)
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015, GUS 2015 rok, obliczenia DSA MG.
158
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
W 2014 roku dynamika wydajności pracy, podobnie jak w 2013 roku nie nadążała za dynamiką
wynagrodzeń realnych, co skutkowało wzrostem jednostkowych kosztów pracy. W 2014 roku koszty te
wzrosły znacznie szybciej niż rok wcześniej, o 1,7% wobec 0,2%. Wyższa dynamika kosztów w 2014
roku spowodowana było głównie trzykrotnym spadkiem tempa wzrostu wydajności pracy. Wzrost
jednostkowych kosztów pracy w 2014 roku dotyczy wszystkich sekcji przemysłu. Najwyższy wzrost miał
miejsce w przemyśle przetwórczym (o 2,9%) oraz w dostawie wody, gospodarowaniu ściekami i
odpadami (o 2,2%).
Wykres 45 Zmiany jednostkowych kosztów pracy w sekcjach przemysłu w latach 2013 i 2014 (w stosunku
do roku poprzedniego)
Sekcja B – górnictwo i wydobywanie,
Sekcja C - przetwórstwo przemysłowe,
Sekcja D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę,
Sekcja E – dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja.
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015, GUS 2015 rok, obliczenia DSA MG.
9.1.2. Struktura produkcji sprzedanej w sekcjach i działach przemysłu
Następujące w czasie zmiany udziału poszczególnych sekcji i działów w strukturze produkcji
przemysłowej są konsekwencją zróżnicowanej dynamiki produkcji oraz zmian cen produkcji sprzedanej.
W roku 2014 jedyną sekcją, która podobnie jak rok wcześniej zwiększyła swój udział w produkcji
sprzedanej przemysłu o 1,5 pkt. proc. (w cenach bieżących) był przemysł przetwórczy z udziałem
przekraczającym 85%. Partycypacja pozostałych sekcji zmniejszyła się: najbardziej górnictwa i
wydobywania o 0,8 pkt. proc. do. 4,0% oraz wytwarzania i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz,
parę wodną i gorącą wodę o 0,6 pkt. proc. do ok. 8,1%. Udział dostaw wody, gospodarowania ściekami
i odpadami zmniejszył się o 0,1 pkt. proc. do 2,4%.
W przemyśle przetwórczym w strukturze produkcji w cenach bieżących w roku 2014 największy udział
miała produkcja artykułów spożywczych (18,5%), produkcja pojazdów samochodowych (10,8%),
produkcja wyrobów z metali (7,9%) oraz produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej (7,6%). W
poprzednich latach także te cztery działy charakteryzowały się największym udziałem. W działach tych
wytworzono w 2014 roku łącznie 44,8% produkcji przemysłu przetwórczego (45,7% rok wcześniej).
159
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 60 Zmiany struktury produkcji w sekcjach przemysłu w cenach bieżących
Jedn.
Przemysł
Sekcja B
Sekcja C
Sekcja D
miary
2013
2014
2013 2014 2013
2014
2013
2014
Produkcja
mld zł
1.183
1.230
57
49
993
1.051
103
100
%
100,0
100,0
4,8
4,0
84,0
85,5
8,7
8,1
Sekcja B – górnictwo i wydobywanie,
Sekcja C - przetwórstwo przemysłowe,
Sekcja D – wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę,
Sekcja E – dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja.
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015, GUS 2015 rok, obliczenia DSA MG.
Sekcja E
2013 2014
30
30
2,5
2,4
Największe zmiany in plus w strukturze produkcji przemysłu przetwórczego w porównaniu z rokiem
2013 (w cenach bieżących) dotyczą produkcji wyrobów z pozostałych mineralnych surowców
niemetalicznych oraz produkcji mebli. Działy te zwiększyły swą partycypację po 0,3 pkt. proc.
odpowiednio do 4,5% i 3,5%. Natomiast największe zmiany in minus miały miejsce w produkcji koksu i
produktów rafinacji ropy naftowej (spadek udziału o 0,8 pkt. proc. do 7,6%), oraz produkcji pojazdów
samochodowych (spadek udziału o 0,3 pkt. proc. do 10,8%)
Tabela 61 Produkcja sprzedana, jej dynamika oraz struktura w cenach bieżących w działach przemysłu
przetwórczego w latach 2013 i 2014
Dynamika
produkcji
2013 2014
Przetwórstwo przemysłowe
101,9 104,3
Produkcja artykułów spożywczych
101,3 100,0
Produkcja napojów
98,4
99,9
Produkcja wyrobów tytoniowych
98,8 105,7
Produkcja wyrobów tekstylnych
110,3 109,1
Produkcja odzieży
99,2
99,1
Produkcja skór i wyrobów skórzanych
105,6 105,3
Produkcja wyrobów z drewna
103,4 106,0
Produkcja papieru i wyrobów z papieru
108,1 104,9
Poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników
112,4 104,5
informacji
Produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej
98,0
99,7
Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych
97,0
98,1
Produkcja wyrobów farmaceutycznych
103,1 104,3
Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych
105,5 106,0
Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych
98,5 107,9
surowców niemetalicznych.
Produkcja metali
96,2 106,1
Produkcja wyrobów z metali
101,0 106,5
Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i
92,5 111,5
optycznych
Produkcja urządzeń elektrycznych
108,7 106,8
Produkcja maszyn i urządzeń
93,7 108,7
Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i
106,7 105,1
naczep
Prod. pozostałego sprzętu transportowego
99,6
94,7
Produkcja mebli
110,4 113,7
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015, GUS 2015 rok, obliczenia DSA MG.
Produkcja
w mld zł
Struktura
produkcji %
2013
993,7
182,7
19,6
3,7
10,4
8,1
4,2
30,8
31,9
2014
1 051,6
194,0
20,2
4,3
11,4
8,6
4,6
35,0
35,3
2013
100,0
18,4
2,0
0,4
1,0
0,8
0,4
3,1
3,2
2014
100,0
18,5
1,9
0,4
1,1
0,8
0,4
3,3
3,4
12,4
13,4
1,2
1,3
83,8
55,6
11,9
67,8
80,4
55,8
12,5
73,3
8,4
5,6
1,2
6,8
7,6
5,3
1,2
7,0
42,2
46,9
4,2
4,5
41,6
77,9
44,7
82,7
4,2
7,8
4,2
7,9
31,2
35,0
3,1
3,3
45,7
36,8
48,3
40,3
4,6
3,7
4,6
3,8
109,9
113,6
11,1
10,8
16,2
31,6
16,1
36,4
1,6
3,2
1,5
3,5
Na zmiany struktury produkcji prócz omówionych wyżej zmian dynamiki produkcji wpływ miały również
silnie zróżnicowane zmiany cen. W 2014 roku ceny produkcji sprzedanej przemysłu były niższe o 1,5%
niż w 2013 roku. W obrębie sekcji przemysłu zróżnicowane zmian cen kształtowało się od spadku o
4,7% w górnictwie i wydobywaniu do wzrostu o 1,2% w dostawie wody, gospodarowaniu ściekami i
160
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
odpadami. Natomiast w przemyśle przetwórczym ceny obniżyły się o 1,7%, a zróżnicowanie zmian cen
w działach wynosiło od spadku o 6,8% w produkcji koksu i produktów rafinacji ropy naftowej do wzrostu
o 3,8% w produkcji wyrobów farmaceutycznych.
9.1.3. Produkcja wybranych wyrobów
Prezentowane poniżej informacje dotyczą ilości produkcji wyrobów przemysłowych zgodnie z Polską
Klasyfikacją Wyrobów i Usług (PKWiU) wprowadzoną w 2008 roku oraz listą PRODCOM
rekomendowaną przez Eurostat do badań produktowych w krajach członkowskich UE. Dane obejmują
podmioty gospodarki narodowej, w których liczba pracujących przekracza 49 osób.
Spadek produkcji w 2014 roku dotyczy dziesięciu spośród prezentowanych 29 wyrobów. Szczególnie
głęboki spadek miał miejsce w produkcji garsonek i zestawów odzieżowych damskich lub dziewczęcych
(o 23,5%). W pozostałych dziewięciu przypadkach zmniejszenie produkcji nie przekraczało 5%.
Natomiast najwyższy wzrost dotyczy produkcji aluminium hutniczego (prawie 3,5-krotny), ciągników
rolniczych (o 40,0%), silników elektrycznych i prądnic (o 22,0%) oraz maszyn pralniczych (o 13,0%).
Tabela 62 Produkcja wybranych wyrobów w latach 2012-2014
Jedn. miary
2012
2013
2014
Węgiel kamienny
mln ton
79,6
76,8
73,0
Węgiel brunatny
mln ton
64,2
65,8
63,9
Oleje ropy naftowej i oleje z
tys. ton
669
959
947
minerałów bitumicznych
Gaz ziemny w stanie ciekłym i
hm3
5.780
5.682
5.543
gazowym
Rudy i koncentraty miedzi
tys. ton
33.587 34.073 34.457
Garnitury i zestawy odzieżowe
tys. szt.
1.121
1.147
1.156
męskie lub chłopięce
Garsonki i zestawy odzieżowe
tys. szt.
291
255
195
damskie lub dziewczęce
Obuwie (łącznie z gumowym)
mln par
29,2
34,3
36,4
Koks i półkoks, węgiel retortowy
mln ton
8,7
9,2
9,4
Benzyna silnikowa
tys. ton
4.027
4.040
3.849
Oleje napędowe
tys. ton
10.927 10.954 10.726
Nawozy azotowe
tys. ton
1.876
1.832
1.941
Nawozy fosforowe
tys. ton
466
367
408
Nawozy potasowe
tys. ton
334
299
294
Cement
mln ton
15,8
14,5
15,4
Wapno
tys. ton
1.749
1.665
1.783
Stal surowa
tys. ton
8.580
8.198
8.797
Wyroby walcowane na gorąco
tys. ton
7.789
7.587
7.855
Rury stalowe
tys. ton
576
590
634
Aluminium hutnicze
tys. ton
7,4
2,7
9,4
Miedź rafinowana
tys. ton
586
584
588
Odbiorniki telewizyjne
tys. szt.
20.480 18.691 19.630
Silniki elektryczne i prądnice
tys. szt.
23.511 25.255 30.817
Chłodziarki i zamrażarki
tys. szt.
2.220
2.885
3.182
Maszyny pralnicze
tys. szt.
4.953
5.634
6.366
Ciągniki rolnicze
tys. szt.
3,3
2,5
3,5
Samochody osobowe
tys. szt.
540
475
473
Statki morskie
tys. GT
57,4
8,0
8,8
Energia elektryczna
TWh
162
165
159
Źródło: Mały Rocznik Statystyczny Polski 2015, GUS 2015 rok, obliczenia DSA MG.
161
Dynamika w %
2013/2012 2014/2013 2014/2012
96,5
95,1
91,7
102,5
97,1
99,5
143,3
98,7
141,6
98,3
97,6
95,9
101,4
101,1
102,6
102,3
100,8
103,1
87,6
76,5
67,0
117,5
105,7
100,3
100,2
97,7
78,8
89,5
91,8
95,2
95,5
97,4
102,4
36,5
99,7
91,3
107,4
130,0
113,7
75,8
88,0
13,9
101,9
106,1
102,2
95,3
97,9
105,9
111,2
98,3
106,2
107,1
107,3
103,5
107,5
348,1
100,7
105,0
122,0
110,3
113,0
140,0
99,6
110,0
96,4
124,7
108,0
95,6
98,2
103,5
87,6
88,0
97,5
101,9
102,5
100,8
110,1
127,0
100,3
95,8
131,1
143,3
128,5
106,1
87,6
15,3
98,1
MINISTERSTWO GOSPODARKI
9.2. Sytuacja w wybranych sektorach
9.2.1. Górnictwo węgla kamiennego
Sytuacja sektora górnictwa węgla kamiennego w 2014 r. była wyjątkowo skomplikowana. Strukturalna
nadpodaż węgla kamiennego, wynikająca ze zmian w sektorze elektroenergetycznym, spadek cen na
rynkach światowych wywołany zwiększeniem podaży ze strony kopalń odkrywkowych oraz wysokie
koszty eksploatacji spowodowały spadek rentowności spółek węglowych. Od 2006 roku sprzedaż
rodzimego węgla kamiennego do polskiej energetyki zmniejszyła się o ponad 15%. Dodatkowo, od roku
2011 cena węgla kamiennego na rynkach światowych zmalała o ponad 50%.
Tabela 63 Wyniki produkcyjno-finansowe spółek węglowych z większościowym udziałem Skarbu
Państwa
1
2
3
Jedn.
miary
tys. t
tys. t
zł/t
Wskaźniki
technicznoekonomiczne
2013
2014
2013=100
72.514
94,8
276.869
92,5
309,42
102,2
Wydobycie węgla ogółem
76.466
Wydobycie węgla dzienne
299.398
Średni jednostkowy koszt wydobycia
302,87
węgla*
4
Sprzedaż węgla, z tego:
tys. t
77.496
70.305
90,7
- rynek krajowy
tys. t
66.941
61.955
92,6
- eksport
tys. t
10.555
8.350
79,1
5
Średnia cena zbytu węgla*
zł/t
292,78
275,91
94,2
6
Stan zapasów węgla na koniec okresu
tys. t
6.658
8.215
123,4
7 Wskaźniki
Stan zatrudnienia na koniec okresu
tys. osób
106,7
100,7
94,4
8 zatrudnienia Zmiana zatrudnienia
tys. osób
-6,6
- 6,0
91,7
9
Wydajność
t/prac/rok
704
706
100,3
10 Wskaźniki
Przychody ogółem
mln zł
29.706,7 30.434,5
102,5
finansowe
w tym ze sprzedaży węgla
mln zł
22.331,0 18.974,8
85,0
11
Koszty ogółem
mln zł
29.870,3 31.816,5
106,5
w tym sprzedanego węgla
mln zł
22.814,9 21.252,7
93,2
12
Wynik ze sprzedaży węgla
mln zł
-483,9 -2.278,0
470,7
13
Wynik netto
mln zł
-292,7 -1.342,7
458,7
14
Należności
mln zł
2.711,1
2.722,6
100,4
15
Zobowiązania
mln zł
11.893,1 14.402,0
121,1
w tym długoterminowe
mln zł
2.802,7
3.538,7
126,3
16
Wskaźnik płynności
0,97
0,58
17
Wskaźnik rentowności netto
%
- 1,0
-4,2
* dane za 2013 r. po badaniu sprawozdań finansowych przez biegłych rewidentów
** dane dotyczące wielkości produkcji i sprzedaży węgla kamiennego uwzględniają wszystkich producentów węgla
(Kompania Węglowa S.A., Katowicki Holding Węglowy S.A., Jastrzębska Spółka Węglowa S.A., Tauron Wydobycie S.A.
(dawniej Południowy Koncern Węglowy S.A.), Lubelski Węgiel Bogdanka S.A., KWK Kazimierz - Juliusz Sp. z o.o., Zakład
Górniczy Siltech Sp. z o.o., PG Silesia Sp. z o.o., EKO – PLUS Sp. z o.o.).
*** dane dotyczące wyników finansowych, cen, kosztów, przychodów, zatrudnienia, wydajności obejmują dane: Kompanii
Węglowej S.A., Katowickiego Holdingu Węglowego S.A., Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A., Tauron Wydobycie S.A.
(dawniej Południowego Koncernu Węglowego S.A.), LW Bogdanka S.A., KWK Kazimierz – Juliusz Sp. z o.o., oraz Spółki
Restrukturyzacji Kopalń S.A.
Źródło: Dane Departamentu Górnictwa MG.
Niesprzyjająca krajowym producentom sytuacja na światowych rynkach węgla kamiennego, związana z
niskim popytem, nadpodażą oraz spadającymi cenami, już w roku 2013 spowodowała trudności w
funkcjonowaniu krajowych przedsiębiorstw górniczych, wyrażające się spadkiem konkurencyjności
polskiego węgla, a w efekcie nadmiernym wzrostem zapasów na hałdach przykopalnianych. W 2014
niekorzystne uwarunkowania podażowo - popytowe nasiliły się, co przy braku zadowalających wyników
162
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
w zakresie ograniczenia kosztów produkcji, spowodowało spadek sprzedaży skutkujący zagrożeniem
płynności finansowej spółek węglowych. Obniżenie w 2014 r. produkcji węgla o 4,0 mln ton, przy
obniżeniu sprzedaży o 7,2 mln ton spowodowało wzrost stanu zapasów węgla do poziomu 8,2 mln ton,
zbliżonego do rekordowego poziomu 2012 r. (8,4 mln ton). Jednocześnie do Polski napłynęło 10,3 mln
ton tańszego węgla z importu (mniej niż w roku 2013 o ok. 2%).
W 2014 r. produkcja węgla kamiennego w Polsce wyniosła 72,5 mln t i była niższa o 5,2% w stosunku
do 2013 r. Sprzedaż węgla obniżyła się o 9,3% i kształtowała się na poziomie 70,3 mln t. W
konsekwencji obniżenia sprzedaży węgla ogółem, przy równoczesnym obniżeniu średniej ceny zbytu (cena
netto zbytu węgla ogółem loco kopalnia z akcyzą obniżyła się o 5,5% i wyniosła 278,60 zł/t), nastąpiło
zmniejszenie przychodów ze sprzedaży węgla o 15%.
Trudna sytuacja, jaka wystąpiła w sektorze górnictwa węgla kamiennego w 2014 r., utrzymuje się w
roku 2015. Niskie ceny węgla kamiennego na rynku międzynarodowym i brak perspektywy ich wzrostu,
a także wysokie koszty stałe polskich kopalń i związany z ich strukturą brak możliwości elastycznego
dostosowania do warunków rynkowych, spowodowały, że węgiel wydobywany w śląskich kopalniach
stał się mało konkurencyjny. Górnictwo węgla kamiennego w Polsce (w szczególności na Śląsku)
należy uznać za sektor niskiej rentowności. Wyczerpywanie się złóż w płytszych pokładach i
dogodniejszych warunkach geologicznych zmusza kopalnie do sięgania do zasobów na znacznych
głębokościach (nawet poniżej 1000 m) lub pokładów o wyższym stopniu zagrożeń metanowych,
wodnych, tąpaniowych, co powoduje wzrost kosztów wydobycia. Tymczasem światowe ceny węgla
kształtowane są w dużym stopniu przez tańsze kopalnie odkrywkowe.
Strukturalnym problemem polskiego górnictwa węgla kamiennego są też jego ograniczone możliwości
dostosowawcze do zmieniających się warunków rynkowych związanych z cyklami koniunkturalnymi.
Szacuje się, że ok. 80% kosztów produkcji węgla ma charakter kosztów stałych. Znaczącą część tych
kosztów stanowią koszty pracy ukształtowane historycznie.
W celu podjęcia działań stabilizujących sytuację w sektorze, zarządzeniem nr 28 Prezesa Rady
Ministrów z 5 maja 2014 r. powołany został Międzyresortowy Zespół do spraw Funkcjonowania
Górnictwa Węgla Kamiennego w Polsce. W jego skład wchodzili przedstawiciele Ministerstwa
Gospodarki, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstw Finansów, Ministerstwa Infrastruktury i
Rozwoju, Ministerstwa Skarbu Państwa oraz Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w randze
wiceministrów. Zespół był organem pomocniczym Rady Ministrów, a jego głównymi zadaniami były:
dokonanie analizy funkcjonowania sektora, aktualizacja koncepcji rozwoju i zwiększenia jego
konkurencyjności, opracowanie koncepcji szerszego wykorzystania energii z węgla kamiennego w celu
podniesienia bezpieczeństwa energetycznego Polski oraz przygotowanie rekomendacji dotyczących
dalszych działań, których celem jest poprawa funkcjonowania sektora, w tym również jego
restrukturyzacji. Zespół, w ramach swoich prac, zlokalizował najistotniejsze obszary wymagające
podjęcia działań naprawczych. W listopadzie 2014 r. ustanowiony został Pełnomocnik Rządu ds.
restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego. Do MSP przeniesiony został również nadzór właścicielski
nad sektorem górnictwa. Do zadań Pełnomocnika należy w szczególności przygotowanie i realizacja
koncepcji restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego oraz inicjowanie, koordynowanie i
monitorowanie działań wynikających z tej koncepcji.
Ze względu na fakt, że w najtrudniejszej sytuacji, wymagającej przeprowadzenia szybkich i skutecznych
działań, znalazła się Kompania Węglowa S.A. przygotowany został Plan naprawczy Kompanii Węglowej
S.A. zawierający rekomendację znacznych przeobrażeń tej spółki, w tym wygaszanie jednostek
nierentownych i nieperspektywicznych oraz odzyskiwanie zdolności ograniczania kosztów i
kształtowania organizacji pracy w kopalniach zdolnych do przetrwania na rynku. Jednym z działań
zmierzających do realizacji Planu naprawczego Kompanii Węglowej S.A. była nowelizacja ustawy z dnia
163
MINISTERSTWO GOSPODARKI
7 września 2007 r. o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego w latach 2008-2015. Ustawa
uchwalona 22 stycznia 2015 r. (weszła w życie w dniu 4 lutego 2015 r.) wprowadziła mechanizmy
wspierające przeprowadzenie działań naprawczych nierentownych kopalń.
Ramka 15 Program wsparcia przemysłu województwa śląskiego i małopolski zachodniej
30 czerwca 2015 r. Rada Ministrów przyjęła dokument Śląsk 2.0 – Program wsparcia przemysłu województwa
śląskiego i małopolski zachodniej. Celem nadrzędnym programu jest dalsze wzmocnienie kluczowej roli Śląska i
Małopolski Zachodniej jako siły napędowej polskiego przemysłu przez dostosowanie gospodarki regionu do
wyzwań związanych z procesami globalizacji. Cel ten powinien być osiągnięty na bazie istniejących zasobów
ludzkich i infrastrukturalnych. Główne działania programu:
Wzrost konkurencyjności gospodarki województwa śląskiego i Małopolski Zachodniej
1. Pakiet rozwiązań dla górnictwa (powstanie tzw. Nowa Kompania Węglowa – Węglokoks Rybnicki Okręg
Węglowy spółka z o.o.; ocenia się, że spółka ta w 2017 r. osiągnie zysk w wysokości ponad 2 mld zł, przy
sprzedaży ponad 28 mln ton węgla rocznie);
2. Pakiet rozwiązań zwiększających globalną konkurencyjność przedsiębiorstw energochłonnych.
­ obniżenie obciążeń dla firm energochłonnych w związku z kosztami finansowania odnawialnych źródeł
energii – ok 450 mln zł rocznie,
­ zwolnienie z akcyzy na prąd dla firm energochłonnych – 450-600 mln zł.
Inwestycje
1. Inwestycje angażujące finansowanie ze środków UE:
­ rozbudowa infrastruktury drogowej na terenie województwa śląskiego oraz Małopolski Zachodniej.
Budowa tras ekspresowych S1 (3,9 mld zł) oraz S69 (1,55 mld zł), budowa autostrady A1 PyrzowiceCzęstochowa (2,5 mld zł – środki publiczne) oraz Częstochowa-Tuszyn (4,1 mld zł w formule
pozabudżetowej),
­ rozbudowa infrastruktury kolejowej w regionie (łączna wartość powyżej 9 mld zł),
­ inwestycje w ramach kontraktów terytorialnych oraz Regionalnych Programów Operacyjnych dla
województw śląskiego i małopolskiego,
­ intensyfikacja procesów rewitalizacji (łączna wartość inwestycji, która umożliwi wdrożenie ustawy
rewitalizacyjnej to 25 mld zł),
­ Bytom jako miasto-obszar strategicznej interwencji (OSI) – 100 mln EUR.
2. Inwestycje oparte na finansowaniu ze środków krajowych:
­ utworzenie przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) oraz Polskie Inwestycje Rozwojowe (PIR) –
Funduszu Inwestycji Samorządowych (600 mln zł),
­ utworzenie przez BGK i PIR Funduszu Inwestycji Infrastrukturalnych – Dłużnego oraz Kapitałowego (4,4
mld zł);
­ utworzenie przez BGK i PIR Funduszu Inwestycji Polskich Przedsiębiorstw (1,5 mld zł),
­ środki wspierające przedsiębiorczość oraz preferencyjne pożyczki dla firm na inwestycje i
restrukturyzację,
­ instrumenty finansowe ministra skarbu państwa oraz Agencji Rozwoju Przemysłu SA,
­ BGK – instrumenty wsparcia dla regionu i przedsiębiorstw,
­ Agencji Rozwoju Przemysłu SA – instrumenty wsparcia przedsiębiorców oraz nowa rola oddziału ARP
SA w Katowicach,
­ inwestycje spółek Skarbu Państwa na terenie Śląska (rozpoczęcie inwestycji oraz wsparcie potencjału
przemysłowego w wysokości 9,5 mld zł przez spółki z udziałem Skarbu Państwa, np. Tauron, Huta
Łabędy, Jastrzębska Spółka Węglowa).
3. Inwestycje strategiczne:
­ projekt instalacji do powierzchniowego procesu zgazowania węgla - projekt Grupy Azoty SA – 1,8-4,2
mld zł.
4. Wsparcie dla inwestycji sektora prywatnego:
­ wsparcie działań rozwojowych Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej,
­ wsparcie dla inwestorów ze strony Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych.
Gospodarka niskoemisyjna oraz zasobooszczędna
Nowoczesne kadry dla nowoczesnego przemysłu
Integracja funkcji miast aglomeracji górnośląskiej
164
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
9.2.2. Sektor motoryzacyjny
W ciągu ostatniej dekady Polska stała się jednym z największych w regionie Europy ŚrodkowoWschodniej producentem samochodów osobowych, ciężarowych, autobusów oraz europejskim
zagłębiem komponentów motoryzacyjnych i części zamiennych dla wielu marek światowych. Polską
specjalnością stały się silniki spalinowe.
W latach 2001–2011, pomimo istotnego spadku sprzedaży nowych samochodów na rynku krajowym,
dynamicznie rozwijała się w Polsce produkcja samochodów osobowych i lekkich dostawczych (do 3,5
tony dopuszczalnej masy całkowitej) realizowana przez cztery firmy: Fiat Auto Poland, General Motors
Manufacturing Poland (dawniej Opel Polska), Volkswagen Poznań oraz Fabrykę Samochodów
Osobowych (FSO). Produkty polskiego przemysłu motoryzacyjnego stały się specjalnością polskiego
eksportu. Ok. 98% produkowanych w Polsce przez wspomniane firmy samochodów osobowych
przeznaczone było na eksport, m.in. do Niemiec, Włoch i Francji. Różnego rodzaju zachęty - jak np.
dopłaty do złomowania - wprowadzane m.in. w ww. krajach stanowiły w okresie kryzysu sprzyjającą
okoliczność do utrzymania, a nawet zwiększenia produkcji w fabrykach samochodów osobowych w
Polsce - co było widoczne w latach 2009-2010. Pozytywny wpływ na taki stan rzeczy, miała także
struktura produkowanych w Polsce samochodów - małe i średnie, stosunkowo niedrogie, poszukiwane
przez zachodnioeuropejskich klientów. Dlatego też, w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej,
polski przemysł motoryzacyjny został stosunkowo mało dotknięty w pierwszej fazie światowego kryzysu.
Niestety utrzymująca się dekoniunktura na rynkach europejskich zmusiła polskie fabryki do istotnej
redukcji planów produkcyjnych w 2011 r. Dane za lata 2012-14 dotyczące produkcji, zwłaszcza
samochodów osobowych, potwierdziły, że był to rzeczywiście trudny okres dla polskiego sektora
motoryzacyjnego. W 2014 r. wyprodukowano w Polsce łącznie 578 tys. samochodów osobowych i
lekkich dostawczych, tj. o 0,6% więcej niż w 2013 r. W 2014 r. wyprodukowano w Polsce ponad 5,0 tys.
autobusów (o 21,7% więcej niż w 2013 r.), z czego tylko ok. 400 przeznaczono na rynek krajowy.
Aktualna sytuacja na rodzimym rynku autobusów pokazuje, że ich producenci nadal będą zmuszeni do
dynamiczniejszej penetracji rynków zagranicznych.
Przemysł motoryzacyjny to istotna część polskiej gospodarki, zarówno pod względem udziału w
przetwórstwie przemysłowym, jak i pod względem wielkości zatrudnienia. Przemysł motoryzacyjny stał
się bardzo istotną częścią polskiej gospodarki, zarówno pod względem udziałów w przetwórstwie
przemysłowym, jak i pod względem wielkości zatrudnienia. W końcu roku 2014 przemysł motoryzacyjny
liczył 433 jednostki zatrudniające powyżej 9 pracowników (o 4 mniej niż na koniec 2013 r.), w tym 141
jednostek zatrudniających powyżej 250 pracowników. Najsilniejszą grupę stanowili producenci części i
akcesoriów prowadzący działalność w 310 jednostkach (w tym 115 jednostek z zatrudnieniem powyżej
250 osób). W grupie producentów pojazdów samochodowych sklasyfikowano 39 jednostek (w tym 16
zatrudniających powyżej 250 osób). Przemysł motoryzacyjny na koniec roku 2014 r. zatrudniał ponad
167 tys. pracowników. Na 4-proc. wzrost zatrudnienia wpłynęło rosnące zatrudnienie w grupie
producentów samochodów o 0,9%, w grupach producentów części i akcesoriów oraz producentów
nadwozi, przyczep i naczep odpowiednio o 5,0% i 3,9%. Uwzględnienie w tych statystykach
przedsiębiorstw klasyfikowanych w innych branżach, lecz wytwarzających swoje produkty na potrzeby
branży motoryzacyjnej - np. producentów opon, foteli, wiązek elektrycznych, szyb – powoduje, że liczba
zatrudnionych w firmach wytwarzających pojazdy i ich części wzrasta do ok. 190-200 tys. osób.
Przemysł motoryzacyjny pomimo kryzysu nadal generował wysokie przychody z całokształtu
działalności, które na koniec 2014 r. wyniosły ok. 122 mld zł i były o 1,4% wyższe niż w 2013 r.
Podkreślenia wymaga fakt wysokiego, wynoszącego 11,1% udziału branży w przychodach
przedsiębiorstw przetwórstwa przemysłowego. Na koniec 2014 r. wyraźnie wzrosły nakłady
inwestycyjne, osiągając poziom 6,0 mld zł, co stanowiło ok. 13,2% całkowitej kwoty wydanej na
inwestycje w przetwórstwie przemysłowym. Rentowność obrotu netto dla całego sektora wyniosła 4,1%.
165
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Przemysł motoryzacyjny odgrywa istotną rolę w polskiej gospodarce także jako kluczowy eksporter. W
roku 2014 wartość eksportu przemysłu motoryzacyjnego z Polski wyniosła 18,6 mld EUR (wzrost o
1,2% w relacji do 2013 r.).54 Podobnie jak w latach poprzednich, zdecydowana większość produktów
motoryzacyjnych trafiła do odbiorców w krajach UE. W 2014 roku na rynki UE trafiło 85% całości
eksportu. Eksport poza Unię spadł do poziomu 2,7 mld EUR. Niezmiennie największym odbiorcą
pozostają Niemcy, do których trafiło ponad 31,7% polskiego eksportu motoryzacyjnego ogółem. Rosła
wartość eksportu części i akcesoriów motoryzacyjnych. W 2014 r. eksport części i akcesoriów wzrósł do
7,82 mld EUR. To o 5,6% więcej niż rok wcześniej. Na tę grupę przypadło prawie 42,3% całości
eksportu sektora motoryzacyjnego. Eksport samochodów osobowych i towarowo-osobowych osiągnął
wartość 4,90 mld EUR, tj. o 5,2% mniej niż w roku 2013. Udział tej grupy w całości eksportu branży
spadł w ciągu roku 2014 do 26,5%.
Polsce zależy na co najmniej utrzymaniu poziomu produkcji z ubiegłych paru lat, na poziomie 800-900
tys. samochodów rocznie. Polska pragnie pozostać krajem, w którym produkowane są nowoczesne
konstrukcje samochodów, wdrażane są innowacyjne technologie, które w przyszłości mogą dać
jakościowy impuls dla nowych, ekologicznych koncepcji rozwoju transportu samochodowego. Polska
musi produkować na rynki zagraniczne. Biorąc pod uwagę wyhamowanie spadkowych trendów
sprzedaży nowych samochodów na rynku UE (największego odbiorcy produkowanych w Polsce
samochodów), należy założyć, że łączna produkcja samochodów osobowych i lekkich dostawczych w
Polsce w 2015 r. może ukształtować się na poziomie 630 do 640 tys. szt., tj. od 8 do 10% powyżej
poziomu z roku 2014.
Rok 2014 był drugim rokiem po wyhamowania spadku sprzedaży nowych samochodów w Polsce.
Liczba rejestracji nowych samochodów wyniosła 373 tys. szt., tj. o 12,2% więcej niż w 2013 r. W tym
samym czasie sprowadzono do Polski 749 tys. szt. samochodów używanych, tj. o 5,7% więcej niż w
2013 r. Sygnały od dealerów i importerów wskazują, że należy liczyć się z ożywieniem na rynku
samochodowym w Polsce rzędu 5% w stosunku do wyników roku 2014. Na niski wzrost sprzedaży
samochodów w pierwszym kwartale 2015 r. istotny wpływ miał wysoki poziom sprzedaży samochodów
osobowych z homologacją ciężarową N1 (z tzw. kratką) umożliwiającą w okresie styczeń-marzec 2014
r. zakup takich samochodów ze 100% odliczeniem podatku VAT. Samochody te stanowiły ok. 20%
wszystkich nowych samochodów osobowych zarejestrowanych w tym czasie w Polsce. Z pewnością ta
dynamika zakupów samochodów odbije się negatywnie na wynikach rejestracji w całym roku 2015.
Chłonność polskiego rynku samochodów osobowych kształtuje się na poziomie ponad 1 mln szt.
rocznie, w tym 300-400 tys. samochodów nowych oraz ok 700-800 tys. importowanych samochodów
używanych. Głównym czynnikiem kształtującym taką strukturę rynku jest dostępność cenowa.
Kupowane są przede wszystkim samochody tanie, zapewniające odpowiednią użyteczność. Warunek
ten spełniają importowane samochody używane. Samochody w wieku powyżej 10 lat były najliczniej
reprezentowaną grupą importowanych aut używanych i stanowiły 50,8% wszystkich sprowadzonych
samochodów i dlatego też nie mogą one wnosić na polskie drogi ani najnowszych technologii, ani
odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa.
54
źródło: AutomotiveSuppliers.pl
166
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
9.2.3. Sektor przemysłu chemicznego (łącznie z farmaceutycznym)
Przemysł chemiczny odnotowuje dynamiczny rozwój. Jest on bazą surowcową wszystkich sektorów
gospodarki. Produkcja chemiczna wypiera wyroby z metalu, drewna, szkła i włókna naturalnego.
Największymi odbiorcami przemysłu chemicznego są sektory maszynowy i metalowy, motoryzacyjny,
elektrotechniczny i elektroniczny, budowlany, papierniczy i poligraficzny, tekstylny i odzieżowy, rolniczy.
Przemysł chemiczny jest jedną ze stabilnie rozwijających się branż, jak również znaczącym pracodawcą
wysoko wykwalifikowanej kadry.
W 2014 r. w przemyśle chemicznym55 funkcjonowało 1.914 przedsiębiorstw (przed rokiem 1.890), w tym
1.584 rentowne. Zatrudnienie wzrosło z 232,2 tys. osób w 2013 r. do prawie 240,5 tys. osób w 2014 r.
W 2014 r. przychody przemysłu chemicznego z całokształtu działalności wzrosły prawie do 147,4 mld zł,
(w 2013 r. wyniosły 144,5 mld zł). Sektor cechują z reguły wyższe wskaźniki rentowności niż przeciętnie
w przetwórstwie przemysłowym, choć w 2014 r. zmiany wskaźników w poszczególnych działach
przemysłu chemicznego nie były jednorodne. Wskaźnik rentowności brutto w produkcji chemikaliów
wyniósł 6,7% w 2014 r. (7,0% w 2013 r.), w produkcji podstawowych substancji farmaceutycznych i
leków 10,5% (w 2013 r. 10,6%), w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych wzrósł z 6,9% do
7,1%. Nakłady inwestycyjne całego sektora w 2013 r. wyniosły 6,7 mld zł, a w 2014 r. 7,5 mld zł.
Jednocześnie nastąpił wzrost zadłużenia z 43,6 mld zł w 2013 r. do 45,1 mld zł w 2014 r.
Produkcja krajowa nie pokrywa aktualnego zapotrzebowania na chemikalia. Powoduje to wysoki deficyt
w handlu zagranicznym. Eksport przemysłu chemicznego w 2014 r. wyniósł 23 mld EUR, a import 29,6
mld EUR, natomiast w 2013 r. eksport wyniósł 21,90 mld EUR, a import 27,62 mld EUR. W 2014 r.
deficyt wyniósł ponad 6,5 mld EUR, natomiast w 2013 r. -5,7 mld EUR.
Wykres 46 Wskaźnik rentowności obrotu brutto wybranych branż przemysłu chemicznego
Źródło: Insigos MG na podstawie danych GUS.
Zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD 2007) przemysł chemiczny sklasyfikowany jest w następujących
działach: 20. Chemikalia i wyroby chemiczne; 21. Podstawowe substancje farmaceutyczne, leki oraz 22. Wyroby z gumy i z
tworzyw sztucznych. Dane dotyczą podmiotów gospodarczych zatrudniających powyżej 9 osób.
55
167
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Sektor chemiczny nie jest jednorodny. Obejmuje zarówno produkcję nawozów sztucznych, jak i
kosmetyki czy też farmaceutyki.
Przemysł nawozowy jest największą branżą krajowego przemysłu chemicznego. Wytwarzane w Polsce
nawozy mineralne są podstawowymi środkami produkcji współczesnego rolnictwa. Największymi
polskimi producentami nawozów mineralnych są: Grupa Azoty (którą tworzą Zakłady Azotowe w
Tarnowie - Mościcach S.A., Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A., Zakłady Chemiczne ‘Police’ S.A.,
Zakłady Azotowe Puławy S.A., Gdańskie Zakłady Nawozów Fosforowych Fosfory sp. z o.o., AzotyAdipol S.A.) – drugi co do wielkości koncern nawozowy w Europie, największy koncern chemiczny w
Polsce, oraz Anwil S.A, Luvena S.A., Z.Ch. Siarkopol Tarnobrzeg sp. z o.o.
Polska jest dużym eksporterem nawozów azotowych. Saldo wymiany handlowej nawozów fosforowych
jest również dodatnie, jednak obroty są dużo niższe niż w przypadku nawozów azotowych.
Z kolei podsektor kosmetyczny jest jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi polskiej gospodarki i 6
co do wielkości rynkiem w Unii Europejskiej. Krajowy rynek kosmetyków postrzegany jest również w
skali europejskiej jako unikalny ze względu na działającą na nim ilość globalnych koncernów, dużych i
średnich producentów oraz małych i mikroprzedsiębiorstw.
W 2014 roku w przemyśle kosmetycznym i chemii gospodarczej56 funkcjonowało 137 przedsiębiorstw,
w tym 114 rentownych. Obok tych firm działają również laboratoria, firmy badawcze, biotechnologiczne,
czy też producenci opakowań gdzie inwestycje skoncentrowane są w obszarach badań preferencji
konsumenckich, poprawy właściwości i jakości oferowanych produktów, a także nadających się do
recyklingu i przyjaznych środowisku opakowań. W 2013 r. przychody przemysłu z całokształtu
działalności wyniosły 14,8 mld zł, natomiast w 2014 r- 15,5 mld zł. Zaobserwowano dalszy wzrost
zatrudnienia z 21,9 tys. w 2013 r. do 23,1 tys. osób w 2014 r. Wskaźnik rentowności obrotu brutto z
całokształtu działalności w 2014 r. wyniósł 9,1%. W 2014 r. branża przeznaczyła prawie 651 mln zł na
inwestycje.
Przemysł farmaceutyczny odgrywa w Polsce jedną z kluczowych ról w systemie ochrony zdrowia. Jako
sektor zabezpieczający podstawowe potrzeby ludności, posiada również znaczenie strategiczne z
punktu widzenia interesów państwa. Przemysł farmaceutyczny jest jedną z stabilnie rozwijających się
branż, jest również znaczącym pracodawcą wysoko wykwalifikowanej kadry. W Polsce należy do ścisłej
krajowej czołówki w zakresie wydatków na badania i rozwój.
Liczba przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze jest stosunkowo niewielka w porównaniu
do innych gałęzi przemysłu. W 2014 roku funkcjonowało 100 podmiotów, zatrudniających powyżej 20
tys. osób. W 2014 r. przychody przemysłu farmaceutycznego z całokształtu działalności wyniosły ponad
15,5 mld zł. Nakłady inwestycyjne wyniosły na 396,4 mln zł (2013 r. – 363,7mln zł).
W 2014 r. powołany został Zespół do spraw konkurencyjności branży farmaceutycznej. Celem Zespołu
jest współpraca oraz udzielnie wsparcia do umocnienia pozycji polskiego przemysłu farmaceutycznego
poprzez stały rozwój i wzmacnianie pozycji firm farmaceutycznych w Polsce.
Firmy sektora farmaceutycznego wspierane są również przez funkcjonujące firmy biotechnologiczne.
Ponad połowa z istniejących 70 podmiotów powstała na przestrzeni ostatnich 5 lat, co świadczy o tym z
jaką dynamiką rozwija się ten sektor. Wpływ na to także ma systematycznie rozbudowywana
infrastruktura konieczna do funkcjonowania tego typu przedsiębiorstw (inkubatory, parki
Zaklasyfikowany wg PKD w grupie 204 - produkcja mydła i detergentów, środków myjących i czyszczących, wyrobów
kosmetycznych i toaletowych; dane dotyczą podmiotów gospodarczych zatrudniających powyżej 9 osób.
56
168
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
technologiczne), wykwalifikowany personel i zwiększanie świadomości naukowców w temacie prawa
patentowego, które jest niezwykle ważne w dziedzinie biotechnologii. Podmioty głównie zajmują się
produkcją leków i wykonywaniem usług diagnostycznych i medycznych. Można zaobserwować
tendencje, że firmy zmieniają swój model biznesowy i z produkcji leków generycznych zaczynają
pracować nad nowymi, innowacyjnymi lekami. Wyzwaniem w średnim i długim okresie jest podniesienie
wewnętrznej zdolności do przyswajania technologii o odpowiednim potencjale wzrostu produktywności
kapitału i pracy.
Ramka 16 Branża farmaceutyczna w ramach KIS
8 kwietnia 2014 r. Rada Ministrów przyjęła Program Rozwoju Przedsiębiorstw, którego integralną część stanowi
Krajowa Inteligentna Specjalizacja (KIS). Dokument przedstawia proces analityczny wyłaniania inteligentnych
specjalizacji na poziomie krajowym (obszary B+R+I) oraz zarys procesu ich monitorowania i aktualizacji. Wśród
19 inteligentnych specjalizacji określono dział: zdrowe społeczeństwo a w nim:
 Technologie inżynierii medycznej, w tym biotechnologie medyczne
 Diagnostyka i terapia chorób cywilizacyjnych oraz w medycynie spersonalizowanej
 Wytwarzanie produktów leczniczych.
W 2014 r. przemysł tworzyw sztucznych skupiał ok. 1,2 tys. podmiotów i zatrudniał 116,4 tys. osób.
Pomimo rosnących przychodów z całokształtu działalności (52 mld zł w 2014 r.), doszło do pogorszenia
rentowności branży i wzrostu jej zadłużenia. Nakłady inwestycyjne wzrosły z prawie 2,8 mld zł w 2013 r.
do 3 mld zł w 2014 r. Ze względu na niedobory krajowego potencjału produkcyjnego tworzyw Polska
jest dużym importerem netto tworzyw sztucznych.
Branża produkcji tworzyw sztucznych w Polsce ciągle się rozwija, choć na tle światowego przemysłu nie
wypada korzystnie. W Polsce prężnie działają jednostki badawcze o wysokim poziomie wiedzy i dużym
potencjale badawczym. Zapotrzebowanie na tworzywa w Polsce ciągle rośnie i jest większe niż
potencjał produkcyjny. Popyt na tworzywa sztuczne zaspakajany jest przez import. Pomimo istniejącego
dużego nienasyconego rynku, możliwości powstania nowych mocy produkcyjnych są ograniczone.
Decyduje o tym ograniczony dostęp do surowców petrochemicznych, materiału wyjściowego do syntezy
większości tworzyw sztucznych.
Nowe technologie i materiały z tworzyw sztucznych mają korzystny wpływ na jakość i bezpieczeństwo
życia, a także zrównoważony rozwój poprzez efektywne wykorzystanie zasobów naturalnych. Głównym
obszarem zastosowań tworzyw sztucznych po względem wielkości są opakowania. Na drugiej pozycji
jest branża budowlana i konstrukcyjna, następnie motoryzacyjna, przemysł elektryczny i elektroniczny,
sektor rolnictwa oraz medycyna i sport.
Dynamiczny rozwój branży tworzyw sztucznych może utrudniać czynnik strukturalny jakim jest duże
rozdrobnienie branży, głównie w sektorze przetwórstwa. Zagrożeniem dla branży tworzyw sztucznych
jest niedostatek kapitału na inwestycje, szybki wzrost kosztów energii wywołany światowymi
tendencjami wzrostu nośników energii, ale również i strategią Unii Europejskiej (pakiet energetyczny)
zmierzającą do minimalizacji emisji CO2 związanej z produkcją energii, co jest bardzo niekorzystne dla
energochłonnych branż polskiego przemysłu, w tym także branży tworzyw sztucznych.
169
MINISTERSTWO GOSPODARKI
9.2.4. Sektor hutnictwa żelaza i stali
W 2014 roku w sektorze hutnictwa i stali57 działało 106 podmiotów58, w tym 24 producentów wyrobów
hutniczych (o 1 więcej, niż rok w 2013 roku) zatrudniających ponad 9 osób. Liczba pracujących w
sektorze wyniosła ponad 30 tys. osób, z czego przy produkcji wyrobów hutniczych 20,4 tys.
pracujących.
Przychody z całokształtu działalności podmiotów sektora przekroczyły 30,7 mld zł, a dla producentów
wyrobów hutniczych wyniosły prawie 24,3 mld zł (wzrost o 1,4%). Nakłady inwestycyjne ogółem sektora
miały wartość 750 mln zł, w tym dla produkcji wyrobów hutniczych wyniosły 540 mln zł (spadek o 1,8%).
Przychody netto ze sprzedaży produktów na eksport wyniosły prawie 11,9 mld zł, z czego na produkcję
wyrobów hutniczych przypadło 9,6 mld zł (wzrost o 6,7%). W sektorze było 76 firm rentownych, w tym
16 rentownych producentów wyrobów hutniczych (o 1 więcej niż w 2013 roku). Wynik finansowy netto
sektora był dodatni i wyniósł prawie 717 mln zł. Producenci wyrobów hutniczych osiągnęli w 2014 r.
wynik dodatni w wysokości 77 mln zł wobec straty (468 mln zł) poniesionej w 2013 r.
W 2014 roku sektor ten (bez mikroprzedsiębiorstw) miał 2,8% udziału w przychodach z całokształtu
działalności całej sekcji przetwórstwa przemysłowego oraz 1,6% w liczbie pracujących. Dominującą
pozycję w sektorze zajmuje kilkanaście typowo hutniczych największych przedsiębiorstw.
Według danych Hutniczej Izby Przemysłowo-Handlowej, w 2014 roku produkcja stali surowej w Polsce
wyniosła 8,6 mln ton (przy wykorzystaniu zdolności produkcyjnych na poziomie 68%), co oznacza
wzrost o 8% w stosunku do 2013 roku. W procesie zintegrowanym wytworzono 5,1 mln t stali
konwertorowej (wzrost o 15%), a w procesie elektrycznym wytopiono 3,5 mln ton stali (spadek o 2%). W
2014 roku nadal niewielki był udział stali stopowych (5,8%) i odpornych na korozję (0,03%). Produkcja
wyrobów gotowych walcowanych na gorąco wyniosła 7,5 mln t (wzrost o 1,8% w stosunku do 2013
roku). Wśród nich wyroby płaskie stanowiły 2,8 mln ton (37,4%), z czego 2,1 mln t blach taśmowych
(wzrost o 0,8%), a wyroby długie stanowiły 4,7 mln t (62,6%), wśród których dominowały pręty (2,1 mln t
i wzrost produkcji o 5%). Wśród wyrobów zimnego przetwórstwa, produkcja blach i taśm wyniosła 883
tys. t (wzrost o 8%). Blach i taśm ocynkowanych wyprodukowano 527 tys. t (wzrost o 12%), a blach i
taśm z powłokami organicznymi 273 tys. t (wzrost o 19%). Produkcja rur stalowych wraz z
kształtownikami zamkniętymi wyniosła 848 tys. t (spadek o 1,3%), z czego na kształtowniki zimnogięte
zamknięte przypadło 518 tys. t (spadek o 4%).
W 2014 roku import wyrobów hutniczych do Polski wyniósł 9 mln ton (wzrost o 13% w stosunku do roku
poprzedniego), przy czym wewnątrzwspólnotowe dostawy z UE wzrosły o 12% i stanowiły 74%, a
wielkość importu spoza UE wzrosła o 17%. Największy ilościowo import był nadal z Ukrainy (choć spadł
o 5%), ale największe wzrosty importu z krajów trzecich notowano w wymianie z Brazylią, Mołdawią i
Białorusią. Eksport z Polski wyniósł 4,8 mln t (spadek o 3%), z czego prawie 90% trafiło do UE. W
ramach UE nasz eksport trafiał głównie do Niemiec i Czech, a uwzględniając kierunki poza UE wyroby
hutnicze najczęściej sprzedawane są do Rosji, Ukrainy i Norwegii.
Wg PKD 2007 – 24.1 – produkcja surówki, żelazostopów, żeliwa i stali oraz wyrobów hutniczych; 24.2 – produkcja rur,
przewodów, kształtowników zamkniętych i łączników, ze stali; 24.3 – produkcja pozostałych wyrobów ze stali poddanej
wstępnej obróbce. Dotyczy podmiotów pow. 9 pracujących.
58 Z uwagi na ograniczenia w dostępności danych porównanie danych za lata 2014 i 2013 ograniczono do grupy 24.1 PKD2007. Grupa ta jednak zdecydowanie dominuje w tym sektorze, stanowiąc wśród firm zatrudniających ponad 9 osób (czyli
bez mikroprzedsiębiorstw) przykładowo ok. 79% jego przychodów i ok. 68% pracujących.
57
170
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Deficyt handlu zagranicznego wyrobami hutniczymi ze stali w 2014 roku wyniósł 4,2 mln ton i miał
wartość 3,4 mld EUR (w poprzednim roku było to odpowiednio 3,1 mln t i 2,8 mld EUR). Struktura
obrotów niemal nie uległa zmianie i dla importu była następująca: wyroby płaskie 65%, wyroby długie
23%, rury 7%, wlewki i półwyroby 4%; a struktura eksportu: wyroby długie 48%, wyroby płaskie 27%,
wlewki i półwyroby 15% i rury 8%.
Zużycie jawne hutniczych wyrobów stalowych gotowych w Polsce (produkcja + import – eksport) w
2014 roku wyniosło 12,2 mln ton (wzrost o 17% w stosunku do 2013 roku), z czego wyroby płaskie
stanowiły 54% (6,6 mln ton), wyroby długie 37% (4,5 mln ton), a rury i kształtowniki gięte na zimno
zamknięte 9% (1,1 mln ton).
Dane ekonomiczno-finansowe przedsiębiorstw, jak i rosnące zużycie hutniczych wyrobów stalowych
(choć przy nieco gorszym bilansie handlowym), wskazują na poprawiającą się powoli sytuację sektora w
2014 roku. Wpłynęły na to zarówno znaczące ograniczenie jeszcze w 2013 roku nielegalnego obrotu
wewnątrzwspólnotowego niektórymi wyrobami stalowymi, jak i popyt krajowy, stwarzające szanse na
wyższe wykorzystanie krajowych zdolności produkcyjnych.
Pozwala to z umiarkowanym optymizmem patrzeć na najbliższą przyszłość sektora. Nie należy jednak
zapominać o ciągle trudnej globalnej pozycji konkurencyjnej sektora stali w Polsce w kontekście
otwartego rynku UE, a zwłaszcza polityki energetycznej, klimatycznej i środowiskowej UE.
9.2.5. Sektor elektroniczny
Sektor elektroniczny to jedna z najszybciej rozwijających się dziedzin gospodarki na świecie. Stymuluje
też postęp techniczny, technologiczny i organizacyjny, a w szerszym wymiarze można go uznać za
dziedzinę decydującą o rozwoju cywilizacyjnym. Branża pociąga za sobą ekspansję innych sektorów
gospodarki o wysokim potencjale. Sektor elektroniczny odgrywa też ważną rolę w kształtowaniu
zdolności gospodarki do sprostania wymogom międzynarodowej i globalnej konkurencji.
W 2014 roku w sektorze elektronicznym59 działało 319 podmiotów (o 9 więcej niż rok wcześniej), w
których liczba pracujących wyniosła blisko 51,4 tys. osób (wzrost o ponad 11%). Przychody z
całokształtu działalności tych podmiotów wyniosły 37,1 mld zł (wzrost o 12,7% w stosunku do 2013
roku), a nakłady inwestycyjne 945 mln zł (wzrost o ponad 55%). Przychody netto ze sprzedaży
produktów na eksport wyniosły 20,9 mld zł (wzrost o ponad 10%). W sektorze tym były 252 firmy
rentowne (o 18 więcej), a ich zysk netto przekroczył 1,4 mld zł (wzrost o 8,2%). Pozostałe podmioty
sektora (których było o 9 mniej niż rok wcześniej) zanotowały łącznie stratę netto w wysokości prawie
242 mln zł (spadek o 1,16%).
W 2014 roku sektor ten miał prawie 3,4% udziału w przychodach z całokształtu działalności całej sekcji
przetwórstwa przemysłowego (w poprzednim roku było to prawie 3,1%), 5,2% w przychodach netto ze
sprzedaży produktów na eksport, prawie 2,8% udziału w liczbie pracujących, a także prawie 2,1%
udziału w nakładach inwestycyjnych ogółem tej sekcji.
Spośród 8 grup tego działu, niemal połowę stanowi grupa skupiająca producentów elektronicznego
sprzętu powszechnego użytku. Specjalnością eksportową sektora, a także jedną ze specjalności całego
polskiego przemysłu, są główne wyroby tej grupy - odbiorniki telewizyjne, których w 2014
Dział 26 PKD 2007 - produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych. Dotyczy podmiotów pow. 9
pracujących.
59
171
MINISTERSTWO GOSPODARKI
wyprodukowano ok. 19,6 mln sztuk (o 5% więcej niż w 2013 roku). Polska pozostaje liderem produkcji
telewizorów w Unii Europejskiej.
Niemal cała ta produkcja przeznaczona jest na eksport, głównie do innych państw UE. W 2014 roku
eksport odbiorników TV (pozycja HS 8528 klasyfikacji PCN) miał wartość 16,9 mld zł (wzrost o 13% w
stosunku do poprzedniego roku), co stanowiło 2,5% wartości całego polskiego eksportu (w 2013 roku
było to niecałe 2,3%).
Warto tu także zwrócić uwagę inną polską specjalność eksportową – elektryczny sprzęt gospodarstwa
domowego, choć zaliczaną do sektora elektrotechniki, a nie elektroniki. W 2014 roku w sektorze AGD
działały 53 podmioty (bez zmian w stosunku do 2013 roku), w których liczba pracujących wyniosła 25,5
tys. osób. Przychody z całokształtu działalności tych podmiotów wyniosły prawie 20,4 mld zł (wzrost
tylko o 0,4%), a nakłady inwestycyjne ogółem wyniosły 583,5 mln zł (spadek o 12,4%). W 2014 roku
wyprodukowano: prawie 3,2 mln sztuk chłodziarek i zamrażarek (wzrost o ponad 10%), prawie 6,4 mln
szt. pralek automatycznych (wzrost o 13%), 1 mln szt. odkurzaczy (wzrost o 3%) i 555 tys. szt. kuchni
gazowych (spadek o 4,5%).
Według danych Związku Pracodawców AGD CECED Polska, w 2014 roku wyprodukowano w Polsce
prawie 26,5 mln sztuk AGD (w 2013 roku ponad 23 mln sztuk), w tym prawie 20,2 mln sztuk tzw.
dużego AGD (wzrost o 13%). Pomimo trudnej sytuacji w UE eksport AGD z Polski od wielu lat
nieprzerwanie rośnie i w 2014 miał wartość 16,7 mld zł (w 2013 roku 15,7 mld zł).
Przytoczone dane świadczą o dobrej sytuacji zarówno sektora elektronicznego (po niewielkim
pogorszeniu w 2013 roku), jak i branży AGD. Rynek krajowy RTV i AGD nadal ma perspektywy rozwoju
(m.in. zakupy przez gospodarstwa domowe kolejnych urządzeń lub wymiana na nowocześniejsze, o
lepszych parametrach i nowych funkcjach, w tym efektywniejsze), a wyroby wyprodukowane w Polsce
są nadal dobrze postrzegane na rynkach europejskich.
Specyfika sektora elektronicznego sprawia, że szanse jego rozwoju mogą równocześnie być
zagrożeniem. Globalizacja procesów gospodarczych stwarza szansę dla Polski jako kraju o wciąż
korzystnych kosztach produkcji i atrakcyjnym położeniu pozostania ośrodkiem produkcji na rynki UE.
Jednocześnie zauważalna jest ogólnoeuropejska tendencja do poszukiwania lokalizacji o jeszcze
niższych kosztach prowadzenia działalności i przenoszenia tam produkcji. Konieczność wykorzystania
zaawansowanych technologii to również potencjalne źródło rozwoju sektora, ale ryzykiem może być
niedostateczny poziom nakładów na B+R i inwestycje.
Warunki rozwoju sektora kształtują też tendencje ogólnoświatowe w tym obszarze, m.in.: miniaturyzacja
i zwiększanie skali integracji układów scalonych, dynamiczny wzrost złożoności i różnorodności
technologii wykorzystywanych do wytwarzania sprzętu elektronicznego, wprowadzanie na szeroką skalę
technik cyfrowych czy obwodów drukowanych.
9.2.6. Sektory oparte na drewnie
Polski przemysł drzewny odgrywa istotne znaczenie dla rozwoju całej gospodarki. Do najważniejszych
sektorów opartych na drewnie zalicza się: przemysł tartaczny, meblarski, celulozowo-papierniczy, płyt
drewnopochodnych.
Przemysł ten jest znacznie rozdrobniony i skupia się na małych i średnich przedsiębiorstwach – istnieje
tylko kilka dużych podmiotów. Znaczna część - ok. 30% całego sektora to mikroprzedsiębiorstwa. Udział
172
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
tego przemysłu w produkcji całego przemysłu przetwórczego w Polsce wyniósł w 2014 r. ok. 9%. Na
koniec 2014 r. w sektorach opartych na drewnie działało 1.790 przedsiębiorstw, co stanowi wzrost w
stosunku do 2013 r. o 40 podmiotów. Zatrudnienie na koniec 2014 r. wyniosło 232 tys. osób, co stanowi
wzrost do roku poprzedniego o 6%. Szacuje się, że w mikroprzedsiębiorstwach pracuje ok. 40 tys. osób
– zatem cały przemysł drzewny zatrudnia ok. 270 tys. pracowników.
Przychody z całokształtu działalności w 2014 r. wyniosły prawie 91 mld zł (w tym: branża papiernicza
32,7 mld zł, branża meblarska 31,6 mld zł), co stanowi wzrost do 2013 r. o 9,8%. Przemysł drzewny
średniorocznie przetwarza ok. 37 mln m3 drewna okrągłego o wartości ponad 7 mld zł, zakupionego od
PGL Lasy Państwowe. Tak więc 1 zł wartości surowca drzewnego generuje 13 zł wartości produktów z
drewna.
W 2014 r. wartość eksportu produktów przemysłu drzewnego wyniosła ok.15 mld EUR. Największą
pozycją eksportową pozostają meble, których eksport w 2014 r. wyniósł 8 mld EUR, z czego ponad 80%
stanowi sprzedaż do krajów UE (Polska jest na 5. miejscu wśród największych eksporterów mebli na
świecie - po Chinach, Włoszech, Niemczech i USA). Sektor meblarski generuje jedno z najwyższych
dodatnich sald wymiany handlowej pośród branż przetwórstwa przemysłowego w Polsce, tj. 28 mld zł w
2014 r.
W sektorach opartych na drewnie znaczne środki pieniężne przeznaczane są na inwestycje, w tym: na
rozwój mocy produkcyjnych, a także na zakup środków trwałych służących ochronie środowiska. Na
przestrzeni kolejnych ostatnich lat nakłady na inwestycje sukcesywnie wzrastają - w 2010 r. nakłady te
wyniosły 3,4 mld zł, a w 2014 r. 5,3 mld zł. Największy wzrost nakładów na inwestycje zanotował
przemysł meblarski o 38%.
Na tle świata pozycja konkurencyjna polskich sektorów opartych na drewnie jest relatywnie silna –
produkcja mebli i płyt drewnopochodnych stanowi znaczny udział w światowej produkcji i w wymianie
handlowej.
Wysoki wzrost popytu na drewno, jaki ma miejsce w ostatnich latach, warunkowany jest głównie
rozszerzeniem rynku surowca drzewnego na państwa UE, tj. popytem zgłaszanym ze strony
przedsiębiorstw zagranicznych oraz pojawieniem się na rynku sektora energetycznego. Obserwowany
w Polsce w ostatnim okresie dynamiczny wzrost popytu, przy ograniczonych możliwościach wzrostu
podaży drewna, skutkuje powstaniem nierównowagi na rynku w postaci deficytu surowca drzewnego.
Import drewna może być jedynie częściowym rozwiązaniem problemów zaopatrzeniowych sektorów
drzewnych, ze względu na wysokie koszty transportu. Podaż na rynku wyrobów z drewna wzrasta dzięki
rozwojowi zdolności produkcyjnych. Duży udział w tym procesie ma transfer kapitału zagranicznego w
formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Największym zainteresowaniem inwestorów cieszy się
produkcja płyt drewnopochodnych, produkcja mas włóknistych i papieru, a także produkcja mebli.
Ramka 17 Zasady sprzedaży drewna
Sprzedaż drewna w Polsce prowadzona jest przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe (PGL
LP). Szczegółowe zasady sprzedaży określane są corocznie w wydawanym przez Dyrektora Generalnego
Lasów Państwowych (DGLP) zarządzeniu. Od 2013 r. nowe zasady sprzedaży drewna zakładają: sprzedaż
ofertową 70% drewna dla klientów z tzw. historią zakupów i firm realizujących nowe inwestycje oraz 30% dla
wszystkich zainteresowanych w ogólnie dostępnych aukcjach internetowych. Pula drewna do sprzedaży w 2014
r. wynosiła 38 mln m3. W rezultacie sytuacja na rynku drzewnym poprawiła się, ale w dalszym ciągu system jest
krytykowany przez klientów kupujących drewno z powodu zbyt małej puli drewna przeznaczonej na sprzedaż
oraz zbyt wysokich cen.
173
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Perspektywy rozwoju rynku drzewnego w Polsce w najbliższych latach są relatywnie dobre. Generalnie
można się spodziewać systematycznego wzrostu popytu na większość materiałów drzewnych i na
drzewne wyroby finalne.
Różnorodna produkcja przemysłu drzewnego pozwala na dużą jej elastyczność, odpowiadającą
warunkom rynkowym. Oparcie produkcji na naturalnym i odnawialnym surowcu, możliwość odzysku i
utylizacji odpadów drzewnych, przyjazny ich charakter dla środowiska – to cechy stanowiące o
ekologicznym charakterze wyrobów przemysłu drzewnego, co korzystnie wpływa na jego znaczenie w
kontekście realizacji strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju.
Wśród sektorów opartych na drewnie znajdują się takie, które są szczególnie uciążliwe dla środowiska
naturalnego, lecz następuje w nich proces modernizacji produkcji, prowadzącej do większej
efektywności ekonomicznej maszyn i wyposażenia, a także zmniejszania ich szkodliwego oddziaływania
na środowisko. Na szczególną uwagę zasługują producenci płyt drewnopochodnych, którzy w
większości zakładów wprowadzili rozwiązania mające na celu zmniejszenie zużycia energii. Aspekt
ekologiczny jest jednym z głównych wyznaczników podejmowanej działalności inwestycyjnej w produkcji
celulozy i papieru, a wynika to z faktu, iż sektor ten charakteryzuje się relatywnie wysoką surowco-,
energo- i wodochłonnością oraz dużą emisją CO2. W dłuższej perspektywie, efekty podejmowanych
działań w zakresie redukcji powyższych czynników będą pozytywnie wpływać na ich rozwój. Rosnąca
presja na ochronę środowiska i związane z tym wyzwania determinują obecnie, a w przyszłości w coraz
większym stopniu będą wyznaczać tempo i kierunki rozwoju sektora drzewnego.
Sektory o największym potencjale eksportowym to meblarstwo i przemysł płyt drewnopochodnych, przy
czym należy zwrócić uwagę na fakt, iż pomimo długiej tradycji oraz wysokiej jakości produktów, marka
polskich mebli na rynkach zagranicznych nadal nie jest dostatecznie wyeksponowana. Dlatego branża
ta została objęta przez Ministerstwo Gospodarki projektem systemowym pn. Promocja polskiej
gospodarki na rynkach międzynarodowych w ramach Poddziałania 6.5.1 POIG.
174
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
10. BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE POLSKI
10.1. Sytuacja na rynku paliwowo – energetycznym
10.1.1. Bezpieczeństwo krajowego systemu elektroenergetycznego
Kluczowym – z punktu widzenia funkcjonowania i rozwoju gospodarki – jest zapewnienie
bezpieczeństwa energetycznego, co w przypadku energii elektrycznej oznacza zapewnienie ciągłości jej
dostarczania w ilościach wynikających z potrzeb odbiorców.
Polska energetyka stoi obecnie przed poważnymi wyzwaniami, związanymi z koniecznością odbudowy
potencjału wytwórczego, jego modernizacji i dostosowania do coraz ostrzejszych wymogów ochrony
środowiska, określonych przepisami prawa UE. W tym kontekście szczególne znaczenie ma
konieczność wypełniania unijnych zobowiązań w zakresie udziału OZE w końcowym zużyciu energii, a
także implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010
r. w sprawie emisji przemysłowych (Dz. Urz. UE L 334 z 17.12.2010, str. 17) – tzw. dyrektywa IED, która
od 1 stycznia 2016 r. znacząco zaostrzy standardy emisji SO2, NOx i pyłów z obiektów energetycznego
spalania.
Do 2030 r. nastąpi wyłączenie bloków energetycznych o łącznej mocy ponad 12,2 GW, z czego
zdecydowaną większość stanowią bloki opalane węglem kamiennym (9,8 GW), dlatego też niezbędne
są działania przeciwdziałające wystąpieniu w Polsce okresowych niedoborów mocy. Poprawie
bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej mają służyć m.in.:
− tworzenie warunków dla podejmowania inwestycji w nowe moce wytwórcze,
− zapewnienie dostępności tzw. zimnej rezerwy operacyjnej, czyli przedłużenie żywotności tych
bloków energetycznych, które w innych warunkach zostałyby poddane likwidacji; ma to
szczególne znaczenie w okresie, w którym przewiduje się możliwość, w przypadku zbiegu wielu
ekstremalnych i niekorzystnych okoliczności, wystąpienia okresowych niedoborów nadwyżek
mocy,
− wykorzystanie redukcji zapotrzebowania na moc po stronie odbiorców w okresach szczytowego
zapotrzebowania, co przyczynia się do oszczędności i pozwala uniknąć budowy nowych bloków
pracujących tylko w szczytach zapotrzebowania, przez co generujących wyłącznie drogą
energię,
− umożliwienie wytwarzania energii elektrycznej odbiorcom na własne potrzeby (tzw.
prosumenci),
− zwiększenie zdolności importowych przez budowę nowych połączeń i usuwanie ograniczeń na
istniejących połączeniach transgranicznych.
Obecnie w Polsce prowadzone są inwestycje systemowe o łącznej mocy ponad 5.210 MW.
Najważniejsze realizowane obecnie projekty to elektrownie: Stalowa Wola (TAURON Polska Energia
S.A.) – 400 MW, Włocławek (PKN ORLEN S.A.) – 463 MW, Kozienice (ENEA S.A.) – 1.000 MW, Opole
(PGE S.A.) – 2 x 900 MW, Turów (PGE S.A.) – 450 MW, Jaworzno (TAURON Polska Energia S.A.) –
910 MW.
175
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Dodatkowo powstają mniejsze jednostki zasilane paliwami konwencjonalnymi (w tym sześć o mocy
ponad 50 MW każda), o łącznej mocy blisko 700 MW. Przygotowywane są także kolejne projekty
inwestycyjne o łącznej mocy 13.600 MW. Ponadto w ramach realizacji Programu polskiej energetyki
jądrowej przewiduje się docelowo powstanie dwóch bloków o mocy 3.000 MW każdy. Najistotniejsze
inwestycje w sieci przesyłowe zlokalizowane są na obszarze północnej, północno-wschodniej oraz
zachodniej części Polski i obejmują przede wszystkim inwestycje związane z przyłączeniem i
wyprowadzeniem mocy z nowych jednostek wytwórczych, w tym elektrowni konwencjonalnych i OZE.
Rozbudowa połączeń transgranicznych natomiast jest ukierunkowana na zwiększenie transgranicznych
zdolności przesyłowych. Powstaje połączenie Polska–Litwa 400 kV – w budowie jest I etap inwestycji,
który zakończy się w grudniu 2015 r. i pozwoli na osiągnięcie na tym kierunku wymiany na poziomie 500
MW. Następuje również zwiększenie przepustowości połączeń Polska–Niemcy dzięki zainstalowaniu
przesuwników fazowych (PST) na istniejących dwóch liniach Krajnik–Vierraden oraz Mikułowa–
Hagenverder, odpowiednio w stacji Vierraden i Mikołowa, a także podniesienie napięcia roboczego
pierwszej z linii do 400 kV (z 220 kV). PST w Mikułowie ma być gotowy w 2015 r., a PST w Vierraden w
2017 r. Po zainstalowaniu obu PST moc na połączeniach Polska-Niemcy wzrośnie o 500 MW w
imporcie i 1500 MW w eksporcie.
10.1.2. Sytuacja sektora elektroenergetycznego w 2014 roku
W 2014 r. podstawowe wskaźniki charakteryzujące sektor elektroenergetyczny kształtowały się
następująco:
1. Moc zainstalowana na koniec roku ogółem (MW)
39.351,9
z tego elektrownie:
- zawodowe (łącznie z OZE)
37.400,6
- przemysłowe
1.951,3
2. Moc osiągalna na koniec roku ogółem (MW)
38.771,9
z tego elektrownie:
- zawodowe (łącznie z OZE)
36.942,3
- przemysłowe
1.829,6
3. Produkcja energii elektrycznej ogółem (GWh)
159.086,4
z tego elektrownie:
- zawodowe (łącznie z OZE)
151.134,2
- przemysłowe
7.952,2
4. Dostawy do odbiorców końcowych (GWh)
123.849,1
z tego odbiorcy:
- na wysokim napięciu (WN)
25.043,7
- na średnim napięciu (SN)
45.264,6
- na niskim napięciu (nN)
53.540,8
- w tym gospodarstwa domowe i małe rolne
29.021,0
Eksport energii elektrycznej w 2014 r. wyniósł 11.342 GWh, natomiast import 13.509 GWh.
Na koniec 2014 r. długość linii energetycznych ogółem wynosiła 831,7 tys. km.
Na poszczególnych poziomach napięć długości wynosiły odpowiednio:
Wysokie napięcia (WN) ogółem
w tym:
- najwyższe napięcie (750-220) kV
- wysokie napięcia 110 kV
Średnie napięcia (SN) ogółem
176
46,8 tys. km
13,7 tys. km
33,1 tys. km
310,0 tys. km
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Niskie napięcia (nN) ogółem
Moc transformatorów sieciowych
474,9 tys. km
152.849 MVA
10.1.3. Odnawialne źródła energii (OZE)
Cele w zakresie rozwoju odnawialnych źródeł energii określone zostały w następujących dokumentach:
Polityce energetycznej Polski do 2030 roku oraz Krajowym Planie Działania w zakresie energii ze źródeł
odnawialnych. Ich realizacji, jak również koordynacji działań organów administracji rządowej w tym
obszarze, pozwalającej zapewnić spójność i skuteczność podejmowanych działań ma sprzyjać ustawa z
dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (ustawa o OZE, Dz. U. poz. 478). Kolejnym
krokiem będzie wdrożenie schematu zoptymalizowanych mechanizmów wsparcia dla producentów
energii elektrycznej z OZE ze szczególnym uwzględnieniem generacji rozproszonej opartej o lokalne
zasoby.
Działania zmierzające do optymalizacji kosztowej systemu wsparcia będą prowadzone w sposób
dwukierunkowy. Po pierwsze, nastąpi modyfikacja mechanizmu świadectw pochodzenia w taki sposób,
aby ograniczyć koszt wsparcia dla istniejących wytwórców energii elektrycznej nie ingerując przy tym w
nabyte przez nich prawa. Elementem optymalizacji dla istniejących instalacji OZE będzie ograniczenie
pomocy dla instalacji tzw. spalania wielopaliwowego oraz dużej energetyki wodnej (>5MW),
‘zamrożenie’ opłaty zastępczej oraz ograniczenie okresu trwania wsparcia (do 15 lat). Dodatkowo
zostanie stworzona możliwość przejścia istniejących wytwórców OZE do nowego mechanizmu wsparcia
będącego formułą stałej ceny wyznaczanej w ramach aukcji. Zmiana systemu wsparcia będzie
obejmowała redukcję ryzyka związanego z partycypacją w systemie świadectw pochodzenia na rzecz
otrzymywania niższej, lecz stałej taryfy przysługującej do końca trwania 15-letniego okresu wsparcia.
Zgodnie z ustawą o OZE, począwszy od 1 stycznia 2016 r. elementem promocji budowy nowych źródeł
OZE będzie system stałej ceny gwarantowanej, obowiązującej przez okres 15 lat, wyznaczanej w
ramach mechanizmu aukcyjnego. Wsparcie dla wytwórców energii elektrycznej z odnawialnych źródeł
energii, w instalacjach odnawialnych źródeł energii o mocy zainstalowanej powyżej 0,5 MW, będzie
przysługiwało w formule premii na pokrycie różnicy pomiędzy kosztem wytworzenia energii elektrycznej
i rynkowej ceny energii na rynku konkurencyjnym. Wysokość wsparcia będzie ustalana indywidualnie
dla każdej instalacji odnawialnego źródła energii w formie aukcji. Aukcyjny system rozdzielania wsparcia
ma na celu osiągnięcie zakładanego rozwoju energetyki odnawialnej przy najniższym możliwym
obciążeniu odbiorców energii.
Energia elektryczna wytwarzana przez wytwórców energii elektrycznej w instalacjach odnawialnych
źródeł energii o mocy zainstalowanej do 0,5 MW, będzie objęta obowiązkiem zakupu przez tzw.
sprzedawców zobowiązanych.
W celu zachowania proporcjonalności pomiędzy rozwojem dużych i niewielkich instalacji, planuje się
podział na aukcje dla obiektów o mocy zainstalowanej do 1 MW oraz obiektów o mocy zainstalowanej
powyżej 1 MW. Zakłada się, iż co najmniej 1/4 energii elektrycznej powinna zostać wytworzona w
instalacjach odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej do 1 MW, co
zapewni wykorzystanie lokalnie dostępnych zasobów.
177
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Wykres 47 Moc zainstalowana OZE w latach 2005-2015
KPD – Krajowy Plan Działań
Źródło: URE.
Tabela 64 Produkcja energii elektrycznej z OZE w latach 2005-2014
2005
elektrownie
biogazowe
elektrownie
biomasowe
elektrownie
słoneczne
elektrownie
wiatrowe
elektrownie wodne
spalanie
wielopaliwowe
Produkcja energii
elektrycznej z OZE
(MWh)
Różnica z KPD
(MWh)
Źródło: URE.
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
111,3
160,1
195,2
251,6
319,2
398,4
451,1
565,4
689,7
770,4
163,6
188,1
234,8
402,1
246,3
313,6
761,0
2.290,3
3.995,6
4.427,8
-
-
-
-
-
-
0,2
1,1
1,5
-
135,5
2.201,1
256,1
2.042,3
521,6
2.352,1
836,8
2.152,2
1.077,3
2.375,1
1.664,3
2.919,9
3.204,5
2.331,4
4.746,6
2.036,9
6.003,8
2.439,1
7.677,2
2.179,8
1.236,3
1.644,6
2.125,6
2.963,3
4.660,8
5.592,5
6.388,8
7.238,6
3.936,8
4.736,5
3.847,7
4.291,2
5.429,3
6.606,0
8.678,7
10.888,8
13.137,0
16.878,9
17.066,5
19.798,3
.
.
.
.
.
271
459
2.034
588,5
1.460
Tabela 65 Stopień realizacji zobowiązań na 2020 r. założony w KPD (%)
Rodzaj źródła
Udział energii z OZE w
ciepłownictwie i
chłodnictwie
Udział energii z OZE w
elektroenergetyce
Udział energii z OZE w
transporcie
Udział energii ze źródeł
odnawialnych w
końcowym zużyciu
energii brutto
Źródło: URE.
2010
Plan
(KPD)
Realizacja
2011
Plan
(KPD)
Realizacja
2012
Plan
(KPD)
Realizacja
2013
Plan
(KPD)
Realizacja
12,29
11,91
12,54
13,07
12,78
13,31
13,05
13,89
7,53
6,67
8,85
8,16
10,19
10,68
11,13
10,73
5,84
5,94
6,56
6,51
7,27
6,09
7,79
6,03
9,58
9,39
10,16
10,28
10,74
10,89
11,21
11,25
178
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Istotnym elementem wzrastającego udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowoenergetycznym kraju jest dynamiczny wzrost wykorzystania biokomponentów w transporcie. Faktyczny
rozwój tego rynku jest powiązany z członkostwem Polski w Unii Europejskiej oraz koniecznością
wypełnienia zobowiązań w zakresie wykorzystania biopaliw w transporcie wynikających z przepisów
Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie
promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej
dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (Dz. Urz. UE L 140 z 05.06.2009, str. 16, z późn. zm.).
Przepisy dyrektywy 2009/28/WE zostały transponowane do prawa krajowego w przepisach ustawy z
dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz.
775). Z kolei prace mające na celu implementację do krajowego porządku prawnego przepisów UE
określających udział paliw odnawialnych w transporcie oraz wprowadzających kryteria zrównoważonego
rozwoju prowadzone od 2013 r., zakończono na początku 2015 r. W tym czasie uchwalono ustawę z
dnia 21 marca 2014 r. o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. poz. 457, z późn. zm.), która weszła w życie 9 maja 2014 r., jak również ustawę z
dnia 15 stycznia 2015 r. o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz niektórych
innych ustaw (Dz. U. poz. 151).
Zmiany w obowiązujących przepisach ujęte we wspomnianych ustawach dotyczą w szczególności
kwestii wynikających z wprowadzonego przez dyrektywę 2009/28/WE celu w zakresie 10% udziału
energii odnawialnej w transporcie w 2020 r. (w części dotyczącej realizacji tego celu, która zgodnie z
postanowieniami Krajowego Planu Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych przyjętego przez
Radę Ministrów w dniu 7 grudnia 2010 r. będzie wykonana za pomocą biokomponentów i biopaliw
ciekłych wykorzystywanych w transporcie) oraz przepisami dotyczącymi wprowadzenia kryteriów
zrównoważonego rozwoju obowiązujących dla biokomponentów.
Spełnienie przedmiotowych kryteriów, dotyczących m.in. źródła pochodzenia surowca do wytwarzania
biokomponentów oraz dopuszczalnych poziomów ograniczenia emisji gazów cieplarnianych dla
biokomponentów, jak również ich weryfikacją, jest warunkiem umożliwiającym zaliczenie ich do
realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego (tzn. minimalnego udziału biokomponentów i innych paliw
odnawialnych zużytych we wszystkich rodzajach transportu w ogólnej ilości paliw ciekłych i biopaliw
ciekłych zużywanych w ciągu roku kalendarzowego w transporcie drogowym i kolejowym, liczonego
według wartości opałowej) oraz udzielenia ewentualnego wsparcia finansowego dla wytwarzania
biokomponentów i wykorzystywania ich w paliwach ciekłych i biopaliwach ciekłych. Wprowadzone
zmiany przyczynić się mają do skuteczniejszej ochrony rynku krajowego i wewnątrzwspólnotowego
przed napływem biokomponentów (w tym również zawartych w paliwach i biopaliwach ciekłych)
z krajów, co do których istnieje potencjalne zagrożenie, iż sprowadzane z nich biokomponenty i
biopaliwa ciekłe nie spełniają kryteriów zrównoważonego rozwoju.
Dodatkowo ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania
jakości paliw oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1088) oraz rozporządzeniem z dnia 3 listopada
2014 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. poz.
1532) umożliwiono zwiększenie z 5% do 10% dopuszczalnej ilości biokomponentów w benzynach
silnikowych, wprowadzając wymagania jakościowe dla tzw. paliwo ‘E10’.
Udział biokomponentów i innych paliw odnawialnych w ogólnej ilości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych
zużywanych w ciągu roku kalendarzowego w transporcie w 2014 r. kształtował się, zgodnie z
informacjami przekazanymi przez Urząd Regulacji Energetyki, na poziomie 6,20% wg wartości
179
MINISTERSTWO GOSPODARKI
energetycznej. Wprowadzono na rynek 3.604,7 tys. ton benzyn, 10.604,3 tys. ton oleju napędowego,
246,2 tys. ton bioetanolu oraz 612,08 tys. ton estrów metylowych kwasów tłuszczowych 60.
10.1.4. Efektywność użytkowania energii w gospodarce
Całkowite zużycie energii pierwotnej wzrosło w latach 2003-2013 z poziomu ok. 91 Mtoe do prawie 98
Mtoe (0,7%/rok). Spadek zużycia został zanotowany dwukrotnie, w 2009 i w latach 2012-2013. W
przypadku finalnego zużycia energii w okresie 2002-2012 średnioroczne tempo wzrostu wyniosło 1,4%.
W wielkościach bezwzględnych oznacza to wzrost z 54 do ponad 62 Mtoe. W tym przypadku spadek
zużycia zanotowano w roku 2009 i w okresie 2011-2013. Po uwzględnieniu zróżnicowanych warunków
pogodowych, czyli w przypadku zużycia finalnego energii z korektą klimatyczną tempo wzrostu zużycia
wyniosło 1,4% w latach 2004-2013. Zużycie energii z korektą klimatyczną określa teoretyczną wartość
zużycia dla danego roku, gdyby charakteryzowały go warunki pogodowe opisane średnią wieloletnią
liczbą stopniodni. Tak obliczone zużycie finalne wyniosło w 2013 roku 63 Mtoe.
Wykres 48 Zużycie energii pierwotnej i finalne zużycie energii
Źródło: Efektywność wykorzystania energii w latach 2003-2013, GUS, Warszawa 2015.
W strukturze finalnego zużycia energii wg sektorów można dostrzec wzrost udziału transportu (z 19%
do 25%) oraz sektora usług, którego zużycie stanowiło 13% całkowitego zużycia. W przypadku
przemysłu, gospodarstw domowych i rolnictwa doszło do spadku udziału w ogólnym zużyciu.
Największym konsumentem pozostały gospodarstwa domowe z udziałem wynoszącym 33%. Wzrost
znaczenia transportu związany jest zarówno z rosnącą rolą przewozów towarowych, jak również
przewozów osobowych dokonywanych samochodami prywatnymi.
Departament Energii Odnawialnej MG na podstawie danych zawartych w Zbiorczych raportach kwartalnych Prezesa
Urzędu Regulacji Energetyki dotyczących rynku biokomponentów, paliw ciekłych i biopaliw ciekłych
60
180
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wykres 49 Zużycie energii finalnej w Polsce wg sektorów
Źródło: Efektywność wykorzystania energii w latach 2003-2013, GUS, Warszawa 2015.
Zużycie energii w gospodarstwach domowych
Udział zużycia energii w gospodarstwach domowych w finalnym zużyciu energii wyniósł 33% w 2013r.
Tabela 66 Struktura zużycia energii w gospodarstwach domowych wg kierunków użytkowania (%)
Wyszczególnienie
1993
2002
Ogółem
100,0
100,0
Ogrzewanie pomieszczeń
73,1
71,3
Ogrzewanie wody
14,9
15,0
Gotowanie posiłków
7,1
7,1
Oświetlenie
1,6
2,3
Urządzenia elektryczne
3,3
4,3
Źródło: Efektywność wykorzystania energii w latach 2003-2013, GUS, Warszawa 2015.
2009
100,0
70,2
14,4
8,2
1,8
5,4
2012
100,0
68,8
14,8
8,3
1,5
6,6
Udział zużycia energii na ogrzewanie systematycznie malał, co było związane z instalacją bardziej
wydajnych urządzeń gazowych i elektrycznych, zauważalny jest także wpływ termomodernizacji oraz
bardziej restrykcyjnych norm budowlanych. Bogatsze wyposażenie mieszkań w urządzenia elektryczne i
zmiany zachowań użytkowników (np. zmiany w intensywności wykorzystania urządzeń – pralek,
zmywarek, TV, komputerów) przyczyniły się do dwukrotnego wzrostu udziału zużycia energii na
potrzeby wyposażenia elektrycznego pomiędzy rokiem 1993 a 2012.
Zużycie energii w przemyśle
Zużycie finalne energii w przemyśle w latach 2003-2013 podlegało nieregularnym wahaniom.
Największe zużycie miało miejsce w 2007 roku i wyniosło 16 Mtoe, następnie nastąpił spadek do
poziomu poniżej 14 Mtoe w roku 2009 i ponowny wzrost zużycia do ponad 15 Mtoe w 2011 roku. W
2012 roku zużycie nieznacznie spadło, w 2013 roku znów wzrosło. W podziale na nośniki energii można
zauważyć spadek zużycia węgla i paliw ciekłych oraz wzrost zużycia gazu ziemnego, energii
elektrycznej i pozostałych nośników. Zużycie ciepła pozostało na tym samym poziomie.
Około 55% energii zużywają przemysły energochłonne: hutniczy, chemiczny i mineralny (w 2003 r.
60%). Największy spadek udziału w porównaniu z rokiem 2003 zanotował przemysł hutniczy, wyniósł on
6 pkt proc., także przemysły spożywczy, tekstylny, chemiczny i maszynowy zanotowały zmniejszenie
ich udziału w strukturze zużycia energii. Wzrost udziału w strukturze zużycia zanotowały przemysł
drzewny, papierniczy, mineralny, środków transportu i pozostały.
181
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Największą dynamikę poprawy efektywności energetycznej odnotowały: przemysł maszynowy, a także
tekstylny, hutniczy i środków transportu. Najwolniej poprawa zachodziła w przemyśle drzewnym,
papierniczym i pozostałym.
Zmieniające się udziały poszczególnych działów przetwórstwa przemysłowego w zużyciu finalnym
energii oraz wytworzonej wartości dodanej w sekcji, czyli zmieniająca się struktura mają wpływ na
poziom energochłonności w sekcji przetwórstwo przemysłowe.
Tempo poprawy energochłonności przemysłu przetwórczego było wysokie, w latach 2004-2009
wyniosło średnio 9,9%/rok. Wpływ zmian strukturalnych był korzystny – przyczynił się do niewielkiego
spadku energochłonności o 0,7%/rok. Sytuacja uległa zmianie w latach 2010-2013 – energochłonność
w stałej strukturze obniżała się w tempie 3,4%/rok, natomiast zmiany strukturalne obniżały
energochłonność przemysłu przetwórczego o 2,3% rocznie. Łącznie energochłonność obniżyła się o
5,6%/rok.
Wykres 50. Zużycie finalne energii w przemyśle wg nośników
Źródło: Efektywność wykorzystania energii w latach 2003-2013, GUS, Warszawa 2015.
Zużycie energii w transporcie
W Polsce prawie 94% energii zużywanej w transporcie zużywane jest w transporcie drogowym, a
ponad 2% w transporcie kolejowym. Ponadto ponad 3% energii zużywane jest w transporcie lotniczym
oraz śladowe ilości przez żeglugę śródlądową i przybrzeżną.
W latach 2004-2013 zużycie paliw w transporcie drogowym zwiększyło się o 53% (średniorocznie o
4,7%), przy jednoczesnym wyraźnym (o 35%, średniorocznie o 4,2%) spadku zużycia energii
w transporcie kolejowym. Ogółem średnie roczne tempo wzrostu zużycia paliw w transporcie (bez
transportu lotniczego) wyniosło 4,3% w latach 2004-2013.
182
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Zużycie energii w sektorze usług
Sektor usług charakteryzuje się największą efektywnością energetyczną. Energochłonność wartości
dodanej61 w sektorze usług wykazywała niewielkie wahania w latach 2003-2013. W 2013 roku
energochłonność obniżyła się poniżej 0,05 kgoe/euro. Średnioroczne tempo wzrostu wyniosło 1,2%.
Elektrochłonność wartości dodanej wzrastała w latach 2004-2013 średnio o 0,3% rocznie.
Wykres 51. Zmiany wskaźnika energochłonności (lewa oś) i elektrochłonności (prawa oś) wartości
dodanej w sektorze usług
Źródło: Efektywność wykorzystania energii w latach 2003-2013, GUS, Warszawa 2015.
10.1.5. Europejski system handlu emisjami gazów cieplarnianych
W 2013 r. rozpoczął się w UE kolejny etap funkcjonowania systemu ETS, w którym odchodzi się od
bezpłatnego przydziału uprawnień na rzecz ich nabywania na aukcjach.
Obecnie kluczowymi dla polskiego sektora energetycznego w kontekście wdrożenia pakietu
klimatyczno-energetycznego są zagadnienia związane z implementacją skonsolidowanej dyrektywy
2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiającej system
handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie (tzw. dyrektywa ETS) regulującej
funkcjonowanie systemu w latach 2013-2020. tj. w III okresie działania.
14 sierpnia 2012 r. Rada Ministrów przyjęła założenia do projektu ustawy o systemie handlu
uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych. Zgodnie z przyjętymi założeniami wszystkie wpływy ze
sprzedaży uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na aukcji będą stanowiły dochód budżetu
państwa. Wymóg określony w dyrektywie EU ETS 2003/87/WE stanowiący, że przynajmniej 50%
przychodów z aukcyjnej sprzedaży uprawnień do emisji lub ich równowartość finansowa powinna zostać
przeznaczona na cele związane z polityką klimatyczną będzie realizowany w ramach obecnych
krajowych wydatków na rzecz ochrony klimatu. 12 czerwca 2015 r. Sejm RP uchwalił ustawę o systemie
handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.
Przy obliczeniu tego wskaźnika nie uwzględnia się zużycia energii przez transport natomiast uwzględnia się wartość
dodaną transportu. Podobna procedura dotyczy wskaźnika elektrochłonności wartości dodanej.
61
183
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Ramka 18 Kwestia darmowych uprawnień do emisji dla wytwórców energii elektrycznej
Zasadniczo, przepisy dyrektywy ETS stanowią, że nie przyznaje się żadnych darmowych uprawnień do emisji
dla wytwórców energii elektrycznej. Jednak mając na względzie fakt, iż takie podejście stawiałoby w trudnej
sytuacji państwa, w których produkcja w znacznej mierze opiera się na najbardziej emisyjnych paliwach tj. na
węglu brunatnym i kamiennym, w efekcie mogłoby doprowadzić do znacznego wzrostu cen energii elektrycznej,
wprowadzono w ww. dyrektywie możliwość czasowego odstępstwa od konieczności zakupu 100% uprawnień do
emisji przez wytwórców energii elektrycznej.
Zgodnie z art. 10c dyrektywy ETS bezpłatne uprawnienia do emisji na produkcję energii elektrycznej mogą
otrzymać te podmioty, które funkcjonowały 31 grudnia 2008 r., lub wobec których fizycznie wszczęto proces
inwestycyjny przed tym dniem, po spełnieniu jednego z trzech warunków: pierwszy i drugi dot. niedostatecznej
integracji krajowej sieci z siecią zarządzaną przez Unię do spraw Koordynacji Przesyłu Energii Elektrycznej
(UCTE, od 1 czerwca 2009 r. zastąpioną przez Europejską Sieć Operatorów Elektroenergetycznych Systemów
Przesyłowych – ENTSO-E), trzeci wprowadza próg zależności od jednego paliwa kopalnego powyżej 30% oraz
poziom PKB na mieszkańca poniżej 50% średniej w Unii Europejskiej (Polska spełnia trzeci warunek).
29 marca 2011 r. Komisja Europejska opublikowała decyzję w sprawie metodologii przejściowego przydziału
instalacjom wytwarzającym energię elektryczną bezpłatnych uprawnień do emisji na mocy art. 10c ust. 3
dyrektywy 2003/87/WE (K(2011) 1983) oraz komunikat z dnia 31 marca 2011 r.: Wytyczne w zakresie
nieobowiązkowego stosowania art. 10c dyrektywy 2003/87/WE (2011/C 99/03). Decyzja zawiera szczegółowy
opis sposobu wyliczania ilości darmowych uprawnień dla instalacji produkujących energię elektryczną
pozostawiając wybór państwom członkowskim czy alokacja darmowych uprawnień odbywać się będzie na
podstawie danych historycznych, czy w oparciu o przyjęty z góry wskaźnik.
Art. 10c znowelizowanej dyrektywy ETS wprowadza możliwość przyznania bezpłatnych uprawnień do emisji
gazów cieplarnianych na wytwarzanie energii elektrycznej (tzw. derogacje dla energetyki) w latach 2013-2020 w
systemie spadkowym od 70% do 0 w 2020 r.
Aby skorzystać z możliwych do przyznania sektorowi energetycznemu uprawnień Polska przygotowała i 30
września 2011 r. przekazała Komisji Europejskiej wniosek derogacyjny zawierający m.in. Krajowy Plan
Inwestycyjny (KPI) z planowanymi inwestycjami o łącznej wartości ponad 45 mld EUR.
13 lipca 2012 r. Komisja Europejska wydała decyzję w celu przejściowego przydziału bezpłatnych uprawnień do
emisji na modernizację wytwarzania energii elektrycznej. Maksymalna łączna ilość uprawnień przeznaczona do
przydziału instalacjom zgodnie z art. 10c w latach 2013-2019 wynosi 404,6 mln EUA (EU emission allowance).
Zgodnie z decyzją Komisji z dnia 22 stycznia 2014 r. C(2013) 6648, pomoc udzielona za pomocą systemu
przejściowego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji gazów cieplarnianych dla elektroenergetyki została
uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym, zgodnie z art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 kwietnia 2014 r. w sprawie wykazu instalacji wytwarzających energię
elektryczną, objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych w okresie rozliczeniowym
rozpoczynającym się od stycznia 2013 r. zawiera przyznaną im liczbą uprawnień do emisji. Liczba uprawnień do
emisji przyznanych instalacjom wytwarzającym energię elektryczną podlegającą wydaniu na 2013 r. wyniosła
prawie 66 mln EUA (liczba uprawnień została skorygowana stosownie do udokumentowanych nakładów
inwestycyjnych poniesionych w okresie od 25 czerwca 2009 r. do 30 czerwca 2013 r.).
Zmiany w europejskim systemie handlu uprawnieniami do emisji wprowadzone przez dyrektywę
2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniającą dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i
rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych powodują,
że w latach 2013-2020 podstawową metodą rozdziału uprawnień będzie ich sprzedaż na aukcjach.
Istnieje zatem konieczność stworzenia wydajnego systemu aukcyjnego opartego na zasadach, które
zostały określone w rozporządzeniu Komisji w sprawie harmonogramu, kwestii administracyjnych oraz
184
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
pozostałych aspektów sprzedaży na aukcji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na mocy
dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej system handlu przydziałami
do emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie. Dokument ten określa zasady organizacji aukcji,
funkcjonowania rynku pierwotnego, jako całości (zabezpieczenie przed nadużyciami rynkowymi,
monitorowanie jego funkcjonowania, itp.), a także definiuje uczestników aukcji wraz z ich prawami i
wymaganiami wobec nich. W rozporządzeniu przewidziano dwa sposoby prowadzenia aukcji: państwa
członkowskie mogą sprzedawać przynależne im uprawnienia do emisji na platformie organizowanej
przez KE we współpracy z zainteresowanymi państwami lub też państwa mogą wybrać własne
platformy aukcyjne do sprzedaży uprawnień.
15 lutego 2011 r. Rada Ministrów zadecydowała, że Polska będzie prowadziła sprzedaż uprawnień do
emisji poprzez krajową platformę aukcyjną. Do czasu wyłonienia docelowej platformy aukcyjnej, Polska
będzie realizowała sprzedaż uprawnień za pośrednictwem giełdy EEX z siedzibą w Lipsku. Łącznie w
2015 r., zgodnie z harmonogramem aukcji dostępnym na stronie EEX, Polska planuje sprzedać 17,125
mln uprawnień. 28 stycznia odbyła się pierwsza w 2015 r. aukcja polskich uprawnień do emisji w
ramach EU ETS. Sprzedano 2,854 mln uprawnień (EUA) za kwotę 19,3 mln EUR. Cena jednostkowa
uprawienia wyniosła 6,76 EUR. Podobną ilość uprawnień wystawiono na kolejnych aukcjach (25 marca
oraz 20 maja 2015 r.). Przychód ze sprzedaży uprawnień wyniósł odpowiednio 19,3 mln EUR oraz 21
mln EUR.
Zgodnie z art. 10a dyrektywy ETS Komisja Europejska przyjęła w pełni zharmonizowane w całej Unii
Europejskiej przepisy wykonawcze dotyczące przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji gazów
cieplarnianych dla sektorów należących do EU ETS. W zakresie energetyki decyzja Komisji
Europejskiej zawiera okres przejściowy dla ciepłownictwa w zakresie ciepła dostarczanego dla
odbiorców prywatnych (gospodarstw domowych). Wyliczenia uprawnień z tytułu ciepła oparte są na
historycznych emisjach z lat 2005-2008, przy założeniu, że w okresie 2013-2020 emisje historyczne
będą stopniowo zmniejszane o 10 pkt. proc. rocznie (ścieżka zejścia ze 100% w 2013 r. do poziomu
wyznaczonego przez benchmark dla produkcji ciepła w 2020 r.).
Polityka energetyczna Polski do 2030 roku kładzie nacisk na wykorzystanie węgla w celu zapewnienia
bezpieczeństwa energetycznego kraju. Zastosowanie tego paliwa będącego naszym własnym zasobem
czyni Polskę jednym z najbardziej stabilnych pod względem bezpieczeństwa energetycznego krajów
Unii Europejskiej.
Duży udział węgla w bilansie energetycznym naszego kraju powoduje jednak znaczne emisje
szkodliwych substancji do atmosfery, co m.in. w świetle pakietu klimatyczno-energetycznego wiąże się
z koniecznością inwestowania w niskoemisyjne technologie pozyskiwania energii, takie jak np. czyste
technologie węglowe (CTW). Jedną z najbardziej perspektywicznych oraz według wielu szacunków
mającą największy potencjał redukcji emisji dwutlenku węgla, jest technologia wychwytywania i
składowania CO2 (ang. carbon capture and storage – CCS).
Technologia CCS jest obecnie na wczesnym etapie rozwoju i wymaga wypracowania rozwiązań
obniżających wysokie koszty jej stosowania i pozwalających na przejście z obiektów o małej,
doświadczalnej skali, na skalę obiektów przemysłowych. Problemem jest także brak dostatecznych
doświadczeń z zatłaczania CO2 do miejsc składowania np. w formacjach solankowych lub
wyeksploatowanych kopalniach gazu ziemnego czy ropy naftowej albo pod dnem morskim. Brak też
infrastruktury do transportu lub innego typu unieszkodliwienia CO2. Nie jest możliwa jednak rzetelna
ocena przydatności technologii CCS bez jej uprzedniego przetestowania na skalę komercyjną. W tym
właśnie celu Komisja Europejska postanowiła o uruchomieniu Programu Demonstracyjnego budowy
instalacji CCS w UE. Przedmiotowy program zakłada uruchomienie od 2015 r. pełnoskalowych obiektów
185
MINISTERSTWO GOSPODARKI
energetycznych wyposażonych w ciąg technologiczny od wychwytywania przez transport po
składowanie dwutlenku węgla. Według założeń KE Program Demonstracyjny będzie trwał w latach
2015-2020. Dopiero po zebraniu i zapoznaniu się z jego wynikami możliwa będzie rzeczywista ocena
potencjału technologii CCS.
Z uwagi na wysokie koszy inwestycyjne oraz operacyjne związane z zastosowaniem technologii CCS,
niezbędne jest wsparcie zarówno na poziomie UE, jak i narodowym dla podmiotów zainteresowanych
pracami nad przedmiotową technologią. KE zaproponowała przeznaczenie 300 mln darmowych
uprawnień z rezerwy dla nowych podmiotów (tzw. New Entrance Reserve – NER 300) na projekty CCS
oraz innowacyjnych OZE. Ministerstwo Gospodarki zgłosiło w 2011 r. ww. projekt w Bełchatowie do I
tury konkursu NER 300 w kategorii CCS. Niestety ze względu na brak potwierdzenia dofinansowania
środkami krajowymi zgłoszone projekty nie otrzymały dofinansowania z NER 300 w I turze. W II turze
konkursu pozytywnie oceniono projekt brytyjski White Rose.
W 2013 roku w ramach projektu badawczo-rozwojowego Zaawansowane źródła pozyskiwania energii,
finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz zainteresowane podmioty
gospodarcze, powstały dwie mobilne instalacje pilotowe do wychwytu dwutlenku węgla, których
zadaniem jest testowanie różnych opcji technologicznych wychwytu CO 2 ze spalin elektrowni. Ponadto
prowadzone są prace nad innymi czystymi technologiami węglowymi, takimi jak, np. spalanie węgla w
atmosferze wzbogaconej w dwutlenek węgla i dostosowanie nowoczesnych wysokosprawnych bloków
węglowych do CCS oraz podziemne zgazowanie węgla.
10.1.6. Energetyka jądrowa
Jednym z priorytetów przejętej przez Radę Ministrów w 2009 r. Polityki energetycznej Polski do 2030
roku (PEP2030) jest dywersyfikacja źródeł energii poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej.
Dołączony harmonogram działań wykonawczych na lata 2009-2012 precyzował konkretne działania w
zakresie energetyki jądrowej. Równolegle inwestor (PGE Polska Grupa Energetyczna S.A.) rozpoczął
przygotowania do uruchomienia procesu inwestycyjnego.
28 stycznia 2014 r., Rada Ministrów przyjęła Program polskiej energetyki jądrowej. Do najważniejszych
działań prowadzonych w sektorze energetyki jądrowej w 2014 roku i w pierwszej połowie 2015 roku
należały:
 działania o charakterze informacyjnym na rzecz polskiego przemysłu zainteresowanego
rozpoczęciem współpracy z energetyką jądrową (udział i prezentacja tematyki jądrowej na
branżowych forach przemysłowych, uruchomienie zakładki na stronach www.mg.gov.pl
prezentującej zagadnienia jądrowe dla polskiego przemysłu, organizacja warsztatów z udziałem
polskiego i brytyjskiego przemysłu jądrowego, organizacja misji gospodarczej z udziałem
polskiego przemysłu w Finlandii, zlecenie specjalistycznej analizy możliwości udziału polskiego
przemysłu w kooperacji ze światowym przemysłem jądrowym),
 przygotowanie projektu Krajowego planu postępowania z odpadami promieniotwórczymi i
wypalonym paliwem jądrowym, i przeprowadzenie jego publicznych konsultacji,
 wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy Rady 2011/70/Euratom ustanawiającej
ramy wspólnotowe w zakresie odpowiedzialnego i bezpiecznego gospodarowania wypalonym
paliwem jądrowym i odpadami promieniotwórczym (ustawa z 4 kwietnia 2014 r. o zmianie
ustawy – Prawo atomowe oraz niektórych innych ustaw),
 przeprowadzenie procesu Strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu
Krajowego planu postępowania z odpadami promieniotwórczymi i wypalonym paliwem
jądrowym,
186
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
 kontynuacja działań związanych ze znalezieniem nowej lokalizacji składowiska odpadów
promieniotwórczych nisko i średnio aktywnych,
 rozpoczęcie przygotowania do budowy głębokiego składowiska odpadów promieniotwórczych
wysokoaktywnych i wypalonego paliwa jądrowego,
 rozpoczęcie przygotowania do zamknięcia działającego Krajowego Składowiska Odpadów
Promieniotwórczych w Różanie
Dodatkowo 15 kwietnia 2015 r. PGE Polska Grupa Energetyczna SA oraz KGHM Polska Miedź S.A.,
TAURON Polska Energia S.A. i ENEA S.A. zawarły umowę nabycia udziałów w PGE EJ 1 sp. z o.o. spółce celowej, która odpowiedzialna jest za przygotowanie i realizację inwestycji polegającej na
budowie i eksploatacji pierwszej polskiej elektrowni jądrowej o mocy ok. 3.000 MWe. Na mocy umowy
Enea, KGHM i Tauron nabyły od PGE po 10 proc. udziałów (łącznie 30 proc. udziałów) w PGE EJ 1.
Łączna wartość transakcji wyniosła 48 mln zł.
W grudniu 2014 r. spółka PGE EJ1 zerwała umowę na realizację badań lokalizacyjnych z konsorcjum
WorleyParsons. Zarząd ogłosił, że dalsze prace będą kontynuowane siłami własnymi grupy PGE.
10.1.7. Bezpieczeństwo sektora naftowego
Podstawę bezpieczeństwa Polski stanowią stabilne źródła surowca oraz rozwój spółek sektora ropy
naftowej, zapewniające ciągłość zaopatrzenia rynku w paliwa oraz tworzenie zapasów ropy naftowej i
paliw. Głównym źródłem dostaw ropy naftowej do Polski nadal pozostaje Rosja (95,32%), z uwagi na
położenie geograficzne oraz sieć infrastruktury przesyłowej. Dostawy surowca z tego kierunku zapewnia
rurociąg Przyjaźń, którego właścicielem i operatorem jest spółka Skarbu Państwa - Przedsiębiorstwo
Eksploatacji Rurociągów Naftowych ‘Przyjaźń’ S.A. Przepustowość przesyłowa rurociągu na odcinku od
granicy białoruskiej do Płocka wynosi 50 mln ton ropy naftowej rocznie. W ramach strategii PERN
‘Przyjaźń’ S.A. na lata 2010-2015, przewidziano dokończenie trzeciej nitki rurociągu. W odniesieniu do
produktów gotowych, infrastrukturę logistyczną paliw tworzą m.in. bazy paliw oraz terminale paliwowe,
rurociągi produktowe, transport kolejowy oraz transport auto-cysternowy.
Import ropy naftowej w 2014 r. wyniósł 23,715 mln t. Zużycie ropy naftowej (przerób w rafineriach) w
2014 r. wyniosło 23,825 mln t, z czego na rafinerię PKN ORLEN S.A. w Płocku przypadało 14,278 mln
ton, a na rafinerię Grupy LOTOS S.A. w Gdańsku przypadało 9,547 mln t.
Uwzględniając poziom zużycia produktów rafinacji ropy naftowej w Polsce, można przyjąć, że obecne
zdolności produkcyjne polskich rafinerii są wystarczające dla pokrycia zapotrzebowania na benzyny
silnikowe, lekkie i ciężkie oleje opałowe oraz ponad 97% zapotrzebowania na oleje napędowe (od 2011
r. jest obserwowany spadek zapotrzebowania na olej napędowy, co przy zwiększonych możliwościach
produkcyjnych powoduje, że krajowe zapotrzebowanie jest zaspokajane w dużej mierze krajową
produkcją).
Alternatywną infrastrukturę dostaw dla ropy naftowej zapewnia terminal naftowy w Gdańsku, którego
właścicielem jest spółka PPPP ‘Naftoport’ Sp. z o.o. Jego możliwości przeładunkowe wynoszą 40 mln
ton ropy naftowej i paliw rocznie, co w pełni zabezpiecza zapotrzebowanie krajowe na surowiec drogą
dostaw morskich. PERN ‘Przyjaźń’ S.A. podpisał 8 kwietnia 2013 r. umowę na wykonanie bazy
przeznaczonej do magazynowania i przeładunku ropy naftowej, produktów naftowych i chemikaliów, o
łącznej pojemności 700 tys. metrów sześciennych, z czego 400 tys. dla ropy naftowej, a 300 tys. dla
pozostałych produktów. W pierwszym etapie zostanie zrealizowana część dedykowana ropie naftowej,
w drugim (którego kształt będzie zależał od potrzeb rynku) część paliwowa i chemiczna. Infrastruktura
187
MINISTERSTWO GOSPODARKI
będzie połączona z terminalem naftowym w Gdańsku i krajową siecią przesyłu ropy naftowej, a tym
samym znacząco zwiększy możliwości wykorzystania istniejącej już infrastruktury i wzmocni
bezpieczeństwo energetyczne Polski. Zakończenie pierwszego etapu inwestycji ma nastąpić w 2015 r.
Największą krajową spółką działającą w sektorze naftowym jest Polski Koncern Naftowy ORLEN S.A.
posiadający jeden z najnowszych i najnowocześniejszych kompleksów rafineryjno-petrochemicznych w
Europie (będący m.in. właścicielem, rafinerii w Możejkach na Litwie – ORLEN Lietuva, większościowym
właścicielem Inowrocławskich Kopalni Solino oraz czeskiego Unipetrolu, w skład którego wchodzą m.in.:
rafinerie w Kralupach i Litwinowie oraz przedsiębiorstwo dystrybucyjne Benzina, a także jest
właścicielem sieci stacji paliw w Niemczech – ORLEN Deutschland). ORLEN Upstream Sp. z o.o.
(spółka-córka PKN ORLEN S.A.) w ramach sektora wydobycia realizował kilka projektów, wśród których
najważniejszy był proces poszukiwania, a następnie zagospodarowania złóż ropy naftowej w ramach
projektu Sieraków (wspólnie z PGNiG S.A.), koncesji Wierzbica, Lublin, Lubartów oraz Garwolin.
Dodatkowo PKN ORLEN S.A. jest aktywny w obszarze wydobycia poza granicami Polski (Kanada –
poprzez spółkę ORLEN Upstream Canada Ltd.).
Drugim co do wielkości podmiotem działającym w sektorze naftowym jest Grupa LOTOS S.A. Rafineria
Gdańska posiada moce przerobowe wynoszące ok. 10,5 mln ton rocznie. W ramach sektora
wydobywczego w skład Grupy LOTOS S.A. wchodzi m.in. spółka wydobywcza LOTOS Petrobaltic oraz
LOTOS Exploration and Production Norge AS. Grupa LOTOS S.A. poprzez spółki podległe wydobywa
ropę naftową z wyłącznej polskiej strefy ekonomicznej Morza Bałtyckiego oraz na Litwie. Wydobywany
w Polsce i na Litwie surowiec jest dostarczany do rafinerii w Gdańsku.
Bezpieczeństwo zaopatrzenia rynku w paliwa jest regulowane ustawą z dnia 16 lutego 2007 r. o
zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w
sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym. Ustawa
wraz z aktami wykonawczymi określa środki przeciwdziałania zakłóceniom w dostawach ropy naftowej i
paliw precyzując procedury ich uruchamiania i mechanizmy wdrażania. Na mocy tego aktu prawnego
firmy zajmujące się handlem ropą naftową i paliwami, w tym LPG, lub ich produkcją, są objęte
obowiązkiem tworzenia i utrzymywania zapasów obowiązkowych.
10.1.8. Bezpieczeństwo sektora gazowego
Struktura dostaw gazu ziemnego na rynek Polski w 2014 r. przedstawiała się następująco:
− wydobycie krajowe – 4.388 mln m3 (w przeliczeniu na gaz ziemny wysokometanowy)
− import z kierunku wschodniego – 8.470 mln m3;
− pozostały import (Niemcy, Czechy, Norwegia) – 2.701 mln m3.
Eksport gazu ziemnego z Polski wyniósł w 2014 r. 72 mln m3.
Zużycie krajowe gazu ziemnego w 2014 r. wyniosło 14.818 mln m3.
W 2014 r. pojemność czynna podziemnych magazynów gazu wysokometanowego wynosiła 2.674,1
mln m3 oraz 230 mln m3 w magazynach gazu zaazotowanego (PMG Daszewo i PMG Bonikowo), co
odpowiada ok. 18% jego rocznego zużycia w Polsce. Wzrost pojemności magazynowych nastąpił w
wyniku budowy KPMG Kosakowo, rozbudowy PMG Wierzchowice, Husów oraz udostępnienia dodatkowych
pojemności w PMG Strachocina. W 2014 r. średnie dobowe zużycie gazu ziemnego wyniosło 40,5 mln
m3/doba. Wskazać należy, gaz ziemny zgromadzony w magazynach gazu ziemnego odpowiadał
możliwości pokrycia średniego dobowego zapotrzebowania odbiorców w 2014 r. przez ok. 65 dni.
188
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Obowiązek utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego, zgodnie z art. 24 ust. 2 ustawy
o zapasach, wykonywało jedno przedsiębiorstwo – spółka PGNiG S.A. W okresie od 1 października
2013 r. do 30 września 2014 r. wolumen gazu ziemnego zgromadzonego, jako zapas obowiązkowy
wynosił 836,2 mln m3 i odpowiadał, co najmniej 30 dniom średniego dziennego przywozu.
Ramka 19 Rozbudowa połączeń międzysystemowych
Zgodnie z przyjętym przez Ministra Gospodarki Planem działań zapobiegawczych inwestycje w infrastrukturę
przesyłową realizowane są w celu zapewnienia ciągłości świadczenia usług przesyłowych z zachowaniem
wymaganego stopnia bezpieczeństwa i niezawodności, a także stworzenia warunków dla szeroko rozumianego
rozwoju rynku gazu ziemnego w Polsce. Działania inwestycyjne realizowane są z uwzględnieniem głównych
priorytetów inwestycyjnych:
Inwestycje strategiczne, w tym zadania zgłoszone do współfinansowania ze środków UE:
­ inwestycje umożliwiające odbiór i rozprowadzenie gazu importowanego z nowych źródeł gazu w północno zachodniej Polsce;
­ inwestycje umożliwiające współpracę systemu przesyłowego z instalacjami magazynowymi gazu w Polsce;
­ inwestycje zwiększające stopień niezawodności przesyłu przez główne wejścia importowe.
Dywersyfikacja dostaw gazu:
­ inwestycje umożliwiające przesył gazu ziemnego pozyskanego z nowych lub rozbudowywanych istniejących
źródeł gazu importowanego (innych niż obsługujące dostawy ze wschodu).
Rozwój połączeń z Republiką Federalną Niemiec:
­ rozbudowa możliwości odbioru gazu ziemnego z gazociągu Jamał-Europa (przepustowość ciągła)
­ dalsza rozbudowa węzła Lasów,
Rozwój połączeń z Republiką Czeską:
­ Budowa połączenia z Czechami na osi Korytarza Północ - Południe - nowy punkt wejścia do systemu
przesyłowego – realizacja programu inwestycyjnego Północ – Południe planowana jest na rok 2018
Budowa terminala LNG w Świnoujściu
Budowa połączenia Polska – Słowacja
Budowa połączenia Polska – Litwa
Budowa połączenia Baltic Pipe
Rozwój rynku gazu:
­ inwestycje zwiększające przepustowość sieci przesyłowej w celu zaspokojenia zwiększonego
zapotrzebowania na usługi przesyłu gazu ziemnego, zarówno w zasięgu bezpośredniego oddziaływania
inwestycji, jak i również w innych rejonach Polski;
­ inwestycje wynikające z podpisanych umów o przyłączenie oraz wybrane zadania, dla których umowy
przyłączeniowe są obecnie w fazie negocjacji.
Bezpieczeństwo dostaw:
­ inwestycje związane z koniecznością dostosowania systemu przesyłowego do nowych warunków pracy
wynikających z przyłączenia nowych źródeł gazu importowanego zlokalizowanych na Pomorzu Zachodnim;
­ inwestycje umożliwiające odtworzenie istniejących obiektów sieci przesyłowej;
­ inwestycje wynikające z przystosowania systemu do obowiązujących norm, przepisów prawnych oraz
technicznych.
Likwidacja ‘wąskich gardeł’ w systemie przesyłowym:
­ inwestycje mające na celu zwiększenie przepustowości sieci przesyłowej w miejscach występowania
ograniczeń przepustowości. Dotyczy to zarówno istniejących fragmentów, gdzie z powodu maksymalnego
wykorzystania przepustowości nie ma obecnie możliwości wydania technicznych warunków przyłączenia
do sieci, jak i potencjalnych, które mogą powstać w najbliższych latach.
W 2014 r. spółka PGNiG kontynuowała działania w zakresie rozbudowy istniejących i budowy nowych
pojemności magazynowych w ramach Programu rozwoju pojemności czynnej PMG polegające na:
− budowie KPMG Kosakowo – celem jest zasilanie w paliwa gazowe i wzmocnienie poziomu
bezpieczeństwa dostaw rejonu Trójmiasto-Koszalin. W 2015 r. uzyskana została pojemność
czynna w wysokości 112 mln m3, natomiast przewidywany termin zakończenia rozbudowy
magazynu do pojemności 250 mln m3 planowany jest w 2021 r.
189
MINISTERSTWO GOSPODARKI
−
−
rozbudowie KPMG Mogilno - rozbudowa do pojemności czynnej ok. 800 mln m3 planowana jest
do 2021 r. W 2013 r. kontynuowane były prace związane z budową kawern oraz prowadzona
była procedura przetargowa na realizację kolejnych pięciu kawern.
rozbudowie PMG Brzeźnica - zakończenie rozbudowy PMG Brzeźnica z 65 mln m3
do pojemności czynnej 100 mln m3 planowane jest na 2015 r.
Realizacja projektów budowy nowych i rozbudowy podziemnych magazynów gazu w znaczący sposób
przyczyni się do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa energetycznego oraz umożliwi użytkownikom
sieci korzystanie z pojemności magazynowych na potrzeby handlowe związane z bilansowaniem
dostaw gazu do odbiorców, jak również na potrzeby związane z zapewnieniem bezpieczeństwa dostaw
gazu ziemnego.
Jednym z najważniejszych działań prowadzonych przez operatora w 2014 r. była inwestycja polegająca
na umożliwieniu fizycznego przesyłu zwrotnego na gazociągu jamalskim. Zgodnie z zaleceniami
zawartymi w przyjętym przez Ministra Gospodarki Planie działań zapobiegawczych, operator podjął
działania zmierzające do zwiększenia bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego oraz pogłębienia
integracji polskiego systemu z systemami państw członkowskich Unii Europejskiej.
W wyniku rozbudowy infrastruktury w punkcie Mallnow od 1.04.2014 r. w ramach usługi przesyłania
zwrotnego na zasadach ciągłych udostępniona została techniczna możliwość importu do Polski w
sytuacji awaryjnej (w przypadku wstrzymania dostaw ze Wschodu do Niemiec), możliwy będzie odbiór
do 620.000 m3/h, (co w skali roku odpowiada ok. 5,4 mld m3).
Z kolei rozbudowa punktu wejścia Włocławek zwiększa możliwości odbioru gazu ziemnego z gazociągu
jamalskiego do poziomu 1.270 tys. m3/godzinę (w skali roku ok. 11 mld m3/dobę) na zasadach
przerywanych.
10.2. Identyfikacja zagrożeń
Sytuacja sektora elektroenergetycznego stanowi wypadkową oceny kondycji poszczególnych
podsektorów. Każdy z nich charakteryzuje się specyfiką szans i zagrożeń działalności. Generalnie
jednak za istotne dla całego sektora, a jednocześnie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju, uważa
się:
 stan infrastruktury,
 obciążenia wynikające z wysokiej emisyjności CO2.
Stan infrastruktury przesyłowej i dystrybucyjnej
Głównym wyzwaniem stojącym przed polską elektroenergetyką są inwestycje w nowe moce wytwórcze i
zdolności przesyłowe.
Majątek sieci przesyłowych elektroenergetycznych jest zaawansowany wiekowo. Większość linii
przesyłowych o napięciu 400 kV zostało wybudowanych w latach 70. i 80. XX wieku. Podobnie jest w
przypadku linii 220 kV oraz jednostek transformatorowych (transformatorów). Średni wiek sieci
dystrybucyjnej wynosi około 30 lat. Głównym problemem są stare stacje transformatorowe i stare linie.
Zły stan sieci powoduje występowanie dużych strat sieciowych, które w przesyle i dystrybucji energii
elektrycznej wynoszą około 6,7%. Operatorzy sieci dystrybucyjnej, zgodnie z wymogami określonymi w
koncesji na wykonywanie działalności dystrybucyjnej, odpowiadają za rozwój, eksploatację i
modernizację infrastruktury dystrybucyjnej na obszarze swojego funkcjonowania oraz za zapewnienie
190
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
dostawy energii o prawidłowych parametrach jakościowych odbiorcom przyłączonym do swojej sieci
elektroenergetycznej. Według danych opublikowanych przez Prezesa URE oraz przedsiębiorstwa
energetyczne, do 2019 r. inwestycje w infrastrukturę sieciową mają przekroczyć 41 mld zł.
Długoterminowe plany modernizacyjne PSE S.A. uwzględniają koncepcję rozwoju sieci 400 kV po
trasach istniejących linii 220 kV, co spowoduje wydłużenie łącznej długości linii 400 kV i jednocześnie
skrócenie łącznej długości linii 220 kV. Ich wdrażanie rozpoczęło się już w latach 2013-2014. W ramach
statutowej działalności operator systemu przesyłowego, którego funkcję na obszarze Polski pełni spółka
Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. (PSE S.A.) prowadzi eksploatację, w tym remonty urządzeń
stanowiących majątek sieci przesyłowej, w celu wywiązania się z obowiązku utrzymania
dyspozycyjności elementów składowych sieci przesyłowej na poziomie zapewniającym wymaganą
niezawodność dostaw energii elektrycznej. Równocześnie przejmując na swój majątek obiekty sieci
przesyłowej, OSP podjął szereg działań mających na celu wyeliminowanie z pracy urządzeń i aparatur
uznanych za awaryjne.
Infrastruktura wytwórcza
Znaczna cześć mocy wytwórczych w polskim systemie elektroenergetycznym jest wyeksploatowana –
blisko 60% kotłów i turbozespołów ma ponad 30 lat. Konsekwencją struktury wiekowej i stanu
technicznego elektrowni w dużej mierze jest coraz mniejsza nadwyżka mocy dyspozycyjnych w
stosunku do zapotrzebowania szczytowego. W szeregu przypadków nieplanowane ubytki mocy,
spowodowane m.in. awariami urządzeń wytwórczych powodują, że operatorowi sieci przesyłowych
coraz trudniej jest zachować bezpieczną operacyjną nadwyżkę dostępnych mu mocy na poziomie 15%.
Ze względu na postępujący proces starzenia się jednostek wytwórczych oraz systematyczne
zaostrzanie unijnych norm dotyczących emisji zanieczyszczeń, zwłaszcza dwutlenku siarki (SO 2) i
tlenków azotu (NOx), istniejące bloki energetyczne będą wycofywane z eksploatacji lub poddawane
głębokiej modernizacji.
Wycofanie bloków energetycznych z eksploatacji jest przesądzone tylko dla tych jednostek, które
operatorzy instalacji zgłosili administracji rządowej do likwidacji w okresie 1 stycznia 2008 r. – 31
grudnia 2015 r. w ramach tzw. derogacji naturalnych, wynikających z dyrektywy 2001/80/WE w sprawie
ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego
spalania. Dyrektywa dopuszcza odstępstwo od standardów emisji, jakie obowiązują od 1 stycznia 2008
roku, jednakże pod warunkiem wycofania jednostek z eksploatacji po przepracowaniu co najwyżej
20 tys.0 godzin we wskazanym okresie.
Ze względu na dynamikę zjawisk w szerokim otoczeniu gospodarczym trudno jest jednoznacznie
przewidzieć, które z planowanych przez inwestorów projektów zostaną rzeczywiście podjęte i
zrealizowane w zakładanych terminach. Na ostateczne decyzje inwestycyjne, poza uwarunkowaniami
ekonomicznymi (ceny energii elektrycznej), społecznymi, ekologicznymi, bez wątpienia duży wpływ
będzie miała europejska i krajowa polityka klimatyczna. Zmieniające się warunki skłaniają bowiem
inwestorów do weryfikacji wcześniejszych planów.
W okresie do 2020 r. planowane są wycofania mocy w krajowym sektorze wytwórczym na poziomie
3.800 MW, z czego:
­ ok. 2.800 MW w elektrowniach systemowych z grupy jednostek wytwórczych centralnie
dysponowanych (JWCD),
­ ok. 1.000 MW w elektrowniach i elektrociepłowniach zawodowych z grupy jednostek
wytwórczych niedysponowanych centralnie (nJWCD).
191
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Obciążenia wynikające z wysokiej emisyjności CO2
Polska jest krajem o relatywnie niskim poziomie PKB per capita w porównaniu do średniej UE i
pozostanie przez następnych kilka dekad na drodze szybkiego rozwoju gospodarczego, prowadzącego
do zniwelowania tych różnic. Trend ten będzie skutkował wzrostem zapotrzebowania na energię
pierwotną, szacowanym przez Międzynarodową Agencję Energetyczną na ok. 20% w latach 2008-2030
r. Powyższe uwarunkowania, a także brak technologicznych możliwości znaczącej zmiany struktury
paliwowej w Polsce w perspektywie krótkoterminowej (Polska gospodarka oparta na węglu jest jedną z
najbardziej emisyjnych w UE), powodują, że dodatkowe ograniczenie emisji w Polsce w perspektywie
2020 r. może okazać się trudne.
Prowadzone przez elektrownie i elektrociepłownie modernizacje bloków energetycznych, budowa
nowych instalacji odsiarczania i odpylania spalin, a także zastosowanie technologii współspalania
biomasy z paliwami kopalnymi pozwoliły na ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, w dużej
mierze emisji pyłu i SO2. Istnieje jednak obawa, że Polska nie wywiąże się z unijnych zobowiązań
dotyczących zmniejszenia negatywnego oddziaływania energetyki na środowisko. Konieczne będzie
stosowanie nowych rozwiązań technologicznych, w tym czystych technologii węglowych, oraz zmiana
struktury nośników energii pierwotnej na mniej emisyjne.
Nowy, III okres rozliczeniowy we wspólnotowym systemie handlu uprawnieniami do emisji, przyniesie
wiele zmian w dyrektywie EU ETS. Zasadniczo wytwórcom energii elektrycznej nie będą już
przysługiwały darmowe uprawnienia do emisji (uprawnienia trzeba będzie nabyć na aukcjach).
Wyjątkiem będą państwa członkowskie objęte tzw. derogacją zgodnie z art.10c dyrektywy. Komisja
Europejska 13 lipca 2012 r. wydała decyzję dotyczącą wniosku zgłoszonego przez Polskę na podstawie
art. 10c ust 5 dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w celu przejściowego przydziału
bezpłatnych uprawnień do emisji na modernizację wytwarzania energii elektrycznej w której zatwierdziła
pulę uprawnień planowaną do przydziału instalacjom wytwarzającym energię elektryczną w wysokości
ponad 404 mln EUA.
Faktyczną skalę oddziaływania pakietu klimatyczno-energetycznego przyjętego przez Radę Europejską
w grudniu 2008 roku na gospodarkę kraju w znacznym stopniu określają nie zapisy pakietu, a sposób
implementacji dyrektyw unijnych związanych z pakietem i wytyczne oraz decyzje Komisji Europejskiej.
Jednym z przykładów jest wyznaczanie przez Komisję Europejską wskaźników emisyjności
(benchmarków), według których przyznawane będą instalacjom bezpłatne uprawnienia do emisji.
Wskaźniki określone w decyzji Komisji w sprawie ustanowienia przejściowych zasad dotyczących
zharmonizowanego przydziału bezpłatnych uprawnień do emisji, opublikowanej 17 maja 2011 roku,
zostały ustanowione na zbyt niskim poziomie, co może spowodować pogorszenie konkurencyjności
przedsiębiorstw wykorzystujących do procesów produkcyjnych paliwa bardziej emisyjne niż gaz ziemny
i w efekcie może doprowadzić do likwidacji znacznej części przemysłu unijnego, w tym polskiego. W
związku z tym, mając na uwadze m.in. miejsca pracy w polskim przemyśle, 7 lipca 2011 roku Polska
zwróciła się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej o stwierdzenie nieważności tej decyzji w
całości. Zgodnie z wyrokiem Sądu UE z 7 marca 2013 r. skarga Polski została oddalona.
W październiku 2014 r. Rada Europejska przyjęła Konkluzje w sprawie ram polityki klimatycznoenergetycznej do 2030 r., w których określono 3 cele:
- redukcję emisji gazów cieplarnianych w UE o co najmniej 40% w stosunku do 1990 r.,
- osiągnięcie co najmniej 27% udziału energii ze źródeł odnawialnych (OZE) w energii zużywanej
w UE, a także
- co najmniej 27% poprawę efektywności energetycznej w 2030 r. w porównaniu z prognozami
zużycia energii w przyszłości w oparciu o obecne kryteria.
192
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
W ramach ww. Konkluzji przyjęto między innymi dwa ważne instrumenty wsparcia dla państw
członkowskich, w tym dla Polski, dla których koszty transformacji będą wyższe niż dla bogatszych
gospodarek w UE:
- Fundusz Modernizacyjny przeznaczony na wsparcie poprawy efektywności energetycznej i
modernizacji systemów energetycznych oraz
- możliwość skorzystania z prawa do bezpłatnego przydziału uprawnień do emisji CO 2 dla
sektora energetycznego (objętego systemem handlu uprawnieniami do emisji tzw. ETS) na
wsparcie realnych inwestycji służących jego modernizacji.
Obecnie, podstawowym założeniem Polski w zakresie operacjonalizacji zapisów Konkluzji jest dążenie
do przyjęcia rozwiązań zapewniających utrzymanie długoterminowego wzrostu gospodarczego kraju.
Polska optuje za rozstrzygnięciami, które zapewnią wypełnienie zobowiązań redukcyjnych, w taki
sposób, aby:
- osiągnąć maksymalną efektywność kosztową rozwiązań w długim okresie;
- ograniczyć do minimum ryzyko wzrostu cen energii dla konsumenta końcowego;
- zapewnić bezpieczeństwo dostaw paliw i energii;
- zapewnić jak najlepsze warunki dla konkurencyjności polskiej gospodarki, ze szczególnym
uwzględnieniem sektorów zagrożonych ucieczką emisji oraz
- zwiększyć potencjał polskiego sektora technologii sprzyjających transformacji do gospodarki
niskoemisyjnej (zarówno pod kątem badawczym i rozwojowym, jak również wdrożeniowym) do
wykorzystania jego produktów w kraju oraz ich eksportu;
Niezależnie od prac związanych z pakietem klimatyczno-energetycznym i komunikatem ws. mapy
drogowej 2050, Ministerstwo Gospodarki finalizuje przygotowanie Narodowego Programu Rozwoju
Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN), którego istotą jest zapewnienie korzyści ekonomicznych,
społecznych i środowiskowych (zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju) płynących z transformacji
niskoemisyjnej. Korzyści te osiągane będą m.in. poprzez wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych
technologii, zmniejszenie energochłonności, utworzenie nowych miejsc pracy, a w konsekwencji będą
sprzyjać wzrostowi konkurencyjności gospodarki w horyzoncie czasowym do 2050 r.
Podstawowym zagrożeniem dla bezpieczeństwa energetycznego w sektorze naftowym w Polsce jest
niewielki stopień dywersyfikacji źródeł dostaw ropy naftowej. Celowe jest dążenie do zwiększenia
dostaw ropy naftowej z różnych regionów świata, od różnych dostawców z wykorzystaniem
alternatywnych szlaków transportu. Elementem zapobiegania zagrożeniom są próby uzyskania przez
polskie przedsiębiorstwa dostępu do własnych złóż ropy naftowej poza granicami kraju oraz planowane
zwiększenie wydobycia krajowego. Budowa rurociągu naftowego Brody-Płock z możliwością jego
przedłużenia do Gdańska lub w kierunku zachodnim (jako element projektu EAKTRN) stanowi jeden z
projektów w tym zakresie.
Potencjalne ryzyko może stanowić wzrost zdolności eksportowych ropy naftowej największego
dostawcy surowca Rosji, związany z budową rurociągu BTS-2 i mający na celu zwiększenie eksportu
rosyjskiej ropy przez port w Primorsku czy w Ust-Łudze, co w konsekwencji może doprowadzić do
ograniczenia transportu ropy rurociągiem Przyjaźń.
System utrzymywania zapasów interwencyjnych ropy naftowej i paliw (ustawa z dnia 16 lutego 2007
roku oraz prace nad nową ustawą o finansowaniu interwencyjnych zapasów ropy naftowej i paliw
płynnych), jak i przystąpienie Polski do Międzynarodowej Agencji Energetycznej (25 września 2008 r.)
przyczyniły się do znacznego zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego Polski
193
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Stałym i trudnym do przewidzenia zagrożeniem sektora energetycznego jest możliwość wystąpienia
katastrofy technicznej lub naturalnej, co skutkować może zakłóceniami dostaw nośników energii tak do
odbiorców indywidualnych jak i przedsiębiorstw. Ważną kwestią jest zagrożenie atakiem
terrorystycznym na elementy infrastruktury przesyłowej, przetwórczej i magazynowej (w kontekście
uzależnienia dostaw ropy naftowej do Polski, każdy taki atak na terytorium państwa trzeciego może
mieć bezpośrednie przełożenie na bezpieczeństwo energetyczne Polski). W Polsce, w razie kryzysu,
nie ma realnych możliwości zastąpienia ropy naftowej innymi rodzajami paliw (fuel switching).
Czynnikiem ryzyka jest również niestabilność cen ropy naftowej, nie do końca powodowana względami
czysto ekonomicznymi.
Stosunkowo nowym zagrożeniem dla bezpieczeństwa energetycznego jest rozwój szarej strefy na rynku
obrotu paliwami ciekłymi, w szczególności w zakresie oleju napędowego. Właściwe resorty oraz urzędy
monitorują sytuację na rynku obrotu detalicznego i hurtowego paliwami płynnymi oraz ściśle
współpracują z branżą paliwową w zakresie przeciwdziałania zjawisku, w tym również poprzez analizę
propozycji zmian właściwych przepisów prawa.
Podstawą formalną gwarancji bezpieczeństwa w sektorze gazu są przygotowane w roku 2014 na mocy
przepisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE Nr 994/2010 z 20 października 2010 r.
w sprawie środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego i uchylenia dyrektywy Rady
2004/67/WE - Ocena ryzyka związanego z bezpieczeństwem dostaw gazu ziemnego do Polski, Plan
działań zapobiegawczych oraz Plan na wypadek sytuacji nadzwyczajnej. W opracowaniach tych
przedstawiono szereg scenariuszy mających istotny wpływ na możliwość zapewnienia dostaw gazu
ziemnego do odbiorców, działania zapobiegawcze, których realizacja przyczyniłaby się do minimalizacji
skutków opisanych zagrożeń oraz procedury postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa
dostaw gazu ziemnego. Charakteryzując strukturę rynku gazu ziemnego wyróżniono dwie podstawowe
grupy ryzyk (ryzyka infrastrukturalne oraz ryzyka polityczno-rynkowe i rynkowe), które poddane zostały
szczegółowej analizie.
Ryzyka infrastrukturalne, związane są z możliwością uszkodzenia infrastruktury gazowniczej w wyniku
działań umyślnych bądź nieumyślnych, jak również wskutek działalności sił przyrody. Odnoszą się
one przede wszystkim do awarii kluczowych elementów krajowego systemu przesyłowego, które
mogłyby doprowadzić do problemów z rozpływami paliwa gazowego w krajowej sieci. Zgodnie
z przyjętymi scenariuszami wydarzeń, awarie techniczne występować mogą zarówno na terenie Polski,
jak i poza jej granicami. Ze względu na ograniczone możliwości reagowania na awarie techniczne poza
granicami Polski (zmiana dróg dostaw – punktów wejścia do systemu gazowego) przedmiotem
szczegółowej analizy były scenariusze uwzględniające awarie techniczne na terenie Polski skutkujące
możliwością przerw w dostawach gazu ziemnego. Zidentyfikowane scenariusze uszkodzeń
infrastruktury, mogącej mieć wpływ na bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego na terytorium Polski,
obejmują w szczególności:
1) awarie tłoczni gazu ziemnego;
2) awarie węzłów gazowych.
Ryzyka polityczno – rynkowe wynikają z powiązań między polityką państw a działalnością gospodarczą
koncernów energetycznych. Charakteryzują się interwencją rządów państw, głównie spoza UE,
w poszczególne sektory gospodarki kraju. Taka interwencja może doprowadzić do wstrzymania
realizacji umów handlowych i porozumień międzyrządowych wynikających z niestabilności sytuacji
politycznej (kryzysy gazowe z lat 2004, 2006, 2008, 2009) oraz do wprowadzenia regulacji prawnych
mających wpływ na działalność niektórych podmiotów energetycznych.
194
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Ryzyka rynkowe, to z kolei ryzyka związane z funkcjonowaniem rynku gazowego, wynikające
ze zwiększenia udziału gazu ziemnego w bilansie energetycznym i niskiego wskaźnika dywersyfikacji
dostaw, jak również związane z działalnością dostawców gazu.
Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej zawartymi w Komunikacie ws. rynku wewnętrznego,
w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej, Polska powinna położyć nacisk na zwiększenie udziału
środków rynkowych, ze szczególnym uwzględnieniem strony popytowej, kosztem środków
nierynkowych (zwłaszcza uwalnianie zapasów obowiązkowych).
W związku ze zmianami zachodzącymi na polskim rynku gazu ziemnego związanymi z implementacją
III pakietu energetycznego, konieczne jest zwiększenie przez przedsiębiorstwa obrotu udziału środków
rynkowych stosowanych w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej. Konieczne jest opracowanie
przez uczestników rynku szczegółowych procedur postępowania w przypadku wystąpienia sytuacji
nadzwyczajnej, uwzględniających wykorzystanie kontraktów awaryjnych, środki dywersyfikacji źródeł
i dróg dostaw gazu ziemnego do odbiorców oraz szersze stosowanie umów na usługi przerywane w
ramach samoograniczenia się przemysłowych odbiorców gazu ziemnego. Uelastycznienie kontraktów
importowych pozwalające na zmianę dróg dostaw oraz dalsze zwiększanie maksymalnych dobowych
nominacji w poszczególnych punktach wejścia do systemu gazowego pozwoliłoby na zapewnienie
podaży gazu ziemnego na odpowiednim poziomie w przypadku realizacji scenariusza kryzysowego.
W 2014 r. Komisja Europejska opublikowała Komunikat dotyczący odporności europejskiego systemu
gazowego w krótkim okresie. Przygotowanie na możliwe zakłócenia dostaw ze Wschodu jesienią i zimą
2014/2015 r. - COM(2014)654. Głównymi celami tego dokumentu jest:
1. Określenie przez Unię Europejską poziomu odporności europejskiej sieci gazowej na poważne
zakłócenia dostaw gazu do UE podczas sezonu zimowego 2014/15 oraz
2. Przegląd krótko-, średnio- i długoterminowych zaleceń pozwalających na zwiększenie
bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego w wymiarze europejskim.
Przedmiotem analizy w dokumencie są przygotowane przez Komisję Europejską scenariusze sytuacji
kryzysowych obejmujące brak dostaw gazu z terytorium Ukrainy oraz brak dostaw gazu rosyjskiego do
całej Europy.
Ponadto, w ramach działalności Grupy Wyszehradzkiej w 2014 r rozpoczęte zostały prace nad
przygotowaniem Regionalnej oceny ryzyka V4. Celem dokumentu jest analiza regionalnej odporności
na zakłócenia w dostawach gazu ziemnego oraz analiza wpływu rozwoju połączeń
międzysystemowych, w ramach V4, na bezpieczeństwo energetyczne regionu Europy ŚrodkowoWschodniej. Prace nad dokumentem zostaną zakończone w 2015 r.
195
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
11. BUDOWNICTWO
11.1. Wartość dodana brutto i produkcja sprzedana budownictwa
11.1.1. Makroekonomiczne uwarunkowania dynamiki i wielkości produkcji
budownictwa
Budownictwo stanowi jedną z głównych gałęzi gospodarki, mającą na celu zaspokajanie podstawowych
potrzeb materialnych obywateli. Decydującymi czynnikami wpływającymi na popyt na usługi budowlane
oraz umożliwiającymi rozwój sektora budowlanego są w największym stopniu poziom i struktura
nakładów inwestycyjnych w gospodarce oraz ogólna koniunktura na rynku i sytuacja ekonomiczna
ludności.
Na wartość dodaną brutto budownictwa wpływa wielkość i dynamika nakładów brutto na środki trwałe.
W roku 2014 nakłady brutto na środki trwałe ogółem były wyższe niż przed rokiem o 9,2%, a wartość
dodana brutto budownictwa zwiększyła się o 4,7% i wyniosła ponad 115 mld zł. W omawianym okresie
odnotowano wzrost nakładów inwestycyjnych ogółem o 8,7%, w tym na budynki i budowle o 5,5%.
Wykres 52 Zmiany nakładów brutto na środki trwałe oraz wartości dodanej brutto budownictwa w latach
2011-2014 (w % w stosunku do roku poprzedniego, ceny stałe)
Źródło: GUS.
W I kwartale 2015 roku odnotowano wzrost nakładów brutto na środki trwałe o 11,4% oraz wartości
dodanej brutto w budownictwie o 4,0%.
197
MINISTERSTWO GOSPODARKI
11.1.2. Dynamika i struktura produkcji budowlano-montażowej
Wartość dodana brutto wytworzona w budownictwie w roku 2014 wyniosła 115,1 mld zł, co stanowiło
7,5% wartości dodanej brutto ogółem (wobec 7,4% w 2013 r., 8,3% w 2000 r. oraz 6,9% w 1995 r.).
Począwszy od III kwartału roku 2013 obserwuje się wzrost wartości dodanej brutto w budownictwie.
Największy wzrost wartość dodana osiągnęła w IV kwartale 2013 roku, a w kolejnych kwartałach roku
2014 wzrost ten stopniowo malał. W roku 2014 wartość dodana brutto budownictwa zwiększyła się o
4,7% w porównaniu z rokiem poprzednim. W I kwartale 2015 r. wzrost wartości dodanej brutto w
budownictwie wyniósł 4%,.
Wykres 53 Zmiany wartości dodanej brutto w budownictwie w latach 2011-2014 (w % do analogicznego
kwartału roku poprzedniego, ceny stałe)
Źródło: GUS.
W 2014 roku wartość produkcji budowlano-montażowej zrealizowanej ogółem była wyższa niż w roku
poprzednim o 3,0% (w roku 2013 odnotowano spadek produkcji o 5,6%). W podmiotach o liczbie
pracujących powyżej 9 osób produkcja budowlano-montażowa ukształtowała się na poziomie 85,1 mld
zł (wzrost o 3,6%), głównie dzięki intensyfikacji robót o charakterze remontowym.
Wzrost produkcji budowlano-montażowej odnotowano w przedsiębiorstwach wykonujących głównie
roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej – o 8,6% oraz jednostkach zajmujących
się głównie robotami budowlanymi specjalistycznymi – o 7,5%. Produkcja budowlano-montażowa
zrealizowana przez przedsiębiorstwa zajmujące się głównie budową budynków była o 4,0% niższa niż w
roku 2013, przy czym w podmiotach specjalizujących się we wznoszeniu budynków mieszkalnych
i niemieszkalnych odnotowano jej spadek o 5,6%.
We wszystkich grupach podmiotów zaklasyfikowanych do działu robót związanych z budową obiektów
inżynierii lądowej i wodnej w 2014 r. odnotowano wzrost produkcji budowlano-montażowej. Największy
wzrost odnotowały przedsiębiorstwa z grupy - roboty związane z budową pozostałych obiektów
inżynierii lądowej i wodnej (o 13,8%). W grupie o największym udziale w sprzedaży produkcji
budowlano-montażowej działu, tj. Roboty związane z budową dróg kołowych i szynowych,
obserwowano wzrost o 8,6%, a w grupie - roboty związane z budową rurociągów, linii
telekomunikacyjnych i elektroenergetycznych – o 6,0%.
198
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Również wśród przedsiębiorstw zajmujących się robotami budowlanymi specjalistycznymi
we wszystkich grupach wg rodzaju działalności notowano wzrost produkcji w porównaniu z 2013 r.
Największy - w jednostkach zajmujących się głównie realizacją pozostałych specjalistycznych robót
budowlanych (o 10,0%) oraz w grupie mającej największy udział w sprzedaży robót, tj. Wykonywanie
instalacji elektrycznych, wodnokanalizacyjnych i pozostałych instalacji budowlanych (8,6%). W
jednostkach wykonujących głównie roboty budowlane wykończeniowe produkcja wzrosła o 1,9%, a w
zajmujących się rozbiórką i przygotowaniem terenu pod budowę – o 0,7%.
Tabela 67 Dynamika oraz struktura sprzedaży produkcji budowlano-montażowej w przedsiębiorstwach
budowlanych o liczbie pracujących powyżej 9 osób w latach 2013-2014
Ogółem
Z ogółem działy:
 budowa budynków
 budowa obiektów inżynierii lądowej i wodnej
 roboty budowlane specjalistyczne
Źródło: GUS.
2013
2014
rok poprzedni = 100
88,0
103,6
2014
struktura w %
100,0
100,0
87,8
84,7
93,8
37,0
37,6
25,4
96,0
108,6
107,5
2013
34,1
39,3
26,6
W strukturze sprzedaży produkcji budowlano-montażowej według rodzajów obiektów budowlanych
w 2014 r. w porównaniu z 2013 r. zmniejszył się udział budynków niemieszkalnych (o 1,5 pkt.proc.
do 33,4%) i budynków mieszkalnych (o 0,5 pkt.proc. do 12,6%). Zwiększył się natomiast udział obiektów
inżynierii lądowej i wodnej (o 2,0 pkt.proc. do 54,0%), w tym głównie dróg szynowych, dróg kolei
napowietrznych lub podwieszanych (o 1,3 pkt.proc. do 5,7%) oraz kompleksowych budowli na terenach
przemysłowych (o 1,2 pkt.proc. do 6,8%). Udział autostrad, dróg ekspresowych, ulic i dróg pozostałych
(tj. grupy o największym udziale w robotach realizowanych na obiektach inżynierii lądowej i wodnej)
zmniejszył się w porównaniu z poprzednim rokiem (o 1,0 pkt.proc. do 17,1%).
11.2. Budownictwo mieszkaniowe
11.2.1. Ogólna sytuacja budownictwa mieszkaniowego
Potrzeby mieszkaniowe należą do wąskiego zakresu potrzeb dotyczących wszystkich obywateli
państwa i pozostają aktualne w całym okresie ich życia. Na tle innych krajów Europy sytuacja
budownictwa mieszkaniowego w Polsce prezentuje się niekorzystnie. Według rankingu OECD
dotyczącego warunków mieszkaniowych Polska wciąż zajmuje jedno z ostatnich miejsc.
Jednym z głównych problemów pozostaje deficyt mieszkaniowy. Według danych pochodzących z
Narodowego Spisu Powszechnego w 2011 roku różnica pomiędzy liczbą zamieszkanych mieszkań
a liczbą gospodarstw domowych, wyniosła wówczas 1.039,3 tys. mieszkań, z czego większa część
przypadała na miasta (554,6 tys.). Był to wynik lepszy niż w 2002 r., kiedy to potencjalny niedobór
oceniono na 1.573,5 tys., ale jednocześnie wciąż wskazujący na znaczną lukę w dostępności własnego
lokum. Polska nadal odstaje od innych państw biorąc pod uwagę liczbę mieszkań na tysiąc
mieszkańców. Dodatkowo część użytkowanych lokali jest w złym stanie technicznym lub
substandardowych.
Nie mniej istotną kwestię niż fizyczna dostępność nieruchomości stanowi brak środków finansowych na
zakup własnych mieszkań, zwłaszcza wśród ludzi młodych, spowodowany niskimi dochodami oraz
wysokimi kosztami budowy nowych obiektów. W Polsce ok. 50% dorosłych osób zamieszkuje z
rodzicami z powodu braku finansowych możliwości nabycia własnego lokum. W Unii Europejskiej
199
MINISTERSTWO GOSPODARKI
wskaźnik ten to 15%. Powodem jest brak dostępności na rynku lokali przeznaczonych dla mniej
zamożnych osób. Wśród mieszkań oddanych do użytku w 2014 roku 53% stanowiły mieszkania
wznoszone indywidualnie, a 41% przez deweloperów. Są to inwestycje przeznaczone w największym
stopniu dla osób o wyższych dochodach. Mieszkania spółdzielcze, społeczno-czynszowe, komunalne
oraz socjalne, dostępne dla mniej zamożnych osób stanowiły 6% lokali oddanych do użytku 2014, co
jest niewystarczające dla zaspokojenia potrzeb w tym sektorze. W celu zwiększenia zasobu lokali o
powyższym przeznaczeniu wprowadzone zostały państwowe dotacje dla samorządów terytorialnych
oraz organizacji pożytku publicznego na ich rozbudowę. W latach 2007-2014 udzielono wsparcia na
realizację ok. 14,5 tys. lokali mieszkalnych oraz 1,1 tys. miejsc noclegowych.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że 2014 r. można było zaobserwować pewne dostosowanie cen
nieruchomości do możliwości klientów. Wsparciem mogła być też sytuacja na rynku finansowym. Niskie
stopy procentowe NBP przekładały się na niższy koszt kredytu i zachęcały również do wykorzystania
oszczędności zgromadzonych na lokatach. Nadal można było również korzystać z programów wsparcia.
Wprowadzony w 2014 roku program Mieszkanie dla Młodych, zapewniający wsparcie w postaci
dofinansowania wkładu własnego dla rodzin w ramach zakupu pierwszego własnego mieszkania,
w pierwotnej wersji miał wiele ograniczeń. Początkowo zakładał możliwość zakupu mieszkania
wyłącznie od deweloperów, nie uwzględniając domów mieszkalnych oraz rynku wtórnego. Utrudniało
to znacznie skorzystanie z programu mieszkańcom wsi oraz małych miast oraz wymuszało odrzucenie
dotychczasowego źródła najtańszych mieszkań. Według danych Narodowego Banku Polskiego
za II kwartał 2014 w Warszawie za metr kwadratowy nowego mieszkania płacono o ok. 500 zł więcej niż
za mieszkanie z rynku wtórnego. W wyniku nowelizacji do programu włączono domy mieszkalne
o maksymalnej powierzchni 110 m2. W 2015 r. przyjęte zostały kolejne zmiany mające na calu poprawę
warunków programu. Rządowy program wsparcia budownictwa obejmie także mieszkania z rynku
wtórnego. Dzięki nowym przepisom w większym stopniu skorzystają z niego także rodziny wielodzietne,
wobec których zniesiona została część limitów oraz zwiększona kwota dofinansowania. Zwiększony
został również limit mieszkań dostępnych w ramach programu. Objęte nim zostały lokale budowane
przez spółdzielnie mieszkaniowe oraz mieszkania powstałe w wyniku przebudowy lub adaptacji
budynków niemieszkalnych.
Wsparcia sektora budownictwa mieszkaniowego upatruje się również w poprawie prawa inwestycyjnobudowlanego. W celu usprawnienia tego procesu od 2012 r. przy Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju
działa Komisja Kodyfikacyjna Prawa Budowlanego, prowadząca prace nad nowym kodeksem. W
zaprezentowanym w lutym 2015 roku projekcie dokonano usystematyzowania przepisów prawa
dotychczas zawartych w odrębnych ustawach. Ma on na celu uelastycznienie procedur legislacyjnych
i naprawczych, ułatwienie realizacji inwestycji budowlanych oraz stabilizację wydanych pozwoleń
na budowę. W dalszych etapach ma również zostać przygotowana część kodeksu dotycząca
planowania przestrzennego. Przed 2012 rokiem Polska była również jednym z ostatnich krajów Unii
Europejskiej, w których brak było kompleksowych uregulowań, dotyczących stosunków między nabywcą
a deweloperem. Uchwalona 16 września 2011 r. ustawa o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego
lub domu jednorodzinnego usprawniła proces nabywania mieszkań z rynku pierwotnego oraz
wprowadziła szereg zmian w zakresie ochrony konsumentów.
28 czerwca 2015 r. weszła w życie nowelizacja Prawa budowlanego. Ustawa uprości i przyspieszy
proces budowlany większości inwestycji budowlanych. Zmniejszą się obciążenia administracyjne
inwestorów budowlanych. Szybszy będzie proces uzyskiwania zgody budowlanej (zarówno w formie
pozwolenia na budowę jak i w formie milczącej zgody). Nowelizacja usprawnia także proces budowlany,
w szczególności przez zniesienie obowiązku uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę w stosunku do
niektórych obiektów budowlanych.
200
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
11.2.2. Budownictwo mieszkaniowe w 2014 roku
W 2014 r. oddano do użytkowania 143,2 tys. mieszkań, tj. o 1,9 tys. mieszkań (o 1,3%) mniej niż w roku
2013. Spadek liczby oddanych mieszkań dotyczył budownictwa indywidualnego ― o ponad 5 tys.
mieszkań, komunalnego oraz spółdzielczego. Więcej mieszkań oddano do użytkowania w budownictwie
przeznaczonym na sprzedaż lub wynajem, społecznym czynszowym oraz zakładowym.
W ogólnej liczbie mieszkań oddanych do użytkowania w budownictwie indywidualnym (tj. realizowanym
przez osoby fizyczne prowadzące i nie prowadzące działalności gospodarczej, fundacje, kościoły
i związki wyznaniowe) mieszkania oddane do użytkowania z przeznaczeniem na użytek własny
inwestora i jego rodziny stanowiły 87,1%, a oddane przez osoby fizyczne budujące na sprzedaż lub
wynajem (w celu osiągnięcia zysku) ― 12,9%.
W 2014 wydano pozwolenia na budowę ponad 156 tys. mieszkań. Rozpoczęto budowę 148 tys.
mieszkań, tj. o ok. 20 tys. mieszkań więcej niż w 2013 roku.
Tabela 68 Liczba mieszkań oddanych do użytku według form budownictwa w latach 2012-2014
Formy budownictwa
2012
Liczba
2011=100
mieszkań
152.904
116,8
81.050
110,2
Ogółem
Indywidualne
Przeznaczone na sprzedaż lub
63.586
130,3
wynajem
Spółdzielcze
4.194
110,8
Społeczne czynszowe
1.146
57,9
Komunalne
2.389
95,6
Zakładowe
539
167,9
Źródło: Budownictwo mieszkaniowe I-IV kwartał 2014 - GUS.
2013
Liczba
2012=100
mieszkań
145.388
95,1
81.302
100,3
2014
Liczba
2013=100
mieszkań
143.235
98,7
76.151
93,7
56.599
89,0
59.105
104,7
3.507
1.308
2.230
442
83,6
114,1
93,3
82,0
3.490
1.718
2.181
590
99,9
131,3
98,3
133,5
W I kwartale 2015 r. oddano do użytkowania 31,7 tys. mieszkań, tj. o 3,8 tys. mieszkań (10,8%) mniej
niż w I kwartale 2014 r. i wydano pozwolenia na budowę ok. 38,6 tys. mieszkań wobec ok. 33,3 tys.
w I kwartale 2014 r. W I kwartale 2015 r. rozpoczęto budowę 31,8 tys. mieszkań, tj. o 423 mieszkania
(1,3%) mniej niż w I kwartale 2014 r.62
11.3. Ocena funkcjonowania sektora budownictwa
Rok 2014, pomimo wzrostu wartości produkcji budowlano-montażowej, był trudny dla firm budowlanych.
Dotyczyło to zwłaszcza budowy budynków. Według danych GUS w pierwszych pięciu miesiącach
sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w tym sektorze rosła w porównaniu z poprzednim rokiem,
jednakże już od drugiego półrocza zaczęła spadać i w grudniu była o 3,8% niższa niż rok wcześniej.
Ceny produkcji budowlano-montażowej w ciągu całego roku malały. Jedyny wyjątek stanowiły roboty
budowlane specjalistyczne, których ceny nieznacznie wzrosły w ostatnich miesiącach. Jednocześnie
nastąpił wzrost płac, częściowo wynikający z braków w zakresie wykwalifikowanych pracowników. W
porównaniu z poprzednim rokiem przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w budownictwie wzrosło
średnio o 4,3%. Od marca do końca września zanotowano duży wzrost kosztów działalności w
przeliczeniu na godzinę pracy zatrudnionego pracownika i dopiero w październiku nastąpił nieznaczny
spadek, głównie dzięki redukcji cen paliw. Spowodowało to gwałtowny spadek rentowności zwłaszcza
62
Dane wstępne GUS.
201
MINISTERSTWO GOSPODARKI
małych firm, których średnia marża od lutego do końca grudnia zmniejszyła się dwukrotnie.
Jednocześnie nastąpiła redukcja zatrudnienia w budownictwie. Według danych GUS, przeciętne
zatrudnienie w 2014 r. wynosiło 584 tys. i było niższe o 7,7% w relacji do 2013 r.
Ogólny klimat koniunktury w budownictwie (badania przeprowadzone przez GUS) w końcu 2014 roku
oceniany był negatywnie, a wskaźnik ten od wielu lat kształtuje się na poziomie ujemnym. Poprawę
koniunktury sygnalizowało w grudniu jedynie 9% badanych przedsiębiorstw, a jej pogorszenie – 12%.
Niekorzystne oceny ogólnej sytuacji gospodarczej zanotowano we wszystkich klasach przedsiębiorstw,
przy czym bardziej negatywne – w jednostkach mikro.
Oceny bieżące i prognozy portfela zamówień, produkcji budowlano-montażowej oraz sytuacji finansowej
nadal były bardzo niekorzystne, jednakże w mniejszym stopniu niż przed rokiem. Sygnalizowany przez
podmioty był także dalszy wzrost opóźnień płatności za wykonane roboty budowlano-montażowe.
Spośród badanych przedsiębiorstw 21% (przed rokiem 18%) planuje prowadzenie prac budowlanomontażowych za granicą. Dyrektorzy tych przedsiębiorstw spodziewają się jednak ograniczenia portfela
zamówień na roboty budowlano-montażowe na rynkach zagranicznych, choć mniej znaczącego niż
przed rokiem.
Wykorzystanie mocy produkcyjnych przez przedsiębiorstwa budowlane w grudniu 2014 roku wyniosło
77% (w analogicznym miesiącu ub. roku – 73%). 19% przedsiębiorstw budowlano-montażowych
oceniało swoje moce produkcyjne jako zbyt duże w stosunku do oczekiwanego w najbliższych
miesiącach portfela zamówień, 69% jako wystarczające, a 12% jako zbyt małe.
Na wyniki budownictwa duży wpływ miały różnorodne bariery ograniczające i utrudniające realizację
kontraktów. Odsetek przedsiębiorców nieodczuwających żadnych barier w prowadzeniu bieżącej
działalności kształtował się na poziomie 3,7% (przed rokiem 2,9%). Największe trudności napotykane
przez przedsiębiorstwa zgłaszające bariery związane były z kosztami zatrudnienia (61% w grudniu 2014
r., 60% w analogicznym miesiącu roku poprzedniego) oraz konkurencją na rynku (odpowiednio 55%
i 58%). W porównaniu z grudniem 2013 r. najbardziej spadło znaczenie barier związanych
z niepewnością ogólnej sytuacji gospodarczej (z 46% do 37%) oraz niedostatecznym popytem (z 40%
do 34%).
Analiza sytuacji sektora budownictwa w pierwszych miesiącach 2015 roku jest bardziej optymistyczna.
Właściciele przedsiębiorstw oczekują w najbliższym czasie stabilizacji sytuacji finansowej sektora.
Szansą na jego rozwój mają być środki przeznaczane na inwestycje w ramach perspektywy finansowej
2014-2020. Wraz z dodatkowymi środkami własnymi zostaną one przeznaczone głównie na inwestycje
w infrastrukturę transportową (GDDKiA do 2023 r. zamierza wydać ok 93 mld zł 63, PKP PLK w 2015 r.
planuje wydatki na poziomie ok. 8 mld zł), energetyczną (sieci przesyłowe, projekty gazowe),
hydrotechniczne oraz z zakresu ochrony środowiska. Także prognozowany wzrost PKB oraz
oczekiwana poprawa sytuacji finansów publicznych w kolejnych latach powinny zwiększyć inwestycje
sektora publicznego w infrastrukturę.
Poprawa koniunktury gospodarczej powinna również przekładać się na lepsze wyniki w budownictwie
mieszkaniowym, magazynowym i biurowym. Nowym, ale już zauważalnym zjawiskiem, jest rozwój
budownictwa charakteryzującego się niskim zużyciem energii i wody, niską emisją dwutlenku węgla czy
wykorzystaniem materiałów przyjaznych dla środowiska. Jednakże wśród głównych czynników
utrudniających rozwój sektora przedsiębiorcy niezmiennie wskazują koszty zatrudnienia oraz
konkurencję na rynku.
63
Program Budowy Dróg Krajowych na lata 2014-2020
202
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
12. SEKTOR USŁUG
Rola sektora usług w polskiej gospodarce rośnie sukcesywnie od początku przemian społecznogospodarczych z lat 1989-1990. Jego wkład w tworzenie wartości dodanej brutto i PKB systematycznie
wzrasta – z ok. 50% udziału w tworzeniu PKB w 1990 roku do ok. 65% współcześnie. Ponadto coraz
większa część polskich pracowników jest zatrudniona w sektorze usług – obecnie jest to prawie co drugi
pracujący Polak.
Sektor usług to wciąż przede wszystkim mikroprzedsiębiorstwa, ale coraz częściej można spotkać
również duże polskie przedsiębiorstwa działające w oparciu o nowoczesne modele biznesowe, które z
sukcesem umiędzynaradawiają swoją działalność.
12.1. Wartość dodana (usługi rynkowe i nierynkowe)
W sektorze usług64 wartość dodana w okresie 2005-2014 wzrosła o 36,1%, podczas gdy w całej
gospodarce o 41,1%, W przypadku długookresowej analizy obu segmentów sektora usług, widać
wyraźnie, iż wartość dodana brutto wzrasta o wiele szybciej w usługach rynkowych 65 (wzrost o 41% w
latach 2005-2014) niż w usługach nierynkowych66 (wzrost o 17,1% w latach 2005-2014).
Sektor usług ma w Polsce największy wkład w tworzenie wartości dodanej brutto i PKB (63,8%) Widać,
iż Polska powoli zbliża się do osiągnięcia struktury obserwowanej w krajach OECD, gdzie średni udział
usług wynosi 70%. W krajach OECD usługi rynkowe partycypują w ok. 50% wartości dodanej
w gospodarce, a usługi nierynkowe w ok. 20% (w Polsce w 2014 roku odpowiednio 49,5% i 14,3%)67.
W 2014 roku wartość dodana brutto w sektorze usług w cenach bieżących wynosiła 979,9 mld zł (wzrost
o ok. 3,4% r/r), w tym ok. ok. 77% wartości wytwarzano w usługach rynkowych, a ok. 23% w usługach
nierynkowych. W cenach stałych wzrost wartości dodanej brutto, dla usług rynkowych wyniósł 4,4% (tj.
wzrost o 0,2 pkt. proc. względem roku 2013), a dla usług nierynkowych 0,1% (tj. spadek o ponad 3,5
pkt. proc. względem 2013 roku).
Według klasyfikacji PKD 2007 sektor usług tworzą sekcje od G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów
samochodowych, włączając motocykle do S - Pozostała działalność usługowa. (według klasyfikacji PKD 2007).
65 W sekcjach: Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, Sekcja H Transport i gospodarka magazynowa, Sekcja I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi,
Sekcja J - Informacja i komunikacja, Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa, Sekcja L - Działalność związana z
obsługą rynku nieruchomości, Sekcja M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, Sekcja N - Działalność w
zakresie usług administrowania i działalność wspierająca, Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją,
Sekcja S - Pozostała działalność usługowa.
66 W sekcjach: Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne, Sekcja P –
Edukacja, Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna.
67 Obliczenia własne DSA MG na podstawie: GUS, Polska - wskaźniki makroekonomiczne – Cz. III Roczne wskaźniki
makroekonomiczne, Rachunki narodowe.
64
203
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 69 Dynamika wartości dodanej brutto w cenach stałych (%)
2008
103,8
104,0
104,9
2009
102,9
102,7
102,1
2010
103,8
102,2
102,5
2011
104,7
102,8
103,4
2012
101,8
102,9
103,7
2013
101,8
102,1
102,5
Gospodarka
Usługi
Usługi rynkowe
Handel; naprawa pojazdów
samochodowych
105,3
104,6
103,9
97,4
103,2
100,1
Transport i gospodarka
magazynowa
94,6
96,5
100,5
112,5
111,7
100,2
Zakwaterowanie i gastronomia
98,7
102,5
100,2
107,7
104,2
106,6
Informacja i komunikacja
109,2
104,0
101,2
106,5
110,1
103,8
Działalność finansowa i
ubezpieczeniowa
111,6
91,2
98,1
109,0
89,5
113,2
Obsługa rynku nieruchomości
100,0
101,2
105,6
104,2
101,9
98,9
Działalność profesjonalna, naukowa
i techniczna
110,2
104,3
97,8
102,1
102,9
103,5
Administrowanie i działalność
wspierająca
111,8
108,7
108,1
115,1
108,0
105,8
Działalność związana z kulturą,
rozrywką i rekreacją
104,4
102,3
92,3
98,8
97,9
90,9
Pozostała działalność usługowa
101,4
101,3
114,8
105,4
105,3
113,1
Usługi nierynkowe
101,3
104,6
100,9
101,0
100,3
100,9
Administracja publiczna i obrona
narodowa; obowiązkowe
zabezpieczenia społeczne
102,2
105,2
99,1
98,7
99,1
100,1
Edukacja
100,7
103,8
98,2
100,8
99,6
98,3
Opieka zdrowotna i pomoc
społeczna
100,7
104,8
106,9
104,3
102,7
105,1
Źródło: GUS (roczne wskaźniki makroekonomiczne, aktualizacja 23.04.2014), obliczenia DSA MG.
2014
103,2
102,7
103,1
2014/
2005
135,7
136,1
141,6
103,5
132,6
106,5
102,6
100,7
141,5
132,3
157,3
103,2
101,3
145,9
117,9
101,0
142,3
103,5
233,1
101,5
101,8
101,5
98,2
177,5
117,1
102,7
99,9
112,1
104,1
101,5
137,8
W 2014 r. największy udział w wartości dodanej ogółem miały handel i naprawy (19,2%), transport i
gospodarka magazynowa (6,6%) oraz działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (5,2%).
W usługach nierynkowych dominuje sekcja administracji publicznej i obrony narodowej, zabezpieczenie
społecznego (udział 5,6% w 2014 roku w krajowej wartości dodanej). Sekcja edukacji partycypowała
w 4,5% a opieki zdrowotnej i pomocy społecznej w 4,2%. Wszystkie sekcje usług nierynkowych
odnotowały niewielkie wzrosty (o ok. 0,1-0,4 pkt. proc) względem poprzedniego roku.
12.2. Ogólna charakterystyka sektora usług
W strukturze podmiotowej gospodarki na koniec 2014 roku w sektorze usług działało ok. 76,8% firm
zarejestrowanych w systemie REGON (wzrost o ok. 0,5% względem roku poprzedniego). Spośród nich
ok. 96,2% to przedsiębiorstwa prywatne, w głównej mierze z sekcji: handel; naprawa pojazdów
samochodowych (ponad 1 mln przedsiębiorstw), działalność profesjonalna naukowa i techniczna (385,1
tys. przedsiębiorstw) oraz transport i gospodarka magazynowa (252,5 tys. przedsiębiorstw).68
GUS, Bank danych lokalnych: Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON, Podmioty wg sekcji i działów
PKD 2007 oraz sektorów własnościowych.
68
204
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 70 Podmioty gospodarcze sektora usług wg sektorów własności i sekcji PKD 2007 w latach 20122014*
2012
Sektor
prywatny
Sektor
publiczny
2013
Sektor
prywatny
Sektor
publiczny
2014
Sektor
prywatny
Usługi rynkowe
Handel; naprawa pojazdów samochodowych 1.065.412
369 1.065.412
369 1.070.135
Transport i gospodarka magazynowa
252.522
564
252.522
564
252.590
Zakwaterowanie i gastronomia
123.856
909
123.856
909
127.465
Informacja i komunikacja
108.203
189
108.203
189
123.595
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
128.527
116
128.527
116
128.342
Obsługa rynku nieruchomości
167.220
43.364
167.220
43.364
180.964
Działalność profesjonalna, naukowa i
techniczna
350.256
1.767
350.256
1.767
385.105
Administrowanie i działalność wspierająca
101.840
171
101.840
171
116.731
Działalność związana z kulturą, rozrywką i
rekreacją
63.211
5.653
63.211
5.653
67.172
Pozostała działalność usługowa
243.499
99
243.499
99
266.494
Usługi nierynkowe
Administracja publiczna i obrona narodowa;
obowiązkowe zabezpieczenia społeczne
16.386
10.661
16.386
10.661
16.497
Edukacja
91.020
48.314
91.020
48.314
99.272
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
195.987
7.119
195.987
7.119
211.940
* Dotyczy podmiotów gospodarczych, zarejestrowanych w systemie REGON.
Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych - Podmioty gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON, 2015 r.
Sektor
publiczny
354
552
924
177
123
43.645
1.789
170
5.652
109
10.568
46.701
7.249
Podobnie jak w poprzednich latach, struktura wielkości przedsiębiorstw sektora usług nie uległa zmianie
- dalej dominują mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób (ok. 96% wszystkich podmiotów).
Podmioty zatrudniające od 10 do 49 osób stanowią ok. 3,1% wszystkich, natomiast większe (tj. od 50
pracowników) jedynie 0,1%. Przewaga udziału mikroprzedsiębiorstw występuje zarówno w sektorze
usług rynkowych (ponad 97%), jak i w sektorze usług nierynkowych (ponad 88%).
Tabela 71 Pracujący w sektorze usług wg stanu na 31.12 (w tys.) w latach 2012-2014 *
2012
2013
2012=100
2014
2013=100
Ogółem w polskiej gospodarce
8.447
8.509
100,7
8.609
101,2
Usługi **
5.232
5.316
101,6
5.401
101,6
Usługi rynkowe **
2.928
2.985
101,9
3.047
102,1
Handel; naprawa pojazdów samochodowych
1.157
1.175
101,6
1.200
102,1
Transport i gospodarka magazynowa
492
495
100,7
502
101,4
Zakwaterowanie i gastronomia
130
130
100,2
132
101,1
Informacja i komunikacja
175
183
104,2
190
104,0
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
285
284
99,7
283
99,8
Obsługa rynku nieruchomości
116
114
97,8
116
101,5
Działalność profesjonalna, naukowa i
techniczna
243
254
104,4
263
103,8
Administrowanie i działalność wspierająca
330
350
106,2
362
103,3
Usługi nierynkowe
2 .305
2 332
101,2
2.354
100,9
Administracja publiczna i obrona narodowa;
obowiązkowe zabezpieczenia społeczne
636
639
100,4
645
101,0
Edukacja
1.036
1.054
101,7
1.067
101,2
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
632
639
101,1
642
100,4
* Nie uwzględniono podmiotów gospodarczych zatrudniających mniej niż 9 pracowników.
** Nie uwzględniono dwóch sekcji PKD 2007: Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, Sekcja S Pozostała działalność usługowa.
Źródło: Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2014 r. GUS.
205
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W sektorze usług liczba przeciętnie zatrudnionych w 2014 roku wynosiła 5.119 tys. osób, tj. o prawie 4
pkt. proc. mniej niż w 2013 roku.69 Jednocześnie, przeciętne zatrudnienie w 2014 r. było wyższe o ok.
16% niż w roku 2005. Podobnie jak w całej gospodarce dynamiczny wzrost zatrudnienia następował w
latach 2007 i 2008. W kolejnych latach dynamika znacząco spowolniła, lecz z roku na rok poziom
zatrudnienia wzrastał. Istotne różnice w tym zakresie występują między usługami rynkowymi
i nierynkowymi. W omawianym okresie zatrudnienie w usługach rynkowych wzrosło o ok. 29%,
a w usługach nierynkowych o ok. 3%. W 2014 r. liczba pracujących w sektorze usług wzrosła o 1%. W
znacznej mierze za wzrost odpowiadał sektor usług rynkowych, w którym liczba pracujących wzrosła o
ok. 2,1%, podczas gdy w sektorze usług nierynkowych wzrost wyniósł ok. 0,9%.
W 2014 roku w porównaniu z rokiem poprzednim wzrost zatrudnienia został odnotowany we wszystkich
sekcjach usług rynkowych i nierynkowych oprócz sekcji działalność finansowa i ubezpieczeniowa, która
odnotowała niewielki spadek (o ok. 0,2%). Najwyższy przyrost w sekcji usług rynkowych odnotowano
dla sekcji informacja i komunikacja (o 4,0%), a najmniejszy w sekcji zakwaterowanie i gastronomia (o
ok. 1,1%). W przypadku usług nierynkowych najwyższy przyrost pracujących odnotowano dla sekcji
edukacja (o ok. 1,2%), a najmniejszy dla sekcji opieka zdrowotna i pomoc społeczna (o ok. 0,4 %).
12.3. Handel i naprawy
Sektor handlu i napraw jest jedną z najważniejszych sekcji pod względem udziału w wytworzonej
wartości dodanej. W 2014 r. udział ten nieznacznie wzrósł w porównaniu z 2013 r. (o 0,1 pkt. proc.), do
poziomu 19,2% w skali całej gospodarki. Przeciętne zatrudnienie w sekcji wyniosło 1.130 tys. osób,
o ok. 1,3% więcej niż w 2013 roku. Warto przy tym podkreślić, iż jedynym działem sekcji w którym
nastąpił spadek zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw był handel hurtowy i detaliczny pojazdami
samochodowymi oraz ich naprawa (o 3,3%). W przypadku dwóch pozostałych działów odnotowano
niewielki wzrost zatrudniania: o 0,2% w handlu hurtowym oraz 2,9% w handlu detalicznym.
Pod względem liczby podmiotów, zatrudnienia oraz wartości eksportu sekcja handel i naprawy to
największa sekcja sektora usług w Polsce. W 2014 r. działalność w tym obszarze prowadziło ok. 1,1 mln
przedsiębiorstw (o 0,4% mniej niż rok wcześniej), co stanowiło ok. 26% podmiotów gospodarczych
zarejestrowanych w rejestrze REGON (rok wcześniej 26,8%).70
Podobnie jak rok wcześniej, dominującą grupę podmiotów sekcji71 stanowią mikroprzedsiębiorstwa,
podmioty o liczbie pracujących do 9 osób, z udziałem ok. 97,1% ogólnej liczby jednostek sekcji. Pod
względem własnościowym sekcja jest jednorodna, zdominowana niemal w 100% przez podmioty
sektora prywatnego i są to przede wszystkim osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sekcji handel i naprawy wzrosło w 2014 r. o 4,1% do
poziomu 3.126 zł i stanowiło ok. 82,6% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto notowanego
w całej gospodarce. Warto podkreślić, iż jest to już kolejny rok z rzędu, gdy następuje wzrost
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sekcji. W dalszym ciągu widoczny jest jednak dystans
między przeciętną płacą w sektorze handlu a przeciętną płacą w całej gospodarce. W latach 2010-2011
roku stanowiła ona ok. 81,5% średniej.
GUS, Zatrudnienie i wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2014 r., Dane dotyczą podmiotów zatrudniających więcej
niż 9 pracowników.
70 GUS, Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON 2014 r.
71 GUS, Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON 2014 r.
69
206
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Na niższe średnie wynagrodzenie w sekcji w porównaniu z całą gospodarką wpływ mają głównie
zarobki pracowników mikroprzedsiębiorstw działających w handlu detalicznym, gdzie wynagrodzenia są
tradycyjnie jednymi z najniższych w sektorze usług.
Tabela 72 Przeciętne zatrudnienie w handlu i naprawach w sektorze przedsiębiorstw według działów PKD
w latach 2012-2014 roku
Wyszczególnienie
Handel i naprawy ogółem, w tym:
- sprzedaż i naprawy pojazdów
samochodowych i motocykli, sprzedaż
paliw do pojazdów samochodowych
- handel hurtowy i komisowy
- handel detaliczny, naprawa artykułów
użytku osobistego i domowego
Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS.
2012
2011 = 100
w tys.
w%
1.122
100,4
96
95,5
441
585
101,4
100,5
2013
2012 = 100
w tys.
w%
1.115
99,4
91
95,6
435
588
98,6
100,5
2014
w tys.
1.130
88
2013 = 100
w%
101,3
96,7
436
605
100,2
102,9
Tabela 73 Podmioty gospodarcze sekcji handel i naprawy* według liczby pracujących i działów PKD
w latach 2012-2014**
Liczba
pracowników
2012
Liczba
podmiotów
Handel i naprawy
ogółem*
2013
Liczba
2012 = 100
podmiotów
2014
Liczba
2013=100
podmiotów
razem
1.065.781
1.074.744
100,8
1.070.699
0-9
1.034.278
1.043.671
100,9
1.039.367
w tym:
10-49
27.898
27.501
98,6
27.812
50-249
3.208
3.176
99,0
3.131
250-999
336
336
100,0
329
1000 i więcej
61
60
98,4
30
Handel hurtowy i
razem
146.687
150.519
102,6
152.879
detaliczny pojazdami
0-9
143.247
147.140
102,7
149.505
samochodowymi oraz
10-49
3.041
2.984
98,1
2.986
ich naprawa
50-249
376
374
99,5
368
250-999
20
19
95,0
18
1000 i więcej
3
2
66,7
2
Handel hurtowy, z
razem
283.871
289.304
101,9
292.431
wyłączeniem handlu
0-9
268.610
274.185
102,1
277.221
pojazdami
10-49
13.468
13.354
99,2
13.464
samochodowymi
50-249
1.604
1.581
98,6
1.560
250-999
167
164
98,2
167
1000 i więcej
22
20
90,9
19
Handel detaliczny , z
razem
635.223
634.921
99,9
625.389
wyłączeniem handlu
0-9
622.421
622.346
99,9
612.641
pojazdami
10-49
11.389
11.163
98,0
11.362
samochodowymi
50-249
1.228
1.221
99,4
1.203
250-999
149
153
102,7
144
1000 i więcej
36
38
105,6
39
* Pełna nazwa sekcji Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle.
** Podmioty gospodarki narodowej według przewidywanej liczby pracujących oraz sekcji i działów PKD 2007.
Źródło: GUS, Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON 2014 r.
99,6
99,6
101,1
98,6
97,9
100,0
101,6
101,6
100,1
98,4
94,7
100,0
101,1
101,1
100,8
98,7
101,8
95,0
98,5
98,4
101,8
98,5
94,1
102,6
Sprzedaż detaliczna (w cenach stałych)72 zwiększyła się w 2014 roku o 4,1%, wobec 2,5% w 2013 roku.
Największy wzrost zanotowano dla kategorii tekstylia, odzież, obuwie (17,2%), farmaceutyki, kosmetyki,
sprzęt ortopedyczny (10,6%) oraz pozostałej sprzedaży detalicznej prowadzonej
72
GUS, Biuletyn statystyczny nr 4 z 2015 r.
207
MINISTERSTWO GOSPODARKI
w niewyspecjalizowanych sklepach (7,5%). Spadek sprzedaży zanotowała kategoria paliwa stałe, ciekłe
i gazowe (o 3,4%).
Sprzedaż hurtowa przedsiębiorstw handlowych (w cenach bieżących) w 2014 r. zwiększyła się o 0,7%
względem roku poprzedniego, podczas gdy w 2013 r. wzrost wyniósł 3,5%. Spadek sprzedaży
zanotowano w sześciu kategoriach: realizowana na zlecenie (4,1%), żywność (4%), napoje alkoholowe i
bezalkoholowe (15,6%), wyroby tytoniowe (12%), AGD, RTV, artykuły użytku domowego (3,1%),
półprodukty i odpady pochodzenia nierolniczego i złom (2,8%). Wzrosty sprzedaży odnotowano w
kategoriach: kosmetyki i wyroby farmaceutyczne (5,9%), narzędzia technologii informatycznej i
komunikacyjnej, maszyny, urządzenia i dodatkowe wyposażenie (6,9%) oraz niewyspecjalizowane
(9,5%).
W 2014 r. w sekcji handlu i napraw przychody z całokształtu działalności73 wzrosły o 3,3%, podczas gdy
koszty z całokształtu działalności o 3,2%. Ogólny wynik finansowy ze sprzedaży produktów, towarów i
materiałów zwiększył się o 15,4%, podczas gdy w całej gospodarce ten sam wskaźnik wzrósł o 8,8%.
Podobnie jak rok wcześniej, odnotowano niewielki wzrost większości wskaźników rentowności74.
Wynik finansowy netto i brutto sekcji zwiększył odpowiednio o 8,1% oraz 10,3% podczas gdy w
poprzednim roku odnotowano spadek w obu tych kategoriach.
W 2014 r. ogólne zadłużenie przedsiębiorstw handlu i napraw zwiększyło się o ok. 4,4% do poziomu
219 mld zł.
12.4. Handel elektroniczny
Handel elektroniczny75 stanowi nieodzowny element społeczeństwa informacyjnego, a w wymiarze
ekonomicznym należy do najszybciej rozwijającego się segmentu sprzedaży. Pomimo nadal
dominujących tradycyjnych form sprzedaży na rynku detalicznym i hurtowym w Polsce, sprzedaż
elektroniczna zaczyna odgrywać coraz większą rolę, oferując obu stronom handlu: łatwiejszą
komunikację, szybszy dostęp do dóbr i usług, redukcję kosztów transakcyjnych oraz łatwiejszy dostęp
do nowych rynków zbytu. Handel elektroniczny wpływa na poprawę konkurencyjności przedsiębiorstw,
stając się ważnym segmentem nowoczesnej gospodarki.
W 2013 r. wartość netto przychodów ze sprzedaży zrealizowanej za pośrednictwem strony internetowej
lub automatycznej wymiany danych wyniosła 356 mld zł (nieznacznie wyższy poziom niż rok wcześniej)
i stanowiła 11,5% wartości przychodów netto ogółem76. Wg analiz Centre for Retail Research – handel
on-line w Polsce w 2014 r., stanowił 2,8% całego rynku detalicznego. Pod tym względem najbardziej
rozwiniętymi rynkami w Europie pozostają Wielka Brytania i Niemcy (odpowiednio 13,5% i 10% udziału
e-handlu w rynku detalicznym). W Hiszpanii i Włoszech rynek e-handlu ma podobną skalę, co w Polsce
(odpowiednio 3,0% i 2,1%).77
Na podstawie informacji z bazy danych Insigos, przedsiębiorstwa zatrudniające więcej niż 9 pracowników.
Rentowności: sprzedaży produktów, towarów i materiałów, obrotu brutto i netto z całokształtu działalności oraz ROA.
75 Handel elektroniczny, zgodnie z definicją GUS, obejmuje transakcje przeprowadzone przez sieci oparte na protokole IP
oraz przez inne sieci komputerowe, a także przy zastosowaniu standardu elektronicznej wymiany danych EDI. Towary i
usługi są zamawiane elektronicznie, ale płatność i dostawa zamówionego towaru lub usługi mogą być dokonane w dowolnej
formie (także poza siecią).
76 Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2013
roku, GUS 2014.
77 www.retailresearch.org
73
74
208
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
W kontekście jednolitego rynku cyfrowego i priorytetów UE, w maju 2015 roku Komisja Europejska
oficjalnie rozpoczęła badanie sektorowe na rynku handlu elektronicznego, którego celem jest lepsze
poznanie praktyk handlowych przedsiębiorców, w szczególności określenie barier transgranicznych.
Wstępne sprawozdania z badania sektorowego należy oczekiwać w połowie 2016 r.
Badania Izby Gospodarki Elektronicznej78 przeprowadzone w 2014 r. wskazują, że zakupów on-line
dokonuje prawie połowa polskich internautów, z czego ponad 70% wyłącznie w polskich serwisach
(głównie ze względu na wyższe bezpieczeństwo i wiarygodność transakcji oraz tańszą i szybszą
dostawę w porównaniu do serwisów zagranicznych). Głównymi czynnikami skłaniającymi internautów
do robienia zakupów w sieci są: całodobowa dostępność, wygoda, cena i porównywalność cen. O
wyborze danego sklepu internetowego przesądza przede wszystkim cena towaru i przesyłki. Polacy w
Internecie najczęściej kupują odzież i akcesoria, książki, filmy oraz sprzęt RTV i AGD.
Internet stanowi niezbędny warunek rozwoju e-handlu. Według danych Eurostatu odsetek polskich
gospodarstw domowych z dostępem do Internetu rośnie i w 2014 r. wynosił 75%, natomiast 71%
gospodarstw miało łącze szerokopasmowe. Średnia unijna jest wciąż o 6-7 pkt.proc. wyższa i
dysproporcja ta utrzymuje się od kilku już lat. Chociaż pod względem tak mierzonej cyfryzacji
gospodarstw domowych Polska wyprzedza m.in. Włochy, Hiszpanię i Węgry, to jednak nadal nie
dorównuje nie tylko wysokorozwiniętym krajom północnej Europy, ale także krajom z Polską
sąsiadującym, tj. Czechom i Słowacji. W przypadku przedsiębiorstw poziom cyfryzacji jest znacznie
wyższy. W 2014 r. dostęp do Internetu miało 93% przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9
osób, przy średniej unijnej 97%.
Wśród przedsiębiorstw badanych przez GUS w 2014 r. 94,4% przedsiębiorstw było wyposażonych w
komputery (rok wcześniej - 95%), przy czym stopień komputeryzacji rośnie wraz z wielkością podmiotu.
Wskaźnik ten wśród przedsiębiorstw powyżej 49 pracujących przekracza 99% (w 2014 roku 99,3%).
Jednocześnie przedsiębiorstwa coraz częściej wyposażają swoich pracowników w urządzenia
przenośne pozwalające na mobilny dostęp do Internetu (w 2014 r. 64,4%).
W 2014 r. 93,1% miało dostęp do Internetu (rok wcześniej - 93,6%), a 90,4% do szerokopasmowego.
Dostęp do Internetu jest nierównomierny uwzględniając wielkość przedsiębiorstw. Podczas gdy spośród
dużych i średnich firm prawie wszystkie (odpowiednio 99,6% i 99,0%) miały w 2014 r. dostęp do
Internetu, wśród firm małych (10-49 pracujących) było to 92,3%.
Coraz popularniejsze staje się wykorzystanie Internetu mobilnego wśród przedsiębiorstw. Większość z
nich korzystała w zeszłym roku z łącza typu DSL (84,7%), a więc zdecydowanie więcej w porównaniu z
2013 r. (66,2%). Równie znacząco wzrosła penetracja Internetu bezprzewodowego z 58,4% do 64,4%.
W 2013 r. jedynie 11,7% firm ankietowanych przez GUS prowadziło sprzedaż przez Internet. Przychody
z tej sprzedaży stanowiły 11,5% ogólnej wartości netto ich przychodów ze sprzedaży (10,1% w 2011 r. i
11,3% w 2012 r.). Największe znaczenie dla generowania przychodów sprzedaż internetowa miała w
produkcji samochodów i turystyce (odpowiednio 41,4% i 31,1%). Najwyższy udział sprzedaży
internetowej charakteryzował makroregion południowo-zachodni (woj.: dolnośląskie i opolskie), tj.
17,2%, najniższy natomiast makroregion północny (woj.: kujawsko-pomorskie, warmińsko-mazurskie,
pomorskie) – 7,3%.
Jeśli chodzi o kanał B2B (business-to-business), w 2013 r. średnio 23,6% firm (w 2012 r. 21,2%)
składało zamówienia przez sieci komputerowe, wykorzystując do tego stronę internetową (23,1%) i
wiadomości typu EDI (6,2%). Zamówienia internetowe były najbardziej rozpowszechnione w branżach
78
E-Commerce w Polsce 2014. Gemius dla e-Commerce Polska, Warszawa, 2014.
209
MINISTERSTWO GOSPODARKI
związanych z technologiami i urządzeniami informatycznymi oraz komputerowymi. Najmniejsze
zainteresowanie takimi zakupami wykazywały podmioty gospodarcze z branży spożywczej i
budownictwa.
Rozpatrując klasę wielkości podmiotów, należy zauważyć, że transakcje w sieci wciąż są bardziej
popularne wśród przedsiębiorstw dużych. W 2013 r. 34,4% dużych i tylko 10,1% małych prowadziło
sprzedaż przez Internet (odpowiednio 1/3 podmiotów dużych i 8,9% małych rok wcześniej). Sprzedaż
internetowa partycypowała w 17,9% ogólnej wartości netto przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstw
dużych i tylko 3,9% przychodów przedsiębiorstw małych (odpowiednio 17,2% i 3,6% rok wcześniej).
Ponadto, podczas gdy co drugie duże przedsiębiorstwo składało zamówienia przez stronę internetową
lub wiadomości typu EDI (58,6% w porównaniu do 52,6% w 2012 r.), w grupie małych firm było to
jedynie 20,9% (18,1% w 2012 r.)
Handel elektroniczny może odbywać się nie tylko przez portale czy serwisy internetowe, ale też własną
stronę internetową przedsiębiorstw. Podobnie jak rok wcześniej 2/3 badanych przedsiębiorstw
posiadało w 2014 r. własną stronę internetową, której głównym przeznaczeniem była prezentacja
wyrobów i cenników.
12.5. Transport, gospodarka magazynowa
Sekcja transport i gospodarka magazynowa79 wygenerowała w 2014 roku (w cenach bieżących) 13,3%
wartości dodanej brutto w sektorze usług rynkowych i 6,6% w całej gospodarce (rok wcześniej było to
odpowiednio 12,2% i 6,0%)80.
W 2014 roku wzrost wartości dodanej brutto w transporcie i gospodarce magazynowej wyniósł w
cenach stałych 6,5% (13,8% w cenach bieżących). Przeciętne zatrudnienie w 2014 r. wyniosło 592 tys.
osób, tj. o 1,2% więcej niż w 2013.
Liczba podmiotów działających w sekcji na koniec 2014 r. wyniosła ponad 253 tys., co oznacza wzrost o
ok. 0,1% względem roku poprzedniego. Struktura wg wielkości podmiotów działających w transporcie,
gospodarce magazynowej i łączności jest zbliżona do tej obserwowanej w handlu i naprawach.
Dominują mikroprzedsiębiorstwa (do 9 osób zatrudnionych); ich udział wyniósł 97,8% w 2013 roku.81
W jednostkach transportu ogółem w 2014 r. sprzedaż usług82 była o 2,6% wyższa niż przed rokiem
(w 2013 r. notowano wzrost o ponad 3%). W jednostkach transportu pow. 9 pracujących w 2014 r.
sprzedaż była o 4,4% wyższa niż przed rokiem (w 2013 r. notowano wzrost o 4,8%). 83
Spośród grup o największym udziale w transporcie ogółem, w 2014 r. zwiększenie sprzedaży usług
obserwowano w transporcie samochodowym (o 5,1%) oraz w magazynowaniu i działalności
wspierającej transport (o 4,0%). Spadek natomiast wystąpił w transporcie kolejowym (o 1,1%). 84
Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa (klasyfikacji PKD 2007).
GUS, Biuletyn statystyczny nr 4 z 2013 r.
81 GUS, Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON, 2014 r.
82 W cenach stałych, łącznie z jednostkami o liczbie pracujących do 9 osób.
83 GUS, Informacja o sytuacji społeczne-gospodarczej kraju w 2014 r., str. 65.
84 GUS, Informacja o sytuacji społeczne-gospodarczej kraju w 2014 r., str. 65.
79
80
210
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 74 Podstawowe dane ekonomiczno-finansowe sekcji transport i gospodarka magazynowa według
działów PKD w 2014 roku w sektorze przedsiębiorstw
Liczba
podmiotów
na koniec
roku *
Liczba
pracujących
(tys.) **
Przeciętne
zatrudnienie
(tys.) **
Przychody z
całokształtu
działalności
(mld zł) **
Koszty z
całokształtu
działalności
(mld zł) **
Transport i
gospodarka
253.191
498
484
124,8
121,0
magazynowa,
w tym:
- transport lądowy
i transport
226.575
290
289,0
71,5
68,6
rurociągowy
- transport wodny
1.237
bd
1,2
1,0
2,0
- transport lotniczy
515
bd
bd
5,9
6,1
- Magazynowanie i
działalność
19.574
114
111
37,7
37,0
wspomagająca
transport
- Działalność
pocztowa i
5.290
bd
bd
8,3
8,1
kurierska
Uwagi: * wg REGON. ** Dane dla podmiotów zatrudniających więcej niż 9 pracowników
Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS oraz Insigos MG, na podstawie sprawozdań F-01 GUS.
Wynik
Wynik
finansowy finansowy
brutto
netto
(mld zł) ** (mld zł) **
3,9
2,9
2,9
2,3
0,2
-0.2
0,1
-0,2
0,7
0,5
0,2
0,2
Przewozy ładunków ogółem w 2014 r. wyniosły 1.166 mln ton (wzrost o 1,1% względem 2013 r.)
Spadek przewozów obserwowano w transporcie morskim, kolejowym i rurociągowym; natomiast wzrost
– w transporcie samochodowym i wodnym śródlądowym.85
W 2014 r. zarówno przychody z całokształtu działalności, jak również odpowiadające im koszty dla
sekcji Transport i gospodarka magazynowa wzrosły odpowiednio o 5,4% oraz 5,6%. W rezultacie
doszło do pogorszenia rentowności działalności: wynik finansowy brutto zmniejszył się o ok. 3%
natomiast netto o ok. 6,5%. Udział kosztów wynagrodzeń i świadczeń w kosztach ogółem wyniósł w
2013 roku ok. 23,1% (o ok. 0,2 pkt. proc. mniej niż przed rokiem). Trend spadkowy dotyczący udziału
wynagrodzeń w kosztach ogółem przedsiębiorstw utrzymuje się od 2009 r. 86
12.6. Ogólne problemy sektora usług
Obserwowany od wielu lat rozwój sektora usług w Polsce znajduje odzwierciedlenie w danych
charakteryzujących działalność gospodarczą podmiotów usługowych. W ciągu ostatnich lat
zdecydowanie wzrosło znaczenie tego sektora dla całej polskiej gospodarki.
Zeszłoroczna koniunktura gospodarcza wsparła rozwój zarówno sektora usług rynkowych, jak
i nierynkowych – w obu przypadkach nastąpił wzrost dynamiki wartości dodanej brutto względem roku
poprzedniego. W obu przypadkach wskaźnik ten przewyższył przeciętny wzrost wartości dodanej
w całej gospodarce. Zarówno sekcja handel i naprawy, jak i transport i gospodarka magazynowa odnotowały wzrost przychodów i kosztów z całokształtu działalności, przy czym jedynie w przypadku
transportu koszty rosły szybciej od przychodów. W tym przypadku doszło do pogorszenia wyniku
finansowego netto.
85
86
GUS, Informacja o sytuacji społeczne-gospodarczej kraju w 2014 r., str. 69.
Insigos MG; dane dla podmiotów zatrudniających więcej niż 9 pracowników.
211
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W 2014 roku to kolejny rok wzrostu zadłużenia w sektorze handlu i usług. Najwyższa dynamika została
odnotowana w sekcji działalność finansowa i ubezpieczeniowa (o 21,8%) oraz opiece zdrowotnej
i pomocy społecznej (o 19,1%). Firmy handlowe oraz transportowe zwiększyły swoje zadłużenie
odpowiednio o 4,4% oraz o 10,9%. Jednocześnie część sekcji w znaczący sposób ograniczyła wydatki
inwestycyjne (np. sekcja działalność finansowa i ubezpieczeniowa, jak również podmioty zaliczane do
pozostałej działalności usługowej aż o ok. 25%). Przedsiębiorstwa handlowe ograniczyły swoje wydatki
inwestycyjne o ok. 1%, podczas gdy przedsiębiorstwa transportowe zwiększyły je o ponad 12%.
Według raportów KPF i KRD problem przeterminowanych należności w 2014 r. występował u ok. 90%
przedsiębiorstw – również przedsiębiorstw usługowych. Z kolei z danych BIG wynika, że dla ok. 80%
przedsiębiorstw sektora usług była to poważna przeszkoda w prowadzeniu działalności.
W świetle raportów KPF Portfel należności polskich przedsiębiorstw sytuacja sektora usług pod
względem opóźnionych płatności, wyjąwszy działalność finansową i usługi telekomunikacyjne, była
szczególnie niekorzystna na tle innych sektorów. Jedynie budownictwo miało pod tym względem gorszą
sytuację. Jak wskazuje Raport BIG (kwiecień 2014) – nie więcej niż 25% należności podmiotów
należących do sektora MSP regulowana jest w terminie. Szczególnie na opóźnienia płatności narażone
są: branża budowlana oraz branża transportowa. Dodatkowo raport odnotowuje powolny wzrost
wartości przeterminowanych należności (o prawie 10 pkt. proc. dla sektora MSP).
Polski sektor handlu charakteryzuje się bardzo dużą liczbą placówek detalicznych w porównaniu do
większości krajów Unii Europejskiej. Mimo zauważalnego trendu do zmniejszania liczby punktów
handlowych, na koniec 2013 r działało ich 354 tys.87 Na krajowym rynku postępuje powolna zmiana
form handlu – zwiększa się liczba sklepów o powierzchni ponad 1.000 m.kw., natomiast spada tych
najmniejszych. Dodatkowo rośnie udział sklepów kontrolowanych przez zagraniczne podmioty –
kontrolują oni już prawie 1/3 całej nowoczesnej powierzchni handlowej w Polsce. Krajowy rynek
charakteryzuje również wyraźna dominacja sklepów dyskontowych nad pozostałymi formami handlu
nowoczesnego (hiper- i supermarkety).
Gospodarka oparta na wiedzy wymaga konkurencyjnego sektora usług. Podobnie jak we
wcześniejszych latach sektor usług charakteryzuje się niższą innowacyjnością zarówno w porównaniu
z krajami UE, jak i polskim przemysłem.88 Sektor usług przeznacza na działania innowacyjne jedynie
57% wydatków sektora przemysłowego. W 2013 r. nakłady na innowacyjność w sektorze usług w grupie
badanych sekcji oszacowano te nakłady na poziomie 12 mld zł (spadek o ponad 31% względem roku
poprzedniego). Przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 49 osób odpowiadały za 81% wydatków na
innowacje.
Największe nakłady poniesiono na środki trwałe (4,5 mld zł, tj. 42,4% ogółu nakładów na innowacje)
oraz na działalność badawczo-rozwojową (2,7 mld zł, tj. co stanowiło 23% ogółu nakładów na
innowacje) Wśród przedsiębiorstw sektora usług w 2013 r. najwyższe nakłady na działalność
innowacyjną poniosły jednostki należące do sekcji Informacja i komunikacja (prawie połowa wszystkich
nakładów).
Podobnie jak w latach poprzednich, głównym źródłem finansowania nakładów na działalność
innowacyjną w 2013 r. były środki własne przedsiębiorstw (79,7% wszystkich nakładów w sektorze
usług). Najrzadziej wykorzystywanym źródłem finansowania nakładów na działalność innowacyjną były
środki pochodzące z budżetu państwa. Dodatkowo od 2009 r. przedsiębiorstwa usługowe nie korzystały
87
88
GUS, Handel wewnętrzny 2013.
GUS, Nauka i Technika 2013.
212
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
ze środków pochodzących z funduszy kapitału podwyższonego ryzyka w 2012 r aby finansować własną
działalność innowacyjną.
Niezadowalający poziom innowacyjności przedsiębiorstw usługowych negatywnie wpływa na ich
pozycję konkurencyjną. W dalszym ciągu wykorzystywane jest konkurowanie ceną aby zdobyć
zagranicznych klientów. Powoli wprowadzane są jednak rodzime rozwiązania innowacyjne, a także
coraz częściej prowadzona jest skuteczna sprzedaż własnych rozwiązań innowacyjnych. Badania GUS
wykazały, iż w 2013 r. usługi (sekcje G-U) stanowiły 63,6% przychodów netto ze sprzedaży produktów
w podmiotach spoza przetwórstwa przemysłowego. Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów w
rodzajach działalności klasyfikowanych do usług opartych na wiedzy w usługach ogółem wyniósł 58,5%,
a w usługach mniej wiedzochłonnych – 41,5%. Przychody ze sprzedaży usług wysokiej techniki
stanowiły 14,7%, a usług rynkowych opartych na wiedzy (z wyłączeniem usług finansowych) – 11,4%.
W ogólnej liczbie podmiotów usług wysokiej techniki w 2013 r. najliczniejszą grupę stanowiły podmioty
z działu 62 – Działalność związana z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki oraz
działalność powiązana (51,5% podmiotów). Polska staje się liderem zakresie rozwiązań
informatycznych, o czym świadczy m.in. wzrastająca liczba zagranicznych firm sektora wysokich
technologii lokujących w Polsce swoje SSC/BPO, ale również rosnąca liczba rodzimych przedsiębiorstw
zdobywających zagraniczne kontrakty oraz tworzących liczące się podmioty na międzynarodowych
rynkach.
213
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
13. PRZEDSIĘBIORSTWA
13.1. Struktura własnościowa i przekształcenia własnościowe
przedsiębiorstw państwowych
Celem rozpoczętego na początku lat 90. ubiegłego wieku procesu transformacji gospodarczej było
dostosowanie gospodarki do warunków rynkowych, w których dominującą rolę odgrywa sektor
prywatny, jako bardziej efektywny, elastyczny i łatwiej mogący sprostać trudnym warunkom konkurencji.
Zmiany w strukturze gospodarki następowały poprzez prywatyzację przedsiębiorstw państwowych oraz
tworzenie nowych, prywatnych podmiotów gospodarczych. Wzrostowi liczby podmiotów prywatnych w
ogólnej liczbie przedsiębiorstw towarzyszył wzrost udziału sektora prywatnego w gospodarce
narodowej. W połowie lat 90. sektor ten uzyskał pozycję dominującą. Obecnie udział sektora
prywatnego w tworzeniu wartości dodanej brutto oraz w liczbie pracujących sięga 80%, w eksporcie i
imporcie przekracza 80%, w produkcji przemysłowej zbliża się do 90%, a w budownictwie przekracza
98%. Nieco niższy udział sektora prywatnego występuje w nakładach inwestycyjnych oraz w majątku
trwałym brutto.
Tabela 75 Udział sektora prywatnego w podstawowych kategoriach ekonomicznych (w %)
2000 2005 2008 2009 2010 2011
71,0
75,6
77,4
77,5
77,2
78,0
Wartość dodana brutto
x
73,6
76,2
76,1
76,4
77,2
Pracujący (średniorocznie)
65,2
65,1
65,5
59,6
56,5
55,1
Nakłady inwestycyjne
48,6
58,6
60,3
60,5
60,4
60,3
Majątek trwały brutto
71,3
82,0
84,1
84,6
84,9
85,9
Produkcja przemysłowa
95,9
96,6
98,2
98,5
98,8
98,7
Produkcja budownictwa
83,6
87,4
83,5
82,2
80,6
81,8
Eksport
84,2
90,3
84,7
83,9
83,7
83,3
Import
Źródło: Roczniki Statystyczne GUS, Biuletyny Statystyczne GUS, obliczenia MG DSA.
2012
2013
79,3
77,6
57,9
61,7
87,4
98,7
81,1
81,9
80,1
78,0
61,7
61,3
88,5
98,5
x
x
13.1.1. Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych89
Ze względu na zakończenie obowiązywania Planu prywatyzacji na lata 2012-2013, w 2014 roku
Ministerstwo Skarbu Państwa opracowało Priorytety zarządzania portfelem podmiotów nadzorowanych
przez Ministra Skarbu Państwa do roku 2015. Dokument zawiera opis kierunkowych działań Ministra
Skarbu Państwa w obszarze zarządzania podmiotami, które nadzoruje.
W niniejszym rozdziale wykorzystano fragmenty opracowań Ministerstwa Skarbu Państwa pn. Ocena przebiegu
prywatyzacji majątku Skarbu Państwa w 2014 roku oraz Kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa w 2015 roku. W roku
2015 GUS nie opublikował opracowania pn. Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych w 2014 roku. W związku z tym dane
zaczerpnięto z opracowania MSP Przebieg procesów przekształceń własnościowych wg stanu do dnia 31. 12. 2014 r. Dane
te różnią się nieco od wcześniej publikowanych informacji GUS.
89
215
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Ramka 20 Priorytety zarządzania portfelem podmiotów nadzorowanych przez MSP do roku 2015
Zgodnie z dokumentem, jednym z głównych działań Ministra Skarbu Państwa jest budowa wartości aktywów oraz
optymalizacja zasobów. Po ponad dwóch dekadach transformacji nastąpiło znaczne ograniczenie liczby
podmiotów nadzorowanych przez Skarb Państwa. Koniecznym stało się więc określenie nowej roli Ministra
Skarbu Państwa wynikającej z przysługujących mu praw majątkowych. Minister Skarbu Państwa będzie
konsekwentnie realizował procesy przekształceń własnościowych, przy czym, ze względu na coraz mniejszy
zasób spółek w nadzorze, prywatyzacja jest traktowana obecnie jako jedno z równorzędnych narzędzi obok
innych rodzajów zmian właścicielskich.
W obszarze zarządzania podmiotami pozostającymi w nadzorze Ministra Skarbu Państwa priorytetem jest
budowanie ich długoterminowej wartości, m. in. poprzez zapewnienie najwyższych standardów nadzoru,
tworzenie synergii biznesowych i strategii rozwojowych, będących efektem współpracy rad nadzorczych,
zarządów i pracowników.
Osiąganiu wzrostu wartości spółek Skarbu Państwa służyły decyzje pozyskiwanie kapitału dla rozwoju i wzrostu
konkurencyjności, w tym wspieranie polityk inwestycyjnych oraz inicjowanie i promowanie współpracy spółek ze
środowiskiem naukowo-badawczym. Istotne było również optymalne wykorzystanie majątku poprzez realizację
wspólnych przedsięwzięć, a także analizę i optymalizację struktur organizacyjnych spółek i grup kapitałowych.
Przekształcenia własnościowe realizowane w 2014 roku stanowiły kontynuację porządkowania zasobu
Skarbu Państwa, mającą na celu ograniczenie roli Skarbu Państwa w tych podmiotach, w których nie
jest konieczny nadzór właścicielski organów administracji państwowej.
Na koniec 2014 roku w nadzorze Ministra Skarbu Państwa znajdowały się 562 spółki, w tym 233
prowadzące działalność (z wyłączeniem 100 spółek tylko z akcjami pracowniczymi). W zasobie Ministra
Skarbu Państwa znajdują się zarówno duże grupy kapitałowe, jak i spółki z sektora małych i średnich
przedsiębiorstw o bardzo zróżnicowanej kondycji ekonomiczno-finansowej, jak i strukturze aktywów.
W Kierunkach prywatyzacji majątku państwa w 2014 roku zwrócono uwagę, iż efektywność
wyznaczonych celów prywatyzacji, w dużej mierze zależna jest od otoczenia gospodarczego zarówno
na rynku krajowym, jak i na rynkach zagranicznych. Przy analizie procesów prywatyzacyjnych należy
uwzględnić wpływ otoczenia makroekonomicznego na zainteresowanie potencjalnych inwestorów ofertą
prywatyzacyjną Skarbu Państwa, a także pośrednio na wartość prywatyzowanych podmiotów.
Rok 2014 był udany dla polskiej gospodarki. W trudnym dla Europy okresie stagnacji i kryzysu
zadłużeniowego finansów publicznych, Polska znalazła się wśród liderów wzrostu gospodarczego.
Poza czynnikami zewnętrznymi na przebieg procesów przekształceń własnościowych istotny wpływ
mają czynniki zewnętrzne, jak np. kondycja podmiotów planowanych do przekształceń, konieczność
przeprowadzenia procesów restrukturyzacji, poziom zainteresowania ze strony potencjalnych
inwestorów, czy atrakcyjność branży. Ponadto istotną grupę spółek w nadzorze właścicielskim stanowią
spółki z udziałem poniżej 10% (tzw. pakiety resztówkowe), których możliwość zbycia, w przypadku gdy
większościowy udziałowiec nie wyraził chęci zakupu, jest znacznie ograniczona.
Na efektywne prowadzenie procesów prywatyzacyjnych oddziałuje również sytuacja na rynkach
kapitałowych, gdzie następuje najszybsza, a zarazem najbardziej widoczna reakcja na zmiany
koniunktury.
Procesy prywatyzacyjne odegrały dużą rolę w kształtowaniu polskiego rynku kapitałowego. Przez wiele
lat oferty publiczne spółek z udziałem Skarbu Państwa w znaczący sposób wpływały na zwiększenie
zainteresowania obecnością na polskiej giełdzie inwestorów instytucjonalnych i indywidualnych.
Sprawny i silny rynek kapitałowy to jeden z podstawowych elementów potrzebnych do rozwoju firm.
216
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Giełda jest ważnym mechanizmem w finansowaniu polskiej gospodarki. Dlatego też przedsiębiorcy
często korzystają z tej możliwości. W 2014 roku na GPW w Warszawie SA zadebiutowało 28 spółek. Na
koniec roku na warszawskim parkiecie notowanych było 471 spółek, w tym 51 zagranicznych. W całym
2014 roku indeks WIG, który skupia wszystkie spółki notowane na głównym parkiecie wzrósł o 0,28%, a
wartość kapitalizacji spółek notowanych na warszawskim parkiecie wyniosła 591,2 mld zł.
Realizacja procesów przekształceń własnościowych przynosi korzyści dla samych spółek, jak i dla całej
gospodarki. Do najważniejszych korzyści zaliczyć można:
1. stworzenie efektywnego i elastycznego sektora prywatnego,
2. zmniejszenie roli państwa w gospodarce,
3. zwiększenie wpływów budżetowych (ze sprzedaży podmiotów i z płaconych następnie przez nie
podatków),
4. wzrost efektywności podmiotów,
5. podniesienie jakości dóbr i usług oraz zwiększenie wrażliwości gospodarki na decyzje
konsumentów,
6. przyciąganie nowych inwestycji, wspieranie nowych przedsięwzięć,
7. zwiększenie konkurencyjności
W 2014 roku dokonano na giełdzie zbycia pakietów akcji trzech spółek z udziałem Skarbu Państwa. W
dwóch przypadkach nastąpiło całkowite wyjście Skarbu Państwa z akcjonariatu spółek: Ciech SA i
Lubelski Węgiel ‘Bogdanka SA’, a w przypadku PGE Polska Grupa Energetyczna SA, Minister Skarbu
Państwa zrealizował zbycie 0,32% akcji na kwotę ponad 121,5 mln zł. Łącznie przychody dla Skarbu
Państwa z prywatyzacji giełdowej wyniosły 876,8 mln zł.
W 2014 roku podpisano umowy prywatyzacyjne dla 52 spółek z udziałem Skarbu Państwa, a przychody
z prywatyzacji pozagiełdowej wyniosły 126,9 mln zł. W przypadku 25 podmiotów prowadzone projekty
prywatyzacyjne zakończyły się odstąpieniem od ich realizacji. Przyczynami decydującymi o
zakończeniu procesu był głównie brak zainteresowania ze strony potencjalnych inwestorów lub
niesatysfakcjonujące warunki proponowane przez oferentów. Po przeanalizowaniu czynników
utrudniających dokonanie korzystnych dla spółki zmian właścicielskich i określeniu optymalnej ścieżki jej
dalszego rozwoju, podejmowane są ponowne działania zmierzające do realizacji najbardziej adekwatnej
dla danej spółki formy przekształceń własnościowych.
13.1.2. Proces przekształceń własnościowych
Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych dokonywane są w trojaki sposób:
 komercjalizacja, tj. przekształcenie przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa.
Następnym etapem przekształceń jest prywatyzacja pośrednia (kapitałowa),
 prywatyzacja bezpośrednia,
 likwidacja z przyczyn ekonomicznych.
Dobór metody przekształceń własnościowych uzależniony jest od wielkości przedsiębiorstwa, jego
kondycji ekonomicznej, rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej, a także strategicznego
znaczenia dla gospodarki państwa. Komercjalizacja stanowi dominującą drogę przekształceń
własnościowych dla przedsiębiorstw związanych z górnictwem i wydobywaniem, przetwórstwem
przemysłowym oraz wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą
wodę. Firmy budowlane, prowadzące działalność w zakresie handlu i napraw pojazdów
samochodowych oraz transportowe prywatyzowane są głównie drogą bezpośrednią.
217
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Procesy prywatyzacyjne prowadzone są w Polsce od początku okresu transformacji. Do końca 2014
roku przekształceniom własnościowym poddano 6.002 przedsiębiorstwa państwowe. Najwięcej
przedsiębiorstw objęto procesem przekształceń w początkowym okresie transformacji (3.619
przedsiębiorstw w latach 1990-1995 oraz 1.597 w latach 1996-2000). Łącznie do 2000 roku procesami
przekształceń własnościowych objęto prawie 87% ogólnej liczby podmiotów. W 2014 r. procesem
przekształceń objęto 2 przedsiębiorstwa.
Podmioty objęte prywatyzacją bezpośrednią stanowiły 38,5%, postawione w stan likwidacji – 32,3%, a
skomercjalizowane – 29,2%.
Przychody z prywatyzacji od początku okresu transformacji do 2014 roku włącznie przekroczyły 150 mld
zł. Najwyższe przychody zrealizowano w okresach 1996-2000 i 2006-2010, stanowiły one odpowiednio
ok. 38% i ok. 22% całkowitych przychodów z prywatyzacji.
Tabela 76 Liczba przedsiębiorstw objętych przekształceniami własnościowymi* oraz przychody z
prywatyzacji w latach 1990-2014
Przedsiębiorstwa państwowe objęte przekształceniami
Przychody z
z tego:
prywatyzacji
Ogółem
prywatyzacja
komercjalizacja
likwidacja
w mld zł
bezpośrednia
1990-2014, z tego:
6.002
1.755
2.308
1.939
152,7
1990-1995
3.619
1.062
1.174
1.383
5,7
1996-2000
1.597
444
838
315
57,9
2001-2005
499
72
241
186
27,9
2006-2010
260
165
51
44
33,6
2011-2014, z tego:
27
12
4
11
27,6
2011
17
10
3
4
13,1
2012
3
0
1
2
9,1
2013
5
1
0
4
4,4
2014
2
1
0
1
1,0
*bez państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej włączonych do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa
Źródło: Przebieg procesów przekształceń własnościowych wg stanu na 31. 12. 2014 r. - MSP
Komercjalizacja i prywatyzacja pośrednia (kapitałowa)
Komercjalizacja polega na przekształceniu przedsiębiorstwa w spółkę akcyjną lub spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością. Następnym etapem jest zbycie akcji lub udziałów będących w posiadaniu Skarbu
Państwa. Etap ten nazywany jest prywatyzacją pośrednią. Do końca 2014 roku skomercjalizowano
1.755 przedsiębiorstwa państwowe. 543 spośród nich sprywatyzowano metodą pośrednią (w tym 5 w
roku 2014).
Prywatyzacja bezpośrednia
Ten rodzaj prywatyzacji charakteryzuje się znacznie większą efektywnością niż prywatyzacja pośrednia.
Prywatyzacja bezpośrednia może następować w trzech formach: sprzedaży przedsiębiorstwa,
wniesieniu mienia przedsiębiorstwa do spółki lub oddaniu przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania
(leasing). W latach 1990-2014 prywatyzacją bezpośrednią objęto 2.308 przedsiębiorstw państwowych
(w tym ani jednego w roku 2014).
Likwidacja przedsiębiorstw z przyczyn ekonomicznych
Jest to procedura stosowana w przypadku przedsiębiorstw znajdujących się w złej sytuacji
ekonomicznej i nie rokujących szans na poprawę. Likwidacja jest procesem długotrwałym. W okresie
1990-2014 na 1.939 przedsiębiorstw poddanych procesowi likwidacji, w 1.168 jednostkach (60,2%)
proces ten zakończono. W 2014 roku w stan likwidacji postawiono 1 przedsiębiorstwo.
218
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
13.1.3. Przychody z prywatyzacji i dochody budżetowe z tytułu dywidend
W Kierunkach prywatyzacji majątku Skarbu Państwa w 2014 r. zaplanowano przychody z prywatyzacji
w wysokości 3,7 mld zł. Zostały one zrealizowane w kwocie 1.004 mln zł, co stanowi 27,1% przychodów
zaplanowanych.
Uzyskane w 2014 roku przychody zostały rozdysponowane następująco:
 351,4 mln zł – budżet państwa,
 150,5 mln zł – Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców,
 3,0 mln zł – Fundusz Reprywatyzacji,
 400,3 mln zł – Fundusz Rezerwy Demograficznej,
 20,1 mln zł – Fundusz Skarbu Państwa,
 20,1 mln zł – Fundusz Nauki i Technologii Polskiej,
 3,5 mln zł – Wyodrębniony rachunek Ministra Pracy i Polityki Społecznej
 54,8 mln zł – rezerwy poręczeniowe i gwarancyjne Skarbu Państwa.
Niewykonanie przychodów związane było m.in. z odstąpieniem od realizacji niektórych projektów
giełdowych, jak np. sprzedaży akcji Polskiego Holdingu Nieruchomości SA oraz wniesieniem w ramach
Programu Inwestycje Polskie na podwyższenie kapitału zakładowego PIR SA pakietu 3,18% akcji spółki
PGE Polska Grupa Energetyczna SA (o wartości 1,2 mld zł) i tym samym przeznaczenie potencjalnych
przychodów ze zbycia akcji na wykonanie Programu. Wpływ miały również niepowodzenia realizacji
projektów prywatyzacji branżowej, czego główną przyczyną był brak zainteresowania ze strony
potencjalnych inwestorów lub niekorzystne warunki składane przez oferentów.
Dochody z tytułu dywidend zaplanowane na poziomie 4,6 mld zł zostały wykonane w wysokości 3.844
mln zł (83,6% planowanych). Należy zwrócić uwagę, iż zgodnie z uchwałą ZWZ spółki PZU SA, podjętą
przy uwzględnieniu rekomendacji KNF, dywidenda z zysku 2013 roku została wypłacona w dwóch
transzach płatnych w równych ratach. Pierwsza rata w kwocie 516,5 mln zł została wypłacona w
październiku 2014 roku, a druga rata w styczniu 2015 roku (zostanie doliczona do dochodów budżetu
2015 roku). Ponadto, co roku przyczyną większych lub mniejszych różnic pomiędzy poziomem
zaplanowanej a rzeczywiście wypłaconej dywidendy może być ostatecznie osiągnięty wynik finansowy,
konieczność uwzględnienia potrzeb inwestycyjnych, inne uwarunkowania ekonomiczno-finansowe, czy
w przypadku spółek sektora finansowego rekomendacje KNF.
13.1.4. Przekształcenia własnościowe w 2015 roku
W sierpniu 2014 roku Minister Skarbu Państwa podpisał dokument pn. Kierunki prywatyzacji majątku
Skarbu Państwa w 2015 roku. Przychody z prywatyzacji zostały oszacowane na 1,2 mld zł, a dochody z
tytułu dywidend uzyskanych ze spółek nadzorowanych przez Ministra Skarbu Państwa na 4,5 mld zł.
Proces transformacji gospodarczej realizowany jest w Polsce od 25 lat. Z tego względu, zasób
pozostający w dyspozycji Skarbu Państwa możliwy do objęcia przekształceniami własnościowymi
zmniejsza się z roku na rok. Branże, w których działają spółki nadzorowane przez Ministra Skarbu
Państwa, nie są już tak atrakcyjne dla potencjalnych inwestorów, jak jeszcze kilka lat temu. Dobór
trybów i terminów realizacji poszczególnych projektów dokonywany będzie tak, aby uzyskiwane efekty
były jak najkorzystniejsze zarówno dla samych spółek, jak i budżetu państwa. W celu efektywnego
zarządzania majątkiem Skarbu Państwa zakłada się kontynuację w 2015 roku działań mających na celu
wzmocnienie i profesjonalizację nadzoru właścicielskiego. Pozwoli to na budowanie wartości spółek
219
MINISTERSTWO GOSPODARKI
przy uwzględnieniu interesów akcjonariuszy/wspólników, jak również – w przypadku spółek o
kluczowym znaczeniu – zapewnienie realizacji określonego interesu państwa.
Z ok. 80 podmiotów planowanych do przekształceń w 2015 roku, ponad 70% stanowią spółki z
mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa, z kolei wśród nich ponad 75% stanowią spółki, w których
udział Skarbu Państwa kształtuje się poniżej 10% - tzw. resztówki. Niektóre z planowanych projektów
mogą ulec przesunięciu w czasie, z przyczyn niezależnych od sprzedającego. Natomiast działania
prywatyzacyjne w przypadku udziałów resztówkowych w znacznym stopniu uzależnione są od decyzji
większościowych akcjonariuszy lub wspólników, co istotnie ogranicza możliwość ich zbycia.
Na kształt polityki prywatyzacyjnej będzie miała wpływ również kontynuacja realizacji Programu
Inwestycje Polskie, którego głównym założeniem jest utworzenie narzędzia wykorzystującego potencjał
aktywów Skarbu Państwa, a tym samym mogącym współrealizować duże projekty infrastrukturalne.
Zmianie ulegnie dotychczasowe podejście do przychodów uzyskiwanych z prywatyzacji. Przychody ze
sprzedaży akcji niektórych spółek z udziałem Skarbu Państwa, które wg dotychczasowych planów
przewidywane były do prywatyzacji mogą zostać przeznaczone do realizacji programu.
Prowadzenie procesów prywatyzacji w 2015 roku odbywać się będzie przy uwzględnieniu zapisów
zawartych w przyjętych przez Radę Ministrów strategiach i programach branżowych oraz w ich
aktualizacjach, które mając na względzie założenia polityki państwa wobec branży, określają zasady i
sposób zbywania pakietów akcji spółek istotnych dla danego sektora.
W ramach promocji procesów prywatyzacyjnych w 2015 roku planowane są:
1. działania skierowane bezpośrednio do inwestorów poprzez prowadzenie projektu edukacyjnego
promującego inwestowanie na giełdzie Akcjonariat Obywatelski, Inwestuj Świadomie,
rozbudowanego o działania podnoszące standardy relacji inwestorskich w spółkach giełdowych,
2. działania informacyjne skierowane do dziennikarzy na temat przekształceń własnościowych oraz
działań budujących wartość aktywów Skarbu Państwa, w szczególności projektów inwestycyjnych i
innowacyjnych spółek Skarbu Państwa oraz procesów konsolidacyjnych,
3. przebudowa strony internetowej w celu zwiększenia przejrzystości struktury, tak aby ułatwić dostęp
do publikowanych treści. Nastąpi aktualizacja i rozbudowa zawartości merytorycznej, ze
szczególnym uwzględnieniem informacji z obszaru przekształceń własnościowych i działań
kierownictwa MSP.
13.1.5.
Rozwój małej przedsiębiorczości
Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów w systemie REGON w roku 2014 wyniosła 357 tys. (było to o
2% mniej niż w 2013 roku). Wśród nowo powstających podmiotów dominowały osoby fizyczne
prowadzące działalność gospodarczą (81% ogółu). W roku 2014 wykreślono natomiast z rejestru
REGON 304 tys. podmiotów – o 13% więcej niż w roku poprzednim.
Najszybciej rosła liczba nowo rejestrowanych podmiotów w sekcjach: pozostała działalność usługowa
oraz transport i gospodarka magazynowa. Mniej nowych podmiotów zainicjowało działalność w
sekcjach: wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną oraz dostawa wody; gospodarowanie
ściekami i odpadami; rekultywacja. Obserwowano jednocześnie różnice w dynamice liczby nowo
powstałych podmiotów pomiędzy poszczególnymi województwami. Wzrost odnotowano w
województwach: podlaskim, małopolskim oraz zachodniopomorskim. W województwie pomorskim liczba
nowych przedsiębiorstw była taka jak w roku 2013, zaś w pozostałych województwach była niższa
(liczba nowo powstałych firm najbardziej spadła w dolnośląskim, opolskim, kujawsko-pomorskim i
świętokrzyskim).
220
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wykres 54 Nowo zarejestrowane i wyrejestrowane podmioty gospodarki narodowej w systemie REGON
Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2014 r. GUS Warszawa.
Sytuacja mikroprzedsiębiorstw na tle innych firm w 2013 roku
W 2013 roku nastąpił spadek liczby aktywnych przedsiębiorstw w stosunku do 2012 roku z poziomu
1.795 tys. do 1.771 tys. Na zmianę tę składał się spadek liczby mikroprzedsiębiorstw oraz firm średnich.
Liczba małych firm wzrosła natomiast o niespełna 2 tys.
Przedsiębiorstwa aktywne w 2013 roku osiągnęły przychody w wysokości 3.793 mld zł, co oznacza
wzrost o 30 mld zł w porównaniu z rokiem 2012. Koszty wyniosły natomiast 3.549 mld zł i były tylko o 7
mld zł większe niż rok wcześniej. W efekcie zysk brutto w przedsiębiorstwach wzrósł w porównaniu z
rokiem poprzednim i wyniósł 294 mld zł. Przeciętne przychody w przeliczeniu na jeden podmiot wyniosły
w 2013 roku 2,14 mln zł (wobec 2,09 mln zł w roku 2012).
Wartość nakładów inwestycyjnych w 2013 roku była wyższa o 7 mld zł niż w roku 2012 i wyniosła 162.2
mld zł. Ponad połowę wszystkich nakładów poniosły przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 249
pracowników.
Liczba pracujących na koniec 2013 r. to 8,9 mln osób, co oznacza spadek w stosunku do roku
poprzedniego. Liczba pracujących spadła w grupie firm małych i średnich, wzrosła natomiast wśród firm
dużych.
Tabela 77 Najważniejsze charakterystyki sektora mikroprzedsiębiorstw
2011
Liczba przedsiębiorstw (tys.)
1.710,6
Liczba pracujących (tys.)
3.508
Przeciętna liczba zatrudnionych (tys.)
1.303
Przeciętne wynagrodzenie miesięczne na 1 zatrudnionego (zł)
2.059
Nakłady inwestycyjne (mld zł)
28.3
Przychody ogółem (mld zł)
760.9
Koszty ogółem (mld zł)
664.6
Źródło: Działalność przedsiębiorstw niefinansowych w 2013 r. GUS Warszawa.
221
2012
1.719,2
3.459
1.269
2.172
24.4
762.4
674.5
2013
1.693,8
3.371
1.203
2.210
26.4
779.7
680.7
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie na jednego zatrudnionego wyniosło w aktywnych
przedsiębiorstwach w 2013 roku 3.761 zł i było wyższe o 130 zł w stosunku do roku 2012. Płace rosły
równomiernie we wszystkich grupach firm (mikro, małych, średnich i dużych).
Sytuacja małych przedsiębiorstw powstałych w 2013 roku90
Liczba przedsiębiorstw zarejestrowanych w 2013 r. o liczbie pracujących nieprzekraczającej 49 osób,
wynosiła 268,4 tys., co oznaczało spadek o nieco ponad 10 tys. w porównaniu z rokiem 2012.
Wskaźnik przeżycia nowopowstałych przedsiębiorstw91 (który może być w pewnym stopniu traktowany
jako miara łatwości prowadzenia biznesu) w 2014 roku wynosił 74,0% (nieznacznie mniej niż rok
wcześniej).
Wykres 55 Struktura nowo powstałych przedsiębiorstw w 2013 roku
Źródło: Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2007-2013.
GUS Warszawa.
Tabela 78 Nowo powstałe przedsiębiorstwa w Polsce w latach 2005-2013
Liczba aktywnych
Wskaźnik
przedsiębiorstw w kolejnym
przeżycia (%)
roku (tys.)
2005
211,1
142,8
67,6
2006
241,4
160,6
66,5
2007
273,6
193,3
70,7
2008
294,3
224,8
76,4
2009
275,3
212,0
77,0
2010
286,2
222,5
77,8
2011
274,4
210,1
76,6
2012
278,7
212,8
76,4
2013
268,4
198,7
74,0
Źródło: Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2007-2013.
GUS Warszawa.
Rok
Liczba nowo powstałych
przedsiębiorstw (tys.)
Warunki powstania i działania oraz perspektywy rozwojowe polskich przedsiębiorstw powstałych w latach 2009-2013.
Warszawa GUS.
91 Jest to udział przedsiębiorstw nadal prowadzących działalność w rok po okresie, w którym zostały zarejestrowane.
90
222
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Najwyższe wartości wskaźnika przeżycia odnotowano w sekcjach: opieka zdrowotna i pomoc społeczna
(88,1%), informacja i komunikacja (85,9%), obsługa rynku nieruchomości (84,8%) oraz Pozostała
działalność usługowa (83,3%). Z drugiej strony największe trudności z utrzymaniem na rynku miały
przedsiębiorstwa z sekcji zakwaterowanie i gastronomia (58,2%) oraz finanse i ubezpieczenia (57,9%).
W przedsiębiorstwach założonych w roku 2013 i aktywnych w roku 2014, pracowało 396,4 tys. osób (o
50 tys. mniej niż w roku poprzednim). Najwięcej osób zatrudniały przedsiębiorstwa handlowe (23,3%),
przemysłowe (14,4%) oraz budowlane (12,8%).
13.2. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw92
13.2.1. Przychody, koszty i wyniki z poszczególnych rodzajów działalności
Przychody z całokształtu działalności wyniosły 2.996 mld zł i były wyższe niż w 2013 roku o 2,7% (rok
wcześniej przychody wzrosły o 0,6%). Koszty uzyskania przychodów (2.860 mld zł) wzrosły o 2,8%.
Wynik finansowy na działalności gospodarczej ukształtował się w wysokości 136,1 mld zł, o 1,6%
powyżej uzyskanego w 2013 roku.
Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów są dominującym elementem przychodów
ogółem. W 2014 roku wyniosły one 2.889 mld zł i wzrosły o 2,7% wobec 1,0% rok wcześniej. Koszty
uzyskania tych przychodów zwiększyły się o 2,4%. Wynik ze sprzedaży (134,4 mld zł) wzrósł o 8,8%.
Przychody z pozostałej działalności operacyjnej (53,6 mld zł) zmniejszyły się o 6,3%, a koszty ich
uzyskania wzrosły o 0,2%, co skutkowało spadkiem wyniku na tej działalności do 9,8 mld zł (o 27,4%).
Przychody z działalności finansowej (53,5 mld zł) wzrosły o 12,9%, a koszty o 22,2%. Na działalności tej
poniesiono stratę w wysokości 8,1 mld zł, prawie trzykrotnie wyższą niż rok wcześniej.
Tabela 79 Przychody, koszty i wyniki na poszczególnych rodzajach działalności oraz wyniki brutto i netto
w latach 2013 i 2014 (w mld zł)
2013
2014
Przychody Koszty Wynik Przychody Koszty Wynik
Sprzedaż produktów towarów i materiałów
2.812,0 2.688,5 123,5
2.888,6 2.754,2 134,4
Pozostała działalność operacyjna
57,2
43,7
13,5
53,6
43,8
9,8
Działalność finansowa
47,4
50,4
-3,0
53,5
61,6
-8,1
RAZEM DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
2. 916,6 2.782,6 134,0
2.995,7 2.859,6 136,1
Wynik zdarzeń nadzwyczajnych
x
x
0,1
x
x
0,2
Wynik finansowy brutto
x
x 134,1
x
x 136,3
Wynik finansowy netto
x
x 114,8
x
x 115,0
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG oraz obliczenia DSA MG.
Przyrost przychodów z całokształtu działalności w 2014 roku o 79,1 mld zł był głównie efektem
zwiększenia przychodów zrealizowanych ze sprzedaży (o 76,6 mld zł) oraz w niewielkiej części z
działalności finansowej (o 6,1 mld zł). Na pozostałej działalności operacyjnej odnotowano spadek
przychodów o 3,6 mld zł.
Informacje prezentowane w niniejszym rozdziale dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących
przekracza 9 osób.
92
223
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Przyrost wyniku finansowego na działalności gospodarczej o 2,1 mld zł był wyłącznie efektem
zwiększenia wyniku na działalności podstawowej (o 10,9 mld zł). Na pozostałej działalności operacyjnej
dodatni wynik obniżył się o 3,7 mld zł, a na działalności finansowej nastąpiło pogłębienie ujemnego
salda o 5,1 mld zł.
Wynik finansowy brutto (136,3 mld zł) wzrósł o 1,6%, a jego obciążenia wyniosły 21,3 mld zł. Udział
obciążeń w wyniku brutto wzrósł z 14,4% w roku 2013 do 15,6%.
Wynik finansowy netto wyniósł 115,0 mld zł (wzrost o 0,2%).
Tabela 80 Zmiany przychodów i wyników w roku 2014 w porównaniu z rokiem 2013 w mld zł
1
2013
2014
2
3
Zmiana przychodów
Przychody ze sprzedaży
2. 812,0
2.888,6
Pozostałe przychody operacyjne
57,2
53,6
Przychody finansowe
47,4
53,5
PRZYCHODY Z CAŁOKSZTAŁTU DZIAŁALNOŚCI
2. 916,6
2.995,7
Zmiana wyników
Wynik ze sprzedaży
123,5
134,4
Wynik na pozostałej działalności operacyjnej
13,5
9,8
Wynik na działalności finansowej
-3,0
-8,1
WYNIK NA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
134,0
136,1
Wynik zdarzeń nadzwyczajnych
0,1
0,2
Wynik finansowy brutto
134,1
136,3
Wynik finansowy netto
114,8
115,0
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG oraz obliczenia DSA MG.
Zmiana
mld zł
%
4
5
76,6
-3,6
6,1
79,1
2,7
-6,3
12,9
2,7
10,9
-3,7
-5,1
2,1
0,1
2,2
0,2
8,8
-27,4
x
1,6
100,0
1,6
0,2
Wykres 56 Wyniki finansowe na działalności gospodarczej, brutto i netto w latach 2013 i 2014 (w mld zł)
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG.
Rentowność ze sprzedaży wzrosła do 4,7%, rentowność brutto pozostała bez zmian (4,6%), a
rentowność netto spadła do 3,8%.
224
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wykres 57 Wskaźniki rentowności w latach 2013 i 2014 (w %)
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG.
13.2.2. Nakłady inwestycyjne93 i możliwości ich samofinansowania
Po niewielkim wzroście nakładów inwestycyjnych w 2013 roku (o 3,5%), w 2014 roku nastąpiło istotne
przyspieszenie tempa wzrostu inwestycji do 13,2%.
Tempo wzrostu inwestycji wyprzedzało zarówno tempo wzrostu nadwyżki inwestycyjnej94, jak i środków
finansowych pozostających w dyspozycji podmiotów gospodarczych i w rezultacie skutkowało
zmniejszeniem potencjalnych możliwości ich samofinansowania. Nadwyżka inwestycyjna wzrosła do
239,9 mld zł (o 4,9%), a jej relacja do poniesionych nakładów wyniosła 1,64 wobec 1,77 w roku 2013.
Natomiast środki pozostające w dyspozycji przedsiębiorstw (inwestycje krótkoterminowe) zwiększyły się
do 280,2 mld zł (o 11,6%), a ich relacja do poniesionych nakładów nieznacznie spadła (z 1,94 w roku
2013 do 1,92 w roku 2014).
13.2.3. Zadłużenie, należności, płynność finansowa
Zadłużenie na koniec 2014 roku wyniosło 1.087,2 mld zł (wzrost o 7,8%). Poprawiła się struktura
zadłużenia, zwiększył się udział zadłużenia długoterminowego z 34,4% do 38,2%.
Zadłużenie długoterminowe wyniosło 415,0 mld zł i wzrosło o 19,7%. W zadłużeniu tym dominowały
zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek (290,8 mld zł) stanowiące podobnie jak rok wcześniej 70,1%
ogółu zadłużenia długoterminowego.
W niniejszym rozdziale nakłady inwestycyjne prezentowane są w cenach bieżących, łącznie z wydatkami na zakup
używanych środków trwałych
94 Nadwyżkę inwestycyjną w niniejszym opracowaniu definiuje się jako sumę zysku netto (zysku, a nie wyniku) oraz
amortyzacji.
93
225
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Zadłużenie krótkoterminowe również wzrosło z 662,4 mld zł do 672,2 mld zł (o 1,5%). W zadłużeniu
dominowały zobowiązania z tytułu dostaw i usług (332,2 mld zł), stanowiące 50,2% całości.
Zobowiązania z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń wyniosły 49,6 mld zł i stanowiły
7,5% ogółu zadłużenia krótkoterminowego.
Zmniejszyły się potencjalne możliwości spłaty zadłużenia przychodami osiąganymi ze sprzedaży,
ponieważ tempo wzrostu przychodów (2,7%) nie nadążało za tempem wzrostu zadłużenia (7,8%). W
2013 roku na spłatę zadłużenia należałoby przeznaczyć przychody ze sprzedaży zrealizowane w ciągu
129,2 dni. W 2014 roku okres ten wydłużył się do 135,5 dni.
Należności krótkoterminowe na koniec 2014 roku wyniosły 442,7 mld zł wykazując wzrost o 4,2%.
Należności krótkoterminowe z tytułu dostaw i usług (364,6 mld zł) stanowiły 82,4% ogólnej kwoty
należności krótkoterminowych.
Wzrosły wszystkie wskaźniki płynności finansowej: wskaźnik I stopnia z 38% do 42%, II stopnia z 102%
do 108% oraz III stopnia z 145% do 152%. Wskaźniki płynności finansowej przekraczały dolną granicę
przedziału uznawanego za rekomendowany95.
13.2.4. Sytuacja finansowa w sekcjach gospodarki
Przemysł ogółem
Przychody z całokształtu działalności przemysłu96 w 2014 roku wyniosły 1.387,0 mld zł (wzrost o 1,5%).
Koszty uzyskania tych przychodów wzrosły o 1,9%. Wynik na działalności gospodarczej wyniósł 74,9
mld zł i zmniejszył się o 4,5%
Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów (1.335,6 mld zł) wzrosły o 1,0%, a koszty ich
uzyskania o 1,1%. Wynik ze sprzedaży zwiększył się do 74,8 mld zł (o 0,5%).
Zmiany wyników na innych rodzajach działalności przedsiębiorstw były różnokierunkowe. Wynik
finansowy na pozostałej działalności operacyjnej zwiększył się z 2,1 mld zł do 2,5 mld zł mld zł. Wynik
na operacjach finansowych był ujemny (2,4 mld zł) podczas gdy rok wcześniej dodatni (1,9 mld zł).
Wynik na działalności gospodarczej wyniósł 74,9 mld zł i był niższy o 4,5% od uzyskanego w 2013 roku.
Łączny bezwzględny spadek wyniku na działalności gospodarczej wyniósł 3,5 mld zł, o czym
zdecydowało wyłącznie niekorzystne ukształtowanie się salda działalności finansowej. Na działalności
tej odnotowano ubytek wyniku w wysokości 4,3 mld zł. Na pozostałych rodzajach działalności
odnotowano przyrosty wyników: na działalności podstawowej o 0,4 mld zł i na pozostałej działalności
operacyjnej także o 0,4 mld zł. Wynik finansowy brutto (75,1 mld zł) zmniejszył się o 4,3% a wynik netto
(64,6 mld zł) o 4,0%. Wskaźnik rentowności ze sprzedaży pozostał w wysokości ubiegłorocznej (5,6%.
Spadły natomiast dwa pozostałe wskaźniki: rentowność brutto z 5,7% do 5,4% i rentowność netto z
4,9% do 4,7%.
Za wielkości referencyjne dla wskaźnika płynności I stopnia uznawana jest wielkość przekraczająca 20%, dla wskaźnika II
stopnia – przedział 100% - 120%, a dla wskaźnika III stopnia - przedział 120% - 200%. W zależności od specyfiki branży
wskaźniki mogą kształtować się odmiennie od ogólnych reguł.
96 W skład przemysłu wchodzą cztery sekcje: górnictwo i wydobywanie, przetwórstwo przemysłowe, wytwarzanie i
zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę oraz dostawa wody, gospodarowanie ściekami i
odpadami.
95
226
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Nakłady inwestycyjne (82,3 mld zł) wzrosły o 16,6%, a nadwyżka inwestycyjna (133,0 mld zł) o 5,4%.
Potencjalne możliwości samofinansowania inwestycji; tj. relacja nadwyżki do nakładów zmniejszyły się z
1,79 do 1,62.
Zadłużenie wzrosło do 460,8 mld zł (o 8,4%). Jednocześnie udział zobowiązań długoterminowych
zwiększył się z 31,5% do 35,4%. Potencjalny okres spłaty zadłużenia przychodami ze sprzedaży
wydłużył się (z 115,8 dni do 124,2 dni). Należności krótkoterminowe (201,2 mld zł) wzrosły o 3,9%, a
inwestycje krótkoterminowe (113,6 mld zł) o 13,3%.
Zwiększyły się wskaźniki płynności finansowej: I stopnia z 34% do 38% oraz II stopnia z 101% do
106%.
Sekcje przemysłu
Wzrost przychodów z całokształtu działalności odnotowano w dwóch sekcjach: w przetwórstwie
przemysłowym o 2,5% oraz w dostawie wody, gospodarowaniu ściekami i odpadami o 1,7%. W dwóch
sekcjach przychody spadły: w górnictwie i wydobywaniu o 5,7% oraz w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w
energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę o 1,5%.
Jedynie w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę
dynamika przychodów z całokształtu działalności wyprzedzała dynamikę kosztów. W pozostałych
sekcjach relacja ta była niekorzystna.
Wynik na działalności gospodarczej zwiększył się jedynie w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię
elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (o 21,4%). W pozostałych sekcjach wynik obniżył się: w
przetwórstwie przemysłowym o 7,0%, w górnictwie i wydobywaniu o 68,8%, a w dostawie wody,
gospodarowaniu ściekami i odpadami o 32,1%.
Wzrost przychodów ze sprzedaży podobnie jak przychodów z całokształtu działalności nastąpił także w
dwóch sekcjach: w przemyśle przetwórczym (o 2,8%) oraz w dostawach wody, gospodarowaniu
ściekami i odpadami (o 5,4%). W sekcjach tych wzrosły także wyniki ze sprzedaży, odpowiednio o 7,0%
i o 7,7%. W górnictwie przychody spadły o 9,0%, a w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię
elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę o 6,2%. Spadkowi przychodów towarzyszył jednoczesny
spadek wyników ze sprzedaży odpowiednio o 63,6% oraz o 2,9%.
Poprawa wyniku na pozostałej działalności operacyjnej nastąpiła w górnictwie i wydobywaniu oraz w
wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę. W pierwszej z tych
sekcji dodatni wynik finansowy zwiększył się o 1/3, a w drugiej wynik ujemny zmniejszył się o ok. 55%.
W przemyśle przetwórczym wynik dodatni obniżył się o 30%, a w dostawach wody, gospodarowaniu
ściekami i odpadami o ok. 56%.
Podobnie jak w 2013 roku dodatni wynik na operacjach finansowych wystąpił jedynie w wytwarzaniu i
zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (8,2 mld zł), był on o 64% wyższy
od uzyskanego rok wcześniej. W pozostałych sekcjach wyniki były ujemne, z tym, że w dostawach
wody, gospodarowaniu ściekami i odpadami strata była równa poniesionej w 2013 roku, natomiast w
przemyśle przetwórczym oraz w górnictwie i wydobywaniu nastąpiło znaczące pogłębienie straty, w
pierwszej z tych sekcji ponad dwukrotne, natomiast w drugiej ponad czterokrotne.
Tylko w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę
odnotowano wzrost wyniku finansowego brutto (o 21,4%). W pozostałych trzech sekcjach dodatnie
227
MINISTERSTWO GOSPODARKI
wyniki obniżyły się: w górnictwie i wydobywaniu o ok. 70%, w przetwórstwie przemysłowym o 6,4% i w
dostawach wody, gospodarowaniu ściekami i odpadami o 32,1%.
Nakłady inwestycyjne wzrosły we wszystkich sekcjach przemysłu, najbardziej w dostawach wody,
gospodarowaniu ściekami i odpadami (o 30,2%). W zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę
wodną i gorącą wodę wzrost wyniósł 17,8%, w przemyśle przetwórczym 16,2%, a w górnictwie i
wydobywaniu 5,4%.
Zadłużenie całkowite wzrosło we wszystkich sekcjach. Jedyną sekcją, w której okres potencjalnych
możliwości spłaty zadłużenia przychodami ze sprzedaży uległ skróceniu była dostawa wody,
gospodarowanie ściekami i odpadami. Należności krótkoterminowe zmniejszyły się jedynie w górnictwie
i wydobywaniu.
Wzrost trzech wskaźników płynności finansowej nastąpił w przemyśle przetwórczym oraz w
wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę. W pozostałych
dwóch sekcjach wszystkie wskaźniki płynności obniżyły się.
Wykres 58 Udział sekcji przemysłu w przychodach ogółem, wyniku brutto, nakładach inwestycyjnych i
zadłużeniu przemysłu w 2014 roku (w %)
Sekcja B – Górnictwo i wydobywanie
Sekcja C – Przetwórstwo przemysłowe
Sekcja D – Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę
Sekcja E – Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami, rekultywacja
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG oraz obliczenia DSA MG.
Sekcje pozaprzemysłowe ogółem
Przychody z całokształtu działalności sekcji pozaprzemysłowych w 2014 roku wyniosły 1.608,7 mld zł
(wzrost o 3,8%). Koszty uzyskania tych przychodów zwiększyły się o 3,5%. Wynik na działalności
gospodarczej wyniósł 61,2 mld zł i wzrósł o 10,1%.
Przychody ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów (1.553,0 mld zł) wzrosły o 2,9%, a koszty ich
uzyskania o 2,3%. Wynik ze sprzedaży zwiększył się do 59,6 mld zł (o 21,4%).
228
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wyniki na innych rodzajach działalności przedsiębiorstw były gorsze niż w 2013 roku. Dodatni wynik na
pozostałej działalności operacyjnej zmniejszył się z 11,4 mld zł do 7,3 mld zł, o 36,0%. Natomiast
ujemny wynik na operacjach finansowych zwiększył się z 4,9 mld zł do 5,7 mld zł, o 16,3%.
Wynik na działalności gospodarczej wyniósł 61,2 mld zł i był wyższy o 10,1% od uzyskanego w 2013
roku. Łączny bezwzględny przyrost wyniku na działalności gospodarczej wyniósł 5,6 mld zł, o czym
zdecydowało wyłącznie korzystne ukształtowanie się wyniku na działalności podstawowej. Na
działalności tej odnotowano przyrost wyniku w wysokości 10,5 mld zł. Na pozostałych rodzajach
działalności odnotowano ubytki wyników: na pozostałej działalności operacyjnej o 4,1 mld zł, a na
działalności finansowej 0,8 mld zł. Wynik finansowy brutto (61,2 mld zł) zwiększył się o 10,1%, a wynik
netto (50,4 mld zł) o 6,1%. Wskaźnik rentowności ze sprzedaży wzrósł z 3,3% do 3,8%, a wskaźnik
brutto z 3,6% do 3,8%. Wskaźnik rentowności netto nie uległ zmianie (3,1%).
Nakłady inwestycyjne (63,8 mld zł) wzrosły o 9,1%, a nadwyżka inwestycyjna (106,9 mld zł) o 4,3%.
Potencjalne możliwości samofinansowania inwestycji; tj.relacja nadwyżki do nakładów zmniejszyły się z
1,75 do 1,68.
Zadłużenie wzrosło do 626,4 mld zł (o 7,3%). Jednocześnie udział zobowiązań długoterminowych
zwiększył się z 36,5% do 40,2%. Potencjalny okres spłaty zadłużenia przychodami ze sprzedaży
wydłużył się (z 141,1 dni do 145,2 dni). Należności krótkoterminowe (241,5 mld zł) wzrosły o 4,5%, a
inwestycje krótkoterminowe (166,6 mld zł) o 10,6%.
Nastąpił wzrost wskaźników płynności finansowej: I stopnia z 41% do 44% oraz II stopnia z 103% do
109%.
Wybrane sekcje pozaprzemysłowe
We wszystkich trzech wybranych pozaprzemysłowych sekcjach gospodarki (budownictwo, handel i
naprawy oraz transport i gospodarkę magazynową) miał miejsce wzrost przychodów z całokształtu
działalności oraz wzrost przychodów ze sprzedaży.
W budownictwie przychody ogółem oraz przychody ze sprzedaży wzrosły (odpowiednio o 8,6% i 9,0%).
Dynamika przychodów w obu przypadkach znacząco wyprzedzała dynamikę kosztów, co zaowocowało
istotną poprawą wyników finansowych. Wyniki finansowe ze sprzedaży oraz brutto zwiększyły się o
ponad 70%, a wynik netto podwoił się. Na pozostałej działalności operacyjnej odnotowano wynik
ujemny wobec dodatniego przed rokiem. Odmiennie wyglądała sytuacji w działalności finansowej, gdzie
osiągnięto wynik dodatni wobec ujemnego przed rokiem. Nastąpił widoczny wzrost rentowności na
wszystkich poziomach.
W handlu i naprawach przychody ogółem oraz przychody ze sprzedaży wzrosły o ponad 3%. Dynamika
kosztów była w obu przypadkach mniejsza od dynamiki przychodów, co spowodowało wzrost wyników
finansowych. Wynik ze sprzedaży wzrósł o ponad 15%, a wyniki brutto i netto o ok. 10%. Dodatni wynik
na pozostałej działalności operacyjnej zmniejszył się ponad 20-krotnie, natomiast o ponad 20%
zmniejszył się ujemny wynik na działalności finansowej. Wszystkie wskaźniki rentowności wzrosły.
W transporcie i gospodarce magazynowej zarówno przychody ogółem, jak i przychody ze sprzedaży
wzrosły o ponad 5%. Szybszy wzrost przychodów ze sprzedaży niż kosztów przełożył się na poprawę
wyniku ze sprzedaży o ponad 35%. Natomiast dynamika przychodów ogółem nie nadążała za dynamiką
kosztów, co spowodowało spadek wyniku brutto o ok. 3% i wyniku netto o ok. 6%. Dodatni wynik na
pozostałej działalności operacyjnej obniżył się o ok. 8%, a ujemny wynik na działalności finansowej
229
MINISTERSTWO GOSPODARKI
wzrósł o ok. 70%. Zwiększył się wskaźnik rentowności ze sprzedaży, natomiast obniżyły się wskaźniki
rentowności brutto i netto.
Nakłady inwestycyjne wzrosły we wszystkich trzech badanych sekcjach pozaprzemysłowych,
najbardziej w transporcie i gospodarce magazynowej (o ok. 23%). W budownictwie nakłady zwiększyły
się o ok. 7%, a w handlu naprawach o ok. 3%.
W 2014 roku firmy budowlane utrzymały swoje zadłużenie na poziomie sprzed roku. W firmach
handlowych i transportowych zadłużenie wzrosło, odpowiednio o 4,3% i 11,0%. Potencjalny okres spłaty
zadłużenia przychodami ze sprzedaży został skrócony jedynie w budownictwie.
W badanych agregacjach pozaprzemysłowych wzrosły wszystkie trzy wskaźniki płynności finansowej z
wyjątkiem wskaźnika I stopnia w budownictwie, który nie uległ zmianie. We wszystkich sekcjach
pozaprzemysłowych wskaźniki płynności przekraczały wielkości referencyjne, z wyjątkiem płynności II
stopnia w handlu i naprawach.
Porównanie sytuacji w przemyśle i sekcjach pozaprzemysłowych
Przychody z całokształtu działalności wzrosły w sekcjach pozaprzemysłowych o 3,8%, a w przemyśle o
1,5%. Udział przemysłu w przychodach ogółem obniżył się z 48,8% do 46,3%. Dynamika przychodów w
sekcjach pozaprzemysłowych była szybsza od dynamiki kosztów ich uzyskania, a w przemyśle
wolniejsza. W rezultacie wyniki brutto i netto w pozaprzemysłowych sekcjach gospodarki wzrosły
(odpowiednio o 10,1% i 6,1%), a w przemyśle zmniejszyły się (o 4,3% i 4,0%). Efektem
różnokierunkowych zmian wyników w badanych agregacjach był spadek udziału przemysłu w wyniku
brutto z 58,5% do 55,1% i w wyniku netto z 58,6% do 56,2%.
Wykres 59 Udział przemysłu i sekcji pozaprzemysłowych w przychodach ogółem, wyniku brutto,
nakładach inwestycyjnych i zadłużeniu w 2014 roku (w %)
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG oraz obliczenia DSA MG.
W sekcjach pozaprzemysłowych odnotowano wzrost rentowności ze sprzedaży i rentowności brutto
oraz stabilizację wskaźnika rentowności netto. W przemyśle rentowność ze sprzedaży nie uległa
zmianie, a pozostałe dwa wskaźniki rentowności obniżyły się.
230
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 81 Przychody, wyniki, rentowność - sekcje gospodarki w latach 2013 i 2014
Przychody w
mld zł
a - 2014 rok
b - 2013 rok
OGÓŁEM
Przemysł, z tego:
 górnictwo
 przetwórstwo przemysłowe
 wytwarzanie i
zaopatrywanie w energię
elektryczną, gaz, parę
wodną i gorącą wodę
 dostawa wody,
gospodarowanie ściekami i
odpadami
Sekcje pozaprzemysłowe,
w tym:
a
b
a
b
a
b
a
b
a
Wynik finansowy w mld zł
Rentowność w %
z
ze
ze
poz.
ze
działalogółem sprze- sprze- dział.
brutto netto sprze- brutto netto
ności
daży
daży operac.
daży
fin.
2.995,7 2.888,6 134,4
9,8
-8,1 136,3 115,0
4,7
4,6
3,8
2.916,6 2.812,0 123,5
13,5
-3,0 134,1 114,8
4,4
4,6
3,9
1.387,0 1.335,6
74,8
2,5
-2,4 75,1 64,6
5,6
5,4
4,7
1.366,2 1.322,1
74,4
2,1
1,9 78,5 67,3
5,6
5,7
4,9
56,0
50,5
1,6
1,6
-1,7
1,5
0,6
3,1
2,8
1,0
59,4
55,5
4,4
1,2
-0,8
4,9
3,3
8,0
8,2
5,5
1.099,0 1.075,2
55,0
1,4
-8,7 47,9 41,7
5,1
4,4
3,8
1.072,3 1.046,2
51,4
2,0
-2,1 51,2 44,8
4,9
4,8
4,2
201,3
180,8
16,8
-1,2
8,2 23,8 20,8
9,3 11,8 10,4
b
204,3
192,8
17,3
-2,7
5,0
19,6
16,8
9,0
9,6
8,2
a
30,7
29,1
1,4
0,7
-0,2
1,9
1,5
4,7
6,2
4,9
b
30,2
27,6
1,3
1,6
-0,2
2,8
2,4
4,9
9,1
7,9
a 1.608,7 1.553,0
59,6
7,3
-5,7 61,2
b 1.550,4 1.489,9
49,1
11,4
-4,9 55,6
a
140,8
135,6
6,1
-0,2
0,1
6,0
Budownictwo
b
129,6
124,4
3,5
0,4
-0,5
3,5
a
987,2
972,5
26,8
0,1
-1,9 25,0
Handel i naprawy
b
955,8
939,9
23,2
2,3
-2,4 23,1
a
124,9
119,3
3,3
2,3
-1,7
3,9
Transport i gospodarka
magazynowa
b
118,5
112,7
2,4
2,5
-1,0
4,0
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG oraz obliczenia DSA MG.
50,4
47,5
5,0
2,5
21,3
19,3
3,0
3,2
3,8
3,3
4,5
2,8
2,8
2,5
2,8
2,1
3,8
3,6
4,3
2,7
2,5
2,4
3,1
3,4
3,1
3,1
3,6
2,0
2,2
2,0
2,4
2,7
Nakłady inwestycyjne zwiększyły się w sekcjach pozaprzemysłowych o 9,1%, a w przemyśle o 16,6%.
Udział przemysłu w nakładach inwestycyjnych zwiększył się z 54,7% do 56,3%. W obu agregacjach
zmniejszyły się potencjalne możliwości samofinansowanie inwestycji nadwyżką inwestycyjną.
Zadłużenie ogółem wzrosło w przemyśle o 8,4%, a w sekcjach pozaprzemysłowych o 7,3%. Udział
przemysłu w zadłużeniu zwiększył się z 42,1% do 42,4%. Potencjalny okres spłaty zadłużenia
przychodami ze sprzedaży wydłużył się w obu agregacjach. Także w obu agregacjach nastąpił wzrost
wskaźników płynności finansowej.
13.2.5. Sytuacja finansowa w sektorach własnościowych
Przychody z całokształtu działalności w sektorze prywatnym wzrosły o 3,6% do 2.720,5 mld zł. W nieco
szybszym tempie wzrosły koszty ich uzyskania. Udział przychodów sektora prywatnego w przychodach
ogółem zwiększył się z 90,1% do 90,8%. Wynik na działalności gospodarczej osiągnął poziom 118,5
mld zł (wzrost o 2,6%). Sektor publiczny odnotował spadek przychodów z całokształtu działalności o
5,1% do 275,2 mld zł. Wynik na działalności gospodarczej spadł o 4,9% do 17,6 mld zł.
Jedyną przyczyną poprawy wyniku na działalności gospodarczej oraz wyników brutto i netto w sektorze
prywatnym była działalność podstawowa, na której wynik finansowy zwiększył się o 11,4%. Na
pozostałej działalności operacyjnej dodatni wynik finansowy zmniejszył się, a na działalności finansowej
odnotowano ponad 2-krotne pogłębienie straty. Z kolei w sektorze publicznym o spadku wyniku na
231
MINISTERSTWO GOSPODARKI
działalności gospodarczej oraz wyników brutto i netto zdecydowały działalność podstawowa i pozostała
działalność operacyjna (na działalności finansowej dodatni wynik zwiększył się o ok. 70%).
Zmiany wyników finansowych brutto i netto w obu sektorach własnościowych przebiegały
różnokierunkowo. W sektorze prywatnym wynik brutto wzrósł o 2,7%, a wynik netto o 2,1%. W sektorze
publicznym wyniki obniżyły się odpowiednio o 4,9% oraz o 12,2%. W sektorze prywatnym wzrosła
rentowność ze sprzedaży, nie uległa zmianie rentowność brutto, a rentowność netto obniżyła się. W
sektorze publicznym spadła rentowność ze sprzedaży, nie zmieniła się rentowność brutto, a rentowność
netto spadła.
Nakłady inwestycyjne w sektorze prywatnym wzrosły o 13,5%, a w publicznym o 12,1%. Udział sektora
prywatnego w nakładach zwiększył się z 73,9% do 74,1%. W obu sektorach zmniejszyły się potencjalne
możliwości samofinansowania inwestycji.
Zadłużenie ogółem wzrosło w obu sektorach: w prywatnym o 7,5%, a w publicznym o 9,4%. Również w
obu sektorach wydłużył się potencjalny okres spłaty zadłużenia przychodami ze sprzedaży: w
prywatnym do 129,0 dni, a w publicznym do 205,8 dni. W obu sektorach odnotowano wzrost
wskaźników płynności finansowej z wyjątkiem wskaźnika III stopnia w sektorze publicznym. W obu
sektorach wszystkie wskaźniki płynności przekraczały wielkości referencyjne.
Wykres 60 Udział sektorów własnościowych w przychodach ogółem, wyniku brutto, nakładach
inwestycyjnych i zadłużeniu w 2014 roku (w %)
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG oraz obliczenia DSA MG.
13.2.6. Sytuacja finansowa w przedsiębiorstwach wg wielkości97
Sytuacja finansowa przedsiębiorstw pod względem wielkości nie kształtowała się jednorodnie.
Przychody z całokształtu działalności wzrosły wprawdzie we wszystkich grupach podmiotów lecz relacje
dynamiki przychodów i kosztów ich uzyskania kształtowały się różnie. W podmiotach małych i średnich
przychody rosły szybciej od kosztów, co skutkowało poprawą wyników brutto i netto oraz wskaźników
W przedsiębiorstwach małych liczba pracujących wynosi 10-49 osób, w średnich 50-249 osób, a w dużych powyżej 249
osób.
97
232
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
rentowności brutto i netto. W podmiotach dużych dynamika przychodów nie nadążała za dynamiką
kosztów, co spowodowało spadek wyników brutto i netto oraz rentowności brutto i netto.
W podmiotach małych przychody ogółem wzrosły o 5,3%, w tempie szybszym od wzrostu kosztów.
Wynik na działalności gospodarczej ukształtował się w wysokości 23,6 mld zł (wzrost o 12,4% w
porównaniu z rokiem 2013). Przychody ze sprzedaży wzrosły o 5,8%, w tempie znacznie szybszym od
wzrostu kosztów. Wynik ze sprzedaży (21,7 mld zł) zwiększył się o 17,3%. Wynik na pozostałej
działalności operacyjnej był dodatni (3,9 mld zł), o ok. 18% wyższy od osiągniętego rok wcześniej.
Ujemny wynik na działalności finansowej był 2,5-krotnie wyższy niż w 2013 roku. Wynik brutto wzrósł do
23,6 mld zł (o 11,8%), a wynik netto do 20,3 mld zł (o 10,9%). Wzrosły wszystkie wskaźniki rentowności.
W podmiotach średnich przychody ogółem wzrosły o 0,5%. Dynamika przychodów wyprzedzała
dynamikę kosztów, co zaowocowało istotnym wzrostem wyniku na działalności gospodarczej do 34,2
mld zł (o 12,1%). Przychody ze sprzedaży wzrosły o 0,9%, w tempie znacznie wyższym od wzrostu
kosztów. Wynik ze sprzedaży 31,2 mld zł wzrósł o 17,7%. Dodatni wynik na pozostałej działalności
operacyjnej zmniejszył się o ok. 18%. Zmniejszyła się (o ok. 5%) strata na działalności finansowej.
Wynik finansowy brutto zwiększył się do 34,2 mld zł (o ok. 13%), a wynik netto do 29,3 mld zł (o ok.
14%). Znacznie zwiększyła się rentowność na wszystkich poziomach.
Tabela 82 Przychody, wyniki, rentowność - sektory własności i przedsiębiorstwa wg wielkości w latach
2013 i 2014
Przychody w mld zł
a - 2014 rok
b - 2013 rok
OGÓŁEM
ogółem
a 2.995,7
b 2.916,6
Wynik finansowy w mld zł
Rentowność w %
z
ze
poz.
ze
działalsprzedaż sprze- dział.
brutto netto sprze- brutto netto
ności
daży operac.
daży
fin.
2.888,6 134,4
9,8
-8,1 136,3 115,0
4,7
4,6
3,8
2.812,0 123,5
13,5
-3,0 134,1 114,8
4,4
4,6
3,9
Z poz. ogółem przypada na:
 sektor prywatny
 sektor publiczny
Z poz. ogółem przypada na:
a 2.720,5
b 2.626,6
a
275,2
b
290,0
2.644,7
2.544,7
243,9
267,3
126,8
113,8
7,6
9,7
5,7
8,2
4,1
5,3
-14,0
-6,5
5,9
3,5
118,7 101,3
115,6 99,2
17,6 13,7
18,5 15,6
a
509,5
491,8
21,7
3,9
-2,0 23,6
b
483,8
465,0
18,5
3,3
-0,8 21,1
a
750,9
727,1
31,2
5,1
-2,1 34,2
 przedsiębiorstwa średnie
b
747,3
720,7
26,5
6,2
-2,2 30,4
a 1.735,3
1.669,7
81,5
0,8
-4,0 78,5
 przedsiębiorstwa duże
b 1.685,5
1.626,3
78,5
4,0
0,0 82,6
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG oraz obliczenia DSA MG.
 przedsiębiorstwa małe
20,3
18,3
29,3
25,8
65,4
70,7
4,8
4,5
3,1
3,6
4,4
4,4
6,4
6,4
3,7
3,8
5,0
5,4
4,4
4,0
4,3
3,7
4,9
4,8
4,6
4,4
4,6
4,1
4,5
4,9
4,0
3,8
3,9
3,5
3,8
4,2
W przedsiębiorstwach dużych przychody ogółem wzrosły o 3,0%, w tempie wolniejszym od wzrostu
kosztów. W rezultacie obniżył się wynik na działalności gospodarczej oraz wyniki brutto i netto.
Przychody ze sprzedaży zwiększyły się o 2,7%, a tempo ich wzrostu wyprzedzało tempo wzrostu
kosztów, co spowodowało wzrost wyniku ze sprzedaży o 3,8%. Pięciokrotnie zmniejszył się dodatni
wynik na pozostałej działalności operacyjnej. Obniżył się także wynik na działalności finansowej. Wynik
na działalności gospodarczej wyniósł 78,3 mld zł i również był niższy niż rok wcześniej o 5,1%. Obniżyły
się także wyniki brutto i netto, odpowiednio o 5,0% i 7,5%. Przyczyną spadku wyniku na działalności
gospodarczej oraz wyników brutto i netto było istotne pogorszenie wyników na pozostałej działalności
operacyjnej oraz działalności finansowej. Wskaźnik rentowności ze sprzedaży wzrósł. Obniżyły się
natomiast wskaźniki rentowności brutto i netto.
233
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Nakłady inwestycyjne wzrosły we wszystkich grupach podmiotów, najszybciej w podmiotach dużych (o
17,2%). W podmiotach małych wzrost wyniósł 8,9%, a średnich 4,0%.
Zadłużenie wzrosło we wszystkich grupach podmiotów: w małych o 15,6%, w średnich o 2,0% a w
dużych o 8,2%. Potencjalne możliwości spłaty zadłużenia przychodami ze sprzedaży zmniejszyły się we
wszystkich grupach podmiotów.
We wszystkich grupach przedsiębiorstw wzrosły wszystkie wskaźniki płynności finansowej
przekraczając jednocześnie wielkości referencyjne.
Wykres 61 Udział podmiotów wg wielkości w przychodach ogółem, wyniku brutto, nakładach
inwestycyjnych i zadłużeniu w 2014 roku (w %)
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG oraz obliczenia DSA MG.
Wśród firm niefinansowych funkcjonujących na polskim rynku zdecydowanie pod względem wielkości
przychodów ze sprzedaży od wielu lat dominuje Polski Koncern Naftowy Orlen SA GK, którego
przychody przekraczają sumę przychodów trzech kolejnych firm z listy dziesięciu największych. Lista
dziesięciu największych firm pod względem przychodów jest bardzo stabilna. W latach 2009-2011
występowały na niej te same firmy, a zmiany ich kolejności były nieznaczne. W 2012 roku do czołowej
dziesiątki dołączyła grupa Eurocash SA GK, eliminując z niej firmę Fiat Auto Poland SA. W 2013 roku
firma Fiat Auto Poland SA wróciła do czołowej dziesiątki kosztem Telekomunikacji Polskiej SA GK.
Natomiast w roku 2014 do czołówki dołączył Arcelor Mittal Poland SA kosztem Grupy Metro AG w
Polsce. Tylko w pięciu z listy dziesięciu największych firm nastąpił w roku 2014 wzrost przychodów ze
sprzedaży. Udział dziesięciu największych firm w przychodach ze sprzedaży ogółu przedsiębiorstw w
latach 2009-2012 zwiększał się corocznie z 9,8% do 12,2%. W roku 2013 nastąpił spadek udziału do
11,6%, a w 2014 do 10,9%. Spadkową tendencję wykazuje także udział największych dziesięciu firm
pod względem zysku netto w zysku netto ogółu podmiotów z 16,9% w roku 2012 do 12,5% w roku 2013
i 10,7% w roku 2014.
234
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 83 Dziesięć największych firm pod względem przychodów ze sprzedaży oraz osiągniętego zysku
netto w 2014 roku (mln zł)*
Przychody
L.p
Nazwa
2
3
Polski Koncern Naftowy ORLEN SA
GK, Płock
Jeronimo Martins Polska SA, Kostrzyn
PGNiG SA GK, Warszawa
4
Grupa Lolos SA GK, Gdańsk
1
5
6
7
8
Grupa Kapitałowa PGE SA GK,
Warszawa
KGHM Polska Miedź SA GK, Lubin
Tauron Polska Energia SA GK,
Katowice
Eurocash SA GK, Poznań
Lp
Nazwa
Wynik
netto
mln zł
zmiana
%
106.832
-6,0
1
35.892
34.304
9,2
7,1
2
3
28.502
-0,2
4
28.137
-6,7
5
Energa SA GK, Gdańsk
20.492
-15,0
6
Enea SA GK, Poznań
909
18 441
-3,6
7
Asseco Poland SA GK, Rzeszów
649
16.964
2,6
8
9
mln zł
Grupa Kapitałowa PGE SA GK,
Warszawa
PGNiG SA GK, Warszawa
KGHM Polska Miedź SA GK, Lubin
Tauron Polska Energia SA GK,
Katowice
Polskie Sieci Elektroenergetyczne
SA, Konstancin- Jeziorna
Mondi Świecie SA GK, Świecie
3.657
2.822
2.451
1.186
1.006
616
Fiat Auto Poland SA, Bielsko=Biała
13.336
1,0 9
560
Arcelor Mittal Poland Sa, Dąbrowa
10
12.857
5,3 10 Orange Polska SA GK, Warszawa
536
Górnicza
Razem (1 do 10)
315.757
x
Razem (1 do 10)
14.392
* Nie wszystkie firmy podały wyniki finansowe netto. W powyższej tabeli uwzględniono dziesięć największych firm spośród
tych, które podały tę informację.
Źródło: Lista 500, Rzeczpospolita z 13 maja 2015 roku.
Sytuacja finansowa w I kwartale 2015 roku98
Poprawą koniunktury gospodarczej w I kwartale 2015 roku przełożyła się również na poprawę kondycji
finansowej podmiotów gospodarczych. Przychody z całokształtu działalności (592,3 mld zł) wzrosły o
4,6%, w tempie szybszym od kosztów. Wynik na działalności gospodarczej (28,4 mld zł) był wyższy o
11,0%. Przychody ze sprzedaży (575,7 mld zł) wzrosły o 4,2%, także w tempie szybszym od kosztów,
co skutkowało wzrostem wyniku ze sprzedaży do 28,2 mld zł (o 13,8%). Wynik finansowy brutto
ukształtował się w wysokości 28,4 mld zł (wzrost o 10,8%), a wynik netto 23,3 mld zł (wzrost o 9,7%).
Zwiększyły się wszystkie wskaźniki rentowności: ze sprzedaży do 4,9%, brutto do 4,8, a netto do 3,9%.
Nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw wyniosły 22,7 mld zł i wzrosły o 16,2%. To z kolei wpłynęło na
zmniejszenie potencjalnych możliwości samofinansowania inwestycji nadwyżką inwestycyjną.
98
Dotyczy podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 49 osób.
235
Tabela 84 Inwestycje (łącznie z zakupem używanych środków trwałych) i potencjalne możliwości ich finansowania nadwyżką inwestycyjną, zadłużenie i
potencjalny czas jego spłaty, należności oraz płynność finansowa w sekcjach gospodarki w latach 2013 i 2014
NadZysk AmortyNakłady
wyżka
netto zacja
inwest.*
(2+3)
a - 2014 rok b - 2013 rok
4:5
Zadłużenie
w mld zł
1
OGÓŁEM
Przemysł, z tego:
- górnictwo i wydobywanie
2
3
z tego
długo- krótkotermin. termin.
w mld zł
4
5
6
7
8:7
Należ- Inwes- Płynność finansowa
Ilość ności tycje
I
II
III
dni krótk. krótk.
%
8
9
10
w mld zł
11
%
12
13
14
15
16
a
147,1
92,8
239,9
146,1
1,64 1 087,2
415,0
672,2
38,2 135,5
442,7
280,2
42
108
152
b
140,5
88,2
228,7
129,1
1,77 1 009,0
346,6
662,4
34,4 129,2
424,9
251,0
38
102
145
a
80,3
52,7
133,0
82,3
1,62
460,8
163,0
297,8
35,4 124,2
201,2
113,6
38
106
x
b
76,8
49,4
126,2
70,6
1,79
425,2
133,8
291,4
31,5 115,8
193,7
100,3
34
101
x
a
3,3
6,1
9,4
7,8
1,21
26,7
8,0
18,7
30,0 190,3
7,1
3,3
18
56
86
b
4,1
4,3
8,4
7,4
1,14
22,6
5,3
17,3
23,5 146,6
7,4
4,9
28
71
111
a
53,8
32,4
86,2
45,8
1,88
331,8
96,5
235,3
29,1 111,1
165,0
79,8
34
104
158
b
52,0
31,2
83,2
39,4
2,11
317,0
84,4
232,6
26,6 109,1
158,9
68,6
29
98
150
- wytwarzanie i zaopatrywanie w energię
elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę
a
21,4
10,9
32,3
21,8
1,48
85,6
49,1
36,5
57,4 170,4
24,4
24,6
67
134
174
b
18,0
10,7
28,7
18,5
1,55
69,6
34,9
34,7
50,1 130,0
22,8
21,1
61
127
165
- dostawa wody, gospodarowanie ściekami i
odpadami
a
1,8
3,3
5,1
6,9
0,74
16,7
9,4
7,3
56,3 206,6
4,7
5,9
81
146
163
b
2,7
3,2
5,9
5,3
1,11
16,0
9,2
6,8
57,5 208,7
4,6
5,7
84
152
169
a
66,8
40,1
106,9
63,8
1,68
626,4
252,0
374,4
40,2 145,2
241,5
166,6
44
109
x
b
63,7
38,8
102,5
58,5
1,75
583,8
212,8
371,0
36,5 141,1
231,2
150,7
41
103
x
a
7,3
2,5
9,8
4,4
2,23
68,7
19,1
49,6
27,8 182,4
33,6
21,5
43
111
159
b
6,3
2,6
8,9
4,1
2,17
68,7
21,2
47,3
30,9 198,8
31,8
20,3
43
110
162
a
26,9
10,6
37,5
15,6
2,40
218,9
38,7
180,2
17,7
81,0
103,2
43,9
24
82
137
b
24,1
9,8
33,9
15,1
2,25
209,8
33,5
176,3
16,0
80,4
99,9
40,9
23
80
134
a
5,0
7,1
12,1
18,7
0,65
69,9
40,8
29,1
58,4 210,9
19,5
19,0
65
132
144
b
5,1
6,5
11,6
15,2
* łącznie z zakupem używanych środków trwałych
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG oraz obliczenia DSA MG.
0,76
63,0
30,8
32,2
48,9 201,2
18,6
17,5
54
112
121
- przetwórstwo przemysłowe
Sekcje pozaprzemysłowe , w tym:
Budownictwo
Handel i naprawy
Transport i gospodarka magazynowa
Tabela 85 Inwestycje (łącznie z zakupem używanych środków trwałych) i potencjalne możliwości ich finansowania nadwyżką inwestycyjną, zadłużenie i
potencjalny czas jego spłaty, należności oraz płynność finansowa w sektorach własnościowych i przedsiębiorstwach wg wielkości w latach 2013 i 2014
NadZysk AmortyNakłady
wyżka
netto zacja
inwest.*
(2+3)
a - 2014 rok b - 2013 rok
4:5
Zadłużenie
6
7
w mld zł
1
OGÓŁEM
2
3
4
z tego
długo- krótkotermin. termin.
w mld zł
5
8:7
Ilość
dni
%
8
9
10
Należ- Inwes- Płynność finansowa
ności tycje
krótk. krótk.
I
II
III
w mld zł
11
12
13
%
14
15
16
a
147,1
92,8
239,9
146,1
1,64 1 087,2
415,0
672,2
38,2 135,5
442,7
280,2
42
108
152
b
140,5
88,2
228,7
129,1
1,77 1 009,0
346,6
662,4
34,4 129,2
424,9
251,0
38
102
145
a
128,5
74,7
203,2
108,2
1,88
947,8
337,5
610,3
35,6 129,0
408,2
226,6
37
104
149
b
122,7
71,9
194,6
95,3
2,04
881,6
281,6
600,0
31,9 124,7
387,6
200,5
33
98
142
a
18,6
18,1
36,7
37,9
0,97
139,4
77,5
61,9
55,6 205,8
34,5
53,6
87
142
174
b
17,8
16,3
34,1
33,8
1,01
127,4
65,0
62,4
51,0 171,6
37,3
50,5
81
141
178
a
26,7
9,2
35,9
15,9
2,26
189,7
70,0
119,7
36,9 138,9
87,8
55,2
46
119
166
b
24,8
8,4
33,2
14,6
2,27
164,1
54,8
109,3
33,4 127,0
78,6
47,9
44
116
162
a
36,9
19,5
56,4
31,2
1,81
275,8
96,6
179,2
35,0 136,6
121,5
70,5
39
107
153
b
33,3
18,9
52,2
30,0
1,74
270,3
91,7
178,6
33,9 135,0
121,5
66,5
37
105
151
a
83,5
64,1
147,6
99,0
1,49
621,7
248,4
373,3
40,0 134,0
233,4
154,5
41
104
146
b
82,4
60,9
143,3
84,5
1,70
574,6
200,1
374,5
34,8 127,2
224,8
136,6
36
97
137
Z poz. ogółem przypada na:
- sektor prywatny
- sektor publiczny
Z poz. ogółem przypada na:
- przedsiębiorstwa małe
- przedsiębiorstwa średnie
- przedsiębiorstwa duże
* łącznie z zakupem używanych środków trwałych
Źródło: Sprawozdania finansowe F-01 z bazy danych Insigos MG oraz obliczenia DSA MG.
MINISTERSTWO GOSPODARKI
13.3. Nakłady inwestycyjne i polskie inwestycje zagraniczne
13.3.1. Nakłady inwestycyjne
Nakłady inwestycyjne należą do kategorii ekonomicznych najbardziej wrażliwych na zmiany
koniunktury, charakteryzujących się dużą zmiennością dynamiki w kolejnych latach.
Po wysokim wzroście nakładów inwestycyjnych w 2011 roku (o ponad 10%), w dwóch kolejnych latach
odnotowano spadek nakładów. Widoczną poprawę sytuacja zaobserwowano dopiero w roku 2014 kiedy
to inwestycje wzrosły o ponad 8%.
Nakłady inwestycyjne w 2014 roku wyniosły 248,9 mld zł (rok wcześniej 231,2 mld zł). W ich strukturze
(w cenach bieżących) dominowały wydatki na budynki i budowle (57,0% wobec 58,8% w 2013 roku).
Udział nakładów na maszyny i urządzenia stanowił 31,3% wobec 30,8%, a na środki transportu 10,8%
wobec 9,5%.
Wykres 62 Zmiany nakładów inwestycyjnych w latach 2010-2014 w % w stosunku do roku poprzedniego
(ceny stałe)
Źródło: Roczniki Statystyczne GUS, Biuletyny Statystyczne GUS.
O ile w latach 2011 i 2012 kierunek zmian nakładów inwestycyjnych ogółem i nakładów realizowanych
przez podmioty o liczbie pracujących powyżej 49 osób był identyczny, o tyle w roku 2013 sytuacja
uległa zmianie. Spadkowi nakładów ogółem towarzyszył wzrost nakładów w podmiotach o liczbie
pracujących powyżej 49 osób. W 2014 roku kierunek zmian nakładów ogółem oraz w podmiotach o
liczbie pracujących powyżej 49 osób ponownie był identyczny, z tym że tempo wzrostu nakładów w
drugiej grupie analizowanych podmiotów było prawie dwukrotnie wyższe niż w całej zbiorowości
statystycznej.
238
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Nakłady inwestycyjne w podmiotach powyżej 49 pracujących99 w 2014 roku wyniosły 120,0 mld zł (w
2013 roku 104,1 mld zł). W strukturze nakładów dominowały wydatki na maszyny i urządzenia (45,9%
wobec 46,6% w 2013 roku). Nakłady na budynki i budowle stanowiły 40,8% wobec 41,3%, a na środki
transportu 12,0% wobec 11,3%.
Tabela 86 Nakłady inwestycyjne w latach 2009-2014 w mld zł
Lata
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Nakłady na środki trwałe
w tym
Ogółem
Razem
budynki i
maszyny i
środki
budowle
urządzenia
transportu
w pełnej zbiorowości podmiotów
218,6
218,4
130,3
66,6
20,1
217,3
217,2
134,2
60,4
21,1
243,3
243,2
148,4
70,0
22,7
237,6
237,2
145,5
69,9
20,4
231,2
231,1
136,0
71,0
22,0
248,9
248,7
141,8
77,9
26,8
w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących pow. 49 osób
94,1
94,0
38,9
46,2
8,1
89,2
89,2
37,5
40,6
10,1
99,9
99,8
39,1
47,1
12,4
99,7
99,6
40,5
47,3
11,0
104,1
104,0
43,0
48,5
11,8
120,0
119,8
49,0
55,1
14,4
Pozostałe
nakłady
0,2
0,1
0,1
0,4
0,1
0,2
0,1
0,0
0,1
0,1
0,1
0,2
Źródło: Roczniki Statystyczne GUS, Biuletyny Statystyczne GUS.
W cenach bieżących nakłady wzrosły o 15,3%. Wzrost dotyczył wszystkich siedmiu analizowanych
sekcji gospodarki. Najwyższy wzrost miał miejsce w dostawie wody, gospodarowaniu ściekami i
odpadami (o 28,4%) oraz w transporcie i gospodarce magazynowej (o 25,5%).
Tabela 87 Nakłady inwestycyjne w poszczególnych sekcjach gospodarki w mld zł, ceny bieżące
Wyszczególnienie
2013
Gospodarka
Przemysł w tym:
- Górnictwo i wydobywanie
- Przetwórstwo przemysłowe
- Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę
- Dostawa wody, gospodarowanie ściekami i odpadami,
rekultywacja
Budownictwo
Handel i naprawy
Transport i gospodarka magazynowa
*wskaźniki dynamiki liczono z wielkości w mln zł
Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS.
2014
104,1
62,6
7,1
33,7
17,4
120,0
74,1
7,5
39,7
21,2
Dynamika
2014/2013 *
115,3
118,3
104,4
117,8
122,2
4,4
5,7
128,4
2,1
10,1
13,4
2,4
10,3
16,8
116,7
102,3
125,5
Na 22 badane działy przetwórstwa przemysłowego wzrost inwestycji w 2014 roku odnotowano w
szesnastu (przed rokiem w dwunastu). W największym stopniu nakłady wzrosły w produkcji: skór i
wyrobów skórzanych (ponad trzykrotnie), koksu i produktów rafinacji ropy naftowej (prawie o 65%),
komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (o ponad 50%) oraz wyrobów tekstylnych i mebli (w
obu przypadkach o ponad 40%). Najgłębsze spadki nastąpiły w produkcji napojów (o 3,1%) oraz
produkcji wyrobów z drewna, korka i wikliny (o 3,0%).
Informacje zamieszczone w dalszej części niniejszego rozdziału dotyczą inwestycji przedsiębiorstw, w których liczba
pracujących przekracza 49 osób. Dane dla sekcji gospodarki i działów na podstawie klasyfikacji PKD 2007.
99
239
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 88 Nakłady inwestycyjne w przemyśle przetwórczym wg działów PKD w mln zł
Wyszczególnienie
Przetwórstwo przemysłowe, w tym produkcja:
− art. spożywczych
− napojów
− wyrobów tytoniowych
− wyrobów tekstylnych
− odzieży
− skór i wyrobów skórzanych
− wyrobów z drewna, korka i wikliny
− papieru i wyrobów z papieru
− poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników
informacji
− koksu i produktów rafinacji ropy naftowej
− chemikaliów i wyrobów chemicznych
− wyrobów farmaceutycznych
− wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych
− wyrobów z surowców niemetalicznych
− metali
− wyrobów z metali
− komputerów , wyrobów elektronicznych i optycznych
− urządzeń elektrycznych
− maszyn i urządzeń
− pojazdów samochodowych, przyczep, naczep
− pozostałego sprzętu transportowego
− mebli
Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS.
2013
2014
Dynamika
2014/2013
Struktura
w 2014 r.
33.671
4.976
1.120
550
219
88
42
1.083
2.123
39.680
6.510
1.086
603
318
110
129
1.051
2.120
117,8
130,8
96,9
109,6
145,7
125,5
308,4
97,0
99,9
100,0
16,4
2,7
1,5
0,8
0,3
0,3
2,6
5,3
337
426
126,4
1,1
1.578
2.229
330
3.282
1.973
1.169
2.389
558
1.599
1.272
4.483
717
891
2.601
2.991
376
3.227
1.935
1.264
2.509
849
1.571
1.564
5.683
845
1.268
164,8
134,2
113,9
98,3
98,1
108,2
105,0
152,1
98,2
123,0
126,8
117,8
142,3
6,6
7,5
0,9
8,1
4,9
3,2
6,3
2,1
4,0
3,9
14,3
2,1
3,2
W I kwartale 2015 roku nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw w cenach stałych wzrosły o 14,6% wobec
wzrostu o 16,3% rok wcześniej. W cenach bieżących wzrost wyniósł 16,2%. Wzrost (w cenach
bieżących) odnotowano w czterech spośród siedmiu badanych sekcji: w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w
energię elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę (o 76,1%), w dostawach wody, gospodarowaniu
ściekami i odpadami (o 35,0%) oraz w przemyśle przetwórczym i budownictwie (w obu przypadkach po
ok. 19%). W górnictwie i wydobywaniu nakłady spadły o ok. 20%, a w handlu i naprawach oraz w
transporcie i gospodarce magazynowej po ok. 10%.
W 2014 roku nastąpił wzrost liczby rozpoczętych zadań inwestycyjnych (o 2,1%). Jednocześnie spadła
wartość kosztorysowa rozpoczynanych zadań (o 0,9%).
Na siedem badanych sekcji gospodarki wzrost wartości kosztorysowej odnotowano jedynie w
przetwórstwie przemysłowym (o 23,7%), a w budownictwie wartość kosztorysowa rozpoczynanych
zadań pozostała w wysokości z 2013 roku. W pięciu sekcjach nastąpił spadek, najgłębszy w górnictwie i
wydobywaniu ( o ponad 50%) oraz w transporcie i gospodarce magazynowej (o ponad 15%).
Spośród prezentowanych przez GUS siedemnastu działów przemysłu przetwórczego, w dwunastu
wartość kosztorysowa wzrosła, a w pięciu – spadła. Najwyższy wzrost dotyczy produkcji: pojazdów
samochodowych (ponad 80%), wyrobów z metali (ponad 70%), chemikaliów i wyrobów chemicznych,
wyrobów farmaceutycznych oraz komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (we wszystkich
trzech przypadkach o ponad 57%). Natomiast najgłębsze spadki miały miejsce w produkcji: koksu i
produktów rafinacji ropy naftowej (prawie o 60%), napojów (ponad 45%) oraz pozostałego sprzętu
transportowego (ponad 25%).
240
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 89 Inwestycje rozpoczęte w poszczególnych sekcjach gospodarki
Wyszczególnienie
Gospodarka
Przemysł w tym:
Górnictwo i wydobywanie
Przetwórstwo przemysłowe
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię
elektryczną, gaz i wodę
Dostawa wody, gospodarowanie
ściekami i odpadami, rekultywacja
Budownictwo
Handel i naprawy
Transport i gospodarka magazynowa
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
2011
2012
2013
2014
160.017
51.504
129.921
28.336
824
1.747
17.687
12.329
106.351
11.733
5.059
2.528
649
396
4.293
3.628
1.634
13.245
156.950
44.039
121.483
29.317
858
2.492
19.334
12.612
96.250
11.995
5.041
2.217
559
318
3.776
4.383
1.621
5.041
180.796
49.776
137.324
33.398
830
2.580
16.405
13.450
114.796
14.705
5.293
2.663
464
239
7.365
4.142
2.481
6.983
184.662
49.350
141.185
33.826
556
1.232
16.056
16.633
119.127
13.305
5.446
2.656
421
239
7.665
3.929
2.732
5.890
Dynamika
2014/2013
102,1
99,1
102,8
101,3
67,0
47,8
97,9
123,7
103,8
90,5
102,9
99,7
90,7
100,0
104,1
94,9
110,1
84,3
a/ liczba nowych zadań inwestycyjnych,
b/ wartość kosztorysowa nowo rozpoczętych inwestycji w cenach bieżących w mln zł
Źródło: Biuletyny Statystyczne GUS.
W 2012 roku sytuacja ekonomiczna Polski w porównaniu z rokiem 2011 uległa istotnemu pogorszeniu.
Nastąpiło widoczne obniżenie tempa wzrostu gospodarczego i spadek nakładów inwestycyjnych,
któremu towarzyszył spadek popytu na kredyt inwestycyjny. Zadłużenie przedsiębiorstw z tytułu
kredytów inwestycyjnych obniżyło się o 2,9%. W nieco mniejszym stopniu zmniejszyło się zadłużenie z
tytułu kredytów obrotowych (o 1,9%).
Tabela 90 Kredyty i depozyty przedsiębiorstw w latach 2011-2015 w mld zł
12.
2011
1
2
264,5
Kredyty dla firm, w tym:
105,4
- operacyjne
84,0
- inwestycyjne, z tego:
47,5
- MSP
36,5
- duże podmioty
48,3
- na nieruchomości
206,0
Depozyty firm
Źródło: Komisja Nadzoru Finansowego.
12.
2012
3
272,2
103,4
81,6
47,2
34,4
51,2
191,3
12.
2013
4
278,0
109,3
87,0
50,5
36,5
49,6
209,7
03.
2014
5
286,5
114,2
88,4
51,2
37,2
50,6
197,2
12.
2014
6
300,9
112,7
96,1
53,3
42,8
51,2
229,4
03.
2015
7
308,3
117,8
98,0
54,6
43,7
50,5
219,0
Dynamika w %
4:3
6:4
7:5
8
102,1
105,7
106,6
107,0
106,1
96,9
109,6
9
108,2
103,1
110,5
105,5
117,3
103,2
109,4
10
107,6
103,2
110,9
106,6
117,5
99,8
111,1
W 2013 roku tempa wzrostu gospodarczego w porównaniu z rokiem 2012 nieznacznie zmniejszyło się.
Jednak z kwartału na kwartał dynamika PKB przyspieszała, co przekładało się na zwiększenie
skłonności do inwestowania i wzrostu popytu na kredyt inwestycyjny. Na koniec 2013 roku zadłużenie
przedsiębiorstw z tytułu kredytów inwestycyjnych zwiększyło się o 6,6%, w tempie wyprzedzającym
przyrost zadłużenia z tytułu kredytów operacyjnych.
W roku 2014 korzystne tendencje zaobserwowane w 2013 roku były kontynuowane. Relatywnie
wysokiemu wzrostowi PKB oraz nakładów inwestycyjnych towarzyszyło zwiększone zapotrzebowane na
kredyt inwestycyjny. W ciągu roku zadłużenie z tytułu kredytów inwestycyjnych wzrosło o 10,5%, a
kredytów eksploatacyjnych o 3,1%. Podobnie kształtowała się sytuacja w I kwartale 2015 roku.
241
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż zadłużenie sektora MSP z tytułu kredytów inwestycyjnych jest wyższe
od zadłużenia podmiotów dużych (odpowiednio 53,3 mld zł i 42,8 mld zł na koniec 2014 roku).
Wykres 63 Zmiany nakładów inwestycyjnych podmiotów gospodarczych (ceny bieżące) oraz zadłużenia
przedsiębiorstw z tytułu kredytów inwestycyjnych w latach 2012-2015 w % w stosunku do roku
poprzedniego
* Dane za okres I-III 2015 roku dotyczą przedsiębiorstw, w których liczba pracujących przekracza 49 osób
Źródło Roczniki Statystyczne GUS, Biuletyny Statystyczne GUS, dane Komisji Nadzoru Finansowego, obliczenia DSA MG.
13.3.1.
Polskie inwestycje zagraniczne
Polscy przedsiębiorcy coraz częściej decydują się na podejmowanie działalności poza granicami kraju.
Przez długi czas ograniczali się oni jednak do działalności eksportowej. Wraz ze zmianami
gospodarczymi, które dokonywały się od początku transformacji i przyniosły ze sobą wzrost
przedsiębiorczości oraz zwiększenie udziału sektora prywatnego w gospodarce, polskie firmy zaczęły
także inwestować za granicą. Duży wpływ na otwarcie się polskich firm na rynki zagraniczne miała
współpraca z zagranicznymi partnerami, a także zaangażowanie zagranicznego kapitału w Polsce.
Dzięki temu polscy przedsiębiorcy mieli okazję obserwować działania związane z zarządzaniem
przedsiębiorstwem, budową pozycji w oparciu o know-how oraz nowoczesne technologie. Umocnienie
pozycji na rynku krajowym zachęciło wielu z nich do realizacji bardziej odważnych strategii,
obejmujących również ekspansję kapitałową. Przejawem zwiększonego zainteresowania rynkami
zagranicznymi jest coraz bardziej widoczne zaangażowanie polskich firm w realizowane tam fuzje,
przejęcia, działalność w ramach oddziałów, filii, czy w końcu, budowa zakładów produkcyjnych. Istotny
wpływ na zwiększenie obecności polskich firm na zagranicznych rynkach miała akcesja Polski do Unii
Europejskiej. Mimo iż w dalszym ciągu obserwowana jest znaczna koncentracja działalności
inwestycyjnej na rynku europejskim, nie brakuje firm, które inwestują na innych kontynentach: w Azji,
obu Amerykach, czy Afryce. Dzięki tym inwestycjom Polska stała się jednym z największych inwestorów
zagranicznych wśród nowych państw członkowskich Unii Europejskiej (UE-12), a skumulowana wartość
polskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniosła na koniec 2013 roku ok. 20,6 mld EUR.
Do 2000 roku (z wyjątkiem roku 1998) wartość polskich inwestycji bezpośrednich za granicą nie
przekraczała 50 mln EUR rocznie. Z roku na rok zwiększało się jednak zaangażowanie kapitałowe
polskich firm na rynkach zagranicznych, w rezultacie czego wartość polskich BIZ wzrosła ze 144 mln
242
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
EUR w 2002 roku do 2,3 mld EUR w 2005 roku. Najwyższą, jak dotąd, wartość polskich BIZ,
odnotowano w 2006 roku. Była ona m.in. wynikiem transakcji związanej z zakupem rafinerii w
Możejkach przez PKN Orlen, do roku 2012 największej polskiej inwestycji zagranicznej100. Odpływ
polskiego kapitału w postaci BIZ wyniósł wówczas ponad 6 mld EUR.
W kryzysowych latach 2008-2009 część polskich przedsiębiorstw ograniczała prowadzone dotychczas
inwestycje, podczas gdy inne postrzegały lata kryzysu jako szansę do podejmowania nowych, niekiedy
ryzykownych, projektów inwestycyjnych. Wiele z nich miało charakter fuzji lub przejęć. Zmniejszeniu
uległa natomiast wartość reinwestowanych zysków, silnie skorelowana z koniunkturą. W 2009 roku były
one ujemne – w związku ze słabszymi wynikami finansowymi firm. W 2010 roku polscy przedsiębiorcy
ulokowali za granicą środki o wartości 4,6 mld EUR, a w 2011 roku podobnie jak w 2009 roku, 2,6 mld
EUR. Rok 2012 przyniósł odwrócenie obserwowanych tendencji. Saldo polskich BIZ za granicą było
ujemne. Na wartość i strukturę polskich BIZ oddziaływały jednak w znacznej mierze transakcje
związane z działalnością podmiotów specjalnego przeznaczenia. Gdyby nie wycofany w ramach tych
transakcji kapitał w kwocie 4,6 mld EUR, wartość polskich BIZ byłaby zbliżona do tych notowanych w
2011 roku. Wyniki nie odzwierciedlają faktu, iż w 2012 roku dokonano największej polskiej inwestycji w
historii, jaką był zakup przez KGHM kanadyjskiej spółki Quadra FNX. Transakcja ta miała miejsce w
pierwszym kwartale 2012 r., a jej wartość wyniosła ok. 9,5 mld zł. W roku 2013, podobnie jak rok
wcześniej, wartość polskich BIZ była ujemna (prawie -1.1 mld EUR) i pozostawała pod wyraźnym
wpływem kapitału w tranzycie. Odbudowie aktywności zagranicznej polskich firm nie sprzyjały
perspektywy gospodarcze w państwach Unii Europejskiej, będących największymi odbiorcami polskiego
kapitału.
Tabela 91 Polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne w latach 2008-2013 (mln EUR)
Rok
Wartość
Źródło: NBP.
2008
2.355
2009
2.636
2010
4.640
2011
2.640
2012
-2.067
2013
-1.063
Biorąc pod uwagę kryterium geograficzne, najwięcej kapitału w formie BIZ z Polski trafiło w 2013 roku
na Cypr (444 mln EUR), do Wielkiej Brytanii (325 mln EUR), Danii (267 mln EUR) oraz do Austrii (196
mln EUR) i Niemiec (187 mln EUR). Według stanu na koniec 2013 roku, najwięcej należności z tytułu
polskich BIZ przypadało na państwa Unii Europejskiej (72% całości należności, tj. 14,9 mld EUR). W
podziale uwzględniającym poszczególne państwa najwięcej należności (wynoszących ponad 1 mld
EUR) przypadało na: Luksemburg (6.9 mld EUR, ok. 33,3% całości należności), Cypr (4,5 mld EUR;
21,9%), Szwajcarię (2 mld EUR; 9,5%) oraz Niderlandy (1,8 mld EUR; 8,6%), Litwę (1,6 mld EUR;
7,6%), Rep. Czeską (1,6 mld EUR; 7,6%).101
Inwestowanie na bliskich geograficznie rynkach, a szczególnie w państwach UE to przede wszystkim
ograniczenie ryzyka. Jest to ważne, kiedy zasoby kapitałowe, którymi dysponują firmy nie są jeszcze tak
znaczące. Z drugiej strony to także mniejsza odległość do pokonania, umożliwiająca lepszą kontrolę
nad inwestycją. Coraz więcej polskich firm wychodząc inwestuje poza Europą, przenosząc tam procesy
produkcyjne. Te, które mają świadomość odmienności realiów konkretnego rynku od rynku krajowego,
rozwijają tam działalność i odnoszą sukces w postaci rozwoju firmy. Na taką formę rozszerzania
działalności najczęściej decydują się polskie firmy z branży informatycznej, wydobywczej, spożywczej,
budowlanej, meblarskiej, chemicznej, a także spółki z sektora finansowego. Na coraz większą skalę
funkcjonują także firmy handlowe.
W lipcu 2014 PKN Orlen dokonał odpisów aktualizujących swoich inwestycji, w tym na Litwie. Obecnie wartość księgowa
Grupy Orlen Lietuva wynosi 0,5 mld zł.
101 Dane ogólne oraz dane przekrojowe dot. BIZ różnią się ze względu na wykorzystanie źródeł danych o różnych okresach
rewizji. Dane ogólne należy traktować jako najbardziej aktualne.
100
243
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Ramka 21 Polskie inwestycje zagraniczne w 2013 i 2014 roku
Rok 2013 przyniósł kontynuację negatywnego trendu zapoczątkowanego w 2012 roku. Ponownie odnotowano
wysoki odpływ kapitału w tranzycie, co negatywnie przełożyło się na wartość polskich BIZ. Należy jednak
zaznaczyć, że mniejsza koncentracja na rynkach zagranicznych wynikała po części ze słabszej koniunktury w
kraju. W 2013 roku firmy były bardziej ostrożne podejmując inwestycje, a wiele z nich odkładało decyzje o
inwestowaniu w oczekiwaniu na poprawę koniunktury. Wstępne wyniki UNCTAD (z maja 2015) wskazują na
stopniową odbudowę strumienia inwestycji. W skali świata zwiększyły się one o 6,2%, a w przypadku państw
europejskich wzrost wyniósł 2,0%, dla państw UE – o 0,6%. Można sądzić, że pozytywne tendencje odnotowano
także w Polsce, o czym może świadczyć wzrost wartości salda w pozycji ‘inwestycje zagraniczne-aktywa’ w
międzynarodowej pozycji inwestycyjnej w 2014 wobec 2013 roku. Uwzględnia ona m.in. inwestycje dokonywane
przez polskie firmy za granicą. Doniesienia prasowe i komunikaty firm świadczą o tym, że polskie firmy były
aktywne na zagranicznych rynkach, nabywając nowe aktywa w branży wydobywczej i petrochemicznej,
chemicznej, spożywczej, a także rozwijając sieci sklepów odzieżowych i obuwniczych.
W ujęciu sektorowym w 2013 roku najwięcej polskiego kapitału za granicą ulokowano w sekcji
Budownictwo – 1,1 mld EUR. W przetwórstwie przemysłowym zainwestowano 155,1 mln EUR. W
odniesieniu do stanu należności na koniec roku 2013 w poszczególnych sektorach gospodarki,
inwestycji o największej wartości dokonano w usługach (15,8 mld EUR). Znacznej wartości inwestycje
zostały podjęte także w przetwórstwie przemysłowym (4,3 mld EUR).
Wyraźny wzrost skumulowanej wartości polskich inwestycji zagranicznych na przestrzeni ostatnich
dziesięciu lat świadczy o dużym potencjale ekspansji, wynikającym z ich sprawnego i elastycznego
działania. Pomimo spowolnienia tempa wzrostu gospodarczego w skali globalnej, w 2013 roku wartość
należności z tytułu polskich BIZ przekroczyła 20,6 mld EUR, co oznacza, że w porównaniu z rokiem
2004 wzrosła ponad dwudziestokrotnie.
Mimo wzrostu wartości polskich inwestycji zagranicznych, w perspektywie najbliższych lat Polska
pozostanie raczej importerem kapitału. Z jednej strony wynika to z realizowanej polityki zmierzającej do
przyciągania zagranicznych inwestorów do Polski. Dodatkowo część polskich podmiotów nie czuje się
na tyle silna i innowacyjna, aby konkurować na rynku globalnym.
13.4. Napływ BIZ do Polski
13.4.1. Rola i znaczenie firm z udziałem kapitału zagranicznego
Firmy z udziałem zagranicznego kapitału i podejmowane przez nie inwestycje na przestrzeni ostatnich
dekad sprzyjały zmianom jakościowym w polskiej gospodarce. Efektem ich funkcjonowania był wzrost
zaawansowania technicznego prowadzący do wzrostu efektywności, dyfuzji technologii oraz produkcji i
eksportu dóbr kapitałochłonnych, wyżej przetworzonych. Zagraniczne firmy miały swój wkład w
modernizację przemysłu i procesów produkcyjnych, a także kształtowały rozwój sektora usług. Były
często inicjatorem innowacyjnych przedsięwzięć, stymulowały i ułatwiały wdrażanie nowych rozwiązań
technologicznych, umożliwiających osiąganie licznych efektów synergicznych. Obecnie, coraz większą
rolę w polskiej gospodarce odgrywa sektor usług, w tym nowoczesnych usług biznesowych. Co roku
przybywa nowych inwestycji w centra BPO (outsourcing procesów biznesowych), SSC (centra usług
wspólnych), IT oraz B+R. W ostatnich latach zainwestowały w Polsce m.in. Citi, HP, Cisco, BBH, WNS
Globar Services, Oracle, Capgemini, a liczba centrów usługowych w naszym kraju wzrosła do 532 w
kwietniu 2015. Centra te należą do 356 inwestorów. Zatrudniają one już 150 tys. pracowników, o 36%
więcej niż w 2013 roku. Według szacunków Związku Liderów Sektora Usług Biznesowych (ABSL) w
2020 roku w centrach usług zatrudnionych będzie aż 250 tys. osób. Polska jest jednocześnie liderem w
244
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Europie pod względem świadczenia usług biznesowych dla globalnych przedsiębiorstw. W horyzoncie
kilku najbliższych lat można się spodziewać dalszego wzrostu inwestycji w sektorze usług.
Przychody spółek z udziałem kapitału zagranicznego (dotyczy całej zbiorowości) w 2013 roku102
wyniosły 1.242 mld zł. Najwyższe przychody z całokształtu działalności uzyskały podmioty
funkcjonujące w przemyśle – 539,2 mld zł (tj. 43% przychodów wszystkich podmiotów z udziałem
kapitału zagranicznego) oraz w handlu i naprawach – 417,8 mld zł.
Nakłady inwestycyjne firm z udziałem kapitału zagranicznego w 2013 roku były niższe o 6% niż w roku
2012 i wyniosły 75,1 mld zł. Na pozyskanie nowych aktywów trwałych firmy te wydatkowały w 2013
roku 51,3 mld zł. Największych inwestycji dokonywały firmy funkcjonujące w przetwórstwie
przemysłowym. Stanowiły one 34,3% wydatków na aktywa trwałe ogółu podmiotów z udziałem kapitału
zagranicznego. W dalszej kolejności inwestycji dokonywały podmioty zajmujące się handlem i
naprawami, funkcjonujące w sekcji informacja i komunikacja, a także zajmujące się obsługą rynku
nieruchomości, których udział stanowił odpowiednio 14,4% oraz po 12,2% wydatków na aktywa trwałe
wszystkich podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego.
Inwestycje zagraniczne wpływają pozytywnie na poziom zatrudnienia, tworząc nowe miejsca pracy.
Liczba pracujących w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego na koniec 2013 roku wynosiła
1.541,3 tys. osób, o 3,7% więcej niż w roku 2012. Połowa z nich pracowała w spółkach zajmujących się
działalnością przemysłową (750,5 tys.).
Produkcja firm z udziałem kapitału zagranicznego zwiększa krajowy eksport. W 2013 roku działalność
eksportową prowadziły 10.652 podmioty gospodarcze, co stanowiło 40,7% całej zbiorowości podmiotów
z udziałem kapitału zagranicznego. Wartość ich sprzedaży na eksport była wyższa o 4,7% w
porównaniu z rokiem 2012 i wyniosła 375,6 mld zł. Dominujący udział w eksporcie (78,8%) mają
przedsiębiorstwa funkcjonujące w przetwórstwie przemysłowym. W strukturze eksportu przeważał
eksport wyrobów – 72,1%. W podziale na województwa, największy udział w eksporcie przypadł firmom
z województwa mazowieckiego – 21,6% i śląskiego 17,9%.
Tabela 92 Podstawowe kategorie finansowe spółek z udziałem kapitału zagranicznego o liczbie
pracujących powyżej 9 osób na tle podmiotów składających bilans w latach 2011-2013 (stan na koniec
roku) w mln zł
Wyszczególnienie
Liczba
firm
Przychody
ogółem
w tym z
eksportu
Wynik finansowy
(saldo)
brutto
netto
Liczba jedn.
wykazujących zysk
brutto
netto
a 52.823
2.878.220
429.468
137.121
113.265
42.436
42.095
b 53.070
2.977.850
457.519
127.998
107.698
41.994
41.663
c 54.332
3.010.214
479.589
131.962
112.645
44.069
43.693
a
8.465
1.156.039
293.766
39.517
30.644
5.585
5.514
b
8.613
1.180.308
306.672
51.442
43.768
5.888
5.811
c
8.581
1.178.826
319.169
48.741
40.966
6.087
6.009
a
3.389
566.033
256.915
27.757
23.147
2.411
2.396
przemysł
b
3.427
572.693
266.725
28.803
24.334
2.537
2.511
c
3.215
534.284
275.807
28.786
24.892
2.467
2.440
a
2.189
368.007
7.964
9.911
7.625
1.401
1.374
handel i
b
2.245
387.656
8.685
9.570
7.399
1.482
1.462
naprawy
c
2.248
395.809
8.233
10.354
8.063
1.587
1.561
a/ dane za 2011 r. b/ dane za 2012 r. c/ dane za 2013 r.
Źródło: Działalność gospodarcza spółek z udziałem kapitału zagranicznego w 2013 roku, GUS, styczeń 2015.
Podmioty
składające bilans,
w tym:
spółki z
udziałem kapit.
zagr.
102
Dane dotyczące 2014 roku zostaną zaprezentowane przez GUS na koniec 2015 roku.
245
Liczba
prac.
w tys.
osób
5.159,3
5.103,5
5.152,3
1.536,4
1.541,3
1.598,6
769,3
765,8
750,5
356,0
362,6
376,1
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Zagraniczne przedsiębiorstwa zlokalizowane w Polsce są również ważnymi importerami. Wartość ich
importu wyniosła w 2013 roku 379,2 mld zł, o 0,5% więcej niż w roku 2012. Najważniejszą pozycją w
imporcie były surowce, materiały i półfabrykaty na cele produkcyjne. Stanowiły one 42,8% wartości
importu. W porównaniu z 2007 rokiem import zagranicznych firm działających w Polsce zwiększył się o
43,2%, a eksport o 53,1%.
Tabela 93 Wartość eksportu i importu oraz udział spółek zagranicznych w obrotach polskiego handlu
zagranicznego (w mld zł) w latach 2007-2013
Wartość polskiego HZ
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Źródło: GUS.
eksport
386,6
405,4
423,2
481,1
558,7
603,4
647,9
import
456,8
497,0
463,4
536,2
623,4
648,1
656,1
Spółki z udziałem kap. zagr.
eksport
245,3
251,0
259,1
293,0
338,7
358,6
375,6
import
264,8
279,0
301,4
324,2
370,3
377,2
379,2
Udział spółek zagr. w obrotach
polskiego HZ (%)
w eksporcie
w imporcie
63,4
57,9
61,9
56,1
61,2
65,0
60,9
60,5
60,6
59,4
59,4
58,2
57,9
57,8
Rola firm z wyłącznie kapitałem zagranicznym w polskiej wymianie handlowej stopniowo ewoluuje,
czego przejawem jest niższa dynamika zarówno eksportu, jak i importu firm z kapitałem zagranicznym
w porównaniu z podmiotami bazującymi na rodzimym kapitale. Jeśli uwzględni się wyłącznie handel
towarami, zauważyć można, że udział zagranicznych firm w obrotach obniża się (wg stanu na rok 2013
nie przekraczał 50%). Jedną z przyczyn była wciąż osłabiona w wyniku kryzysu kondycja
zagranicznych przedsiębiorstw. Jednocześnie mają miejsce zmiany strukturalne w naszej gospodarce.
Spadek udziału przetwórstwa przemysłowego na rzecz usług zarówno w strukturze gospodarki, jak i w
strukturze napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych przyczynił się do zmiany struktury wymiany
handlowej.
Tabela 94 Przychody ze sprzedaży, udział eksportu w sprzedaży i zatrudnienie w wybranych
zagranicznych firmach w Polsce w latach 2012-2014
Nazwa firmy
Przychody ze sprzedaży
w mln zł
2012
2013
2014
14.114
13.163
13.336
Fiat Auto Poland
Volkswagen*
4.553
9.437
9.909
Philips Lighting Poland
4.409
4.846
5.154
LG Electronics Wrocław
4.900
5.003
4.798
LG Electronics Mława
4.333
3.786
4.794
BSH, Warszawa
3.412
3.523
4.286
GlaxoSmithKline
4.498
4.833
4.218
Electrolux
3.347
3.245
3.519
Indesit, Łódź
3.302
3.444
3.241
Toyota Motor
1.999
1.720
1.796
Manufacturing, Wałbrzych
*2012 – Polkowice; 2013, 2014 - Poznań,
Źródło: Lista 500, Rzeczpospolita z 13 maja 2015 roku.
Udział eksportu w
sprzedaży w %
2012
2013
2014
79,4
88,9
88,1
84,1
b.d.
b.d.
88,0
94,0
87,7
92,0
93,0
92,0
93,0
82,0
83,0
71,0
72,0
67,0
66,0
64,5
90,0
71,5
b.d.
74,8
85,0
85,0
32,7
97,6
246
b.d.
b.d.
Zatrudnienie
(etaty)
2012
2013
5.101
3.594
1.141
b.d.
b.d.
4.426
1.469
1.137
2.546
5.650
1.574
1.870
1.520
b.d.
3.897
4.094
3.008
3.187
1.700
b.d.
2014
3.328
b.d.
4.537
1.226
2.430
2.036
608
4.171
3.149
b.d.
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
13.4.2. Napływ BIZ do Polski
Następujące od początku transformacji gospodarczej w Polsce zmiany zaowocowały zwiększeniem
zainteresowania naszym krajem ze strony podmiotów zagranicznych. Istotną przesłanką były zmiany w
prawie, a jednym z przełomowych aktów prawnych umożliwiających zagranicznemu kapitałowi
inwestowanie w Polsce była Ustawa o spółkach z udziałem zagranicznym z 1991 r. dopuszczająca
prowadzenie przez inwestorów zagranicznych działalności w formie spółki akcyjnej lub spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością. Ważne znaczenie miało również wejście w życie ustawy Prawo
działalności gospodarczej z 1999 r., gdzie w art. 6 pkt. 2 zapisano, że osoby zagraniczne mogą na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich
samych zasadach jak przedsiębiorcy krajowi.
Istotnym czynnikiem, zwiększającym atrakcyjność inwestycyjną Polski, była akcesja do Unii
Europejskiej. Mimo, że jeszcze przed wejściem do UE Polska była relatywnie atrakcyjnym krajem,
akcesja do UE dawała gwarancję stabilności, przewidywalności i bezpieczeństwa inwestorom
zagranicznym, co pozwoliło im na planowanie swoich działań w dłuższym horyzoncie czasowym, przy
mniejszym ryzyku. W latach 2004–2013 wartość napływu BIZ do Polski wyniosła ok. 100 mld EUR.
Wraz ze wzrostem napływu BIZ kierowanych do Polski, zwiększał się również udział Polski w
światowych przepływach BIZ. W okresie przedakcesyjnym 1999–2003 wynosił on niewiele ponad 0,7%,
natomiast w latach 2004–2011 zwiększył się do powyżej 1,1%.
W początkowym okresie to podmioty zagraniczne importowały produkty i komponenty niezbędne do
produkcji w Polsce. Z czasem jednak polskie firmy zaczęły produkować towary na potrzeby firm z
kapitałem zagranicznym, budując i umacniając swoją pozycję na rynku krajowym, dzięki czemu mogły z
czasem podjąć ekspansję zagraniczną. Polskie przedsiębiorstwa otrzymały impuls do wdrażania
nowych rozwiązań technicznych, co zwiększało krajowy popyt inwestycyjny, wpływając pozytywnie na
tempo wzrostu gospodarczego. Postęp technologiczny osiągnięty dzięki zagranicznemu kapitałowi
sprzyjał także wzrostowi wydajności pracy. W latach 2000–2003 wydajność pracy w Polsce (mierzona w
PPS na 1 zatrudnionego) stanowiła niewiele ponad 60% średniej produktywności w krajach Unii
Europejskiej (UE-28). W latach 2004–2012 dysproporcja ta zmniejszyła się i w 2013 roku wyniosła
74,4% średniej mierzonej dla UE-28.
Wykres 64 Napływ BIZ do Polski w latach 2005-2013 w mld EUR
Źródło: NBP, Polskie i zagraniczne inwestycje bezpośrednie w 2013 r., Warszawa 2015.
247
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W latach 2012-2014 zarówno w Polsce, jak i w skali świata występowały zjawiska zaburzające
dotychczas obserwowane trendy w zakresie przepływu BIZ. Wartość strumienia napływu BIZ do Polski
w 2013 roku spadła z ponad 13 mld EUR odnotowanych w 2011 roku do zaledwie 2,2 mld EUR.
Przyczyn niższej wartości bezpośrednich inwestycji w Polsce w 2013 roku należy upatrywać w splocie
kilku czynników.
Aktywność inwestorów zagranicznych z jednej strony ograniczało słabsze tempo wzrostu
gospodarczego w Polsce, a z drugiej strony spowolnienie w większości państw europejskich i w USA,
będących ważnym źródłem zagranicznego kapitału w Polsce. Słabsza koniunktura gospodarcza
oznacza również niższe reinwestowane zyski, które w przypadku Polski w dalszym ciągu stanowią
ważną pozycję w strukturze kapitałowej napływu BIZ. W dużym stopniu na statystyki BIZ wpłynęły
jednak transakcje podmiotów specjalnego przeznaczenia i związany z nimi odpływ kapitału w tranzycie.
Ich wartość w 2013 roku szacowana jest na ok. 2,8 mld EUR, podczas gdy w roku 2012 były one na
poziomie 4,1 mld EUR103.
Ten rodzaj przepływów kapitałowych istotnie wpływa na zapisy księgowe i tym samym na statystyki
dotyczące BIZ. Odnotowuje się przez to symetryczne wpisy w pozycji ‘zagraniczne inwestycje
bezpośrednie w Polsce’, oraz ‘polskie inwestycje za granicą’. Saldo inwestycji bezpośrednich kształtuje
się więc na takim samym poziomie, jak gdyby te transakcje nie miały miejsca. Mimo, że kapitał w
tranzycie jest wliczany i wykazywany w oficjalnych statystykach, nie ma on wpływu na rzeczywistą
aktywność gospodarczą. To kapitał, który napływa (i odpływa) z central międzynarodowych korporacji,
aby zostać przekazany podmiotom w innych krajach. Pozwala to tym firmom m.in. na ograniczanie
zobowiązań podatkowych104. Przygotowując raport o BIZ w 2013 roku NBP wyodrębniło kapitał w
tranzycie ze statystyk dotyczących BIZ i opublikowało szeregi danych ‘oczyszczone’ z tej kategorii
przepływów kapitałowych. Jest to o tyle istotne, że kapitał w tranzycie wyraźnie zniekształcał statystyki
dotyczące BIZ począwszy od 2004 roku. W latach 2004-2009 i 2011, kapitał w tranzycie przyczyniał się
do zwiększania wartości BIZ w Polsce i polskich BIZ za granicą. Sytuacja uległa odwróceniu
począwszy od 2012 roku, kiedy korporacje wycofywały kapitał ze spółek-córek, w efekcie czego odpływ
kapitału w tranzycie był tak znaczący. Szacunki pokazują, że gdyby nie kapitał w tranzycie, wartość BIZ
w Polsce w 2013 roku wyniosłaby nie 2,2 mld EUR, ale ok. 5 mld EUR.
Polska, mimo wyraźnie niższej wartości napływu BIZ w ostatnich latach, pozostawała w gronie
największych odbiorców BIZ w Europie Środkowo-Wschodniej, a pod względem skumulowanej
wartości bezpośrednich inwestycji zagranicznych Polska była jednym z liderów. Wśród państw, które
razem z Polską przystąpiły do Unii Europejskiej, większą wartość zobowiązań z tytułu BIZ odnotowały
jedynie Węgry. W przypadku tego kraju kapitał w tranzycie odpowiadał jednak za prawie połowę
zasobu BIZ, podczas gdy w Polsce za ok. 1%. Podczas gdy do końca 2013 roku w Polsce ulokowano
ponad 160 mld EUR, na Węgrzech 180 mld EUR, w Czechach było to 98 mld EUR, a na Słowacji 42
mld EUR.
Z punktu widzenia analiz bezpośrednich inwestycji zagranicznych, oprócz wartości istotna jest również
ich struktura, odzwierciedlająca charakter działalności inwestorów. Zaangażowanie inwestorów
zagranicznych w prywatyzację w latach 90. i na początku lat 2000. powodowało wzrost udziału kapitału
własnego w strukturze inwestycji. W latach 2000-2001 inwestycje w kapitał własny spółek odpowiadały
za ponad 90% wartości BIZ w Polsce. Począwszy od 2004 roku udział ten jednak systematycznie się
zmniejszał, z uwagi na fakt, że wraz z wygasaniem tempa prywatyzacji, podejmowane inwestycje miały
charakter reinwestycji. Polegały na rozbudowie istniejących inwestycji i ich modernizacji. W rezultacie,
Zgodnie z wytycznymi metodologicznymi OECD, do danych o bezpośrednich inwestycjach zagranicznych (BIZ) wlicza się
kapitał w tranzycie, czyli przepływy kapitałowe dokonywane przez podmioty specjalnego przeznaczenia.
104 Za NBP.
103
248
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
zwiększyło się znaczenie reinwestowanych zysków w strukturze BIZ105. Szczególne przyspieszenie
wzrostu wartości tej kategorii zaobserwowano po akcesji Polski do Unii Europejskiej.
W porównaniu z 2012 rokiem wyraźnie zmniejszyły się inwestycje w akcje i inne formy udziałów
kapitałowych (niemal 5,5 mld EUR), co było następstwem wycofania kapitału w tranzycie. Zmniejszeniu
uległy również reinwestowane zyski. Wartość reinwestowanych zysków wyniosła w 2013 roku 4,1 mld
EUR, wobec 4,4 mld EUR w roku 2012. Mimo, że w ujęciu rocznym reinwestowane zyski były niższe niż
w roku 2012, były dominującą pozycją w strukturze kapitałowej napływu BIZ i pozwoliły w pewnym
stopniu zrekompensować ujemną wartość inwestycji w akcje i kapitały własne.
Tabela 95 Struktura napływu BIZ do Polski w latach 2007-2013 w mln EUR
Akcje i inne formy
Reinwestowane zyski
Instrumenty dłużne
udziałów kapitałowych
2007
5.592
6.770
3.474
2008
6.712
-654
3.440
2009
3.804
3.581
1.187
2010
3.145
5.620
891
2011
1.483
5.236
6.412
2012
-1.153
4.362
2.331
2013
-5.447
4.124
3.531
Źródło: NBP, Polskie i zagraniczne inwestycje bezpośrednie w 2013 r., Warszawa 2015.
Rok
Ogółem napływ kapitału
15.836
9.497
8.572
9.659
13.131
5.540
2.208
Ramka 22 Zmiany w prezentacji danych BIZ
Na podstawie prezentowanych przez NBP danych, w związku ze zmienioną metodyką prezentacji danych
dotyczących bezpośrednich inwestycji zagranicznych, można jedynie wnioskować o wartości BIZ, które
napłynęły do Polski w 2014 roku. Zmiany, obejmujące uwzględnienie transakcji, stanów należności i zobowiązań
pomiędzy innymi podmiotami w grupie podmiotów powiązanych kapitałowo były jednak niezbędne, aby statystyki
lepiej odzwierciedlały zjawiska zachodzące w rzeczywistości gospodarczej. Dotychczas dane dotyczące BIZ
prezentowane były zarówno w bilansie płatniczym, jak i w międzynarodowej pozycji inwestycyjnej w podziale na
zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce i polskie inwestycje bezpośrednie za granicą. Wzrost złożoności
powiązań kapitałowych pomiędzy podmiotami w ramach grup kapitałowych utrudniały możliwość ustalenia
źródła pochodzenia kapitału. W rezultacie, statystyki dotyczące BIZ miały coraz mniejszą wartość poznawczą. W
związku z tym, wypracowano nowy standard metodyczny, sprowadzający się do dwóch głównych założeń.
Pierwszym z nich jest założenie, że transakcje zagranicznych inwestorów bezpośrednich w polskie podmioty są
traktowane jako inwestycje bezpośrednie w Polsce, a transakcje polskich inwestorów bezpośrednich w podmioty
zagraniczne są pokazywane jako polskie inwestycje bezpośrednie za granicą. Zmienił się natomiast sposób
prezentacji danych o transakcjach pomiędzy innymi podmiotami w grupie podmiotów powiązanych kapitałowo
(pomiędzy tzw. spółkami siostrami). Dotychczas stosowano w takich przypadkach podejście bilansowe
(aktywa/pasywa). Oznaczało to, że wszystkie aktywa polskich podmiotów odnoszące się do podmiotów ‘inny w
grupie’ (nierezydentów) były prezentowane jako polskie inwestycje bezpośrednie w innym kraju, a pasywa tych
podmiotów związane z nierezydentami – jako zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce. Zgodnie z nowymi
wymaganiami, kierunek inwestycji bezpośrednich pomiędzy dwoma podmiotami ‘innymi w grupie’ określa
rezydencja podmiotu dominującego w grupie kapitałowej, do której przynależą obydwa podmioty.
Nowy sposób prezentacji danych wymusił korekty w odniesieniu do wartości dotychczas prezentowanych
statystyk dotyczących BIZ. Szczególnie uwidoczniło się to w przypadku danych dotyczących polskich inwestycji
zagranicznych, co wynika z faktu, że rzadko są one podmiotami dominującymi w grupie kapitałowej.
Reinwestowane zyski wlicza się wyłącznie w przypadku inwestycji bezpośrednich. Nie dotyczą one inwestycji
portfelowych ani pozostałych inwestycji. Zgodnie z zasadami sporządzania bilansu płatniczego reinwestowane zyski są
traktowane tak jakby zostały wypłacone inwestorowi zagranicznemu i dopiero potem ponownie przez niego zainwestowane.
Wynika to z tego, że inwestor bezpośredni poprzez fakt posiadania znacznej części przedsiębiorstwa bezpośredniego
inwestowania (co najmniej 10%) ma wpływ na decyzję o pozostawieniu w przedsiębiorstwie należącego do niego zysku.
105
249
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Analiza danych dotyczących bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce oraz danych
prezentowanych w bilansie płatniczym w odniesieniu pozycji ‘inwestycje bezpośrednie pasywa’
pokazuje, że wartość napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski stanowiła średnio ok.
80% wartości salda w pozycji ‘inwestycje bezpośrednie pasywa’. Jeśli przyjąć, że taka zależność
utrzymała się również w 2014 roku, można przypuszczać, że do Polski napłynęło w tymże roku ok. 8-8,5
mld EUR z tytułu BIZ106. W 2014 roku tylko Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych
obsłużyła projekty inwestycyjne o wartości niemal 1,9 mld EUR. W 2014 r. PAIiIZ zakończyła 52
projekty inwestycyjne, w efekcie których powinno powstać ponad 8,7 tys. nowych miejsc pracy.
Najwięcej inwestycji dokonano w branży BPO – 18 projektów. Zainteresowaniem inwestorów cieszył się
także przemysł motoryzacyjny (11) oraz sfera badań i rozwoju (6). W ujęciu geograficznym, najwięcej
inwestycji pochodziło z USA (15), Niemiec (12) oraz Szwecji (4).
Rok 2014 był szczególny, ze względu na inwestycję niemieckiego Volkswagena107, którą uznano za
największą inwestycję przemysłową w Europie w ostatnim dziesięcioleciu. Inwestycje tego typu są dla
Polski ważne przez wzgląd na tworzone miejsca pracy nie tylko w ‘głównym zakładzie’, ale także w
firmach będących jego poddostawcami. Inwestycje w motoryzacji to inwestycje daleko różne od
inwestycji w tym sektorze z lat 90. Coraz częściej zagraniczni inwestorzy tworzą zaplecze w postaci
ośrodków B+R, zatrudniających wykwalifikowanych inżynierów, opracowujących innowacyjne
rozwiązania. Należy jednak podkreślić, że obok tradycyjnie popularnych inwestycji w sektorze
motoryzacji, lotniczym i elektroniki wzrasta znaczenie sektora usług, o czym świadczą nie tylko dane
Narodowego Banku Polskiego, dotyczące skumulowanej wartości BIZ w sektorze usług (97,3 mld EUR
na koniec 2013 roku), ale również wspomniany wcześniej rozkwit działalności sektora usług
biznesowych. W ostatnim czasie w Polsce zainwestowały w ten rodzaj działalności General Motors,
FedEX, Mars, Owens-Illinois, Toyota i UPS. Ponadto, wyraźnie zwiększa się znaczenie mniejszych
ośrodków miejskich w tym zakresie. Nowe centra pojawiają się już nie tylko w głównych miastach Polski
jak Warszawa, Kraków czy Wrocław, ale coraz więcej firm przyciągają takie miasta jak: Lublin,
Bydgoszcz, Opole, Szczecin, czy Olsztyn.
Ramka 23 Program wspierania inwestycji o dużym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011-2020
W lipcu 2011 roku został przyjęty przez Radę Ministrów Program wspierania inwestycji o dużym znaczeniu dla
gospodarki polskiej na lata 2011-2020, mający na celu zwiększenie innowacyjności i konkurencyjności polskiej
gospodarki poprzez wspieranie nowych inwestycji polskich i zagranicznych firm. Program zakłada wsparcie
priorytetowych sektorów: motoryzacyjnego, elektronicznego, lotniczego, biotechnologii, nowoczesnych usług
oraz badań i rozwoju. Inwestorzy z tych branż mogą ubiegać się o dotacje rządowe. Zmiany w programie
wprowadzone w 2013 roku złagodziły warunki wsparcia. Wsparcie mogą uzyskać również przedsiębiorcy z
innych branż, jeśli dokonają inwestycji o wartości co najmniej 750 mln zł lub stworzą co najmniej 200 miejsc
pracy (przed zmianami wartość inwestycji musiała być równa co najmniej 1 mld zł lub wskutek inwestycji musiało
powstać przynajmniej 500 miejsc pracy). Wsparcie nie dotyczy inwestycji w powiatach, w których stopa
bezrobocia wynosi poniżej 75% średniej krajowej stopy bezrobocia. Wyjątek stanowią inwestycje produkcyjne o
minimalnych kosztach kwalifikowanych 750 mln zł i tworzących co najmniej 200 nowych miejsc pracy lub o
minimalnych kosztach kwalifikowanych 500 mln zł i tworzących co najmniej 500 nowych miejsc pracy, a także
inwestycje w nowoczesne usługi i sektor badawczo-rozwojowy. Okres wsparcia nie może przekraczać 5 lat. W
przypadku inwestycji produkcyjnych o minimalnych kosztach kwalifikowanych 750 mln zł i tworzących co
najmniej 200 nowych miejsc pracy lub o minimalnych kosztach kwalifikowanych 500 mln zł i tworzących co
najmniej 500 nowych miejsc pracy, okres ten może ulec wydłużeniu maksymalnie do 2020 r. Wysokość wsparcia
w ramach tego programu zależna jest od oceny projektu. Może wynieść 2-7,5% wartości nakładów
inwestycyjnych.
Dane dotyczące napływu BIZ za 2014 rok NBP opublikuje w końcu 2015 roku.
W listopadzie 2014 r. w Białężycach k/ Wrześni wmurowano kamień węgielny pod budowę fabryki Volkswagena. Budowa
ma się zakończyć w drugiej połowie 2016 r. W rezultacie inwestycji powstanie ok. 3 tys. miejsc pracy. Zakład będzie
produkować 85 tys. samochodów VW Crafter rocznie.
106
107
250
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
13.4.3. BIZ wg krajów pochodzenia kapitału
Struktura geograficzna napływających do Polski bezpośrednich inwestycji zagranicznych nie podlega
większym wahaniom. Najbardziej aktywnymi inwestorami zagranicznymi w Polsce są, w znacznej
mierze z uwagi na bliskość geograficzną, państwa europejskie, w tym zwłaszcza państwa Unii
Europejskiej. Również w 2013 roku zainwestowały one w Polsce najwięcej środków w formie BIZ –
niemal 4,1 mld EUR108. W 2013 roku inwestycje o największej wartości napłynęły z państw Europy: Wlk.
Brytanii (3,3 mld EUR), Niemiec (1,9 mld EUR), Szwajcarii (955 mln EUR), Austrii (792 mln EUR) oraz
Niderlandów (619 mln EUR).
Tabela 96 Struktura geograficzna napływu BIZ do Polski wg kraju pochodzenia kapitału oraz stan
zobowiązań na koniec 2013 roku w mln EUR
Lp.
Kraje
2009
2010
2011
1
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
1.8
1.9
1.10
1.11
1.12
1.13
1.14
1.15
1.16
1.17
1.18
1.19
1.20
1.21
1.22
1.23
1.24
2012
2013*
Zobowiązania na
koniec 2013 r.*
150.726
145.003
6.551
3.294
2.832
1.562
19.122
47
10.480
1.280
15.508
25.890
27.465
1.730
5.325
6.697
9.241
6.034
55
4.574
1.017
-61
218
504
268
Europa w tym:
8 942
10.680
15.480
4.693
2.013
UE-27
8.124
9.093
18.381
4.085
4.052
Austria
486
-257
424
648
792
Belgia
107
74
671
320
-134
Dania
227
196
301
84
-7
Finlandia
-99
143
207
134
-263
Francja
1.375
876
1.998
3.132
106
Grecja
-56
1
750
-355
181
Hiszpania
394
313
4.466
344
-189
Irlandia
225
290
-2.975
192
136
Luksemburg
1.250
2.021
5.377
-3.222
556
Niderlandy
480
-792
35
-1.708
-1 843,
Niemcy
2.137
2.357
3.825
3.494
619
Portugalia
55
213
-15
129
1.910
Szwecja
940
1.055
2.615
-902
-500
Wielka Brytania
152
304
473
843
3.343
Włochy
459
845
-81
300
-471
Cypr
209
1.079
883
514
57
Słowenia
-70
-34
-29
-25
-7
Szwajcaria
185
-1.451
-2.628
402
955
Norwegia
64
103
100
50
240
Ukraina
-28
-7
-20
-57
57
Rosja
-70
-23
19
20
-40
99
197
91
183
Węgry
23
Czechy
90
-26
-28
42
16
Kraje Ameryki Pn.
2
1.019
-158
-747
137
219
6.990
w tym:
2.1
USA
965
-81
-775
93
203
6.836
3.
Kraje Azji w tym:
146
-244
-67
-5
30
2.432
3.1
Chiny
-145
0
73
-116
-20
77
3.2
Singapur
26
34
41
-39
-51
76
3.3
Japonia
177
-255
-105
91
-57
1.045
3.4
Korea Płd.
-76
48
81
-14
134
751
Ogółem
9.863
10.473
14.832
4.716
2.208
160.480
Źródło: NBP, Polskie i zagraniczne inwestycje bezpośrednie w 2013 r., Warszawa 2015 * - z uwagi na zmianę metodyki dane
nie w pełni porównywalne ze wcześniejszymi latami.
Różnica między ogólną wartością napływu BIZ do Polski a wartością inwestycji z państw UE wynika z faktu, że rezydenci
spoza UE wycofywali środki z Polski.
108
251
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Inwestorzy z pozostałych obszarów świata byli w 2013 roku mniej aktywni. Podmioty z obu Ameryk
zainwestowały w Polsce środki o łącznej wartości 224,2 mln EUR, z czego aż 203 mln EUR pochodziły
ze Stanów Zjednoczonych. Niewielki strumień BIZ napłynął do Polski z państw Azji (30,4 mln EUR),
a wobec dezinwestycji dużej liczby gospodarek (m.in. Chiny, Indie, Japonia), najbardziej aktywnymi
inwestorami na polskim rynku były przedsiębiorstwa z Korei Południowej (133,7 mln EUR) i Hongkongu
(55,8 mln EUR).
Wycofanie środków wystąpiło natomiast w przypadku państw afrykańskich (-134,8 mln EUR). Złożyły
się na to dezinwestycje firm z RPA (-41 mln EUR) i Seszeli (-65,5 mln EUR) oraz, w mniejszym stopniu,
z Nigru (-13,8 mln EUR), Egiptu (-5,8 mln EUR) i Algierii (-5,5 mln EUR).
Biorąc pod uwagę kryterium geograficzne, według stanu na koniec 2013 roku, zobowiązania
o największej wartości przypadały na państwa UE-27 (90,3% ogółu zobowiązań z tego tytułu, tj. 145 mld
EUR), w tym na państwa strefy euro (UE-17) 129,2 mld EUR (80% ogółu zobowiązań).
W podziale uwzględniającym poszczególne państwa najwięcej zobowiązań z tytułu zagranicznych
inwestycji przypadało na:
 Niemcy
27,5 mld EUR,
17,1%,
 Niderlandy
25,9 mld EUR,
16,1%,
 Francję
19,1 mld EUR,
11,9%.
Najważniejszym inwestorem spoza Europy są Stany Zjednoczone. Warto zauważyć, że jeśli za
kryterium przyjmiemy kraj siedziby bezpośredniego inwestora, to wartość napływu BIZ ze Stanów
Zjednoczonych byłaby ponad dwukrotnie wyższa (ok. 16,8 mld EUR). W oparciu o takie kryterium USA
uplasowałyby się na 2. miejscu, za Niemcami. Stany Zjednoczone, dokonują inwestycji poprzez
podmioty zależne zlokalizowane w innych państwach, jak Niderlandy czy Luksemburg, co prowadzi do
umniejszenia ich roli (w statystykach) jako inwestora w Polsce. Znaczne wartości BIZ zainwestowały
również firmy z Japonii (1,1 mld EUR), Republiki Korei (751 mln EUR), Hongkongu (191 mln EUR) i
Chin (77 mln EUR).
Wykres 65 Stan zobowiązań z tytułu BIZ na koniec poszczególnych lat w okresie 2003-2013 w mld EUR
Źródło: NBP, Polskie i zagraniczne inwestycje bezpośrednie w 2013 r., Warszawa 2015.
252
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
13.4.4. Struktura sektorowa napływu BIZ
W początkowym okresie transformacji do Polski inwestycje napływały do sektora przemysłowego.
Systematycznie jednak, podobnie jak w strukturze polskiej gospodarki, w strukturze BIZ zaczęły
dominować usługi. Sektor usług przyciągnął do końca 2013 roku ok. 97,3 mld EUR, co stanowiło ok.
60% ogólnej kwoty BIZ w Polsce.
W ramach sektora usług, najwięcej środków lokowano w projektach związanych z działalnością
finansową i ubezpieczeniową (40,6 mld EUR). Na polskim rynku rozwinęły swoją działalność
zagraniczne firmy ubezpieczeniowe i banki. W ostatnich latach w Polsce otworzyły swoje placówki
podmioty z Azji, jak Bank of China, czy USA, jak Goldman Sachs, Citi Bank i Europy Zachodniej – jak
Credit Suisse i UBS. W miarę zwiększenia poziomu złożoności procesów obsługiwanych w Polsce, nasz
kraj staje się interesującym miejscem także dla globalnych funduszy inwestycyjnych.
Ważną pozycję zdobyły zagraniczne firmy w obszarze telekomunikacji. Rozwinęły się również
zagraniczne sieci handlowe, a na polskim rynku działają m.in.: Jeronimo Martins, Metro AG, Carrefour,
Lidl, Makro Cash&Carry, Auchan, Tesco.
Tabela 97 Struktura sektorowa napływu BIZ do Polski oraz stan zobowiązań na koniec 2013 roku w mln
EUR
Rodzaj działalności gospodarczej
Rolnictwo, leśnictwo i rybactwo
Górnictwo i wydobywanie
Przetwórstwo przemysłowe, w tym m.in.:
Pojazdy samochodowe, przyczepy, naczepy
Chemikalia i wyroby chemiczne
Artykuły spożywcze, napoje wyroby tytoniowe
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię
elektryczną, gaz, parę wodną i powietrze do
układów klimatyzacyjnych
Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i
odpadami, rekultywacja
Budownictwo
Usługi, w tym:
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów
samochodowych i motocykli
Transport i gospodarka magazynowa
Zakwaterowanie i usługi gastronomiczne
Informacja i komunikacja
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
Działalność związana z obsługą rynku
nieruchomości
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
Działalność w zakresie usług administrowania i
działalność wspierająca
Edukacja
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
Działalność związana z kulturą, rozrywką i
rekreacją
Pozostała działalność usługowa
Niesklasyfikowane
OGÓŁEM
Źródło: Opracowanie DSA na podstawie danych NBP.
Zainwestowany kapitał w
Zobowiązania Polski z
Struktura
formie BIZ w 2013 roku tytułu BIZ na koniec 2013
w%
(mln EUR)
roku (mln EUR)
54,5
731,2
0,5
-106,4
785,1
0,5
1.477,6
48.523,6
30,2
388,6
8.522,2
5,3
243,6
3.447,5
2,1
174,6
9.166,2
5,7
253
83,3
5.601,7
3,5
-10,8
-318,4
1.174,4
424,8
7.156,7
97.314,2
0,3
4,5
60,6
1.629,9
351,6
-38,8
2.195,0
-2.172,5
23.709,6
2.301,1
594,3
8.249,7
40.634,6
14,8
1,4
0,4
5,1
25,3
-410,4
-798,4
10.254,1
8.587,8
6,4
5,4
625,7
0,3
-217,5
2.128,7
14,1
597,9
1,3
0,0
0,4
39,5
-33,6
-146,0
2.208
157,3
54,1
-57,7
160.480
0,1
0,0
0,0
100,0
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Znaczną część zobowiązań z tytułu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce stanowiły środki
zainwestowane w przetwórstwie przemysłowym – ponad 48,5 mld EUR. W sferze produkcyjnej
największe środki zainwestowane zostały w produkcji artykułów spożywczych, napojów oraz w produkcji
pojazdów samochodowych, przyczep i naczep.
Mimo, że w przemyśle motoryzacyjnym ulokowano dotychczas mniej środków z tytułu BIZ niż w
przemyśle spożywczym, branża motoryzacyjna jest jednym z najważniejszych magnesów dla
zagranicznych firm. Na początku 2013 roku uruchomiono produkcję modelu Cascada w fabryce Opla w
zakładzie General Motors Manufacturing Poland w Gliwicach. W 2014 roku pojawiły się w Polsce nowe
inwestycje przemysłowe z branży motoryzacyjnej, jak fabryka samochodów Volkswagena we Wrześni,
fabryka silników Volkswagena w Polkowicach, fabryka opon rolniczych Michelin, nowy silnik General
Motors w Tychach czy inwestycje motoryzacyjne w rejonie Wałbrzycha. W ocenie KPMG rozwój
przemysłu motoryzacyjnego w Polsce napędzany jest inwestycjami zagranicznymi. Napływ BIZ do
sektora motoryzacyjnego w 2013 roku wyniósł 388 mln EUR, a całkowita wartość BIZ w sektorze na
koniec 2013 roku przekroczyła 8,5 mld EUR, co stanowiło 17,6% wartości inwestycji w całym przemyśle
przetwórczym.
Inwestycje w branży motoryzacyjnej odgrywają ważne znaczenie w całej gospodarce, ze względu na
silne powiązania firm z tego sektora z kooperantami i poddostawcami. Produkcja branży motoryzacyjnej
w znacznej mierze trafia na rynki zagraniczne. Udział tej branży w eksporcie Polski ogółem na
przestrzeni ostatnich lat przekraczał systematycznie poziom 10%. Firmy zagraniczne funkcjonujące w
branży produkcji środków transportu znajdują się od lat wśród największych eksporterów.
W grupie największych międzynarodowych koncernów samochodowych obecnych na polskim rynku są:
Fiat, General Motors, Isuzu, Volkswagen, Toyota, Volvo, Man i inne. Międzynarodowe korporacje z
branży motoryzacyjnej poza budową zakładów produkcyjnych angażują się także w działalność
badawczo-rozwojową109. W ostatnich latach wielu inwestorów przyciągnęła także branża elektroniczna,
wykorzystująca dzięki inwestycjom zagranicznym nowoczesne technologie.
Polska jest również znaczącym producentem i eksporterem sprzętu elektronicznego i AGD. W tym
segmencie rynku w naszym kraju zainwestowały takie firmy jak niemieckie BSH, Bosch i Siemens,
włoski Indesit, szwedzki Electrolux, koreańskie LG i Samsung. Inwestycje w tym obszarze są ważne dla
gospodarki, ponieważ - podobnie jak w przypadku branży motoryzacyjnej - niosą za sobą kolejne
inwestycje ze strony kooperantów. Własne centra badawczo-rozwojowe utworzyły w Polsce m.in.
Microsoft, Samsung Electronics, General Electric, Siemens, Google, czy IBM.
13.4.5. Atrakcyjność inwestycyjna Polski
Polska od wielu lat znajduje uznanie wśród zagranicznych inwestorów, nawet mimo ograniczenia
wartości napływu inwestycji zagranicznych do Polski w latach 2012-2013. Potwierdzają to wyniki
osiągane przez Polskę w raportach oraz rankingach atrakcyjności inwestycyjnej. Ocena klimatu
inwestycyjnego przez zagranicznych przedsiębiorców jest z roku na rok coraz lepsza.
W raporcie Ernst & Young Atrakcyjność inwestycyjna Europy 2015 Polska ponownie była liderem w
Europie Środkowo-Wschodniej pod względem atrakcyjności inwestycyjnej. W badaniu percepcji
inwestorów, o 24 pkt. proc. Polska wyprzedziła zajmujące drugie miejsce w rankingu Czechy. Nasz kraj,
z liczbą 15.485 miejsc pracy stworzonych dzięki BIZ, uplasował się również na 2. miejscu w Europie
Środkowo-Wschodniej (po Rosji) i 3. miejscu w Europie, pod względem liczby miejsc pracy stworzonych
109
Sektor motoryzacyjny w Polsce, PAIiIZ, 16.01.2014.
254
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
dzięki BIZ. Natomiast, pod względem liczby projektów inwestycyjnych Polsce przypadło 1. miejsce w
regionie (132 projekty). Duże znaczenie mają inwestycje w sektorze motoryzacji, chociaż warto
podkreślić, że coraz więcej inwestycji w Polsce to inwestycje o charakterze badawczo-rozwojowym110.
Również wyniki badania przeprowadzonego przez UNCTAD wśród szefów międzynarodowych
korporacji, opublikowane w World Investment Report 2014 potwierdzają wysoką atrakcyjność
inwestycyjną Polski. Polska zajęła 13. miejsce na świecie (a tym samym została sklasyfikowana o jedno
miejsce wyżej niż przed rokiem) i 4 w Europie pod względem atrakcyjności inwestycyjnej na lata 20142016. W najnowszej edycji raportu World Investment Report (2015) Polska znalazła się wśród 20
państw przyciągających największej wartości bezpośrednie inwestycje zagraniczne (napływ BIZ w 2014
r. na poziomie 13,9 mld USD).
Pozytywne wnioski płyną z ankiety koniunkturalnej, przeprowadzonej w pierwszej połowie 2015 r. przez
Polsko-Niemiecką Izbę Przemysłowo-Handlową (AHK Polska) we współpracy z dziewięcioma izbami
bilateralnymi działającymi w ramach International Group of Chambers of Commerce. Polska kolejny rok
z rzędu zajęła pierwsze miejsce w tej ankiecie, wyprzedzając Republikę Czeską. Respondenci
podkreślali, że wśród zalet Polski są m.in.: członkostwo w UE, kwalifikacje pracowników, produktywność
i zmotywowanie kadr, jakość kształcenia akademickiego oraz jakość i dostępność poddostawców,
stabilność polityczna i poprawa infrastruktury. Coraz lepiej oceniane są przemiany w obszarze
infrastruktury. Największy problem dla ankietowanych inwestorów stanowi system podatkowy i
efektywność administracji, a także przejrzystość systemu zamówień publicznych.
Według autorów raportu Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2014, liderem
atrakcyjności wśród województw Polski jest województwo śląskie. Wysoko plasują się województwa
dolnośląskie i mazowieckie. Zdecydowanie słabiej na tle reszty kraju prezentują się województwa
podlaskie, lubelskie i świętokrzyskie. Ocena atrakcyjności obejmuje zestaw takich wskaźników jak:
koszty i zasoby pracy, aktywność województw wobec inwestorów, dostępność transportowa, rozmiar
rynku zbytu, poziom rozwoju infrastruktury gospodarczej, społecznej oraz poziom bezpieczeństwa.
Z danych NBP wynika, że najbardziej atrakcyjnym dla inwestorów województwem jest mazowieckie. Do
końca 2013 roku ulokowano na obszarze tego województwa 55,3% ogólnej wartości BIZ, tj. 88,8 mld
EUR. Województwo wielkopolskie przyciągnęło 12,1 mld EUR, a śląskie 14,6 mld EUR z tytułu BIZ.
13.5. Innowacyjność polskich przedsiębiorstw i ich otoczenia
13.5.1. Innowacyjność polskich przedsiębiorstw
Innowacyjność polskiej gospodarki na tle państw członkowskich Unii Europejskiej jest w dalszym ciągu
niska. Według najnowszego raportu Innovation Union Scoreboard 2015 Polska osiągając syntetyczny
wynik innowacyjności na poziomie 0,313 znalazła się wśród krajów określanych jako umiarkowani
innowatorzy (moderate innovators). Została sklasyfikowana na 24 miejscu w rankingu, czyli na jednej
pozycji wyżej w stosunku do zestawienia z poprzedniego roku, wyprzedzając Rumunię (0,204), Bułgarię
(0,229), Łotwę (0,272) i Litwę (0,283). Zmiany w tegorocznym rankingu wynikają jednak nie tylko ze
zmian aktywności innowacyjnej poszczególnych krajów, lecz również ze zmian metodologii pomiaru,
stąd ich porównywalność jest ograniczona.
Raport Ernst&Young Atrakcyjność inwestycyjna Europy jest cyklicznym badaniem przeprowadzanym od 2004 roku.
W edycji 2014 udział wzięło 808 respondentów odpowiedzialnych za inwestycje ze wszystkich kontynentów. Raport bierze
pod uwagę ich opinie oraz dane liczbowe na temat inwestycji zagranicznych w roku poprzedzającym ogłoszenie raportu.
110
255
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Pod względem większości wskaźników Polska wypada poniżej średniej dla krajów UE-28. Tradycyjnie
najlepszy wynik uzyskała w przypadku wskaźników oceniających dostępność wykwalifikowanych
zasobów ludzkich (z wyjątkiem liczby nowych doktorów). Stosunkowo dobrze plasowała się też pod
względem wskaźników wynikowych takich jak wielkość zatrudnienia w branżach produkujących dobra i
usługi o dużej intensywności wiedzy oraz eksport tej kategorii produktów. Inwestycje w badania i rozwój
były ciągle zbyt niskie, zwłaszcza w sektorze przedsiębiorstw, w którym dominowały wydatki
innowacyjne o innym przeznaczeniu (niezwiązane z B+R). Polska osiągnęła niezadowalający rezultat
również pod względem liczby zgłoszeń patentowych w procedurze PCT. W konsekwencji uzyskała też
słaby wynik w eksporcie technologii ‘niematerialnej’, mierzonym przychodami ze sprzedaży praw
patentowych i licencji. Jednocześnie osiągnęła jednak znaczny postęp w ochronie wytworów
działalności innowacyjnej z użyciem znaków towarowych i wzorów przemysłowych.
Wykres 66 Wartości Sumarycznego Wskaźnika Innowacyjności (Summary Innovation Index – SII) dla
wybranych krajów
Źródło: Informacje zostały opracowane na podstawie raportów opublikowanych na stronie internetowej Komisji Europejskiej
http://ec.europa.eu/growth/industry/innovation/facts-figures/scoreboards/index_en.htm INNOVATION UNION
SCOREBOARD 2015
Jednym ze wskaźników najczęściej wykorzystywanych w ocenie innowacyjności gospodarek są nakłady
poniesione na działalność innowacyjną, zwłaszcza wewnętrzne nakłady na B+R, które stanowią
warunek sine qua non postępu technologicznego i powstawania innowacji radykalnych. Pomimo że
Polska systematycznie zwiększa nakłady na ten cel - wskaźnik intensywności prac B+R jest nadal
niewielki. W 2013 r. wartość nakładów wewnętrznych na działalność badawczą i rozwojową (GERD)
wyniosła ponad 14 mld zł, co stanowiło 0,87% PKB. Poziom tego wskaźnika był dwukrotnie niższy od
celu przyjętego w Strategii Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (1,7% w 2020 r.). Był to jeden z
najsłabszych wyników odnotowanych w krajach UE-28. Szczególnie duży dystans dzielił Polskę do
liderów innowacji takich jak kraje skandynawskie (średnio 3,2%), Niemcy (2,85%) czy Austria (2,81%);
sporo do nadrobienia ma też względem niektórych nowych państw członkowskich (Czechy – 1,91%,
Węgry – 1,41%)111.
Eurostat, http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/6492099/9-17112014-BP-EN.PDF/7503059b-1d5e-4bb1b7a2-35136da1e02e
111
256
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Pozytywnym trendem obserwowanym od kilku lat jest zmiana struktury podmiotowej ponoszenia
nakładów na B+R. Na sektor przedsiębiorstw przypadło w 2013 r. blisko 44% wszystkich nakładów,
podczas gdy w 2004 r. udział ten nie przekraczał 30%. Wzrosła również partycypacja firm w
finansowaniu wewnętrznych nakładów na B+R – do poziomu 37%, niemniej prym w finansowaniu prac
B+R wiódł nadal sektor rządowy. Najbardziej kapitałochłonne prace B+R (mierzone wielkością
nakładów na B+R) prowadzone były w trzech dziedzinach: nauki inżynieryjne i techniczne, nauki
przyrodnicze, nauki medyczne i nauki o zdrowiu, przy czym nakłady sektora przedsiębiorstw były
największe w pierwszej grupie (blisko 2/3 łącznych nakładów)112. Wskaźnik intensywności nakładów
B+R w sektorze wysokiej i średnio-wysokiej techniki wyniósł odpowiednio 1,72% i 0,52%. Pierwszy z
tych sektorów zatrudniał niecałe 3% pracowników w gospodarce narodowej, a jego udział w eksporcie
był stosunkowo niski (niecałe 7% w porównaniu z 14% w Niemczech i 15% w Czechach).
Nakłady przedsiębiorstw na działalność innowacyjną wyniosły ok. 30 mld zł i były w 2013 r. o 15%
niższe z porównaniu z rokiem poprzednim, głównie w wyniku spadku wydatków przedsiębiorstw
działających w sektorze usług. Największy udział w nakładach ogółem miały tradycyjnie wydatki na
środki trwałe, podczas gdy w badania i rozwój zainwestowano 1/3 środków przeznaczonych na
działalność innowacyjną. Udział wydatków na szkolenia personelu zaangażowanego w działalność
innowacyjną był nadal niski, choć wydatki te wyraźnie wzrosły w stosunku do poprzednich lat.
Pod względem struktury branżowej przedsiębiorstw prowadzących działalność innowacyjną nie zaszły
zasadnicze zmiany. Najwyższe nakłady poniosły przedsiębiorstwa przemysłowe zajmujące się
produkcją metali i wyrobów z metali, sprzętu elektronicznego i optycznego oraz maszyn i urządzeń. W
przedsiębiorstwach z sektora usług najwyższe nakłady na działalność innowacyjną poniosły jednostki
zaklasyfikowane do sekcji informacja i komunikacja.
Nadal głównym źródłem finansowania działalności innowacyjnej były środki własne przedsiębiorstw,
które stanowiły 75% wszystkich nakładów. W dalszej kolejności były to kredyty bankowe, środki
pozyskane z zagranicy (fundusze UE) i środki z budżetu państwa. Najrzadziej wykorzystywanym
źródłem finansowania były środki pochodzące z funduszy kapitału ryzyka.
Jeśli chodzi o transfer technologii, najczęstszą formą były transakcje zakupu/sprzedaży środków
automatyzacji, w dalszej kolejności licencje i usługi konsultingowe, zaś stosunkowo najrzadsze
zamówienia prac B+R. Przedsiębiorstwa szeroko korzystały zarówno z krajowych, jak i zagranicznych
licencji. Liczba licencji sprzedanych za granicą była stosunkowo niska (63 licencje) i stanowiła 3,5%
wszystkich transakcji sprzedaży. Sugeruje to, że prace B+R przedsiębiorstw zagranicznych działających
w Polsce dotyczyły głównie rozwiązań przeznaczonych na rynek wewnętrzny i rzadko dochodziło do ich
transferu do spółek wewnątrz danej grupy kapitałowej lub innych przedsiębiorstw.
Analizując wyniki działalności innowacyjnej, Polska osiągnęła umiarkowany postęp w tym zakresie w
2013 r. Liczba krajowych zgłoszeń wynalazków w Urzędzie Patentowym RP spadła o kilka procent
(4.237 zgłoszeń), podobnie jak liczba zgłoszeń wzorów przemysłowych (1.317 zgłoszeń). Jednocześnie
wzrosła jednak liczba zgłoszonych wzorów przemysłowych (986) i znaków towarowych (13.532). Jeśli
chodzi o zgłoszenia zagraniczne wynalazków, również odnotowano spadek (174 zgłoszeń, z czego 96
w trybie krajowym i 78 w trybie PCT). Większość zgłoszeń została dokonana przez podmioty krajowe,
wśród nierezydentów najwięcej wynalazków do ochrony zgłosiły podmioty amerykańskie i niemieckie.
Dziedzinami, w których najczęściej dokonywano zgłoszeń były chemia, metalurgia, transport i różne
procesy przemysłowe113.
112
113
GUS, Nauka i technika w 2013 r., Warszawa 2014.
GUS, Nauka i technika w 2013 r., Warszawa 2014.
257
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 98 Porównanie wskaźników innowacyjności dla Polski oraz UE
Wartość wskaźnika Wartość wskaźnika
dla Polski
dla UE-28
Wymiary i wskaźniki w EIS
SIŁY SPRAWCZE INNOWACJI (ENABLERS)
Zasoby ludzkie (Human resources)
1.1.1 Nowo nadane stopnie doktora na 1000 mieszkańców w wieku 25-34 lat
0,6
1,8
1.1.2 Udział (%) osób z wykształceniem wyższym w grupie wiekowej 25-34
40,5
36,9
1.1.3 Udział (%) osób w grupie wiekowej 20-24, które ukończyły edukację co
89,7
81
najmniej na poziomie szkoły średniej
Otwarte, doskonałe i atrakcyjne systemy badawcze (Open excellent
and attractive research systems)
1.2.1 Publikacje w ramach międzynarodowej współpracy badawczej
237
363
Udział (%) publikacji naukowych z 10% najbardziej cytowanych spośród
1.2.2
3,8
11,0
wszystkich publikacji naukowych
1.2.3 Udział doktorantów spoza UE jako % udział w ogólnej liczbie doktorantów
1,9
25,5
Finansowanie i wsparcie (Finance and support)
1.3.1 Udział wydatków publicznych na B+R w PKB (w %)
0,48
0,72
1.3.2 Udział inwestycji typu venture capital w PKB (w %)
0,036
0,062
DZIAŁALNOSĆ PRZEDSIĘBIORSTW (FIRM ACTIVITIES)
Inwestycje przedsiębiorstw (Firm investments)
2.1.1 Udział wydatków przedsiębiorstw na B+R w PKB (w %)
0,38
1,29
Udział wydatków na innowacje niezwiązane z pracami B+R w przychodach
2.1.2
1,04
0,69
ze sprzedaży (w % )
Powiązania i przedsiębiorczość (Linkages & entrepreneurship)
2.2.1 Udział (%) MSP wprowadzających własne innowacje w ogólnej liczbie MSP
10,1
28,7
Udział (%) MSP współpracujących w dziedzinie innowacji w ogólnej liczbie
2.2.2
3,9
10,3
MSP
Publikacje w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego na milion
2.2.3
4,7
50,3
mieszkańców
Kapitał intelektualny (Intellectual assets)
2.3.1 Liczba zgłoszeń patentowych w procedurze PCT na mld PKB (według PSN)
0,42
3,78
Liczba zgłoszeń patentowych w procedurze PCT związanych z wyzwaniami
2.3.2
0,09
0,98
społecznymi na mld PKB (według PSN)
Liczba zgłoszeń nowych wspólnotowych znaków towarowych na mld PKB
2.3.3
3,61
5,83
(według PSN)
Liczba zgłoszeń nowych wspólnotowych wzorów przemysłowych na mld
2.3.4
1,62
1,13
PKB (według PSN)
WYNIKI (OUTPUTS)
Innowatorzy (Innovators)
Przedsiębiorstwa MSP wprowadzające innowacje produktowe lub
3.1.1
13,1
30,6
procesowe jako % ogólnej liczby MSP
Przedsiębiorstwa MSP wprowadzające innowacje marketingowe lub
3.1.2
14,2
36,2
organizacyjne jako % ogólnej liczby MSP
Zatrudnienie w szybko rozwijających się przedsiębiorstwach w
3.1.3
19,3
17,9
innowacyjnych branżach jako % ogółu zatrudnionych
Efekty ekonomiczne (Economic effects)
Udział (%) osób zatrudnionych w branżach wiedzochłonnych w liczbie
3.2.1
9,6
13,8
zatrudnionych ogółem
Udział (%) eksportu wyrobów średnio-wysokiej i wysokiej techniki w
3.2.2
48,6
53,0
eksporcie ogółem
3.2.3 Udział (%) eksportu usług wiedzochłonnych w eksporcie usług ogółem
33,6
49,5
Udział (%) przychodów ze sprzedaży innowacji nowych dla rynku (new-to3.2.4 market) i nowych dla przedsiębiorstw (new-to-firm) w przychodach
6,3
12,4
przedsiębiorstw ogółem
3.2.5 Udział (%) przychodów ze sprzedaży licencji i patentów za granicę w PKB
0,06
0,65
Źródło: Informacje zostały opracowane na podstawie raportów opublikowanych na stronie internetowej Komisji Europejskiej
http://ec.europa.eu/growth/industry/innovation/facts-figures/scoreboards/index_en.htm INNOVATION UNION
SCOREBOARD 2015.
258
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Dla zwiększenia poziomu innowacyjności polskiej gospodarki potrzebne jest wzmocnienie współpracy
przedsiębiorstw sektora MSP, więzi kooperacyjnych i klastrowych oraz podnoszenie świadomości
przedsiębiorców w zakresie ochrony własności przemysłowej i korzyści z tym związanych. Niezbędna
jest również realizacja wspólnych projektów prowadzących do zwiększenia współpracy miedzy różnymi
uczestnikami systemu innowacyjnego. Sprostaniu tym wzywaniom mają służyć działania polityki
innowacyjnej przewidziane w SIEG, zwłaszcza te nakierowane na stymulowanie współpracy w sferze
B+R zarówno między przedsiębiorstwami, jak i przedsiębiorstwami i sektorem nauki.
13.5.2. Otoczenie instytucjonalne polskich przedsiębiorstw
Efektywna działalność, innowacyjność oraz rozwój polskich przedsiębiorstw, a tym samym ich pozycja
konkurencyjna, uzależnione są w dużym stopniu od otoczenia instytucjonalnego. System wspierania
przedsiębiorczości i przedsiębiorstw w Polsce obejmuje podmioty działające na trzech poziomach:
krajowym (m.in. Ministerstwo Gospodarki, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości), wojewódzkim
(m.in. Urzędy Marszałkowskie, Regionalne Instytucje Finansujące) i lokalnych usługodawców. Ostatni
poziom obejmuje organizacje zarejestrowane w Krajowym Systemie Usług dla MSP, w tym m.in. Punkty
Konsultacyjne KSU, Fundusze Poręczeń Kredytowych, Fundusze Pożyczkowe, Krajową Sieć Innowacji,
które z kolei współpracują z innymi znanymi sieciami, takimi jak Enterprise Europe Network. Podmioty
te są odpowiedzialne za formułowanie strategii, programów i wdrażanie działań na rzecz wsparcia
przedsiębiorczości.
Na poziomie centralnym polityka na rzecz przedsiębiorczości w Polsce jest prowadzona przez
Ministerstwa: Gospodarki, Infrastruktury i Rozwoju, Pracy i Polityki Społecznej, Edukacji Narodowej oraz
Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Na szczeblu centralnym funkcję instytucji realizującej działania w tym
obszarze oraz zaplecza analityczno-badawczego pełni Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
(PARP). PARP realizuje programy rozwoju przedsiębiorczości i przedsiębiorstw wspierające m.in.
działalność innowacyjną i badawczo-rozwojową firm, internacjonalizację przedsiębiorstw oraz rozwój
regionalny i zasobów ludzkich. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) - Agencja wykonawcza
MNiSW –wspiera również przedsiębiorstwa w rozwijaniu ich zdolności do tworzenia i wykorzystywania
rozwiązań opartych na wynikach badań naukowych.
Na poziomie regionalnym – istotne ogniwo wsparcia stanowią instytucje samorządowe. Działania
wdrożeniowe są realizowane przez urzędy marszałkowskie lub podległe im instytucje. Ich głównym
celem, oprócz promocji przedsiębiorczości w regionach, jest zapewnienie przedsiębiorcom oraz osobom
planującym rozpoczęcie działalności gospodarczej rzetelnych informacji w zakresie:
 programów wsparcia wdrażanych na szczeblu centralnym i regionalnym,
 podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej,
 możliwości korzystania z pomocy o charakterze doradczym, szkoleniowym i finansowym.
Na szczeblu wykonawczym funkcjonują bezpośredni usługodawcy, czyli instytucje i organizacje
wyspecjalizowane we wdrażaniu instrumentów wsparcia przedsiębiorczości. Szczególną rolę w tym
systemie odgrywa Krajowy System Usług (KSU). Jest to koordynowana przez PARP sieć ok. 230
współpracujących ze sobą organizacji świadczących usługi dla przedsiębiorców i osób planujących
rozpoczęcie działalności gospodarczej. Misją KSU jest rozwój przedsiębiorczości poprzez zapewnienie
wysokiej jakości usług w kluczowych obszarach wymagających wsparcia państwa. Zadaniem KSU jest
udzielanie kompleksowych usług dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej oraz możliwości
korzystania z zewnętrznych źródeł na jej finansowanie. W skład sieci KSU wchodzą Punkty
Konsultacyjne KSU, Krajowa Sieć Innowacji, fundusze pożyczkowe i poręczeniowe oraz podmioty
świadczące usługi systemowe i testujące usługi pilotażowe.
259
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Krajowa Sieć Innowacji (KSI) to grupa usługodawców KSU świadczących usługi doradcze o
charakterze proinnowacyjnym, zgodnie z określonym i badanym standardem114. Obecnie funkcjonuje 18
Ośrodków Krajowej Sieci Innowacji KSU, a ich usługi dotyczą przede wszystkim przeprowadzenia
audytu technologicznego oraz obsługi procesu transferu technologii. Od lipca 2013 r. udostępniona
została przedsiębiorcom nowa usługa Doradztwo we wdrożeniu innowacji (w ramach projektu
systemowego PARP, pn.: Doradztwo KSI KSU dla innowacyjnych, finansowanego ze środków EFRR w
ramach Działania 5.2 POIG). Usługa ta obejmuje dwa etapy: audytu innowacyjności i doradztwo we
wdrożeniu innowacji. Przedsiębiorcy będą z niej mogli korzystać do końca czerwca 2015 roku.
Usługi doradcze proinnowacyjne zapewniane przez Ośrodki KSI KSU trafiają głównie do mikro, małych i
średnich firm aktywnych innowacyjnie, które nie mają środków na finansowanie tego typu usług, a więc
działania te wypełniają pewną lukę rynkową, która wymagała interwencji publicznej.
W kontekście instytucji otoczenia biznesu warto wspomnieć również o efektach realizacji wieloletniego
programu Udział Polski w Programie ramowym na rzecz konkurencyjności i innowacji w latach 20082014 (Program CIP), przedłużonego do końca 2014 r. na mocy Uchwały Rady Ministrów Nr 4/2014 z
dnia 7 stycznia 2014 r. Przedłużenie programu wynikało z potrzeby zapewnienia w 2014 roku informacji
o dostępnych dla przedsiębiorców instrumentach finansowych Programu CIP oraz nowych, które będą
oferowane w ramach kolejnych programów ramowych Unii Europejskiej. Wydłużenie okresu realizacji
ww. Programu umożliwiło kontynuowanie finansowania działalności funkcjonującego przy Związku
Banków Polskich Krajowego Punktu Kontaktowego ds. instrumentów finansowych programów UE, który
prowadzi działania o charakterze informacyjno-promocyjno-doradczym dotyczące instrumentów
finansowych wybranych programów Unii Europejskiej obejmujących również kontynuowanie realizacji
programów szczegółowych CIP, a także dla działalności ośrodków sieci Enterprise Europe Network.
Krajowy Punkt Kontaktowy ds. instrumentów finansowych programów UE zajmuje się promocją
instrumentów i działań realizowanych zarówno dla perspektywy finansowej 2007- 2013, które pozostają
aktywne rynkowo do 2020 r,. jak również dla instrumentów finansowych realizowanych w ramach
kolejnej perspektywy finansowej tj. w ramach Programu wieloletniego pn. Udział Polski w Programie na
rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME) oraz w
instrumentach finansowych programów UE wspierających konkurencyjności przedsiębiorstw, w latach
2014-2020. Krajowy Punkt Kontaktowy popularyzuje ww. działania wśród potencjalnych beneficjentów
podczas konferencji/seminariów/spotkań, poprzez przygotowane materiały informacyjne, organizację
stoisk informacyjnych przy okazji ogólnokrajowych imprez dla przedsiębiorców lub instytucji
wspierających, a także wykorzystując do tego celu różne kanały medialne.
W 2014 roku Krajowy Punkt Kontaktowy ds. instrumentów finansowych programów UE zorganizował 84
konferencje, seminaria, szkolenia, warsztaty i dni informacyjne dotyczące programów ramowych UE dla
ok. 64,5 tys. uczestników, opublikował 22 artykuły prasowe na temat programów ramowych, udzielił
potencjalnym beneficjentom programu ponad 400 informacji, konsultacji i porad oraz ponad 140
konsultacji telefonicznych, nawiązał około 450 kontaktów z krajowymi i zagranicznymi instytucjami
branżowymi, zorganizował 17 stoisk informacyjno-promocyjnych podczas targów i konferencji,
opracował 11 publikacji promocyjnych których nakład wyniósł ponad 9 tys. egzemplarzy.
Standard ten określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 24 maja 2011 w sprawie Krajowego Systemu Usług dla
Małych i Średnich Przedsiębiorstw.
114
260
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Ramka 24 Program CIP na lata 2008-2014 oraz program COSME na lata 2014-2020
Program CIP składał się z trzech programów szczegółowych:
 Program na Rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji (Entrepreneurship and Innovation Programme - EIP)
obejmujący działania na rzecz przedsiębiorczości, małych i średnich przedsiębiorców, konkurencyjności i
innowacji;
 Program na Rzecz Wspierania Polityki w zakresie Technologii Informacyjnych i Komunikacyjnych
(Information Communication Technologies - Policy Support Programme - ICT-PSP) mający na celu szybkie
wdrożenie technologii informacyjnych i komunikacyjnych, a także pobudzenie innowacji poprzez zwiększenie
zakresu stosowanych technologii;
 Inteligentna Energia - Program dla Europy (Intelligent Energy Europe Programme - IEE) obejmujący
działania mające na celu poprawę efektywności energetycznej oraz racjonalne wykorzystanie zasobów
energetycznych, promowanie nowych i odnawialnych źródeł energii oraz wspieranie dywersyfikacji jej źródeł.
Od 2015 r. realizowany jest nowy Program ramowy UE pn. Udział Polski w Programie na rzecz konkurencyjności
przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw COSME oraz w instrumentach finansowych programów
UE, w latach 2014-2020, który będzie stanowił kontynuację większości instrumentów pomocowych ułatwiających
dostęp do finansowania oraz działalności sieci Enterprise Europe Network działań realizowanych w poprzedniej
perspektywie.
W ramach tego programu kontynuowana jest większość instrumentów pomocowych ułatwiających
przedsiębiorcom dostęp do finansowania oraz działalność sieci Enterprise Europe Network świadczącej usługi
dla przedsiębiorców.
W ramach nowych programów ramowych UE oferowane są następujące instrumenty finansowe:
 Program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME),
 Program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji (Horyzont 2020),
 Program na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych (‘EaSI’)
 Programu wsparcia dla sektorów audiowizualnych, kultury i kreatywnych (Kreatywna Europa)
Enterprise Europe Network (EEN)
Sieć ośrodków Enterprise Europe Network funkcjonuje już od 2008 r. i w okresie 2008-2014 była
finansowana ze środków Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacyjności
(Competitiveness and Innovation Framework Programme – CIP). Od roku 2015 r. Sieć jest finansowana
w ramach Programu na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw
(Programme for the Competitiveness of Enterprises and SMEs - COSME). Jest to program unijny
mający na celu zwiększeni konkurencyjności i trwałości przedsiębiorstw, w szczególności małych i
średnich.
W ramach programu COSME zostały wyznaczone następujące cele do realizacji:
 poprawa dostępu MSP zarówno do finansowania kapitałem własnym jak i finansowania
dłużnego,
 poprawa dostępu do rynków, szczególnie unijnych, lecz także na poziomie globalnym,
 poprawa ramowych warunków konkurencyjności i trwałość przedsiębiorstw unijnych,
w szczególności MSP, w tym w sektorze turystyki,
 krzewienie przedsiębiorczości i kultury przedsiębiorczości.
Działalność polskich ośrodków sieci Enterprise Europe Network115 jest ważnym elementem wsparcia
konkurencyjności mającym na celu podniesienie poziomu innowacyjności oraz internacjonalizacji
polskich małych i średnich przedsiębiorstw (MSP). Obecnie w ponad 50 krajach na całym świecie działa
ok. 600 ośrodków tej sieci, z czego 30 w Polsce.
115
Dane kontaktowe do polskich ośrodków Enterprise Europe Network znajdują się na stronie internetowej www.een.org.pl.
261
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Enterprise Europe Network świadczy bezpłatne usługi osobom planującym rozpoczęcie działalności
gospodarczej oraz już działającym przedsiębiorstwom w następujących obszarach:
1) działalność informacyjna i doradcza dotycząca: prawa i polityk Unii Europejskiej, prowadzenia
działalności gospodarczej za granicą, dostępu do źródeł finansowania, transferu technologii
oraz udziału w programach i projektach finansowanych przez Unię Europejską;
2) pomoc w poszukiwaniu zagranicznych partnerów handlowych poprzez: wspieranie udziału
polskich firm w targach, misjach handlowych i spotkaniach kooperacyjnych oraz prowadzenie i
udostępnienie przedsiębiorcom bazy ofert współpracy gospodarczej, dzięki której polscy MSP
mogą znaleźć partnerów handlowych lub zamieścić swoją ofertę współpracy;
3) udzielanie odpowiedzi na pytania przedsiębiorców z państw Unii Europejskiej dotyczące
formalno-prawnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce i informowanie
przedstawicieli firm zagranicznych o możliwościach współpracy z polskimi przedsiębiorstwami i
instytucjami;
4) propagowanie unijnych programów finansowych i instrumentów finansowych (w tym programu
Horyzont 2020 we współpracy z krajowymi punktami kontaktowymi i funduszami
strukturalnymi);
5) usługi informacyjne i doradcze w zakresie podnoszenia umiejętności zarządczych w celu
zwiększania konkurencyjności MSP, możliwości finansowania, dostępu do finansowania oraz
powiązane systemy coachingu i wsparcia mentorskiego oraz w zakresie fachowej wiedzy z
zagadnień dotyczących efektywności energetycznej, klimatu i środowiska naturalnego,
6) usługi w zakresie transferu technologii, badań i rozwoju, innowacji, wiedzy, w tym audyty
technologiczne oraz działania informacyjno-doradcze dotyczące ochrony własności
intelektualnej. Ważnym elementem tych usług jest baza ofert technologicznych, w której polskie
przedsiębiorstwa mogą umieścić informacje o posiadanej technologii lub zgłosić na nią
zapotrzebowanie. Oferty w języku angielskim są dostępne za pośrednictwem strony
internetowej: http://een.ec.europa.eu/services/technology-transfer.
Różnorodność usług świadczonych przez ośrodki sieci Enterprise Europe Network pozwala dotrzeć do
wielu przedsiębiorstw, które początkowo są zainteresowane wyłącznie dostępem do informacji prawnej
lub udziałem w spotkaniu kooperacyjnym. W trakcie dalszej współpracy ośrodki Sieci lepiej poznają
potrzeby przedsiębiorstw, co pozwala zaproponować im świadczenie kolejnych usług dostępnych w
ramach Enterprise Europe Network, np. przeprowadzenie audytu technologicznego lub umieszczenie
oferty firmy w bazie ofert technologicznych.
W latach 2008–2014, ponad 60,4 tys. osób wzięło udział w szkoleniach i seminariach organizowanych
przez sieć, 66,5 tys. skorzystało ze szkoleń organizowanych przez PARP drogą elektroniczną
(uczestnicy seminariów on-line oraz użytkownicy wykładów z cyklu Szkoła dla Eksportera), a 13,4 tys.
przedsiębiorców uzyskało wsparcie z zakresu internacjonalizacji i innowacji, 4,7 tys. przedsiębiorców
uczestniczyło w spotkaniach brokerskich i misjach gospodarczych organizowanych przez sieć.
Dodatkowo udzielono odpowiedzi na ponad 30 tys. pytań nadesłanych przez przedsiębiorców.
Obliczono też, że prawie 1,2 mln użytkowników skorzystało z polskiej strony internetowej sieci
Enterprise Europe Network.
W 2014 r. z usług EEN skorzystało ponad 14 mln osób. W zorganizowanych przez sieć wydarzeniach
lokalnych i regionalnych wzięło udział ponad 8,8 tys. osób. Z usług dotyczących audytu
technologicznego i analizy biznesowej skorzystało 339 odbiorców. Przy udziale sieci zawarto 161
umowy partnerskie (biznesowe, transferu technologii, dotyczące projektów do 7.PR). Ośrodki udzieliły
MSP ponad 3,6 tys. odpowiedzi na zapytania dotyczące prawa Unii Europejskiej, eksportu, dostępu do
źródeł finansowania, transferu technologii oraz udziału w programach i projektach finansowanych przez
Unię Europejską. W wydarzeniach brokerskich i misjach zagranicznych zorganizowanych przez
262
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Enterprise Europe Network wzięło udział ponad 670 przedsiębiorstw. Rozpowszechniono za
pośrednictwem baz 897 krajowych ofert partnerstwa, na które otrzymano ponad 1,6 tys. zagranicznych
zapytań. Z kolei polskie firmy złożyły ponad 1,4 tys. zapytań dotyczących zagranicznych ofert
partnerstwa.
Ramka 25 Park technologiczny
Park technologiczny116 jest wyodrębnioną jednostką ukierunkowaną na rozwój działalności przedsiębiorców
wykorzystujących nowoczesne technologie, w szczególności małych i średnich przedsiębiorców, w oparciu o
korzystanie z wyodrębnionych nieruchomości i infrastruktury technicznej na zasadach umownych. Realizując
kompleksowe wsparcie, parki technologiczne oferują przedsiębiorcom także usługi doradztwa w zakresie
rozwoju, transferu technologii oraz przekształcania wyników badań naukowych i prac rozwojowych w innowacje
technologiczne.
W roku 2014 funkcjonowały 42 parki technologiczne. Najwięcej parków technologicznych jest
zlokalizowanych w województwach wielkopolskim i śląskim (po 6) oraz w województwach dolnośląskim
(5). Najmniej zaś, bo po jednym parku znajduje się w województwach lubelskim, łódzkim, mazowieckim,
opolskim, podkarpackim, podlaskim i zachodniopomorskim. Na terenie województwa opolskiego nie
został zlokalizowany żaden park technologiczny.
Tabela 99 Parki technologiczne w Polsce
Rok
Parki technologiczne
Źródło: PARP.
1995
1
2000
3
2004
12
2007
15
2010
24
2012
40
2014
42
Polityka państwa w zakresie wsparcia działalności instytucji otoczenia biznesu m.in. parków
technologicznych dotyka dwóch sfer rozwoju tych ośrodków. Przede wszystkim jest to wsparcie
inwestycji i rozwoju infrastruktury. Z drugiej strony za pomocą różnych narzędzi ośrodki rozwijają swój
potencjał i zakres usług kierowanych do przedsiębiorców.
Efektem wieloletniego cyklu inwestycyjnego jest stworzenie w Polsce dobrze wyposażonego,
specjalistycznego i unikalnego zaplecza dla najbardziej innowacyjnych firm w regionach. W związku z
tym, środki finansowe przeznaczone są nie tylko na budowę infrastruktury, ale także na wyposażenie
parków. Obecnie w Polsce w parkach działa ok. 1,1 tys. firm, które zatrudniają ponad 11 tys.
pracowników.
Ośrodki innowacji w Polsce (z uwzględnieniem inkubatorów przedsiębiorczości) – Raport z badania 2014, PARP,
Warszawa 2014 r., str. 9
116
263
MINISTERSTWO GOSPODARKI
13.6. Rozwój przedsiębiorstw
13.6.1. Regulacje gospodarcze
Otoczenie regulacyjne wciąż pozostaje w katalogu czynników hamujących wzrost przedsiębiorczości w
Polsce. Zbyt skomplikowane i niezrozumiałe prawo jest wymieniane w sondażach publicznych jako
bariera rozpoczynania i prowadzenia działalności gospodarczej. Jeżeli już uda się przebrnąć przez
labirynt formalności okazuje się, że często prawo nakłada na przedsiębiorców nadmierne obowiązki,
powodując po ich stronie nieuzasadnione koszty – takie z reguły są doświadczenia przedsiębiorców.
Przedsiębiorstwa ze swej natury nie są przygotowane na ryzyko regulacyjne, dlatego też częste zmiany
prawa postrzegają jako działania wymierzone przeciwko nim. Dlatego też inicjatywy legislacyjne
powinny wychodzić naprzeciw ich oczekiwaniom, zaś przejrzystość i jednolitość regulacji winna
eliminować wątpliwości interpretacyjne, tak aby przedsiębiorcy mogli działać w oparciu o jasne
i zrozumiałe dla nich normy prawne. Jakość otoczenia regulacyjnego stanowi jeden z podstawowych
wymiarów i wskaźników funkcjonowania nowoczesnego państwa prawa.
W roku 2014 i na początku 2015 r. kontynuowano działania dotyczące doskonalenia otoczenia
regulacyjnego i poprawy instytucjonalnego otoczenia biznesu. Działania te wpisują się w Program
Lepsze Regulacje 2015, przyjęty przez Radę Ministrów 22 stycznia 2013 r., którego celem głównym jest
zapewnienie rozwiązań systemowych i organizacyjnych, niezbędnych dla tworzenia i oceny prawa w
oparciu o dowody, w tym zmniejszenie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej oraz
podniesienie konkurencyjności polskiej gospodarki. Podejmowane działania skupiały się przede
wszystkim na przeglądzie prawa gospodarczego pod kątem najbardziej uciążliwych obciążeń
regulacyjnych, stwarzających największe bariery w rozwoju przedsiębiorczości oraz wdrażaniu
odpowiednich przepisów prawnych ułatwiających wykonywanie działalności gospodarczej
W latach 2011-2014 zrealizowane zostały cztery inicjatywy o charakterze deregulacyjnym, w ramach
których dokonano 300 zmian w ponad 100 ustawach, a korzyści finansowe dla gospodarki z
wprowadzonych rozwiązań mogą sięgać kwoty nawet kilku miliardów zł rocznie, głównie w postaci
zaoszczędzonych środków wynikających z redukcji obciążeń biurokratycznych. Wdrożone rozwiązania
odpowiadają na konkretne, zidentyfikowane w praktyce obrotu gospodarczego bariery prowadzenia
działalności gospodarczej.
(a) W ramach pierwszej z nich (ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier
administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców) m.in. wprowadzono możliwość składania
przez obywateli i przedsiębiorców oświadczeń w miejsce wymaganych wcześniej zaświadczeń
(zasada zaufania państwa do obywatela oraz zasada, aby organ administracji jak najwięcej
informacji pozyskiwał samodzielnie od innych organów); leasing konsumencki, tj. możliwość
zawierania umów leasingowych z osobami nie prowadzącymi działalności gospodarczej.
(b) W ramach drugiej z inicjatyw (ustawa z dnia 16 września 2011 r. o redukcji niektórych
obowiązków obywateli i przedsiębiorców) zniesiono niektóre obowiązki informacyjne nałożone
na przedsiębiorców, co pozwoliło na zmniejszenie kosztów działalności.
(c) Z kolei trzecia inicjatywa (ustawa z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń
administracyjnych w gospodarce) wprowadziła rozwiązania nakierowane na poprawę płynności
finansowej przedsiębiorstw, zniesienie niektórych obciążeń administracyjnych (obowiązków
informacyjnych) oraz uproszczenie przepisów.
(d) Kolejna, (ustawa z dnia 7 listopada 2014 r. o ułatwieniu wykonywania działalności
gospodarczej) objęła m.in.: tzw. Pakiet portowy – wsparcie konkurencyjności polskich portów
poprzez wydłużenie terminu na rozliczenie VAT w imporcie przez wiarygodnych
264
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
przedsiębiorców (ang. Authorized Economic Operator - AEO) oraz skrócenie czasu kontroli
granicznych w portach morskich do 24 h, a także umożliwiła zachowania ważności orzeczenia
lekarskiego przy zmianie pracy; zagwarantowała również ułatwienie dostępu przedsiębiorców
do finansowania inwestycji poprzez rozszerzenie możliwości udzielania poręczeń dla
przedsiębiorców przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz
wojewódzkie fundusze, ułatwienia w podatku akcyzowym (m.in. zmniejszenie obciążeń przy
obrocie olejami opałowymi), oraz zwolnienie pracowników z podatku dochodowego od dowozu
do zakładu pracy transportem zbiorowym organizowanym przez pracodawcę – zmniejszenie
obowiązków ewidencyjnych, ułatwienie rozliczeń podatkowych.
Dodatkowo w grudniu 2014 r. weszła w życie ustawa z dnia 24 kwietnia 2014 r. o standaryzacji
niektórych wzorów pism w procedurach administracyjnych. Ma ona na celu umożliwienie składania
wniosków on-line w 64 procedurach administracyjnych. Ustawa nakłada obowiązek określenia i
udostępnienia wzorów pism w formie dokumentów elektronicznych dla niektórych procedur
administracyjnych. Dzięki temu wprowadzone zostaną jednolite w skali kraju wzory pism, przede
wszystkim dotyczące wydania zezwolenia, wpisu do rejestru czy wydania zaświadczenia. Ujednolicenie
wzorów pism w procedurach administracyjnych umożliwi też elektronizację tych procedur. Jednocześnie
skrócenie procedury rozpatrywania wniosku przedsiębiorcy przyspieszy rozpoczęcie działalności
gospodarczej.
Kolejnym istotnym krokiem w celu poprawy otoczenia regulacyjnego jest przygotowanie założeń
projektu ustawy Prawo działalności gospodarczej, który został przyjęty przez Radę Ministrów 12 maja
2015 r. Prawo działalności gospodarczej ma zastąpić ustawę z 2004 r. o swobodzie działalności
gospodarczej i ma służyć wzmocnieniu praw przedsiębiorców. W sposób wyraźny zaakcentowane oraz
usystematyzowane zostaną w ustawie podstawowe zasady dotyczące wykonywania działalności
gospodarczej, stanowiące katalog podstawowych praw przedsiębiorcy. Ustawa określi również
szczegółowe zasady działania organów administracji w dziedzinie gospodarki.
Planowane zmiany legislacyjne powinny unowocześnić ramy prawne działalności gospodarczej w
Polsce. Proponuje się uporządkowanie przepisów poprzez nadanie głównej ustawie prawa
gospodarczego charakteru katalogu praw i instytucji prawnych wraz z wprowadzeniem rozwiązań
szczegółowych. Projekt koncentruje się na następujących celach:
 nowe zasady wzmacniające pozycje przedsiębiorcy, np.: zasada przyjaznej interpretacji i
domniemania uczciwości przedsiębiorcy, zasada uprawnionych oczekiwań (zakaz zaskakiwania
przedsiębiorcy przez organ), zasada jednokrotnego przekazywania informacji, nakaz
wyznaczania przedsiębiorcy rozsądnych terminów,
 wprowadzenie mediacji w postępowaniach administracyjnych dot. działalności gospodarczej,
 zmiana relacji przedsiębiorca – administracja na bardziej przyjazną poprzez wprowadzenie
zasady domniemania uczciwości przedsiębiorcy i pierwszeństwa pouczenia przed sankcją,
 stworzenie regulacji zupełnej, w której podstawowe ograniczenia działalności gospodarczej,
czyli reglamentacja, musiałyby zostać wyraźnie wymienione,
 zaangażowanie organizacji przedsiębiorców w realizację niektórych zadań publicznych,
 wprowadzenie dyrektyw wymierzania sankcji.
Jednocześnie prowadzone są prace nad projektem nowelizacji ustawy regulującej funkcjonowanie biur
informacji gospodarczej. Celem projektowanych zmian jest ułatwienie dostępu do kompleksowej
informacji o wiarygodności płatniczej małym i średnim przedsiębiorcom, zmniejszenie kosztów dostępu
do komplementarnej informacji o wiarygodności płatniczej, wzmocnienie ochrony dłużników przed
niesłusznym wpisem do rejestru oraz umożliwienie budowania pełniejszych baz danych o
zobowiązaniach pozwalających lepiej weryfikować potencjalnych kontrahentów i wzrost pewności
265
MINISTERSTWO GOSPODARKI
płatniczej. Efektem zmian ma być zatem stworzenie powszechnego, niedrogiego w użytkowaniu
i sprawnego systemu wymiany informacji o wiarygodności płatniczej, który będzie stanowił skuteczny
mechanizm obniżania ryzyka działalności gospodarczej. Projekt założeń został przyjęty przez Radę
Ministrów 24 lutego 2015 r.
Ponadto 18 lutego 2014 r. wprowadzono tzw. zasadę ‘dwóch terminów’ w drodze uchwały Rady
Ministrów. Zasada ta oznacza, że projekty aktów prawnych (projekty ustaw oraz projekty rozporządzeń),
określające warunki prowadzenia działalności gospodarczej, będą wchodziły w życie co do zasady tylko
dwa razy w roku, czyli 1 stycznia i 1 czerwca, z przynajmniej miesięcznym vacatio legis. Odstąpienie od
zasady będzie mogło nastąpić wyjątkowo, tylko z uwagi na ważne względy. Celem przyjętego
rozwiązania jest poprawa funkcjonowania przedsiębiorstw, w szczególności mikro, małych i średnich
poprzez racjonalne i skuteczne planowanie działalności, skrócenie czasu poświęconego na analizę i
dostosowanie do nowych przepisów, obniżenie kosztów wykonywania działalności gospodarczej oraz
zwiększenie zaufania obywateli i przedsiębiorców do państwa.
W zakresie poprawy jakości regulacji, w tym ograniczenia obciążeń regulacyjnych, podjęto dodatkowe
działania. Ministerstwo Gospodarki wspólnie z Kancelarią Prezesa Rady Ministrów przygotowało
dokument mający na celu uporządkowanie procesu oceny wpływu i zapewnienie, aby przedstawiane
skutki regulacji prawnych były właściwie oszacowane zarówno na etapie przygotowywania rozwiązań
prawnych (skutki przewidywane), jak i oceny ich funkcjonowania (skutki faktyczne). Właściwie
przeprowadzona ocena wpływu dostarcza merytorycznych argumentów do wprowadzenia danego aktu
prawnego, zapobiega tworzeniu zbędnych przepisów oraz zwiększa skuteczność i przejrzystość
stanowionego prawa. Przewodnik skierowany jest przede wszystkim do pracowników administracji
przygotowujących regulacje prawne. Zawiera on część ogólną, która wprowadza do zagadnienia oceny
wpływu oraz część szczegółową, w której przedstawione zostały reguły i praktyczne wskazówki do
stosowania podczas przygotowywania wysokiej jakości ocen wpływu oraz przeprowadzania konsultacji
z obywatelami, w tym przedsiębiorcami. W dokumencie została przedstawiona szczegółowa instrukcja
w zakresie wypełniania ustandaryzowanych od 1 stycznia 2014 r. formularzy oceny wpływu, tj. testu
regulacyjnego, oceny skutków regulacji oraz oceny funkcjonowania ustawy (tzw. OSR ex post).
Dokument został przyjęty przez RM 5 maja 2015 r. Zastąpił obowiązujące dotychczas zalecenia w
zakresie Oceny Skutków Regulacji i konsultacji publicznych w procesie legislacyjnym. Docelowo
dokument ma zostać udostępniony w formie interaktywnej, tzn. na platformie internetowej i być
powiązany przy pomocy odnośników ze stronami internetowymi zawierającymi aktualne przykłady,
dobre praktyki oraz szczegółowe metody analiz i przeprowadzania konsultacji.
Dodatkowo informacje przydatne podczas przeprowadzania Oceny Wpływu są dostępne w tzw. bazie
wiedzy na temat Oceny Wpływu, która jest udostępniona na stronie Ministerstwa Gospodarki 117. W
połowie 2014 r. baza została udoskonalona. Zamieszczane są w niej materiały w podziale na pięć
sekcji: wskazówki praktyczne, obciążenia regulacyjne, narzędzia analityczne, przykłady oraz publikacje i
pozostałe informacje.
Z kolei Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości w ramach pilotażowego projektu przewidzianego w
Programie Lepsze Regulacje 2015 podejmowała pogłębione analizy wpływu projektowanych rozwiązań
na sektor mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w ramach oceny wpływu (tzw. test MSP). W 2014 r.
taką analizę przeprowadzono do trzech projektów: projektu założeń projektu ustawy o zmianie ustawy
o specjalnych strefach ekonomicznych, projektu założeń ustawy o zmianie ustawy o partnerstwie
publiczno-prywatnym i ustawy o finansach publicznych oraz propozycji zmian w Kodeksie pracy i
niektórych innych ustawach dotyczących zmniejszenia obciążeń pracodawców z tytułu przechowywania
dokumentów pracowniczych. Wstępnej analizie poddano również założenia ustawy o przedsiębiorstwie
117
http://www.mg.gov.pl/Prawo+dla+przedsiebiorcy/Ocena+Wplywu+regulacji+baza+wiedzy.
266
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
społecznym i wspieraniu ekonomii społecznej. W 2015 r. dokonywanie pogłębionych analiz wpływu na
sektor MSP jest kontynuowane.
Od kwietnia 2014 r. funkcjonuje jako pilotaż system konsultacji on-line (www.konsultacje.gov.pl).
Zamieszczane są w nim wybrane inicjatywy legislacyjne i pozalegislacyjne, które m.in. wzbudzają
kontrowersje i duże zainteresowanie publiczne. Wnioskodawcami udostępnionych w 2014 r. projektów
były: Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Pracy
i Polityki Społecznej, Ministerstwo Finansów oraz Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. System
konsultacji on-line ułatwia udział interesariuszy, w szczególności przedsiębiorców, w procesie tworzenia
prawa gdyż mogą oni zgłaszać swoje uwagi i opinie z wykorzystaniem Internetu.
Innym aspektem działalności są pojawiające się spory pomiędzy uczestnikami życia gospodarczego. W
celu odciążenia sądów oraz przyspieszenia załatwiania spraw spornych podjęto prace nad ustawą dot.
wsparcia polubownych metod rozwiązywania sporów gospodarczych. Projekt ustawy, zaakceptowany
przez Radę Ministrów 12 maja 2015 r., ma na celu upowszechnienie wykorzystywania mediacji i innych
metod pozasądowego rozwiązywania sporów zwłaszcza pomiędzy przedsiębiorcami, gdyż jedną z
głównych barier, która hamuje rozwój mediacji w Polsce, jest brak wiedzy na ten temat. Nowe przepisy
mają przede wszystkim podnieść świadomość przedsiębiorców na temat mediacji jako alternatywy
wobec procesu sądowego oraz umożliwić zakończenie konfliktu w tańszy, szybszy i mniej
sformalizowany sposób.
Dodatkowo dla zwiększenia popularności mediacji zaproponowane zostały zachęty o charakterze
ekonomicznym, np. zwolnienie od opłaty sądowej wniosku o zatwierdzenie ugody pozasądowej zawartej
przed mediatorem, możliwość zwolnienia od kosztów mediacji sądowej osób ubogich czy zwrot opłaty
sądowej w przypadku zawarcia ugody przed wyznaczeniem rozprawy. Zachęty mają skłonić strony do
podejmowania prób polubownego rozwiązania sporu, zarówno przed skierowaniem sprawy do sądu, jak
i w toku postępowania na jak najwcześniejszym etapie.
Ponadto już obecnie działa 6 Centrów Mediacji i Arbitrażu (w Białymstoku, Katowicach, Krakowie,
Lublinie, Poznaniu i Warszawie)118. Ich celem jest upowszechnianie informacji o korzyściach, jakie daje
polubowne rozwiązywanie problemów oraz prowadzenie mediacji w konkretnych sprawach. Do
głównych korzyści z Centrów Mediacji i Arbitrażu należy zaliczyć:
 zmniejszenie liczby spraw rozstrzyganych w wydziałach cywilnych i gospodarczych sądów
powszechnych,
 przyspieszenie rozpoznawania spraw przez sądy powszechne wskutek zmniejszenia ich
wpływu oraz szerszego korzystania przez sędziów z instytucji skierowania sprawy do
postępowania mediacyjnego,
 znaczące obniżenie kosztów rozwiązywania sporów, w szczególności między przedsiębiorcami,
 rzeczywista analiza przyczyn sporu i możliwość dalszej współpracy między skonfliktowanymi
stronami,
 zwiększenie kultury prawnej, w szczególności kultury rozwiązywania sporów wśród polskich
przedsiębiorców,
 popularyzacja alternatywnych metod rozwiązywania sporów wśród polskich przedsiębiorców
oraz prawników, w tym sędziów.
118
Więcej informacji na stronie: http://www.caim.gov.pl
267
MINISTERSTWO GOSPODARKI
13.6.2. Bariery rozwoju przedsiębiorczości
Ważnym źródłem informacji o barierach, na jakie natrafiają przedsiębiorcy w prowadzonej przez nich
działalności gospodarczej, są badania ankietowe. Dlatego też Ministerstwo Gospodarki od wielu lat
prowadzi cykliczne badania przedsiębiorstw z sektora MSP. Ostatnie badanie ankietowe
przeprowadzone przez Ministerstwo Gospodarki119 pokazuje, że w 2014 r. ocena otoczenia prawnoinstytucjonalnego, w jakim przedsiębiorstwa działają, nie uległa radykalnym zmianom w porównaniu do
ostatnich lat.
W ocenie ankietowanych przedsiębiorców, najważniejszą barierą w prowadzeniu działalności
gospodarczej jest wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem na co w drugiej połowie 2014
roku wskazało 38% ankietowanych przedsiębiorców. Odsetek ten był o 1-2 pkt proc. wyższy niż w
pierwszej połowie 2014 roku i w drugiej połowie roku 2013. Na małe obroty wskazało 16%
ankietowanych i udział ten był mniejszy niż w poprzednich badaniach. Skomplikowanie przepisów
prawnych było barierą dla 5% ankietowanych, chociaż jeszcze kilka lat temu przedsiębiorcy w kolejności
barier wskazywali ją na trzecim miejscu.
Konkurencja małych przedsiębiorstw (6% wskazań) oraz dużych firm (również 6%) były kolejnymi
ważnymi barierami, na które wskazywali ankietowani. Choć udział wskazań na te bariery ostatnio
ustabilizował się na tym poziomie, to pozostaje nadal relatywnie wysoki. Na poziomie 4-6% procent
utrzymywał się odsetek wskazań na biurokrację.
Udział wskazań na koszty siły roboczej, jak również odpowiednie kwalifikacje siły roboczej oraz na
warunki lokalowe utrzymuje się na niskim, paroprocentowym poziomie.
Wykres 67 Najważniejsze bariery rozwoju przedsiębiorczości w drugiej połowie 2014 roku
Źródło: Badanie ankietowe sektora MSP. Ministerstwo Gospodarki, czerwiec 2015 r.
Trendy rozwojowe sektora MSP w ocenie przedsiębiorców w drugiej połowie 2014 roku (numer 1/2015), Ministerstwo
Gospodarki, czerwiec 2015 r.
119
268
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Wykres 68 Ocena przepisów regulujących działalność gospodarczą w drugiej połowie 2014 r.
Źródło: Badanie ankietowe sektora MSP, Ministerstwo Gospodarki, czerwiec 2015 r.
269
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W grupie mikroprzedsiębiorstw, udział wskazań na wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem
wyniósł w drugiej połowie 2014 roku 40%. Drugą najważniejszą barierą są małe obroty, na którą to
barierę wskazało 17% ankietowanych. Natomiast pozostałe bariery są mniej ważne dla najmniejszych
firm – wskazuje na nie tylko po kilka procent ankietowanych.
W grupie właścicieli firm małych 21% badanych wskazało na wysokość podatków i opłat przewidzianych
prawem jako na najważniejszą barierę. Po 13% wymieniło natomiast czas oczekiwania na zapłatę od
kontrahenta i małe obroty, stanowiące ważne bariery rozwoju dla małych przedsiębiorstw.
Dla właścicieli firm średnich najważniejszymi barierami były, podobnie jak wśród mikro i małych
przedsiębiorców, wysokość podatków i opłat przewidzianych prawem (25%) oraz konkurencja innych
małych i średnich przedsiębiorstw, na które to bariery wskazał co czwarty ankietowany.
Wyniki badania ankietowego pokazują pogarszającą się ocenę przepisów warunkujących prowadzenie
działalności gospodarczej. W drugiej połowie 2014 roku blisko dwie trzecie ankietowanych oceniło
przepisy z zakresu prawa podatkowego negatywnie i był to jeden z wyższych wyników w historii
badania. Można zauważyć, że liczba tych opinii rośnie nieprzerwanie od 2009 roku. Podobna rekordowa
liczba ocen negatywnych wystąpiła w przypadku prawa pracy, gdzie taką opinię wyraziło blisko 40%
ankietowanych.
Struktura odpowiedzi na pytanie o ocenę przepisów i procedur z zakresu sądownictwa gospodarczego
w kilku ostatnich badaniach ustabilizowała się (blisko połowa ocen negatywnych, 10% pozytywnych). W
badaniu za drugą połowę roku dość znacznie wzrósł udział negatywnych opinii o przepisach z zakresu
kontroli działalności gospodarczej.
W zakresie przepisów i procedur w zakresie rozliczeń z kontrahentami od pierwszej połowy 2012 roku
obserwuje się spadek negatywnych opinii, które w drugiej połowie 2014 roku wyraziło 31%
ankietowanych.
W drugiej połowie 2014 roku na pogorszenie przepisów z zakresu prawa podatkowego zwróciło uwagę
nieco mniej respondentów (28%) niż w pierwszej połowie roku. 20% negatywnie oceniło zmiany w
kontroli działalności gospodarczej i 19% w całokształcie prawa gospodarczego. Jednocześnie na
poprawę przepisów w zakresie zakładania i zamykania przedsiębiorstw wskazało 20% badanych
przedsiębiorców. Większość przedsiębiorców (70%-72%) nie dostrzegło w 2014 roku zmian w
przepisach dotyczących zakładania i zamykania firm. Dla tych przedsiębiorców, którzy jednak
odnotowali jakieś zmiany, dużo częściej miały one charakter pozytywny niż negatywny.
13.6.3. Instrumenty wsparcia przedsiębiorczości
13.6.3.1. Instrumenty wspierające innowacyjność przedsiębiorstw
Przedsiębiorcy mogą korzystać z wielu instrumentów wspierających działania w obszarze B+R+I.
Obejmują one w szczególności bezzwrotne dotacje, pożyczki, gwarancje oraz fundusze
podwyższonego ryzyka. Szerokie kompendium wiedzy na temat obecnych i planowanych instrumentów
wsparcia dostarcza Program Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 r., przyjęty przez Radę Ministrów 8
kwietnia 2014 r.
Największe znaczenie w zakresie finansowania działalności badawczo-rozwojowej i innowacyjnej w
ramach funduszy europejskich miał dotychczas Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka na lata
270
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
2007-2013 (PO IG), skierowany w większości do przedsiębiorców z sektora MSP, instytucji
wspierających powstawanie innowacyjnych przedsiębiorstw, a także instytucji otoczenia biznesu oraz
ich sieci. W ramach Programu wspierane były działania z zakresu innowacyjności produktowej,
procesowej, marketingowej i organizacyjnej, które w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniają się
do powstawania i rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw. Środki w ramach PO IG były wykorzystywane
również w 2014 r.
W ramach działania 4.4 PO IG wsparcie udzielane było w formie dotacji, przeznaczonej na projekty
inwestycyjne, związane z zastosowaniem nowych rozwiązań technologicznych, produktowych,
usługowych lub organizacyjnych (rozwiązania technologiczne i organizacyjne stosowane na świecie nie
dłużej niż 3 lata). Wsparcie mogło też dotyczyć zadań szkoleniowych oraz doradczych niezbędnych dla
realizacji projektów inwestycyjnych. Jednym z celów projektów jest tworzenie nowych miejsc pracy
związanych z nowymi inwestycjami i odnosi się do mikro, małych i średnich przedsiębiorców. W okresie
od początku 2014 roku do 9 czerwca 2015 roku realizowane były w ramach działania 4.4, na podstawie
zawartych umów o dofinansowanie, 374 projekty. W tym okresie wypłacono blisko 2,1 mld zł.
Z kolei w ramach Poddziałania 5.4.1 PO IG Wsparcie na uzyskanie/realizację ochrony własności
przemysłowej wspierane są projekty mające na celu wykorzystywanie możliwości ochrony przedmiotów
własności przemysłowej (wynalazków, wzorów użytkowych oraz wzorów przemysłowych).
Dofinansowaniu podlegają wydatki poniesione na przygotowanie dokumentacji zgłoszeniowej oraz
prowadzenie postępowań przed właściwymi organami ochrony własności przemysłowej, związanych z
uzyskaniem praw własności przemysłowej. Wsparcie skierowane jest do mikro, małych i średnich
przedsiębiorców, w formie dotacji. W okresie od początku 2014 roku do 9 czerwca 2015 roku
realizowane były 494 projekty na kwotę 32,6 mln zł.
W 2014 roku kontynuowała była realizacja programów finansowanych z budżetu państwa: Bon na
innowacje, Wsparcie w ramach dużego bonu oraz Wsparcie na uzyskanie grantu.
Celem programu Bon na innowacje jest zainicjowanie kontaktów przedsiębiorców ze sferą naukową.
Mogą z niego skorzystać mikro i mali przedsiębiorcy, którzy w roku złożenia wniosku oraz w ciągu 3 lat
kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku, nie korzystali z usług żadnej jednostki
naukowej w zakresie prac badawczo-rozwojowych. Wsparciem w ramach bonu na innowacje są objęte
usługi w zakresie innowacji - dotyczące wdrożenia lub rozwoju produktu lub technologii. Przedsiębiorca
może uzyskać wsparcie w maksymalnej wysokości 15 tys. zł. Na realizację programu zaplanowano
środki w wysokości ok. 3,1 mln zł. W 2014 roku wnioski złożyło 401 przedsiębiorców na łączną kwotę
ok. 5,9 mln zł. Umowy o udzielenie wsparcia podpisano z 200 przedsiębiorcami na kwotę ok. 2,9 mln zł.
Od początku realizacji tego programu tj. od roku 2008 do końca 2014 r. wsparcie otrzymało 2.668
podmiotów na łączną kwotę ok. 39,7 mln zł. Program Bon na innowacje nie jest kontynuowany w 2015
roku.
W 2014 roku doszło do realizacji drugiej edycji programu Wsparcie w ramach dużego bonu z
budżetem w wysokości 3,0 mln zł. Wsparcie w ramach programu przeznaczone jest na zakup usługi
polegającej na opracowaniu nowego wyrobu, projektu wzorniczego, nowej technologii produkcji albo na
znaczącym ulepszeniu wyrobu lub technologii produkcji. Program przeznaczony jest dla mikro i małych
przedsiębiorców prowadzących działalność produkcyjną, a wykonawcą usługi mogą być jednostki
naukowe posiadające przyznaną kategorię naukową A+, A albo B. Kwota wsparcia udzielona jednemu
przedsiębiorcy nie może przekroczyć 50 tys. zł. W drugiej edycji programu, ocenie podlegały 142
wnioski na łączną kwotę ok. 6,1 mln zł. Umowy o udzielenie wsparcia podpisano z 67 przedsiębiorcami
na kwotę ok. 2,8 mln zł. Program Wsparcie w ramach dużego bonu jest kontynuowany w 2015 roku. Na
jego realizację zaplanowano środki w wysokości ok. 4,1 mln zł. W wyniku naboru przeprowadzonego na
271
MINISTERSTWO GOSPODARKI
przełomie I i II kwartału 2015 r. zarejestrowano 295 wniosków o udzielenie wsparcia na łączną kwotę
ok. 12,4 mln zł, która stanowiła 301% dostępnej alokacji.
Z uwagi na wpływ instrumentu na stymulowanie i utrzymanie współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami
oraz jednostkami naukowymi i badawczymi w celu rozwoju ich innowacyjnego potencjału planowana
jest również kontynuacja programu w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój –
poddziałanie 2.3.2 Bony na innowacje dla MSP. Jego celem jest stymulowanie współpracy nauki z
przedsiębiorcami poprzez finansowanie usług dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw
polegających na opracowaniu nowego lub znacząco ulepszonego wyrobu, usługi, technologii produkcji
lub nowego projektu wzorniczego. Instrument przyczyni się do zwiększenia skali wykorzystania usług
badawczo-rozwojowych przez przedsiębiorstwa oraz poprawy ich zdolności do prowadzenia
działalności innowacyjnej. Świadczone usługi dostosowane będą do potrzeb przedsiębiorstw
uwzględniając ich specyfikę, potencjał oraz warunki rozwoju.
W 2015 roku kontynuowany jest także zainicjowany w 2011 roku, dedykowany dla przedsiębiorców
instrument Wsparcie na uzyskanie grantu. Jego celem jest zachęcenie przedsiębiorców do
uczestnictwa w międzynarodowych programach innowacyjnych oraz do współpracy ze środowiskiem
naukowym. Przedsiębiorca, który złożył wniosek projektowy (jako koordynator albo partner) w
odpowiedzi na konkurs ogłoszony w ramach międzynarodowego programu innowacyjnego i otrzymał
pozytywną ocenę formalną wniosku mógł wystąpić o wsparcie w celu pokrycia wydatków związanych z
jego przygotowaniem i złożeniem. Wysokość wsparcia dla koordynatora projektu wynosiła 75 tys. zł, a
dla przedsiębiorcy uczestniczącego w projekcie jako partner – 35 tys. zł. Na realizację Programu w
2015 roku zaplanowano środki w wysokości 2,0 mln zł.
W latach 2013-2015 realizowany jest przez PARP pilotażowy projekt systemowy pn. Polski Most
Krzemowy finansowany w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, realizowany w
partnerstwie z Wydziałem Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w
Waszyngtonie. Celem projektu jest zwiększenie innowacyjności polskiej gospodarki poprzez
przyspieszenie rozwoju (akcelerację) wyselekcjonowanych przedsiębiorców, w tym przedsiębiorców z
branż nowych technologii. Projekt jest realizowany w formule dwóch identycznych rund, z których każda
składa się z trzech ściśle powiązanych ze sobą etapów: szkolenia otwierającego (etap 1) i obozu
przygotowawczego (etap 2), które organizowane są w Polsce, oraz programu akceleracyjnego (etap 3)
realizowanego na terenie Doliny Krzemowej w USA. Przed rozpoczęciem każdej z rund
przeprowadzono nabór nowych uczestników projektu wśród innowacyjnych przedsiębiorstw z sektorów
wysokotechnologicznych (z sektorów takich jak: IT, ICT, nanotechnologia, biotechnologia, clean-tech,
aeronautyka i technologie kosmiczne, inteligentne budownictwo, produkcja sprzętu medycznego oraz
farmaceutyków). Wsparcie przyznawane jest przedsiębiorcom w formie pomocy de minimis – pokrywa
ono koszty organizacji dwóch pierwszych etapów projektu w kraju, a w trzecim etapie udzielana jest
dotacja w wysokości do 55.000 zł, przeznaczona na pokrycie kosztów usług mentorskich i doradczych
świadczonych w Dolinie Krzemowej przez lokalnych ekspertów. Kluczowe jest, że etapy projektu
realizowane w kraju pozwalają firmom realnie ocenić stan ich przygotowania do wejścia na rynek
zagraniczny i na tej podstawie podjąć przemyślaną decyzję o udziale w programie realizowanym w
Dolinie Krzemowej). Runda I projektu rozpoczęła się w styczniu 2014 r. a obecnie trwa jej 3 etap, w
którym 23 przedsiębiorców realizuje indywidualne, ‘uszyte na miarę’ programy pobytu w Dolinie
Krzemowej i współpracy z wybranymi przez siebie mentorami. Nabór do rundy II został uruchomiony w
listopadzie 2014 roku, a III w maju 2015 r.
Model obejmujący ścisłą współpracę z ekspertami amerykańskimi na etapie przygotowania do
programu akceleracyjnego, jak i jego wdrożenia, przekłada się na wysoką efektywność działań. Trzeba
również podkreślić, że program akceleracyjny stwarza wiele możliwości, wymagając od firmy dużej
272
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
aktywności w Dolinie Krzemowej. Nie zapewnia gotowych rozwiązań, a dostarcza narzędzi
i wiedzy, które to stały się kluczowym czynnikiem zainteresowania firm udziałem w projekcie, w
warunkach relatywnie niskiego dofinansowania, przy wysokich kosztach własnych przelotów i
kilkutygodniowego pobytu w USA. Ze względu na sukces formuły tego projektu, model wypracowany w
trakcie realizacji Polskiego Mostu Krzemowego stał się podstawą do uruchomienia w ramach Programu
Operacyjnego Inteligentny Rozwój (POIR) z początkiem 2016 r. kolejnego projektu Polskie Mosty
Technologiczne, realizowanego w większej skali - szerszy zakres usług, wyższa kwota dofinansowania,
dodatkowe rynki Wielkiej Brytanii, Irlandii, Izraela.
Przedsiębiorcy mogli korzystać z preferencyjnych instrumentów finansowych dostępnych z
programów ramowych Unii Europejskiej na lata 2007-2013, w tym Programu Ramowego na rzecz
Konkurencyjności i Innowacji (Program CIP)120, przedłużonego na mocy Uchwały Rady Ministrów Nr
4/2014 do końca 2014 r oraz 7 Programu Ramowego w zakresie badań, rozwoju technologicznego i
demonstracji. Instrumenty te służą zwiększeniu dostępności finansowania zwrotnego dla mikro, małych i
średnich przedsiębiorców, w tym przedsiębiorców innowacyjnych oraz rozpoczynających działalność.
Dzięki gwarancjom UE finansowanie zwrotne z programów ramowych jest dostępne dla na
preferencyjnych warunkach, np. pozwala na zaciągnięcie długu bez wymogu przedstawiania
zabezpieczenia, wkładu własnego, z wydłużonym okresem kredytowania, itd. Takie preferencje są
szczególnie istotne dla przedsiębiorców innowacyjnych, których działalność jest obarczona wyższym
ryzykiem i którzy bez złagodzenia wymogów kredytowych nie mogliby liczyć na uzyskanie finansowego
wsparcia zwrotnego.
W 2014 roku aktywna była oferta 5 pośredników finansowych, w tym banków, firmy leasingowej oraz
funduszy poręczeniowych. Przedsiębiorcy mogli korzystać m.in. z kredytów inwestycyjnych i
obrotowych, kredytów i pożyczek dla rozpoczynających działalność, leasingu oraz poręczeń
kredytowych
Obsługą informacyjną w zakresie tych instrumentów zajmuje się Krajowy Punkt Kontaktowy ds.
Instrumentów Finansowych Programów UE działający na mocy uchwały Rady Ministrów, w ramach
programu wieloletniego Udział Polski w Programie ramowym na rzecz konkurencyjności i innowacji,
nadzorowanego przez Ministerstwo Gospodarki i realizowanego przez Polską Agencję Rozwoju
Przedsiębiorczości. Dla przedsiębiorców uruchomiono specjalny serwis internetowy
www.instrumentyfinansoweue.gov.pl z ofertą wszystkich instrumentów zwrotnych na działalność
innowacyjną z programów ramowych UE.
Jednocześnie od 2014 r. rozpoczęła się realizacja nowych programów ramowych UE na lata 20142020, w ramach których również oferowane są instrumenty zwrotne o preferencyjnym charakterze.
Oznacza to, że oferta dla przedsiębiorców zostanie poszerzona o nowe instrumenty, przy kontynuacji
wsparcia finansowanego z programów ubiegłej perspektywy, które jest dostępne do 2016-2017 roku lub
do wyczerpania budżetów krajowych pośredników finansowych.
Najważniejszym z punktu widzenia działalności innowacyjnej jest Horyzont 2020 – program ramowy w
zakresie badań naukowych i innowacji. Jest to program o łącznym budżecie 80 mld EUR, w ramach
którego na instrumenty finansowe (InnovFin) alokowano 2,8 mld EUR. Są to instrumenty zarówno
dłużne (pożyczki, gwarancje), jak i kapitałowe (finansowanie dla funduszy venture capital), kierowane
do MSP, większych firm (midcaps) i dużych projektów innowacyjnych. W 2014 roku ogłoszono pierwsze
Działalność informacyjną na temat instrumentów finansowych Programu CIP prowadzi Krajowy Punkt Kontaktowy
działający przy Związku Banków Polskich. Informacje o Programie CIP, o działalności krajowych punktów kontaktowych,
o instrumentach finansowych oraz o polskich pośrednikach są dostępne na stronie: www.cip.gov.pl/eip-kpkzbp.
120
273
MINISTERSTWO GOSPODARKI
konkursy InnovFin; krajowi pośrednicy finansowi wybrani w ramach tych konkursów skierują ofertę
preferencyjnego finansowania do innowacyjnych firm, poszerzając istniejącą ofertę finansowania.
Zauważalną zachętą dla przedsiębiorstw do prowadzenia działalności innowacyjnej są instrumenty
podatkowe zawarte w ustawie o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej.
Ramka 26 Status Centrum Badawczo-Rozwojowego
Status Centrum Badawczo-Rozwojowego to mechanizm ukierunkowany na rozwój prywatnego sektora
badawczo-rozwojowego oraz wzrost nakładów prywatnych przedsiębiorstw badawczych na prowadzenie badań
naukowych i prac rozwojowych oraz zwiększenie podaży usług B+R na rynku. Status CBR jest nadawany
przedsiębiorcy osiągającemu co najmniej 120 tys. EUR przychodu rocznego ze sprzedaży towarów, produktów i
operacji finansowych, z czego co najmniej 20% musi pochodzić ze sprzedaży wytworzonych przez
przedsiębiorcę usług badawczo-rozwojowych lub praw własności przemysłowej. Przedsiębiorca, który uzyskał
status centrum badawczo-rozwojowego, jest zwolniony z podatków od nieruchomości (w tym rolnych i leśnych)
zajętych na prowadzenie badań i prac rozwojowych oraz może utworzyć fundusz innowacyjności z
comiesięcznego odpisu wynoszącego nie więcej niż 20% przychodu.
Według stanu na koniec I półrocza 2015 r. Minister Gospodarki przyznał status CBR 42
przedsiębiorstwom.
Drugą preferencją wprowadzoną ustawą o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej jest
ulga podatkowa na zakup nowej technologii w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz podatku
dochodowym od osób prawnych. Z tej ulgi może skorzystać każdy przedsiębiorca. Warunkiem
skorzystania jest przydatność nowej technologii do statutowej działalności podatnika oraz uzyskanie od
jednostki naukowej (uczelnia, stowarzyszenie, jednostka badawczo-rozwojowa) opinii, że technologia
jest nowa. Za nową technologię uznaje się wiedzę technologiczną w postaci wartości niematerialnych
i prawnych lub zakupioną na podstawie umowy, która nie jest stosowana na świecie dłużej niż 5 lat. Od
podstawy opodatkowania można odliczyć 50% ceny nowej technologii. Jednocześnie wartość nowej
technologii w całości podlega amortyzacji. Według danych Ministerstwa Finansów, rozliczając podatek
CIT za 2014 rok, z ulgi tej skorzystało 80 podatników, a średnia wartość odliczenia wyniosła 3.564 tys.
zł.
Tabela 100 Ulgi podatkowe
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Podatek dochodowy od osób
(PIT)
prawnych (CIT)
Rok
Przeciętna kwota
Przeciętna kwota
Liczba podatników
Liczba podatników
odliczenia (zł)
odliczenia (tys. zł)
2007
117
564
19
233
2008
11
4.636
26
302
2009
15
1.667
25
802
2010
398
648
33
948
2011
250
1.048
97
2.793
2012
42
3.333
94
4.674
2013
31
28.540
75
4.090
2014
b.d.
b.d.
80
3.564
Źródło: Ministerstwo Finansów, za rok 2014 dane wstępne
W ramach programu wsparcia Europejskiej Agencji Kosmicznej odbyły się dotychczas dwa konkursy.
Łącznie złożono w nich 143 innowacyjne propozycje, z których eksperci ESA rekomendowali do
wdrożenia 62 projekty (z czego 34 w pierwszym konkursie oraz 28 w drugim) na łączną kwotę prawie 11
mln EUR, z czego na przemysł przypada ok. 80% tej kwoty. Zdecydowana większość propozycji
przemysłu, które znalazły uznanie ESA dotyczy rozwoju wysokozaawansowanych technologii
kosmicznych. Wszystkie propozycje złożone w konkursie organizowanym w ramach programu wsparcia
274
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
przemysłu, to autorskie rozwiązania polskich podmiotów. Pokazuje to zaangażowanie naszych firm i
jednostek naukowo-badawczych w ten sektor, ich doświadczenie, kompetencje i kreatywność.
Oprócz programu wsparcia polskiego przemysłu polskie podmioty z coraz większym sukcesem
uczestniczą w tzw. programach opcjonalnych Europejskiej Agencji Kosmicznej zdobywając w otwartej
konkurencji jej kontrakty. Jak wynika z ostatniego raportu ESA z maja 2015 r. od początku akcesji Polski
do tej organizacji 40 firm i jednostek naukowo-badawczych uczestniczyło w przetargach w ramach
programów i misji ESA. W tej grupie 32 oferentów z Polski podpisało już kontrakty na kwotę ponad 14,5
mln EUR. Największym zainteresowaniem ze strony polskich firm cieszą się następujące programy:
program technologiczny GSTP, który służy tworzeniu nowych rozwiązań bez przypisywania ich do
konkretnych misji, ARTES-20 – zintegrowane aplikacje znajdujące zastosowanie w wielu sektorach
gospdoarki, PRODEX – poświęcony rozwojowi instrumentów naukowych, MREP - dotyczący robotyki i
eksploracji oraz tzw. GMES Space Component dot. obserwacji Ziemi dla potrzeb ochrony środowiska i
bezpieczeństwa publicznego.
Ramka 27 Programy Europejskiej Agencji Kosmicznej
Od 2012 r. Polska jest członkiem Europejskiej Agencji Kosmicznej (European Space Agency-ESA) co umożliwiło
włączenie polskich przedsiębiorstw i instytucji naukowo-badawczych w realizację programów Agencji. Przez
pierwsze 5 lat naszego członkostwa w Europejskiej Agencji Kosmicznej (a więc do końca 2017 r.) polskie
podmioty będą objęte specjalnym programem wsparcia polskiego przemysłu, którego celem jest dostosowanie
ich możliwości do udziału w programach i projektach ESA. Część środków pochodząca z polskiej składki
członkowskiej do ESA (45% rocznej składki obowiązkowej) będzie przeznaczana wyłącznie na kontrakty dla
krajowych firm i instytutów naukowo-badawczych. O pozostałą część polskiej składki przedsiębiorstwa mogą
ubiegać się zgodnie z ogólnymi zasadami i procedurami przetargowymi ESA.
Wsparcia w zakresie innowacyjności przedsiębiorstw udziela również sieć Enterprise Europe Network.
13.6.3.2. Instrumenty wspierania eksportu
Wsparcie eksportu ma miejsce w dwóch płaszczyznach: w węższym znaczeniu poprzez wdrażanie
konkretnych instrumentów, a w szerszym znaczeniu – poprzez promocję polskiej gospodarki w skali
makro. Działania mające na celu wsparcie eksportu realizowane są w ramach programów operacyjnych
i bazują na środkach z funduszy europejskich oraz poprzez dofinansowanie z budżetu krajowego
branżowych projektów promocyjnych, kosztów uzyskania certyfikatów eksportowych czy też wsparcie
organizacji przedsięwzięć promocyjnych oraz publikacji wydawnictw i materiałów promocyjnych.
Polscy eksporterzy zdobyli ugruntowaną pozycję na wielu rynkach, w tym Unii Europejskiej. Biorąc pod
uwagę nasycenie tego regionu polskimi produktami (ponad 77% polskiego eksportu trafia do Unii
Europejskiej) oraz konieczność dywersyfikacji kierunków sprzedaży niezbędna jest intensyfikacja
działań na mniej znanych, ale perspektywicznych rynkach. W ramach projektu systemowego Promocja
polskiej gospodarki na rynkach międzynarodowych Poddziałania 6.5.1 Promocja polskiej gospodarki na
rynkach międzynarodowych, POIG 2007-2013, podęło systemowe działania wzmacniające polską
gospodarkę i przedsiębiorców. Łączny budżet projektu to 180 mln zł. Część z tej kwoty przeznaczono
dla polskich firm na dofinansowanie ich działań promocyjnych na rynkach zagranicznych.
W ramach projektu realizowane są dwa typy programów. Główna część to programy promocji o
charakterze ogólnym, realizowane na 5 rynkach wytypowanych przez Ministerstwo Gospodarki jako
perspektywiczne. Są to: Kanada, Brazylia, Algieria, Kazachstan i Turcja. W 2014 r. projekt rozszerzono
dodatkowo o Zjednoczone Emiraty Arabskie i Meksyk. W ramach programów promocji ogólnej
realizowane są także dwie edycje programu promocji gier wideo – w 2013 w Stanach Zjednoczonych
oraz Niemczech, a w 2014 r również w Chinach i Francji. Promocja polskiej oferty eksportowej na tych
275
MINISTERSTWO GOSPODARKI
rynkach odbywa się podczas dużych przedsięwzięć promocyjnych takich, jak targi, wystawy czy misje
gospodarcze. Przedsiębiorcy mogą nie tylko przedstawić swoje produkty i usługi, ale również
uczestniczyć w seminariach, spotkaniach czy rozmowach branżowych z zagranicznymi partnerami.
Przedsiębiorcy mogą również skorzystać z usług doradczych w zakresie pozyskania specjalistycznych
opracowań, analiz, opinii prawnych, ekspertyz rynkowych itp. dotyczących np. rynków, branż,
potencjalnych kontrahentów oraz warunków prawnych funkcjonowania. Program promocji o charakterze
ogólnym składa się z dwóch komponentów (części):
 komponent A tj. udział przedsiębiorców w wybranych, prestiżowych imprezach targowowystawienniczych w danym kraju, przygotowanie materiałów promocyjnych przedsiębiorstw na te
targi, udział przedsiębiorców w misjach gospodarczych.
 komponent B tj. zorganizowanie w każdym kraju konferencji promujących polską gospodarkę oraz
wybrane branże, zorganizowanie wizyt studyjnych do Polski dla dziennikarzy branżowych z
poszczególnych krajów, zorganizowanie podobnych wizyt dla zagranicznych kontrahentów i sieci
kupieckich, zorganizowanie kampanii promującej polską gospodarkę oraz markę wybranych branż
w każdym kraju oraz podczas imprez targowo-wystawienniczych łącznie z przygotowaniem
odpowiednich materiałów promocyjnych z wizualizacją marki polskiej gospodarki.
Łącznie na rynkach krajów objętych programami promocji ogólnej w latach 2013-2014 zorganizowano
m.in. 76 stoisk wystawienniczych (z udziałem 179 przedsiębiorców), 20 misji polskich przedsiębiorców
(z udziałem 74 przedsiębiorców), 31 wizyt studyjnych zagranicznych dziennikarzy (z udziałem 148
dziennikarzy) oraz 36 wizyt studyjnych zagranicznych kontrahentów (z udziałem 204 przedstawicieli
zagranicznych firm lub organizacji zrzeszających kupujących). Zorganizowano także 46 konferencji i
seminariów promocyjnych, w których łącznie wzięło udział ponad 2,5 tys. uczestników. Ponadto
przygotowano 219 opracowań i artykułów promocyjnych, a także blisko 190 tys. egzemplarzy
materiałów informacyjno-promocyjnych.
Drugi typ programów to branżowe programy promocji. Dla każdej branży w konsultacji z organizacjami
przedsiębiorców została opracowana koncepcja programu promocji branży na 3 kolejne lata. W
programie określono kilka (przeciętnie 4-7) rynków docelowych, na których odbywa się promocja
branży. Podobnie jak w programach promocji o charakterze ogólnym, programy branżowe podzielone
są na dwa komponenty, jeden skierowany do przedsiębiorców (komponent A), a drugi koncentrujący się
na promocji branży jako całości (komponent B). 15 branż/grup produktowych/usługowych, które mają
potencjał by wykreować polskie specjalności eksportowe to:
 Branża meblarska
 Branża jubilersko – bursztynicza
 Usługi IT i ITC
 Produkcja jachtów i łodzi rekreacyjnych
 Przemysł biotechnologiczny i farmaceutyczny
 Produkcja sprzętu medycznego i aparatury pomiarowej
 Branża stolarki okiennej i drzwiowej
 Budownictwo
 Branża ochrony i zachowania zabytków
 Kosmetyki
 Maszyny i urządzenia górnicze
 Odzież, dodatki, galanteria skórzana
 Turystyka medyczna
 Przemysł obronny
 Polskie specjalności żywnościowe
Realizacja branżowych programów promocji kończy się w 2015 r.
276
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Działania te wspierane były w 2013 i 2014 r kampanią promocyjną polskiej gospodarki pod hasłem
Made in Poland na 5 rynkach: w Niemczech, w Czechach, na Ukrainie, w Rosji oraz Chinach.
Przeprowadzono działania promocyjne w wybranych mediach tj.: prasa (dzienniki i magazyny
biznesowe, ekonomiczne, finansowe, informacyjne), magazyny pokładowe w samolotach, Internet,
outdoor/indor (na lotniskach i w bezpośrednim sąsiedztwie lotnisk). Ponadto odbywały się działania z
zakresu public relations tj. konferencja inaugurująca, fora gospodarcze z udziałem środowiska
biznesowego, polityków i mediów, briefingi dla mediów, spotkania dla ambasadorów Marki Polskiej
Gospodarki. W III kwartale 2015 r. planowana jest druga odsłona kampanii promocyjnej w mediach
zagranicznych. Tym razem działania skoncentrują się na emisji spotów reklamowych w lokalnych
telewizjach (Niemcy, Brazylia, Zjednoczone Emiraty Arabskie) oraz emisji reklam w prasie, magazynach
pokładowych oraz na nośnikach typu outdoor/indoor (Chiny).
Dodatkowo w ramach realizacji projektu systemowego Wsparcie udziału przedsiębiorców w programach
promocji (poddziałanie 6.5.2 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka), tj. bezpośredniej
pomocy skierowanej do przedsiębiorców, którzy zdecydowali się wziąć udział w programach promocji
ogólnej, łącznie w latach 2013-2014 wydatkowano kwotę 32,4 mln zł.
Ramka 28 Program promocji Aktywizacja eksportu na wybranych rynkach
W związku z negatywnymi tendencjami w eksporcie na rynek ukraiński i rosyjski, jakie pojawiły się w 2014 r.,
niezbędne stało się podjęcie działań na rzecz stworzenia mechanizmów wsparcia polskich firm poprzez
uruchomienie programu promocji Aktywizacja eksportu na wybranych rynkach, realizowanego na wybranych
rynkach, istotnych z punktu widzenia możliwości reorientacji polskiego eksportu. Celem programu jest
umożliwienie polskim przedsiębiorcom nawiązania kontaktów z potencjalnymi zagranicznymi kontrahentami z
wybranych krajów, istotnych z punktu widzenia możliwości rozwoju polskiego eksportu oraz znalezienia nowych
rynków zbytu.
Wśród rynków ocenionych jako perspektywiczne z punktu widzenia zbytu towarów dostarczanych dotychczas na
rynki rosyjski i ukraiński znalazły się: Azerbejdżan, Indie, Indonezja, Malezja, Mongolia, Turkmenistan Wietnam
oraz cztery kraje bałkańskie: Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Macedonia i Serbia.
W ramach programu wspierane są branże najbardziej dotknięte spadkiem eksportu. Jedną
z nich jest branża polskich specjalności żywnościowych, która jest promowana we wszystkich krajach objętych
programem. Dodatkowo w poszczególnych krajach promowane są następujące branże:
 Indie - Usługi IT / ITC oraz Produkcja sprzętu medycznego i aparatury pomiarowej;
 Indonezja - Maszyny i urządzenia górnicze oraz Produkcja sprzętu medycznego
i aparatury pomiarowej;
 Azerbejdżan - Budownictwo;
 Mongolia - Maszyny i urządzenia, w tym górnicze;
 Turkmenistan - Branża meblarska;
 Wietnam - Maszyny i urządzenia, w tym górnicze;
 Malezja - Kosmetyki;
 Chorwacja - Branża meblarska;
 Serbia - Producenci środków transportu;
 Macedonia - Maszyny i urządzenia, w tym górnicze,
 Bośnia i Hercegowina - Maszyny i urządzenia, w tym górnicze.
W ramach programu zostały zaplanowane następujące działania promujące:
 organizacja po jednej w danym kraju konferencji promocyjnej koncentrującej się na wspieranych przez
MG branżach połączonej z pokazem lub degustacją polskich specjalności eksportowych,
 organizacja misji przyjazdowych do Polski dla potencjalnych kontrahentów oraz dziennikarzy z
poszczególnych krajów,
 organizacja kampanii promocyjnej Made in Poland poprzez artykuły sponsorowane w magazynach
branżowych o zasięgu ogólnokrajowym wydawanych w tych krajach.
277
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Z kolei PARP w zakresie wspierania eksportu realizowała działanie 6.1 Paszport do eksportu,
skierowane do mikro, małych i średnich przedsiębiorców. Wsparcie udzielane jest w formie dotacji, na
projekty mające na celu wejście na nowe rynki i wzmocnienie pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa
na rynkach zagranicznych, projekty przyczyniające się do zwiększenia udziału sprzedaży na rynki
zagraniczne w ogólnej sprzedaży przedsiębiorstwa, oraz projekty promujące polską markę na rynkach
zagranicznych. W okresie od początku 2014 roku do 9 czerwca 2015 roku na podstawie zawartych
umów o dofinansowanie realizowanych było blisko 2,8 tys. projektów. Kwota środków wypłaconych
wyniosła 171,4 mln zł.
W perspektywie finansowej 2014–2020 w Programie Operacyjnym Inteligentny Rozwój zaprojektowano
poddziałanie 3.3.2 pn. Promocja gospodarki w oparciu o polskie marki produktowe, który będzie rozwijał
dobre praktyki realizowanego w Ministerstwie Gospodarki poddziałania 6.5.1 PO IG. Projekt zakłada
promocję 10 branż, grup produktowych na wybranych rynkach oraz realizację działań promocyjnych na
pozeuropejskich rynkach priorytetowych. Projekt przewiduje także realizację zadania polegającego na
koordynacji systemu promocji polskiej gospodarki na płaszczyźnie kraj – region.
Ważnym ogniwem systemu promocji polskiej gospodarki i istotną formą wspierania polskich
przedsiębiorstw na zagranicznych rynkach są Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji (WPHI) zagraniczne placówki podległe Ministrowi Gospodarki działające w ramach struktur Ambasad i
Konsulatów RP. Aktualnie funkcjonuje w świecie 49 placówek w 44 krajach na 5 kontynentach.
Strategicznym kierunkiem działania WPHI jest wsparcie procesu internacjonalizacji polskiej gospodarki,
promocja polskiego eksportu, bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski oraz polskich inwestycji
za granicą. Głównym celem działania WPHI jest udzielanie wsparcia polskim, szczególnie małym i
średnim przedsiębiorstwom, w nawiązywaniu kontaktów gospodarczych na rynkach zagranicznych.
Funkcjonowanie WPHI skoncentrowane jest na działalności operacyjnej - bezpośrednim, realnym
wspieraniu konkretnych podmiotów gospodarczych zamierzających współpracować z zagranicznymi
rynkami. Udzielane przez WPHI wsparcie dotyczy zarówno przekazywania aktualnych informacji
rynkowych przedsiębiorcom, a także organizacjom zrzeszającym przedsiębiorców w zakresie
niezbędnym do planowania, organizowania i realizacji eksportu i/lub inwestycji poza granicami Polski,
lepszego rozpoznania lokalnego ryzyka rynkowego, jak też udziału w realizacji przedsięwzięć
promocyjnych.
WPHI udostępniają polskim przedsiębiorcom szereg informacji i analiz rynkowych, w tym m.in.
Informator rynkowy - Przewodnik po rynku kraju urzędowania, zawierający m.in. opis specyfiki rynku,
kwestie dostępu do rynku dla polskich przedsiębiorstw, zasady i formy rejestracji i prowadzenia
działalności gospodarczej, system celny i bariery pozataryfowe, polityka zamówień publicznych,
ochrona własności intelektualnej, system podatkowy rozstrzyganie sporów i windykacja należności,
informacje praktyczne, ważne adresy i linki. Bezpłatne usługi świadczone prze WPHI obejmują także:
 inicjowanie kontaktów i współpracy pomiędzy polskimi przedsiębiorcami i podmiotami
operującymi na rynkach zagranicznych (matchmaking),
 udostępnianie informacji o przedsięwzięciach targowo-wystawienniczych oraz o ważnych
wydarzeniach z perspektywy promocji, stosownie do profilu zainteresowania polskiego
przedsiębiorcy,
 eksponowanie materiałów promocyjno-reklamowych polskich przedsiębiorców na imprezach
targowo-wystawienniczych w kraju urzędowania, na których WPHI dysponuje stoiskiem
informacyjnym,
 udzielanie wsparcia dla zorganizowanych misji gospodarczo-handlowych polskich
przedsiębiorców w zakresie matchmakingu,
278
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
 przekazywanie informacji dot. opinii o firmach z kraju urzędowania WPHI – o ile możliwe jest ich
nieodpłatne uzyskanie z organów rejestrowych, izb gospodarczych, wywiadowni
gospodarczych.
Istotnym elementem wsparcia rozwoju internacjonalizacji podmiotów jest Sieć Centrów Obsługi
Inwestorów i Eksporterów (COIE), projekt realizowany w ramach Poddziałania 6.2.1 Wsparcie dla sieci
centrów obsługi inwestorów i eksporterów PO IG. Celem projektu jest wzrost umiędzynarodowienia
polskich przedsiębiorstw poprzez inicjowanie współpracy gospodarczej pomiędzy polskimi
przedsiębiorstwami a potencjalnymi partnerami handlowymi z innych krajów, poprzez sieć jednostek
zwanych Centrami Obsługi Inwestorów i Eksporterów, zlokalizowanych w regionach, w ramach tzw.
usługi informacyjnej ‘pro-eksport’. Drugi rodzaj usługi zwany ‘usługą pro-biz’ świadczony jest na rzecz
zagranicznych inwestorów, zainteresowanych dokonywaniem inwestycji w regionie.
Ważną rolą COIE w instytucjonalnym systemie umiędzynarodowienia przedsiębiorstw jest udrożnienie
przepływu informacji między przedsiębiorstwami, samorządem województwa a Ministerstwem
Gospodarki, w tym Wydziałami Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad i Konsulatów RP (WPHI), i
umożliwienie realnego wpływu samorządu i przedsiębiorstw z poszczególnych regionów na realizację
polityki współpracy gospodarczej z zagranicą. Dane w zakresie rynków zagranicznych, uaktualniane na
bieżąco przez placówki zagraniczne dostępne są na stronie www.coie.gov.pl.
Ramka 29 Oferta COIE dla przedsiębiorców
Każdy przedsiębiorca, który zgłosi się do COIE może otrzymać m.in.:
1. analizę branżową wybranego rynku zagranicznego (europejskiego/pozaeuropejskiego) przygotowaną przez
ekspertów COIE w języku angielskim, na podstawie danych zawartych w bazie Euromonitor International.
Analiza zawiera wszystkie informacje niezbędne w procesie podejmowania decyzji o charakterze
eksportowym czy inwestycyjnym (polskie inwestycje za granicą). Przykładowa analiza zawiera:
 trendy dla danej branży na wybranym rynku europejskim/pozaeuropejskim,
 kanały sprzedaży detalicznej/hurtowej produktów z wybranej branży,
 dane o poziomie sprzedaży produktów z danej branży na przestrzeni ostatnich 6 lat (2006-2011),
 nazwę firm działających w danej branży na wybranym rynku zagranicznym,
 prognozę sprzedaży produktów z branży do 2016 roku,
 szanse rozwoju danej branży w wybranym kraju,
 rządowe regulacje, wskaźniki rynkowe.
2. listę potencjalnych partnerów z wybranego rynku/ branży – opracowaną na podstawie dostępnej w COIE
bazy Dun&Bradstreet; lista zawiera zestawienie danych potencjalnych partnerów dla polskiego
przedsiębiorstwa z wybranego rynku kraju europejskiego/pozaeuropejskiego.
3. informację o aktualnych wydarzeniach targowo-wystawienniczych w branży na rynkach funkcjonowania
WPHI;
4. listę firm zagranicznych zainteresowanych zakupem produktów z danej branży na rynku polskim – z tzw.
giełdy zagranicznych zapytań ofertowych, tworzonej na podstawie zapytań WPHI przesyłanych do COIE;
5. ‘szytą na miarę’ 4 przedsiębiorstw, działających w podobnej branży czy grupie towarowej, niepowiązanych
kapitałowo i osobowo, analizę rynkową zamówioną w COIE, wykonywaną przez firmę zewnętrzną, wybraną
przez WPHI na danym rynku do wykonania usługi. Na obecnym etapie opracowywane są analizy z branży
aparatury kontrolno-pomiarowej i oddzielnie elektronarzędzia w Chinach/Szanghaj, artykuły pływackie i
oddzielnie oświetlenie w Niemczech, Brazylia dla polskich przedsiębiorstw zainteresowanych systemem
rozwiązań biznesowych w IT, np.: CRM, helpdesk.
W systemie COIE funkcjonuje 15 województw, w oparciu o Porozumienie Ramowe zawierane pomiędzy
Ministrem Gospodarki a Urzędami Marszałkowskimi do 2020 roku i roczne Umowy Wykonawcze. COIE
zlokalizowane są w większości województw w strukturach Urzędu Marszałkowskiego. Wyjątek stanowi
woj. dolnośląskie (Dolnośląska Agencja Współpracy Gospodarczej Sp. z o.o.), woj. mazowieckie
279
MINISTERSTWO GOSPODARKI
(Agencja Rozwoju Mazowsza S.A) i woj. opolskie (Opolskie Centrum Rozwoju Gospodarki). Projekt
stwarza regionom szansę rozwoju przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej, poprzez:
 nawiązanie kontaktów z nowymi partnerami zagranicznymi,
 bezpłatny dostęp do światowych baz danych (B2B),
 bliższą niż dotychczas współpracę z WPHI, posiadającymi aktualną i obszerną wiedzę o warunkach
dostępu i funkcjonowania na wybranych rynkach zagranicznych.
Bliska współpraca jednostek działających w systemie COIE ma zapewnić synergię działań oraz sprawny
przepływ informacji do przedsiębiorstw zainteresowanych rozwojem działalności eksportowej czy
realizacją działalności inwestycyjnej poza Polskę. To także działania na rzecz przyciągania inwestorów
zagranicznych do regionu.
Przedsiębiorcy mogą też wziąć udział w organizowanych w regionach spotkaniach informacyjnych
o charakterze branżowym i/lub geograficznym czy tematycznym, gdzie poruszane są zagadnienia
związane z handlem zagranicznym oraz z warunkami dostępu do poszczególnych rynków
zagranicznych.
W 2014 r. COIE udzieliły ponad 7 tys. usług pro-eksport i prawie 700 usług pro-biz, zaś w okresie
styczeń-kwiecień 2015 r. odpowiednio: 2,7 tys. usług pro-eksport i 180 usług pro-biz. Dodatkowo w
2014 r. COIE zorganizowały blisko 80 spotkań informacyjnych i konferencji, 5 zagranicznych
przyjazdowych misji gospodarczych. W tych wydarzeniach wzięło udział 3 tys. uczestników.
Wsparcia w internacjonalizacji przedsiębiorstw udziela również sieć Enterprise Europe Network.
13.6.3.3. Finansowe wspieranie inwestycji
Od roku 2011 pomoc publiczna z budżetu państwa na realizację projektów inwestycyjnych przyznawana
jest na podstawie Programu wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej
na lata 2011-2020 (przyjętego przez Radę Ministrów 5 lipca 2011 r.).
Pomoc publiczna z budżetu państwa na realizację projektów inwestycyjnych, zgodnie z wcześniej
obowiązującymi systemami wsparcia, przyznawana była na podstawie programów wieloletnich
ustanawianych przez Radę Ministrów.
Celem Programu wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011-2020
jest wzrost innowacyjności oraz konkurencyjności polskiej gospodarki poprzez wspieranie nowych
inwestycji realizowanych przez polskie i zagraniczne firmy.
13 sierpnia 2013 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę nowelizującą Program wspierania inwestycji o
istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011-2020. W wyniku nowelizacji zmienione zostały
kryteria udzielania wsparcia – celem tej zmiany było umożliwienie większej niż dotychczas liczbie
przedsiębiorców ich spełnienia oraz zwiększenie wartości możliwego do uzyskania wsparcia tak, aby
było ono realną zachętą do inwestowania. Dla dużych projektów dotychczasowa wysokość możliwego
do zaoferowania wsparcia nie była bowiem atrakcyjna. W perspektywie braku środków unijnych na
wsparcie inwestycji przez najbliższe 3 lata możliwość otrzymania wsparcia z Programu stanowi realną
zachętę inwestycyjną. Dodatkowym celem wprowadzonych zmian jest zachęcenie w większym stopniu
niż dotychczas przedsiębiorców do inwestowania w województwach Polski Wschodniej.
280
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
W latach 2011-2020 na realizację Programu zostanie przeznaczone ok. 686 mln zł z budżetu państwa.
O wsparcie mogą ubiegać się przedsiębiorcy planujący inwestycje w następujących sektorach:
 sektor motoryzacyjny - w szczególności produkcja: pojazdów samochodowych nadwozi,
przyczep i naczep, części i akcesoriów do pojazdów samochodowych i ich silników,
 sektor elektroniczny - w szczególności produkcja: komputerów, sprzętu oraz aparatury radiowej,
telewizyjnej i telekomunikacyjnej, układów i podzespołów (w szczególności dla przemysłu
motoryzacyjnego, energetycznego, AGD i wojskowego),
 sektor lotniczy – w szczególności produkcja: statków powietrznych, części i akcesoriów do
statków powietrznych i ich silników, działalność usługowa w zakresie naprawy, konserwacji oraz
remontów statków powietrznych i silników lotniczych,
 sektor biotechnologii - w szczególności produkcja: w zakresie biotechnologii białej mającej
zastosowanie w procesach przemysłowych i czerwonej związanej z medycyną i ochroną
zdrowia (np. tworzenie nowych produktów leczniczych),
 sektor nowoczesnych usług,
 sektor badawczo-rozwojowy,
a także planujący nowe inwestycje produkcyjne w innych niż ww. sektorach o minimalnych kosztach
kwalifikowanych 750 mln zł i tworzące co najmniej 200 nowych miejsc pracy, lub o minimalnych
kosztach kwalifikowanych 500 mln zł i tworzące co najmniej 500 nowych miejsc pracy, zwane dalej
‘znaczące inwestycje’ lub ‘projekty znaczące’.
Do ubiegania się o wsparcie z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy uprawnia:
 realizacja nowej inwestycji produkcyjnej w sektorach priorytetowych, tworzącej co najmniej 250
nowych miejsc pracy o minimalnych całkowitych kosztach kwalifikowanych inwestycji 40 mln zł,
 realizacja znaczącej nowej inwestycji,
 realizacja nowej inwestycji w sektorze nowoczesnych usług, tworzącej co najmniej 250 nowych
miejsc pracy, przy minimalnych nakładach inwestycyjnych w środki trwałe 1,5 mln zł,
 realizacja nowej inwestycji w dziedzinie działalności badawczo–rozwojowej, tworzącej co
najmniej 35 nowych miejsc pracy dla osób z wyższym wykształceniem o minimalnych
całkowitych kosztach inwestycji 1,5 mln zł. Wsparcie będzie udzielane wyłącznie na tworzenie
miejsc pracy dla osób z wyższym wykształceniem.
Do ubiegania się o wsparcie z tytułu nowej inwestycji uprawnia:
 realizacja nowej inwestycji w sektorach priorytetowych o kosztach nowej inwestycji
kwalifikujących się do objęcia pomocą wynoszących co najmniej 160 mln zł i tworzącej co
najmniej 50 nowych miejsc pracy,
 realizacja znaczącej nowej inwestycji,
 realizacja inwestycji w sektorze badawczo – rozwojowym o kosztach kwalifikowanych inwestycji
wynoszących co najmniej 10 mln zł i tworzących co najmniej 35 miejsc pracy dla osób z
wyższym wykształceniem.
Wsparcie nie dotyczy inwestycji realizowanych w sektorze nowoczesnych usług.
Program sprzyja procesom rozwojowym regionów słabiej rozwiniętych, wpływając na zwiększenie
przez nie możliwości absorpcji kapitału, wykwalifikowanych kadr, wiedzy i innowacji. Zastosowanie
zróżnicowanego systemu premiowania inwestycji, pozwala na indywidualne promowanie projektów
realizowanych m.in. w województwach Polski Wschodniej. Nie dotyczy ich zakaz wsparcia w
lokalizacjach o stopie bezrobocia poniżej poziomu 75% średniej krajowej, otrzymują podwyższoną
ocenę w procesie aplikacji o wsparcie, otrzymują zwiększone wsparcie z tytułu kosztów
kwalifikowanych inwestycji, czy też nie dotyczy ich mechanizm zmniejszenia wysokości wsparcia w
przypadku łączenia różnych form pomocy publicznej. Dodatkowo, dokonana 22 lipca 2014 r. przez
Radę Ministrów nowelizacja programu rozszerzyła katalog sektorów, w których realizowane inwestycje
281
MINISTERSTWO GOSPODARKI
mają możliwość uzyskania wsparcia finansowego z budżetu państwa. I tak, istotną zachętą dla
potencjalnych inwestorów może okazać się wprowadzona wówczas możliwość wsparcia inwestycji w
sektorze rolno-spożywczym i biotechnologii zielonej (na zasadach ogólnych).
Pomoc publiczna przyznawana jest w ramach Programu na podstawie Rozporządzenia Komisji (UE) nr
651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem
wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (L 187/1 z dnia 26 czerwca 2014 r.) oraz
Wytycznych w sprawie pomocy regionalnej na lata 2014 - 2020.
W 2014 r. w ramach realizacji programów wydatkowano środki w kwocie 72,2 mln zł. Wykorzystano je
na: indywidualne programy wieloletnie wsparcia finansowego inwestycji (6,7 mln zł) oraz Program
wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011-2020 (65,5 mln zł). W
roku 2014 r. wsparciem z budżetu państwa w formule programu wieloletniego objętych było 5 projektów
inwestycyjnych. Od początku realizacji inwestycji przedsiębiorcy łącznie utworzyli prawie 1,9 tys. miejsc
pracy oraz ponieśli nakłady inwestycyjne w wysokości 1,3 mld zł. W 2014 r. zakończyła się realizacja 2
z tych programów. Realizacja pozostałych będzie kontynuowana w roku 2015 r.
Na podstawie Programu wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata
2011-2020, do końca 2014 r. Minister Gospodarki podpisał 42 umowy z przedsiębiorcami o udzielenie
pomocy publicznej z tytułu realizacji inwestycji. Łączna wartość przyznanego w ramach ww. umów
wsparcia wyniosła 280,5 mln zł, z czego 81 mln zł przeznaczone zostało na wsparcie tworzenia miejsc
pracy, natomiast 199,5 mln zł – na wsparcie kosztów inwestycji. Przedsiębiorcy objęci umowami
zadeklarowali poniesienie kosztów inwestycji w łącznej wysokości 7 mld zł oraz utworzenie ogółem 15,6
tys. nowych miejsc pracy.
W 2014 r. w ramach realizacji programu wsparciem w kwocie 65,5 mln zł objętych zostało 30 projektów. W
ramach tych projektów od początku realizacji inwestycji przedsiębiorcy utworzyli ponad 9 tys. nowych
miejsc pracy oraz ponieśli 2,3 mld zł nakładów inwestycyjnych.
Budżet planowany na rok 2015 r. przewiduje 87,7 mln zł na wsparcie projektów inwestycyjnych w tym:
86 mln zł na Program wspierania inwestycji o istotnym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 20112020 oraz 1,7 mln zł na realizację 3 programów wieloletnich.
13.6.3.4. Specjalne Strefy Ekonomiczne
Specjalne Strefy Ekonomiczne (SSE) to wyodrębnione administracyjnie obszary Polski, na których
przedsiębiorcy realizujący nowe inwestycje mogą skorzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego
w odniesieniu do dochodów uzyskiwanych w strefie.
Zasady i warunki inwestowania na terenie SSE oraz korzyści płynące z faktu prowadzenia na ich
obszarze działalności gospodarczej określa ustawa z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych
strefach ekonomicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 274, z późn. zm.) i akty wykonawcze do
wspomnianej ustawy.
Podstawą do korzystania z pomocy publicznej jest zezwolenie na prowadzenie działalności
gospodarczej na terenie danej strefy. Zezwolenia wydają spółki zarządzające strefami w drodze
przetargu łącznego lub rokowań. Zasady i sposób przeprowadzania przetargów i rokowań określają –
odrębnie dla każdej strefy - Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 2004 r. w sprawie
przetargów i rokowań oraz kryteriów oceny zamierzeń co do przedsięwzięć, które mają być podjęte
przez przedsiębiorców na terenie strefy.
282
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Ramka 30 Zasady i warunki udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcom działającym na terenie
specjalnych stref ekonomicznych
Przedsiębiorcy lokujący swą działalność w specjalnych strefach ekonomicznych mogą skorzystać z pomocy
publicznej w formie zwolnień podatkowych, z tytułu:
1. kosztów nowej inwestycji,
2. tworzenia nowych miejsc pracy.
Wielkość pomocy zależy od maksymalnej intensywności pomocy określonej dla obszaru, na którym realizowana
jest inwestycja oraz wielkości kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą. Dla przedsiębiorców, którzy
wybiorą pomoc z tytułu zatrudnienia kosztami kwalifikującymi się do objęcia wsparciem są dwuletnie koszty
pracy nowo zatrudnionych pracowników, natomiast dla przedsiębiorców, którzy zdecydują się na pomoc
inwestycyjną - koszty nowej inwestycji.
Maksymalna intensywność pomocy w przypadku inwestycji realizowanych na terenie województw: lubelskiego,
podkarpackiego, warmińsko-mazurskiego i podlaskiego wynosi 50%, na obszarach województw kujawskopomorskiego, lubuskiego, łódzkiego, małopolskiego, opolskiego, pomorskiego, świętokrzyskiego,
zachodniopomorskiego oraz w województwie mazowieckim w podregionach ciechanowsko-płockim, ostrołęckosiedleckim, radomskim i warszawskim wschodnim wynosi 35%, w województwach dolnośląskim, wielkopolskim i
śląskim - 25%, na obszarze należącym do podregionu warszawskiego zachodniego - 20%, a na terenie
należącym do miasta stołecznego Warszawy do końca 2017 r. - 15%, a po tej dacie - 10%. Dla małych
przedsiębiorców pomoc może być podwyższona o 20 pkt.proc, a dla średnich – o 10 pkt. Podwyższenia nie
stosuje się w przypadku dużych projektów inwestycyjnych (koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą
przekraczają równowartość 50 mln EUR).
W Polsce funkcjonuje 14 specjalnych stref ekonomicznych. Na koniec grudnia 2014 r. łączny obszar
SSE wyniósł ponad 18,1 tys. ha. Strefy zlokalizowane były na terenach 162 miast i 232 gmin. W 2014 r.
granice stref zmieniane były osiemnastokrotnie. Zmianie uległy granice wszystkich 14 specjalnych stref
ekonomicznych, przy czym trzykrotnie zmieniono obszar strefy pomorskiej i dwukrotnie zmieniono
obszar dwóch stref, tj. kostrzyńsko-słubickiej i wałbrzyskiej. W stosunku do roku 2013 łączna
powierzchnia stref wzrosła o 1 930 ha.
Na koniec 2014 r. przedsiębiorcy posiadali 2.056 zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej
w strefach. W samym 2014 r. wydano ich 436, co stanowi ponad 21% ogółu ważnych zezwoleń. Do
końca 2014 r. przedsiębiorcy działający w strefach zainwestowali ponad 101,9 mld zł i zapewniali
łącznie blisko 295,6 tys. miejsc pracy, z czego prawie 213,9 tys. (tj. 72,4%) stanowiły nowe miejsca
pracy stworzone przez inwestorów po uzyskaniu zezwolenia na działalność w strefie, wynikające
bezpośrednio z realizacji nowych inwestycji.
Zainwestowany w strefach kapitał pochodzi w ponad 74% z sześciu krajów: Polski (19,0%), Niemiec
(17,7), USA (12,3%), Niderlandów (11,5%), Japonii (6,9%) i Włoch (6,8%).
W strukturze branżowej inwestycji, tak jak w latach poprzednich, dominował sektor motoryzacyjny.
Przypadło na niego ponad 26% łącznych nakładów inwestycyjnych. Drugie miejsce zajęli producenci
wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych (10,2%), a trzecie – producenci wyrobów z pozostałych
mineralnych surowców niemetalicznych (8,7%). Na kolejnych pozycjach uplasowali się producenci
wyrobów metalowych, którzy nieznacznie wyprzedzili producentów papieru i wyrobów z papieru. Ich
udział w ogólnej wartości nakładów inwestycyjnych wyniósł odpowiednio 7,5% i 7,1%.
283
Tabela 101 Lokalizacja oraz efekty działania stref na koniec 2014 roku
Lp
Strefa
1
Kamiennogórska
Obszar
strefy (ha)
413,40
2
Katowicka
województwo
dolnośląskie,
wielkopolskie
śląskie, małopolskie,
opolskie
2.347,34
3
KostrzyńskoSłubicka
1.746,98
4
Krakowska
707,78
5
Legnicka
6
Łódzka
1.214,42
lubuskie,
zachodniopomorskie,
wielkopolskie
małopolskie,
podkarpackie
dolnośląskie
łódzkie,
wielkopolskie,
mazowieckie
1.302,26
7
Mielecka
1.362,99
podkarpackie,
małopolskie,
lubelskie,
zachodniopomorskie
Lokalizacja strefy
miasta: Jawor, Jelenia Góra, Kamienna Góra, Lubań, Ostrów Wielkopolski,
Piechowice, Zgorzelec
gminy: Bolków, Gryfów Śląski, Janowice Wielkie, Kamienna Góra, Lubań, Lubawka,
Mirsk, Nowogrodziec, Prusice, Żmigród
miasta: Bielsko-Biała, Bieruń, Bytom, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice,
Jastrzębie-Zdrój, Katowice, Kędzierzyn-Koźle, Knurów, Lubliniec, Myszków, Orzesze,
Piekary Śląskie, Racibórz, Rybnik, Siemianowice Śląskie, Sławków, Sosnowiec,
Świętochłowice, Tychy, Zabrze, Zawiercie, Żory
gminy: Czechowice-Dziedzice, Czerwionka-Leszczyny, Głuchołazy, Godów, Gogolin,
Kietrz, Koniecpol, Krapkowice, Miedźna, Myślenice, Olesno, Pawłowice,
Radziechowy-Wieprz, Rajcza, Rudziniec, Siewierz, Strzelce Opolskie, Ujazd
miasta: Białogard, Gorzów Wielkopolski, Gubin, Kostrzyn nad Odrą, Nowa Sól,
Poznań, Szczecin, Zielona Góra, Żary
gminy: Barlinek, Buk, Bytom Odrzański, Chodzież, Czerwieńsk, Dębno, Dobiegniew,
Drezdenko, Goleniów, Gryfino, Gubin, Kamień Pomorski, Kargowa, Karlino,
Kożuchów, Krosno Odrzańskie, Lubsko, Łobez, Międzyrzecz, Nowogard, Nowy
Tomyśl, Pełczyce, Przemęt, Rzepin, Skwierzyna, Słubice, Stęszew, Strzelce
Krajeńskie, Sulęcin, Swarzędz, Śmigiel, Wągrowiec, Wronki, Zielona Góra
miasta: Bochnia, Bukowno, Kraków, Krosno, Limanowa, Nowy Sącz, Oświęcim,
Sucha Beskidzka, Tarnów
gminy: Andrychów, Bochnia, Boguchwała, Chełmek, Chrzanów, Czorsztyn, Dąbrowa
Tarnowska, Dobczyce, Gdów, Niepołomice, Nowa Sarzyna, Skawina, Słomniki,
Trzebinia, Wolbrom, Zabierzów, Zator
miasta: Chojnów, Głogów, Legnica, Lubin, Złotoryja
gminy: Chojnów, Gromadka, Kostomłoty, Legnickie Pole, Miękinia, Miłkowice,
Polkowice, Prochowice, Przemków, Środa Śląska
miasta: Bełchatów, Koło, Konstantynów Łódzki, Kalisz, Kutno, Łęczyca, Łowicz, Łódź,
Ozorków, Piotrków Trybunalski, Płock, Pruszków, Raciąż, Radomsko, Rawa
Mazowiecka, Sieradz, Skierniewice, Sochaczew, Tomaszów Mazowiecki, Turek,
Warszawa, Zduńska Wola, Zgierz, Żyrardów
gminy: Aleksandrów Łódzki, Brójce, Grodzisk Mazowiecki, Kleszczów, Koluszki,
Ksawerów, Nowe Skalmierzyce, Opoczno, Ostrzeszów, Paradyż, Przykona, Sławno,
Słupca, Stryków, Tomaszów Mazowiecki, Ujazd, Widawa, Wieluń, Wola
Krzysztoporska, Wolbórz, Wróblew, Zelów, Zgierz, Żychlin
miasta: Chełm, Częstochowa, Dębica, Gorlice, Jarosław, Krosno, Leżajsk,
Lubaczów, Lubartów, Lublin, Łańcut, Mielec, Radzyń Podlaski, Rzeszów, Sanok,
Szczecin, Zamość
gminy: Dębica, Głogów Małopolski, Jarosław, Kolbuszowa, Leżajsk, Ostrów,
Radymno, Ropczyce, Sędziszów Małopolski, Trzebownisko, Zagórz
Liczba
ważnych
zezwoleń
Inwestycje
(mln zł)
Miejsca pracy
nowe
utrzymane
61
2.039,3
5.508
751
302
21.097,1
40.524
13.974
164
5.860,3
16.929
11.228
140
2.362,1
9.075
10.075
81
7.134,3
9.717
254
200
12.467,9
23.564
8.666
207
6.652,8
20.585
6.178
Lp
8
Strefa
Obszar
strefy (ha)
Pomorska
1.863,27
9
Słupska
10
Starachowicka
816,79
644,46
11
Suwalska
375,63
12
Tarnobrzeska
1.677,17
13
Wałbrzyska
2.648,59
14
WarmińskoMazurska
1.014,88
województwo
pomorskie, kujawskopomorskie,
wielkopolskie,
zachodniopomorskie
pomorskie,
zachodniopomorskie,
wielkopolskie
świętokrzyskie,
mazowieckie,
opolskie, łódzkie,
lubelskie
podlaskie,
warminskomazurskie,
mazowieckie
podkarpackie,
mazowieckie,
świętokrzyskie,
lubelskie,
dolnośląskie
dolnośląskie,
opolskie,
wielkopolskie,
lubuskie
warmińskomazurskie,
mazowieckie
Lokalizacja strefy
miasta: Brodnica, Bydgoszcz, Gdańsk, Gdynia, Grudziądz, Inowrocław, Kwidzyn,
Malbork, Piła, Rypin, Stargard Szczeciński, Starogard Gdański, Tczew, Toruń,
Włocławek
gminy: Barcin, Chojnice, Czarna Woda, Człuchów, Gniewino, Kowalewo Pomorskie,
Krokowa, Łysomice, Sztum, Świecie, Tczew, Wąbrzeźno
miasta: Koszalin, Słupsk, Szczecinek, Ustka, Wałcz
gminy: Biesiekierz, Czarne, Debrzno, Kalisz Pomorski, Karlino, Polanów, Słupsk,
Tychowo
Liczba
ważnych
zezwoleń
Inwestycje
(mln zł)
nowe
miejsca
pracy
Zatrudnienie
utrzymane
miejsca
pracy
139
9.064,7
13.345
4.364
75
1.383,6
2.991
665
miasta: Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski, Puławy, Skarżysko-Kamienna, Starachowice
gminy: Iłża, Końskie, Mniszków, Morawica, Piekoszów, Połaniec, Sędziszów,
Stąporków, Suchedniów, Szydłowiec, Tułowice
76
1.886,9
3.324
2.991
miasta: Białystok, Ełk, Grajewo, Łomża, Suwałki
gminy: Gołdap, Małkinia Górna, Suwałki
81
1.745,2
5.941
376
184
7.952,4
19.761
7.464
261
18.618,1
32.139
7.941
85
3.687,6
8.292
6.703
2.056
101.953,3
213.939
81.630
miasta: Jasło, Kraśnik, Opatów, Pionki, Przemyśl, Radom, Siedlce, Stalowa Wola,
Tarnobrzeg, Tomaszów Lubelski
gminy: Gorzyce, Horodło, Janów Lubelski, Jasło, Jedlicze, Kobierzyce, Łapy, Łuków,
Mińsk Mazowiecki, Nisko, Nowa Dęba, Nowe Miasto nad Pilicą, Opatów, Orły,
Ożarów Mazowiecki, Pilawa, Połaniec, Poniatowa, Przasnysz, Ryki, Rymanów,
Siedlce, Staszów, Tomaszów Lubelski, Tuczępy, Węgrów, Wyszków
miasta: Bielawa, Bolesławiec, Dzierżoniów, Grodków, Kalisz, Kłodzko, KudowaZdrój, Leszno, Nowa Ruda, Oleśnica, Oława, Opole, Piława Górna, Świdnica,
Świebodzice, Wałbrzych, Wrocław
gminy: Brzeg Dolny, Bystrzyca Kłodzka, Długołęka, Góra, Jarocin, Jelcz-Laskowice,
Kluczbork, Kłodzko, Kobierzyce, Kościan, Krotoszyn, Namysłów, Nowa Ruda, Nysa,
Oława, Otmuchów, Praszka, Prudnik, Rawicz, Skarbimierz, Strzegom, Strzelin,
Syców, Szprotawa, Śrem, Świdnica, Twardogóra, Wiązów, Wołów, Września,
Ząbkowice Śląskie, Żarów
miasta: Bartoszyce, Ciechanów, Elbląg, Iława, Kętrzyn, Lidzbark Warmiński, Mława,
Mrągowo, Nowe Miasto Lubawskie, Olsztyn, Ostrołęka, Ostróda, Płońsk
gminy: Barczewo, Bartoszyce, Biskupiec, Ciechanów, Dobre Miasto, Iłowo-Osada,
Kurzętnik, Morąg, Nidzica, Olecko, Olsztynek, Orzysz, Pasłęk, Piecki, Pisz, Szczytno,
Wielbark, Zakroczym
RAZEM
18.133,96
* pogrubioną czcionką wyróżniono obszary włączone do strefy w 2014 roku.
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Największa koncentracja branżowa charakteryzowała strefy: legnicką, katowicką i warmińsko-mazurską,
w których na branżę wiodącą w 2014 r. przypadło odpowiednio 62,3,4%, 52,5% i 48,4% inwestycji. W
strefie legnickiej i katowickiej dominowała branża motoryzacyjna, zaś w warmińsko-mazurskiej –
produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych. Wyraźna koncentracja inwestycji na jednej branży
wystąpiła także w strefie kamiennogórskiej, gdzie na usługi związane z działalnością wydawniczą
przypadło 38,9% oraz w strefie suwalskiej, w której udział branży drzewnej stanowił 34,0%, i w strefie
pomorskiej gdzie branża papiernicza stanowi 32,6%.
13.6.3.5. Współpraca przedsiębiorców w ramach SSE i klastrów
Jednym z priorytetów gospodarczych jest zapewnienie rozwoju polskich przedsiębiorstw oraz wzrost
konkurencyjności polskiej gospodarki w UE oraz na rynkach globalnych. W obecnych warunkach
konkurencyjność gospodarki powstaje w oparciu o badania, rozwój i innowacje (B+R+I). Coraz
większego znaczenia nabiera działalność na rzecz promocji rozwoju przedsiębiorstw wdrażających
rozwiązania innowacyjne.
Kluczem do osiągnięcia tego celu stają się klastry, które dzięki naturalnie nawiązanej współpracy
przedsiębiorstw, instytucji badawczych, instytucji otoczenia biznesu oraz władz lokalnych, określane są
mianem katalizatora procesów innowacyjnych. Struktury klastrowe w dużej mierze sprzyjają wzrostowi
poziomu innowacyjności i poprawie potencjalnej zdolności transferu wiedzy.
Dynamiczny wzrost liczby przedsiębiorstw działających w klastrach przyczynia się do szybszego
wzrostu gospodarczego, podniesienia produktywności, zwiększonych zysków, napływu inwestycji
bezpośrednich, podwyższania eksportu, kreowania nowych miejsc pracy. W świetle badania
Benchmarking klastrów w Polsce - edycja 2014121 do analizowanej grupy 35 klastrów w ostatnich dwóch
latach przystąpiło 560 nowych przedsiębiorstw, co stanowi wzrost o 41% w stosunku do wyników z
2012 roku. Tworzenie klastrów w zaawansowanych technologicznie sektorach sprzyja poprawie
innowacyjności przedsiębiorstw. Wśród badanych przedsiębiorstw - uczestników klastrów - aż 58%
zadeklarowało wdrażanie innowacji w ciągu ostatnich 2 lat. O potencjale eksportowym przedsiębiorstw
należących do badanych klastrów świadczy to, iż średni udział eksportu w strukturze sprzedaży w
rdzeniu klastra wynosił 35%.
Ramka 31 Benchmarking klastrów w Polsce – edycja 2014
W 2014 roku Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości przeprowadziła kolejny benchmarking klastrów w
Polsce, który jest już trzecim tego typu badaniem po edycjach 2010 i 2012. Badanie przeprowadzono na próbie
35 klastrów. W ramach projektu powstało także 35 raportów dedykowanych dla klastrów, które wzięły udział w
benchmarkingu, zawierających rekomendacje dotyczące doskonalenia ich indywidualnego rozwoju. Analiza
poszczególnych przypadków pozwoliła na wyodrębnienie 23 dobrych praktyk w działaniu klastrów. Ważną rolę w
tym zakresie odgrywają najlepsze praktyki zidentyfikowane w trakcie badania. Wielowymiarowa analiza
uzyskanych wyników pozwoliła na sformułowanie rekomendacji skierowanych do koordynatorów klastrów
odnośnie do działań na rzecz rozwoju samych klastrów – wskazano m.in. na możliwość podejmowania przez
koordynatorów działań bezpośrednio wspierających konkurencyjność i innowacyjność MSP. Ponadto
sformułowano rekomendacje dotyczące polityki wspierania klastrów, skierowane do przedstawicieli instytucji
rządowych i samorządowych, a osobne rekomendacje przygotowano dla instytucji naukowych, instytutów
badawczych oraz ośrodków wspierania innowacyjności i przedsiębiorczości.
121
http://www.pi.gov.pl/Klastry/chapter_95897.asp
286
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Szczególne znaczenie ma funkcjonowanie w ramach klastrów małych i średnich przedsiębiorstw
(według ww. badania stanowią 94,1% ogółu przedsiębiorstw skupionych w badanych klastrach), które
bez wsparcia instytucjonalnego oraz tworzonego w klastrze łańcucha wartości, nie byłyby w stanie
sprostać wyzwaniom rynku.
Pierwsze klastry w Polsce zaczęły powstawać w latach 2003-2005. Na koniec I kwartału 2015 roku na
Mapie Klastrów PARP zostało zarejestrowanych 177 klastrów, inicjatyw klastrowych i powiązań
kooperacyjnych, w tym:
 najwięcej organizacji zlokalizowanych jest w województwie mazowieckim, śląskim, wielkopolskim;
najmniej w województwach kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim;
 najwięcej działa w branżach takich jak: IT, ICT, media; bioenergia, energetyka, odnawialne źródła
energii; budownictwo w tym ekologiczne; medycyna, usługi medyczne, rehabilitacja, biomedycyna;
przemysł spożywczy; turystyka.
Ramka 32 Kierunki i założenia polityki klastrowej w Polsce do roku 2020
We wrześniu 2012 r. został opublikowany raport z trwających ponad rok prac Grupy roboczej ds. polityki
klastrowej Kierunki i założenia polityki klastrowej w Polsce do roku 2020. Rekomendacje tego raportu zostaną
wykorzystane do opracowania założeń polskiej polityki klastrowej na lata 2014-2020. Rekomendacje Grupy
roboczej obejmują m.in.:
1. wspieranie inicjatyw klastrowych i koordynatorów klastrów;
2. wsparcie adresowane bezpośrednio do uczestników klastrów (poziom krajowy i regionalny);
3. wsparcie na realizację podstawowych funkcji koordynacji w ramach klastrów dostępne co do zasady na
poziomie regionalnym;
4. wypracowanie mechanizmu w zakresie wspierania koordynatorów klastrów we wszystkich regionach;
5. wypracowanie elastycznego programu wsparcia dla koordynatorów klastrów, który powinien być
notyfikowany w Komisji Europejskiej
6. wprowadzenie mechanizmów na rzecz ukierunkowania nakładów publicznych alokowanych
w gospodarce – system przyznawania projektom zgłaszanym przez podmioty z klastrów kluczowych
dodatkowych punktów w systemie oceny;
7. priorytetyzacja regionalnej polityki rozwojowej poprzez wskazanie kluczowych klastrów regionalnych –
koncentracja i zarządzanie środkami na poziomie regionalnym;
8. współdziałanie regionów w celu skoordynowania wsparcia dla klastrów ponadregionalnych;
9. wybór krajowych klastrów kluczowych (KKK) – koncentracja i koordynacja wsparcia na poziomie
krajowym i regionalnym;
10. wybór KKK w oparciu o precyzyjnie zdefiniowane kryteria oraz analizę ekspercką i ocenę jakościową
(strategie i plany działania);
11. komisja konkursowa ds. wyboru KKK – przedstawiciele ministerstw i agend oraz niezależni eksperci
z różnych dziedzin;
12. szerokie i kompleksowe wsparcie KKK – B+R+I, inwestycje, rozwój kapitału ludzkiego, promocja oraz
internacjonalizacja;
13. dedykowane wsparcie na internacjonalizację dla krajowych klastrów kluczowych + możliwość
pozyskiwania dodatkowego finansowania przez koordynatorów na realizację określonych funkcji i
usług.
Zgodne z założeniami przyjętymi dla Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020 Krajowe
Klastry Kluczowe (KKK) rozumiane jako klastry o istotnym znaczeniu dla gospodarki kraju i wysokiej
konkurencyjności międzynarodowej identyfikowane na poziomie krajowym, m.in. w oparciu o kryteria
dotyczące: masy krytycznej, potencjału rozwojowego i innowacyjnego, dotychczasowej i planowanej
współpracy oraz doświadczenia i potencjału koordynatora będą stanowiły główną grupę klastrów
wspieranych na poziomie krajowym.
Narzędziem niezbędnym do realizacji tak sformułowanych celów polityki klastrowej jest system ich
wyboru, obejmujący obszary, kryteria i wskaźniki oceny oraz procedurę i sposób organizacji procesu ich
287
MINISTERSTWO GOSPODARKI
wyłaniania. Do przygotowania systemu wyboru KKK wykorzystano wyniki analizy polskich i
zagranicznych źródeł wtórnych, jak również dostępnych danych o charakterze ilościowym i
jakościowym. Pozwoliło to na określenie profilu Krajowego Klastra Kluczowego, tj. pożądanych cech
jakie musi spełnić klaster, aby otrzymać status KKK. Profil ten stanowi wypadkową oczekiwań
stawianych KKK, opisywanych w źródłach wtórnych i wskazywanych na przykładzie innych krajów, w
szczególności europejskich, oraz realnych wyników osiąganych przez klastry funkcjonujące w Polsce.
Analiza źródeł wtórnych posłużyła do opracowania kryteriów i wskaźników oceny, które zostały poddane
szerokim konsultacjom społecznym.
System wyboru KKK zakłada trzy etapy oceny: ocena formalna o charakterze zerojedynkowym oraz
dwustopniowa ocena merytoryczna (w tym panel ekspertów z udziałem przedstawicieli klastra). Ocena
formalna składa się z 5 kryteriów, które mierzone są przy pomocy 13 wskaźników. Ocena merytoryczna
I Etapu obejmuje 12 kryteriów i 34 wskaźniki, a na panelu ekspertów oceniane są 2 kryteria przy użyciu
6 wskaźników.
Po wyborze KKK zostanie uruchomiony nabór wniosków o dofinansowanie w ramach Poddziałania
2.3.3. POIR – Umiędzynarodowienie Krajowych Klastrów Kluczowych. Celem poddziałania jest wzrost
internacjonalizacji przedsiębiorstw działających w ramach Krajowych Klastrów Kluczowych.
Dofinansowanie obejmuje kompleksowe usługi, w tym doradcze, wspierające wprowadzanie na rynki
zagraniczne oferty klastra, ze szczególnym uwzględnieniem produktów zaawansowanych
technologicznie. Usługi te powinny uwzględniać zidentyfikowane potrzeby członków klastra związane
z internacjonalizacją i koncentrować się na wspieraniu ekspansji międzynarodowej klastra w powiązaniu
z jego działalnością badawczo-rozwojową i innowacyjną. Wsparcie przyczyni się do podnoszenia
zdolności klastra do trwałej współpracy z podmiotami zagranicznymi, a także do zacieśnienia
współpracy w ramach klastra (tj. koordynatora i członków KKK).
Instrument skierowany jest do koordynatorów Krajowych Klastrów Kluczowych, którzy występować będą
jako projektodawcy i strona umowy z PARP. Koordynatorzy pełnić będą jednocześnie rolę usługodawcy
w projektach, zapewniającego członkom klastra kompleksowe usługi, niezbędne dla efektywnej
realizacji strategii rozwoju klastra w wymiarze międzynarodowym. W tym kontekście ostatecznym
odbiorcą wsparcia są również przedsiębiorcy wchodzący w skład Krajowego Klastra Kluczowego
W ramach Umiędzynarodowienia KKK koordynator klastra będzie oferował usługi skierowane do
członków Krajowych Klastrów Kluczowych:
 wspomagające internacjonalizację oferty klastra (wspierające dostosowanie i wprowadzanie na
rynki zagraniczne lub wzmocnienie na rynkach zagranicznych oferty/produktów klastra i/lub jego
członków, ze szczególnym uwzględnieniem produktów zaawansowanych technologicznie);
 związane z aktywizacją członków klastra w obszarze internacjonalizacji, tworzeniem sieci
kontaktów, wymianą wiedzy z partnerami zagranicznymi, współpracą międzynarodową,
zwiększeniem widoczności klastra na rynkach międzynarodowych.
W 2014 roku Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości opracowała standardy zarządzania
klastrem122, które stanowią element budowy systemowego podejścia do kwestii przygotowania
profesjonalnych koordynatorów klastrów, którzy mają kluczowe znaczenie dla sukcesu klastra oraz dla
skuteczności interwencji publicznej. W wyniku realizacji tego przedsięwzięcia koordynatorzy klastrów
otrzymali praktyczne narzędzie skutecznego doskonalenia działań w zakresie zarządzania, jak również
informacje potrzebne do wdrożenia standardów. Weryfikacji spełnienia standardów zarządzania można
dokonać za pomocą specjalnego arkusza do autoewaluacji, który, wraz z instrukcją zawierającą
122
http://www.pi.gov.pl/klastry/chapter_95911.asp
288
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
praktyczne wskazówki i zalecenia dotyczące stosowania standardów, został udostępniony na Portalu
Innowacji. Do końca I kwartału 2015 roku autoewaluację przeprowadziło 6 koordynatorów klastrów.
13.6.3.6. Instrumenty rozwoju sieci instytucji otoczenia biznesu
System wsparcia przedsiębiorczości i przedsiębiorstw w Polsce opiera się na współpracy instytucji o
zasięgu krajowym oraz regionalnym odpowiedzialnych za formułowanie strategii, programów oraz
realizację instrumentów wsparcia.
Na szczeblu centralnym funkcję instytucji realizującej działania w tym obszarze oraz zaplecza
analityczno-badawczego pełni Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. PARP realizuje programy
rozwoju przedsiębiorczości i przedsiębiorstw wspierające m.in. działalność innowacyjną i badawczorozwojową firm, internacjonalizację działalności przedsiębiorstw, rozwój kapitału ludzkiego
przedsiębiorstw oraz rozwój regionalny. Od roku 2007 Agencja odpowiada za wdrażanie wybranych
działań współfinansowanych z funduszy strukturalnych w ramach PO Innowacyjna Gospodarka, PO
Kapitał Ludzki i PO Rozwój Polski Wschodniej oraz instrumentów wsparcia przedsiębiorczości
finansowanych z budżetu państwa. Agencja realizuje w tym celu wsparcie finansowe, szkoleniowodoradcze oraz prowadzi działania badawcze oraz informacyjno-promocyjne. W latach 2014-2020
odpowiadać będzie za realizację projektów w ramach PO Inteligentny Rozwój, PO Wiedza, Edukacja
Rozwój i PO Polska Wschodnia.
Na poziomie regionalnym – istotne ogniwo wsparcia przedsiębiorstw stanowią instytucje samorządowe;
działania są realizowane przez Urzędy Marszałkowskie lub podległe im instytucje. Ich głównym celem,
oprócz promocji przedsiębiorczości w regionach, jest zapewnienie przedsiębiorcom oraz osobom
planującym rozpoczęcie działalności gospodarczej rzetelnych informacji w zakresie:
 programów wsparcia wdrażanych na szczeblu centralnym i regionalnym,
 podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej,
 możliwości korzystania z pomocy o charakterze doradczym, szkoleniowym i finansowym.
Szczególną rolę w systemie rozwoju przedsiębiorczości odgrywa Krajowy System Usług (KSU). Jest to
koordynowana przez PARP sieć ośrodków przedsiębiorczości i innowacyjności skupiająca ok. 230
współpracujących ze sobą organizacji świadczących usługi dla przedsiębiorców i osób planujących
rozpoczęcie działalności gospodarczej. Misją KSU jest rozwój przedsiębiorczości poprzez zapewnienie
wysokiej jakości usług w kluczowych obszarach wymagających wsparcia publicznego. Zadaniem KSU
jest udzielanie kompleksowych usług dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej oraz
możliwości korzystania z zewnętrznych źródeł na jej finansowanie. W skład sieci KSU wchodzą Punkty
Konsultacyjne, Krajowa Sieć Innowacji, fundusze pożyczkowe i poręczeniowe oraz podmioty
świadczące usługi systemowe i testujące usługi pilotażowe.
W 2014 r. w ramach sieci KSU 211 podmiotów świadczyło usługi pilotażowe i systemowe.
Zaangażowanych w świadczenie usług było 1.041 konsultantów. Rocznie z usług KSU korzysta ok. 70
tys. klientów.
Usługi systemowe i pilotażowe KSU oferowane są według jednolitych i monitorowanych standardów;
określając przede wszystkim zakres i rezultat danej usługi. Istotnym elementem standardu jest to, że
konsultant przed przystąpieniem do realizacji usługi diagnozuje potrzeby klienta oraz dobiera zakres
usługi do jego potrzeb. Usługi KSU były świadczone bezpłatnie (usługi informacyjne) lub częściowo
odpłatnie (doradcze).
289
MINISTERSTWO GOSPODARKI
W ramach sieci KSU na koniec 2014 r. funkcjonowało 39 Punktów Konsultacyjnych, które pomagają
przyszłym i obecnym przedsiębiorcom w rozwoju prowadzonej działalności na każdym jej etapie: od
momentu rozpoczęcia i rejestracji firmy, następnie poprzez doradztwo w zarządzaniu prowadzoną firmą,
także w razie konieczności zawieszania czy zamykania działalności. Konsultanci Punktów
Konsultacyjnych, po przeprowadzeniu diagnozy potrzeb biznesowych, doradzają m.in w zakresie:
formalno-prawnych obowiązków przedsiębiorcy, w tym składania dokumentów do ZUS i US,
przygotowania strategii marketingowej, organizacji przedsiębiorstwa, finansów przedsiębiorstwa, a
także w rejestracji działalności gospodarczej.
W 2014 r przeprowadzono testy kolejnych usług pilotażowych KSU123 w zakresie:
 zarządzania efektywnością energetyczną przedsiębiorstw,
 wykorzystania technologii informacyjnych w zarządzaniu przedsiębiorstwem,
 planowania i zarządzania przedsięwzięciem z wykorzystaniem finansowania zwrotnego.
Dostępne były także systemowe usługi KSU124 w zakresie ochrony środowiska, zarządzania
efektywnością energetyczną, szybkiej optymalizacji zarządzania finansami przedsiębiorstwa oraz
marketingu i sprzedaży dla branży przetwórstwa rolno-spożywczego.
Usługi KSU były realizowane w ramach projektów: Zapewnienie usług z zakresu rozwoju firmy dla
przedsiębiorców oraz osób zamierzających rozpocząć działalność gospodarczą w formule one-stopshops, Zapewnienie dostępu przedsiębiorców do nowych usług KSU lub Planowanie działań w MSP a
finansowanie zwrotne.
Krajowa Sieć Innowacji (KSI) to grupa ośrodków KSU świadczących usługi doradcze o charakterze
proinnowacyjnym, zgodnie ze standardem, określonym rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 24
maja 2011 r. w sprawie KSU.
Krajowa Sieć Innowacji KSU świadczy usługi w zidentyfikowanym obszarze luki rynkowej w zakresie
innowacji. Usługi te obejmują w szczególności przeprowadzenie audytu innowacyjności oraz doradztwa
we wdrożeniu innowacji (w ramach projektu systemowego PARP Doradztwo KSI KSU dla
innowacyjnych, finansowanego ze środków EFRR w ramach Działania 5.2 POIG). Obecnie funkcjonuje
18 ośrodków KSI. Przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z ich usług do końca czerwca 2015 r.
Fundusze Poręczeniowe to instytucje o charakterze non-profit. Ich zadaniem jest ułatwienie
przedsiębiorcom dostępu do zewnętrznego finansowania w postaci kredytów bankowych oraz
pożyczek. Fundusze oferują poręczenia pożyczek, kredytów oraz - w wybranych funduszach – wadiów
przetargowych. O poręczenie takie mogą starać się firmy, które ubiegają się o kredyt, pożyczkę czy
leasing lub zamówienie publiczne, lecz nie posiadają wystarczającego zabezpieczenia własnego.
Na koniec 2014 roku funkcjonowało w Polsce 51 funduszy poręczeniowych. 45 funduszy
poręczeniowych podpisało porozumienie o współpracy z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości, z
czego 10 zarejestrowanych jest w Krajowym Systemie Usług. W 2014 r. fundusze poręczeniowe
udzieliły ponad 5,1 tys. poręczeń o łącznej wartości 704,2 mln zł.
Fundusze Pożyczkowe udzielają pożyczek dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw oraz osób
rozpoczynających działalność gospodarczą, które często napotykają trudności w zdobyciu finansowania
komercyjnego z powodu braku wymaganych zabezpieczeń lub historii kredytowej. Fundusze
Dofinansowane do 100% w ramach projektów systemowych PARP Zapewnienie przedsiębiorstw do nowych usług KSU
lub Planowanie działań w MSP a finasowanie zwrotne (POKL 2.2.1)
124 Dofinansowane do 70% w ramach projektu systemowego PARP Zapewnienie przedsiębiorstw do nowych usług KSU
(POKL 2.2.1)
123
290
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
pożyczkowe udzielają pożyczek przeznaczonych na cele związane z podjęciem, prowadzeniem i
rozwojem działalności przedsiębiorstwa, tj. cele inwestycyjne, obrotowe lub inwestycyjno-obrotowe.
Na koniec 2014 funkcjonowało w Polsce 87 funduszy pożyczkowych, z których 44 współpracują z PARP
na zasadzie porozumień w ramach KSU. W roku 2014 roku 44 fundusze pożyczkowe współpracujące w
ramach KSU udzieliły prawie 4,5 tys. pożyczek, których łączna wartość stanowi ponad 529 mln zł.
Tabela 102 Charakterystyka działalności funduszy pożyczkowych współpracujących w ramach KSU - wg
stanu na koniec 2014 r.
Wyszczególnienie
Liczba funduszy
44
Wartość kapitału pożyczkowego wg stanu na 31.12.2014 r.
1.652 mln zł
Liczba pożyczek udzielonych w 2014 r.
4.481
Wartość pożyczek udzielonych w 2014 r.
529 mln zł
Średnia wartość pożyczki udzielonej w 2014 r.
118 tys. zł
Źródło: Opracowanie MG na podstawie sprawozdań funduszy na dzień 31.12.2014 r.
W kontekście instrumentów rozwoju sieci instytucji otoczenia biznesu warto wspomnieć również o
efektach realizacji wieloletniego programu Udział Polski w Programie ramowym na rzecz
konkurencyjności i innowacji (CIP), w latach 2008-2013, przedłużonego na mocy Uchwały nr 4/2014 do
końca 2014 roku. Przedłużenie programu wynikało z potrzeby zapewnienia w 2014 roku informacji o
dostępnych dla przedsiębiorców instrumentach finansowych programu CIP oraz nowych, które będą
oferowane w ramach kolejnych programów ramowych Unii Europejskiej. W ramach ww. programu
wieloletniego przekazano wsparcie dla działalności krajowych punktów kontaktowych informujących
o poszczególnych programach szczegółowych oraz o instrumentach finansowych Programu CIP, a
także dla działalności ośrodków sieci Enterprise Europe Network.
Krajowe punkty kontaktowe dla Programu CIP zajmują się promocją instrumentów i działań CIP wśród
potencjalnych beneficjentów podczas konferencji/seminariów/spotkań, przygotowują materiały
informacyjne, organizują stoiska informacyjne przy okazji ogólnokrajowych imprez dla przedsiębiorców
lub instytucji wspierających, wykorzystując do tego celu różne kanały medialne.
Jednym ze źródeł wsparcia instytucji otoczenia biznesu są środki unijne. W ramach perspektywy
finansowej na lata 2007-2013, dostępne były środki na działania w ramach osi priorytetowych: III Kapitał dla innowacji oraz V - Dyfuzja innowacji, PO IG 2007-2013.
Działanie 3.1 PO IG skierowane było do nowo powstałych przedsiębiorców oraz instytucji wspierających
powstawanie nowych firm innowacyjnych np. inkubatorów przedsiębiorczości akademickiej, centrów
transferu technologii i innowacji, akceleratorów technologii czy parków naukowo-technologicznych.
Działanie miało postać dotacji na inkubację oraz na inwestycję w nowo utworzone przedsiębiorstwo
innowacyjne w formie objęcia udziałów. Wejście kapitałowe następuje w sytuacji, gdy po okresie
inkubacji zidentyfikowane zostaną znaczące szanse na komercyjny sukces powstającego
przedsiębiorstwa, którego działalność jest oparta na innowacyjnym pomyśle. W ramach tego działania
od początku jego realizacji do maja 2015 r. powstało ponad 900 spółek, w które inkubatory
zainwestowały ponad 530 mln zł, a łączna wartość inwestycji razem z wkładem własnym wyniosła ok.
1,3 mld zł.
W poddziałaniu 3.3.1 PO IG Wsparcie dla Instytucji Otoczenia Biznesu dofinansowano projekty w
zakresie: programów szkoleniowych dla prywatnych inwestorów, w tym aniołów biznesu, nawiązywania
współpracy między sieciami inwestorów a inkubatorami przedsiębiorczości i funduszami
podwyższonego ryzyka, powstania i rozwoju sieci inwestorów prywatnych, rozwoju platform wymiany
291
MINISTERSTWO GOSPODARKI
doświadczeń w zakresie inwestowania, kojarzenia inwestorów z przedsiębiorcami, kształtowania
gotowości inwestycyjnej przedsiębiorstw.
Z kolei celem Funduszu Pożyczkowego Wspierania Innowacji (działanie 3.4 PO IG) było wspieranie
mikro i małych przedsiębiorstw, a w szczególności ich przedsięwzięć z przeznaczeniem na:
 uruchomienie działalności przedsiębiorcy, który nie prowadzi jeszcze sprzedaży produktów lub
usług i nie generuje zysków, na opracowywanie produktu lub usługi i początkowe wprowadzenie ich
na rynek;
 wzrost i rozszerzenie działalności przedsiębiorcy, polegające na zwiększeniu mocy produkcyjnych,
rozwoju rynku lub opracowywanie produktów lub usług, pod warunkiem, że prowadzi sprzedaż nie
dłużej niż 12 miesięcy licząc od dnia wystawienia pierwszej faktury sprzedaży produktu lub usługi.
Pożyczka na realizację innowacyjnego przedsięwzięcia mogła być udzielona mikroprzedsiębiorcy lub
małemu przedsiębiorcy, który m.in. przedstawi umowę inwestycyjną zawartą z co najmniej jednym
aniołem biznesu lub funduszem kapitału podwyższonego ryzyka typu venture capital, na mocy której
anioł biznesu lub fundusz kapitału podwyższonego ryzyka typu VC zobowiązał się do dokonania
inwestycji kapitałowej w tego mikroprzedsiębiorcę lub małego przedsiębiorcę i jej utrzymania do czasu
całkowitej spłaty pożyczki wraz z odsetkami. Minimalna kwota pożyczki wynosiła 200 tys. zł, a
maksymalna 2 mln zł. Natomiast preferencyjne oprocentowanie pożyczki było stałe i wynosiło 6,5% w
stosunku rocznym.
Wsparcie przeznaczane było również na inicjatywy ponadregionalne. Działanie 5.1 POIG Wspieranie
powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym skierowane było do grupy przedsiębiorców
oraz instytucji otoczenia biznesu. Ich wspólne przedsięwzięć mogły być realizowane w zakresie:
tworzenia oraz zarządzania strukturą organizacyjną powiązania kooperacyjnego, przygotowania
wspólnych planów rozwoju powiązań kooperacyjnych, wspólnych inwestycji grup przedsiębiorców oraz
inwestycji realizowanych przez kooperujących przedsiębiorców niezbędnych dla funkcjonowania
i rozwoju powiązania działań marketingowych powiązań kooperacyjnych. Dofinansowanie udzielane
było na:
 wczesną fazę rozwoju powiązań kooperacyjnych o profilu technologicznym lub przemysłowym w
celu stworzenia warunków techniczno-organizacyjnych funkcjonowania powiązania
kooperacyjnego, opracowania wspólnej strategii rozwoju powiązania kooperacyjnego i jej wdrażania
co najmniej przez okres równy okresowi trwałości projektu;
 fazę rozwoju powiązań kooperacyjnych w celu wspólnego przygotowania produktu lub usługi o
charakterze innowacyjnym i ich wprowadzenie na rynek.
W związku z realizacją działania 5.1 PO IG, na koniec 2015 roku w działania kooperacyjne
zaangażowanych zostanie ponad 700 przedsiębiorstw i ok. 70 instytucji otoczenia biznesu, czego
rezultatem będzie m.in. ok. 180 produktów/usług o charakterze innowacyjnym, które powstały w ramach
realizowanych projektów.
Z kolei działanie 5.2 PO IG Wspieranie instytucji otoczenia biznesu świadczących usługi
proinnowacyjne oraz ich sieci o znaczeniu ponadregionalnym nakierowane było na instytucje otoczenia
biznesu /sieci instytucji otoczenia biznesu. Cel działania to wzmocnienie IOB / sieci IOB poprzez
promowanie współpracy w ramach sieci, wymiany doświadczeń, wspólnej obsługi klientów oraz rozwój
oferty usług o charakterze proinnowacyjnym. W ramach działania udzielane było wsparcie z
przeznaczeniem na dofinansowanie przygotowania i rozwoju pakietu usług o charakterze
proinnowacyjnym (składającego się z usług doradczych, szkoleniowych, informacyjnych oraz
sieciowe/poszukiwania partnera) służących podniesieniu innowacyjności przedsiębiorstw działających
na terenie Polski, dofinansowanie kosztów świadczenia wybranych usług dla przedsiębiorców oraz
292
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
wspólnych przedsięwzięć podejmowanych przez instytucje skupione w sieciach, a także dofinansowanie
funkcjonowania jednostki koordynującej działalność sieci. Z usług wspartych IOB skorzystało ponad 12
tys. przedsiębiorstw, a szacuje się, że do końca 2015 r. liczba ta wzrośnie do ponad 18,5 tys.
podmiotów.
Środki unijne służą również popularyzacji wiedzy w zakresie własności intelektualnej. Poddziałanie 5.4.2
PO IG Popularyzacja wiedzy w zakresie własności intelektualnej skierowane było do instytucji otoczenia
biznesu, a jego cel to upowszechnianie i popularyzacja wiedzy w zakresie metod, możliwości oraz
korzyści wynikających z ochrony własności intelektualnej w przedsiębiorstwach dla podmiotów
działających na rzecz rozwoju gospodarczego lub podmiotów działających na rzecz innowacyjności. W
ramach poddziałania udzielane było wsparcie z przeznaczeniem na działania promocyjne i
informacyjne, opracowanie, druk i publikację materiałów oraz organizację konferencji, seminariów
i warsztatów z zakresu ochrony własności przemysłowej.Wzmocnienie sieci instytucji otoczenia biznesu
pozwoli na podniesienie jakości oferty skierowanej do przedsiębiorców. Podkreślić należy, iż na koniec
2014 roku 327 przedsiębiorstw (w tym MSP), skorzystało z dofinansowania i wdrożyło innowację przy
pomocy IOB, a szacuje się, że liczba takich przedsiębiorstw może wzrosnąć do ok. 1000.
Istotną rolę w rozwoju sieci instytucji otoczenia biznesu odgrywa również infrastruktura wspierająca
działalność innowacyjną przedsiębiorstw. Wsparcie tworzenia i rozwoju ośrodków innowacyjności (5.3
PO IG Wspieranie ośrodków innowacyjności), głównie parków naukowo – technologicznych, miało na
celu stworzenie korzystnych warunków do rozwoju przedsiębiorstw z obszarów nowych technologii
działających w oparciu o nowoczesne rozwiązania, a także zapewnić dostęp do kompleksowych usług
zarówno przedsiębiorcom dążącym do wprowadzenia nowych rozwiązań, jak również naukowcom
pragnącym rozpocząć działalność gospodarczą. Na liście wspartych projektów znajduje się 12
wiodących krajowych parków technologicznych. Projekty dotyczące rozbudowy parku technologicznego
należą do zadań złożonych, gdzie na ich realizację składają się następujące etapy: budowa
infrastruktury – budynki i otoczenie (główny składnik kosztu projektu), wyposażenie podstawowe, nabór
lokatorów parku (zasiedlanie obiektów innowacyjnymi firmami), zakup specjalistycznego wyposażenia
zakończony rozruchem całości. Parki wsparte w ramach PO IG do końca 2014 r. udzieliły pomocy
publicznej i pomocy de minimis 666 podmiotom na łączną kwotę w wysokości 32,4 mln zł.
W perspektywie finansowej na lata 2014-2020 z poziomu centralnego (głównie Program Operacyjny
Inteligentny Rozwój 2014-2020 – PO IR) współfinansowane będą głównie usługi proinnowacyjne
świadczone przez instytucje otoczenia biznesu, w szczególności ośrodki innowacji. Usługi te powinny
być dostosowane do potrzeb odbiorców oraz w sposób kompleksowy przyczyniać się do powstawania
innowacji.125
Celem poddziałania 2.3.1 PO IR Proinnowacyjne usługi IOB dla MSP jest rozwój oferty
proinnowacyjnych usług, świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu, które wspierają MSP w
procesie wdrożenia innowacji produktowych lub procesowych o charakterze technologicznym,
realizowanych w obszarach Krajowych Inteligentnych Specjalizacji (KIS). Do świadczenia usług
finansowanych w ramach niniejszego poddziałania uprawnione będą podmioty akredytowane.
Rezultatem realizacji usług proinnowacyjnych powinien być rozwój działalności badawczo-rozwojowej i
innowacyjności przedsiębiorstw.
Rozwój sieci IOB będzie również miał miejsce poprzez współpracę w ramach Krajowych Klastrów
Kluczowych (KKK). Dofinansowanie w poddziałaniu 2.3.3 PO IR Umiędzynarodowienie Krajowych
Klastrów Kluczowych obejmuje kompleksowe usługi, wspierające wprowadzanie na rynki zagraniczne
Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014 – 2020, przyjęty przez Radę Ministrów w styczniu 2014 r. i zatwierdzony
przez Komisję Europejską w lutym 2015 r.
125
293
MINISTERSTWO GOSPODARKI
oferty klastra i/lub jego członków, ze szczególnym uwzględnieniem produktów zaawansowanych
technologicznie.
Natomiast w ramach działania 3.1 PO IR Finansowanie innowacyjnej działalności MSP
z wykorzystaniem kapitału podwyższonego ryzyka przewidziane jest wsparcie rozwoju instrumentów
finansowych, alternatywnych dla kredytów bankowych, ukierunkowanych na innowacyjne firmy typu
start-up. Do takich instrumentów zalicza się seed capital, venture capital oraz pożyczki. Ponadto w
ramach działania uwzględniono dofinansowanie kosztów związanych z wejściem na rynki kapitałowe i
dłużne (np. GPW, NewConnect, Catalyst). W realizacji poddziałania 3.1.2 Inwestycje grupowe aniołów
biznesu w MSP - Biznest przewiduje się uczestnictwo członków sieci aniołów biznesu w inwestycjach
kapitałowych.
Również poddziałanie 3.3.1 PO IR Polskie Mosty Technologiczne angażuje instytucje otoczenia
biznesu. Celem poddziałania jest przyspieszenie rozwoju (akceleracja) polskich przedsiębiorstw.
294
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Spis tabel
Tabela 1 Podstawowe wskaźniki sytuacji gospodarczej w latach 2005-2014
(układ dynamiczny, rok poprzedni = 100) ______________________________________________________ 26
Tabela 2 Tempo wzrostu PKB w odniesieniu do roku poprzedniego w cenach stałych ___________________ 30
Tabela 3 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki amerykańskiej (w relacji r/r) w % ___________________ 31
Tabela 4 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki japońskiej (w relacji r/r) w % ______________________ 32
Tabela 5 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarek strefy euro (w relacji r/r) w % _____________________ 33
Tabela 6 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki niemieckiej (w relacji r/r) w % _____________________ 34
Tabela 7 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki brytyjskiej (w relacji r/r) w % ______________________ 35
Tabela 8 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki francuskiej (w relacji r/r) w %______________________ 36
Tabela 9 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki włoskiej (w relacji r/r) w % ________________________ 37
Tabela 10 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki chińskiej (w relacji r/r) w % ______________________ 37
Tabela 11 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki indyjskiej (w relacji r/r) w % ______________________ 38
Tabela 12 Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarki brazylijskiej (w relacji r/r) w % ____________________ 39
Tabela 13 Tempo wzrostu PKB oraz cen konsumpcyjnych w krajach WNP (w relacji r/r) w % ______________ 40
Tabela 14 Tempo zmian światowego wolumenu handlu towarami i usługami w latach 2013-2015
(zmiana do roku poprzedniego) w % __________________________________________________________ 41
Tabela 15 Tempo zmian wolumenu światowej wymiany towarowej w latach 2012-2014 (zmiana do roku
poprzedniego) w % _______________________________________________________________________ 42
Tabela 16 Kraje dominujące w światowych obrotach towarowych w 2014 roku _________________________ 46
Tabela 17 Zmiany globalnych obrotów towarowych i światowego PKB w latach 2012-2015 (w relacji do roku
poprzedniego) w % _______________________________________________________________________ 48
Tabela 18 Prognoza zmian wolumenu obrotów handlowych (towarami i usługami) w wybranych krajach OECD
w latach 2014-2016 (w relacji r/r) w % _________________________________________________________ 49
Tabela 19 Wynik sektora finansów publicznych UE, USA i Japonii w latach 2009-2016___________________ 50
Tabela 20 Dług sektora finansów publicznych UE, USA i Japonii w latach 2009-16 ______________________ 52
Tabela 21 Alokacja środków na poszczególne programy w ramach polityki spójności (2007-2013) __________ 82
Tabela 22 Wykorzystanie funduszy w ramach NSRO _____________________________________________ 83
Tabela 23 Porównanie udziałów poszczególnych celów tematycznych w alokacji Polityki Spójności ogółem dla
perspektywy 2007-2013 i 2014-2020__________________________________________________________ 88
Tabela 24 Proponowana alokacja na programy operacyjne w perspektywie 2014-2020 __________________ 89
Tabela 25 Główni beneficjenci oraz obszary wsparcia krajowych programów operacyjnych na lata 2014-2020 90
Tabela 26 Główni beneficjenci oraz obszary wsparcia regionalnych programów operacyjnych (w tym
województwa mazowieckiego) w perspektywie 2014-2020 _________________________________________ 91
Tabela 27 Ranking swobody prowadzenia działalności gospodarczej ________________________________ 94
Tabela 28 Ranking krajów pod względem liczby stworzonych dzięki BIZ miejsc pracy____________________ 95
Tabela 29 Ranking wg indeksu globalnej konkurencyjności (GCI) ___________________________________ 95
Tabela 30 Ranking wolności gospodarczej _____________________________________________________ 96
Tabela 31 Ranking IMD ____________________________________________________________________ 96
Tabela 32 Wskaźniki główne strategii Europa 2020 – Polska na tle krajów UE-28 _______________________ 98
Tabela 33 Zmiany PKB w latach 2003-2014 (dynamika średnioroczna dla okresów i porównanie poziomu
aktywności) dla wybranych krajów UE oraz strefy euro ____________________________________________ 99
Tabela 34 Tempo wzrostu PKB i popytu krajowego w latach 2005-2014 (ceny stałe) ___________________ 101
Tabela 35 Dekompozycja popytowa PKB w latach 2008-2014 (w pkt. proc.) __________________________ 102
Tabela 36 Czynniki wzrostu gospodarczego w Polsce w latach 2003-2014* (wkład w pkt. proc.) __________ 103
Tabela 37 Wskaźnik zatrudnienia w Polsce dla osób w wieku 15-65 lat na tle UE (w %) _________________ 103
Tabela 38 Przeciętna liczba godzin pracy w tygodniu na zatrudnionego w Polsce na tle krajów UE ________ 104
Tabela 39 Zmiana wydatków konsumpcyjnych w latach 2003-2014 na tle innych krajów _________________ 104
Tabela 40 Średnia dynamika nakładów brutto na środki trwałe w okresie 2003-2014 ___________________ 107
Tabela 41 Stopy akumulacji i inwestycji na tle zmian PKB i nakładów na środki trwałe (%) _______________ 107
Tabela 42 Nakłady brutto sektora prywatnego oraz rządowego w latach 2008-2014 (% PKB) _____________ 107
Tabela 43 Średnia dynamika realnych zmian eksportu towarów i usług w okresie 2003-2014 _____________ 109
Tabela 44 Zmiany PKB i wartości dodanej brutto w latach 2008-2014 (%) ____________________________ 112
Tabela 45 Zmiany w strukturze tworzenia wartości dodanej w latach 2005, 2008-2014 w cenach bieżących _ 112
295
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Tabela 46 PKB per capita wybranych krajów UE (wg parytetu siły nabywczej) w latach 2005, 2011-2014 ___ 113
Tabela 47 Pracujący w wieku 20-64 lata w latach 2008-2014 ______________________________________ 115
Tabela 48 Sytuacja na rynku pracy w Polsce w latach 2008–2014 w grupie wiekowej 20-64 (%) __________ 115
Tabela 49 Przeciętne zatrudnienie (w tys.) w sektorze przedsiębiorstw w latach 2012-2014 ______________ 116
Tabela 50 Udział osób w wieku 25 lat i więcej uczestniczących w podnoszeniu swoich kwalifikacji zawodowych
czy innych umiejętności w latach 2007-2013___________________________________________________ 119
Tabela 51 Obroty towarowe Polski w okresie 01.2014 – 06.2015 ___________________________________ 126
Tabela 52 Zmiany struktury geograficznej obrotów towarowych Polski w 2014 roku i ich wpływ na saldo
obrotów (mln EUR) ______________________________________________________________________ 129
Tabela 53 Zmiany struktury przedmiotowej polskiego handlu zagranicznego w 2014 roku i ich wpływ na
saldo obrotów (mln EUR) _________________________________________________________________ 134
Tabela 54 Wskaźnik CPI oraz inflacji bazowej w 2014 i w kolejnych miesiącach 2015 roku_______________ 141
Tabela 55 Dochody i wydatki budżetowe w latach 2013-2014* _____________________________________ 148
Tabela 56 Struktura wydatków budżetu państwa (%) ____________________________________________ 149
Tabela 57 Dług Skarbu Państwa i zadłużenie sektora finansów publicznych* (mld zł i % PKB) ____________ 151
Tabela 58 Spełnianie kryteriów z Maastricht przez Polskę ________________________________________ 154
Tabela 59 Dynamika produkcji, zatrudnienia, wydajności pracy i wynagrodzeń oraz zmiany jednostkowych
kosztów pracy w sekcjach przemysłu w latach 2013 i 2014 _______________________________________ 158
Tabela 60 Zmiany struktury produkcji w sekcjach przemysłu w cenach bieżących ______________________ 160
Tabela 61 Produkcja sprzedana, jej dynamika oraz struktura w cenach bieżących w działach przemysłu
przetwórczego w latach 2013 i 2014 _________________________________________________________ 160
Tabela 62 Produkcja wybranych wyrobów w latach 2012-2014 ____________________________________ 161
Tabela 63 Wyniki produkcyjno-finansowe spółek węglowych z większościowym udziałem Skarbu Państwa __ 162
Tabela 64 Produkcja energii elektrycznej z OZE w latach 2005-2014________________________________ 178
Tabela 65 Stopień realizacji zobowiązań na 2020 r. założony w KPD (%) ____________________________ 178
Tabela 66 Struktura zużycia energii w gospodarstwach domowych wg kierunków użytkowania (%) ________ 181
Tabela 67 Dynamika oraz struktura sprzedaży produkcji budowlano-montażowej w przedsiębiorstwach
budowlanych o liczbie pracujących powyżej 9 osób w latach 2013-2014 _____________________________ 199
Tabela 68 Liczba mieszkań oddanych do użytku według form budownictwa w latach 2012-2014 __________ 201
Tabela 69 Dynamika wartości dodanej brutto w cenach stałych (%) _________________________________ 204
Tabela 70 Podmioty gospodarcze sektora usług wg sektorów własności i sekcji PKD 2007 w latach 2012-2014*
_____________________________________________________________________________________ 205
Tabela 71 Pracujący w sektorze usług wg stanu na 31.12 (w tys.) w latach 2012-2014 * _________________ 205
Tabela 72 Przeciętne zatrudnienie w handlu i naprawach w sektorze przedsiębiorstw według działów PKD
w latach 2012-2014 roku __________________________________________________________________ 207
Tabela 73 Podmioty gospodarcze sekcji handel i naprawy* według liczby pracujących i działów PKD w latach
2012-2014**____________________________________________________________________________ 207
Tabela 74 Podstawowe dane ekonomiczno-finansowe sekcji transport i gospodarka magazynowa według działów
PKD w 2014 roku w sektorze przedsiębiorstw__________________________________________________ 211
Tabela 75 Udział sektora prywatnego w podstawowych kategoriach ekonomicznych (w %) ______________ 215
Tabela 76 Liczba przedsiębiorstw objętych przekształceniami własnościowymi* oraz przychody z prywatyzacji
w latach 1990-2014 ______________________________________________________________________ 218
Tabela 77 Najważniejsze charakterystyki sektora mikroprzedsiębiorstw _____________________________ 221
Tabela 78 Nowo powstałe przedsiębiorstwa w Polsce w latach 2005-2013 ___________________________ 222
Tabela 79 Przychody, koszty i wyniki na poszczególnych rodzajach działalności oraz wyniki brutto i netto w latach
2013 i 2014 (w mld zł) ____________________________________________________________________ 223
Tabela 80 Zmiany przychodów i wyników w roku 2014 w porównaniu z rokiem 2013 w mld zł ____________ 224
Tabela 81 Przychody, wyniki, rentowność - sekcje gospodarki w latach 2013 i 2014 ____________________ 231
Tabela 82 Przychody, wyniki, rentowność - sektory własności i przedsiębiorstwa wg wielkości w latach 2013 i
2014 _________________________________________________________________________________ 233
Tabela 83 Dziesięć największych firm pod względem przychodów ze sprzedaży oraz osiągniętego zysku netto
w 2014 roku (mln zł)* _____________________________________________________________________ 235
Tabela 84 Inwestycje (łącznie z zakupem używanych środków trwałych) i potencjalne możliwości ich
finansowania nadwyżką inwestycyjną, zadłużenie i potencjalny czas jego spłaty, należności oraz płynność
finansowa w sekcjach gospodarki w latach 2013 i 2014 __________________________________________ 236
296
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
Tabela 85 Inwestycje (łącznie z zakupem używanych środków trwałych) i potencjalne możliwości ich
finansowania nadwyżką inwestycyjną, zadłużenie i potencjalny czas jego spłaty, należności oraz płynność
finansowa w sektorach własnościowych i przedsiębiorstwach wg wielkości w latach 2013 i 2014 __________ 237
Tabela 86 Nakłady inwestycyjne w latach 2009-2014 w mld zł _____________________________________ 239
Tabela 87 Nakłady inwestycyjne w poszczególnych sekcjach gospodarki w mld zł, ceny bieżące __________ 239
Tabela 88 Nakłady inwestycyjne w przemyśle przetwórczym wg działów PKD w mln zł__________________ 240
Tabela 89 Inwestycje rozpoczęte w poszczególnych sekcjach gospodarki ____________________________ 241
Tabela 90 Kredyty i depozyty przedsiębiorstw w latach 2011-2014 w mld zł __________________________ 241
Tabela 91 Polskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne w latach 2008-2013 (mln EUR) ________________ 243
Tabela 92 Podstawowe kategorie finansowe spółek z udziałem kapitału zagranicznego o liczbie pracujących
powyżej 9 osób na tle podmiotów składających bilans w latach 2011-2013 (stan na koniec roku) w mln zł ___ 245
Tabela 93 Wartość eksportu i importu oraz udział spółek zagranicznych w obrotach polskiego handlu
zagranicznego (w mld zł) w latach 2007-2013__________________________________________________ 246
Tabela 94 Przychody ze sprzedaży, udział eksportu w sprzedaży i zatrudnienie w wybranych zagranicznych
firmach w Polsce w latach 2012-2014 ________________________________________________________ 246
Tabela 95 Struktura napływu BIZ do Polski w latach 2007-2013 w mln EUR __________________________ 249
Tabela 96 Struktura geograficzna napływu BIZ do Polski wg kraju pochodzenia kapitału oraz stan zobowiązań na
koniec 2013 roku w mln EUR ______________________________________________________________ 251
Tabela 97 Struktura sektorowa napływu BIZ do Polski oraz stan zobowiązań na koniec 2013 roku w mln EUR 253
Tabela 98 Porównanie wskaźników innowacyjności dla Polski oraz UE ______________________________ 258
Tabela 99 Parki technologiczne w Polsce _____________________________________________________ 263
Tabela 100 Ulgi podatkowe ________________________________________________________________ 274
Tabela 101 Lokalizacja oraz efekty działania stref na koniec 2014 roku ______________________________ 284
Tabela 102 Charakterystyka działalności funduszy pożyczkowych współpracujących w ramach KSU wg stanu na koniec 2014 r. ________________________________________________________________ 291
297
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Spis wykresów
Wykres 1 Wynik sektora finansów publicznych w UE, strefie euro, USA i Japonii 2009-2016 ______________ 49
Wykres 2 Dług sektora finansów publicznych w UE, strefie euro, USA i Japonii 2009-2016________________ 51
Wykres 3 Zmiana PKB w UE w 2014 r. (r/r) w %_________________________________________________ 53
Wykres 4 Produkcja przemysłowa w UE w 2014 r. (r/r) w % ________________________________________ 54
Wykres 5 Produkcja budowlana w UE w 2014 r. (w relacji do roku poprzedniego) w % ___________________ 55
Wykres 6 Liczba i odsetek zgłaszanych w 2014 r. zapytań wg tematyki _______________________________ 67
Wykres 7 Udział przemysłu w wartości dodanej w 2014 roku _______________________________________ 73
Wykres 8 Wartość dofinansowania UE (mln zł) w podpisanych umowach wg województw w podziale
na krajowe i regionalne programy operacyjne w ujęciu bezwzględnym. Stan na 30 czerwca 2015 r. _________ 84
Wykres 9 Wartość dofinansowania UE (mln zł) w podpisanych umowach wg województw w podziale na typy
beneficjentów. Stan na 30 czerwca 2015 r. _____________________________________________________ 84
Wykres 10 Wartość dofinansowania UE (mln zł) w podpisanych umowach wg województw w podziale na
obszary tematyczne. Stan na 30 czerwca 2015 r. ________________________________________________ 85
Wykres 11 Projekty realizowane przez przedsiębiorstwa, według programów operacyjnych, stan na koniec
maja 2015 r. (mld zł) ______________________________________________________________________ 86
Wykres 12 Wzrost PKB w latach 2001-2014 ___________________________________________________ 100
Wykres 13 Dekompozycja popytowa PKB w poszczególnych kwartałach lat 2008-2015 _________________ 101
Wykres 14 Wkład popytu krajowego oraz popytu zagranicy w latach 2005-2014 _______________________ 105
Wykres 15 Wkład składników popytu krajowego we wzrost PKB w latach 2008-2015 ___________________ 105
Wykres 16 Zmiany rocznej konsumpcji prywatnej (dane wyrównane sezonowo) oraz cen konsumpcyjnych
2008-2015 _____________________________________________________________________________ 106
Wykres 17 Zmiany nakładów brutto na środki trwałe (lewa oś) i PKB (prawa oś) w latach 2008-2015 _______ 108
Wykres 18 Wkład poszczególnych składników nakładów brutto na środki trwałe _______________________ 108
Wykres 19 Wkład eksportu i importu dóbr i usług we wzrost gospodarczy 2008-2015 ___________________ 109
Wykres 20 Zmiany eksportu dóbr i usług (lewa oś) oraz wzrost gospodarczy (prawa oś) w latach 2008-2014 110
Wykres 21 Relatywne jednostkowe koszty pracy oraz realny efektywny kurs walutowy(prawy panel) w Polsce
na tle innych krajów oraz strefy euro (2005=100). _______________________________________________ 111
Wykres 22 Dekompozycja sektorowa wzrostu PKB w latach 2005-2014 _____________________________ 113
Wykres 23 Wskaźniki zatrudnienia dla Polski i UE-28 wg grup wiekowych (grupa 20-64) ________________ 116
Wykres 24 Przeciętne zatrudnienie (w tys.) w sektorze przedsiębiorstw w latach 2007–2015 _____________ 117
Wykres 25 Stopa bezrobocia BAEL i bezrobocia rejestrowanego w Polsce w latach 2007-2015 ___________ 118
Wykres 26 Stopa bezrobocia według poziomu wykształcenia (grupa wiekowa 20-64) w 2014 roku _________ 119
Wykres 27 Miesięczne obroty towarowe w okresie 01.2014 – 06.2015 ______________________________ 126
Wykres 28 Miesięczna dynamika eksportu i importu w okresie 01.2014 – 06.2015 _____________________ 127
Wykres 29 Udział poszczególnych grup rynków w eksporcie Polski w 2014 roku _______________________ 128
Wykres 30 Struktura towarowa polskiego eksportu w 2014 roku na tle lat 2010 i 2013 __________________ 135
Wykres 31 Struktura towarowa polskiego importu w 2014 roku na tle lat 2010 i 2013 ___________________ 135
Wykres 32 Saldo obrotów handlu zagranicznego Polski w przekroju grup towarowych w 2014 roku
na tle lat 2010 i 2013 _____________________________________________________________________ 136
Wykres 33 Zmiany tempa wzrostu cen transakcyjnych, dewizowych i NEER w eksporcie w latach 2000-2014 138
Wykres 34 Zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych w latach 2009-2014_________________________ 139
Wykres 35 Zmiany CPI w stosunku do analogicznego miesiąca roku poprzedniego ____________________ 140
Wykres 36 Tempo zmian cen produkcji sprzedanej przemysłu w stosunku do analogicznego miesiąca roku
poprzedniego ___________________________________________________________________________ 142
Wykres 37 Tempo zmian cen produkcji budowlano-montażowej w stosunku do analogicznego miesiąca roku
poprzedniego ___________________________________________________________________________ 142
Wykres 38 Wskaźnik CPI i inflacji netto w odniesieniu do przyjętego celu inflacyjnego i przedziału
dopuszczalnych wahań ___________________________________________________________________ 144
Wykres 39 Stopy procentowe i wskaźnik CPI __________________________________________________ 145
Wykres 40 Deficyt budżetowy i deficyt sektora finansów publicznych (mld zł - lewa oś i %PKB – prawa oś) __ 150
Wykres 41 Zmiany produkcji sprzedanej w sekcjach przemysłu w latach 2013 i 2014 (w stosunku do roku
poprzedniego) __________________________________________________________________________ 155
Wykres 42 Zmiany produkcji, zatrudnienia i wydajności pracy w przemyśle w latach 2013 i 2014 (w stosunku
298
POLSKA 2015 - RAPORT O STANIE GOSPODARKI
do roku poprzedniego)____________________________________________________________________ 157
Wykres 43 Zmiany wydajności pracy w sekcjach przemysłu w latach 2013 i 2014 (w stosunku do roku
poprzedniego) __________________________________________________________________________ 157
Wykres 44 Zmiany wydajności pracy, wynagrodzeń realnych oraz jednostkowych kosztów pracy w przemyśle
w latach 2013 i 2014 (w stosunku do roku poprzedniego) _________________________________________ 158
Wykres 45 Zmiany jednostkowych kosztów pracy w sekcjach przemysłu w latach 2013 i 2014 (w stosunku do
roku poprzedniego) ______________________________________________________________________ 159
Wykres 46 Wskaźnik rentowności obrotu brutto wybranych branż przemysłu chemicznego ______________ 167
Wykres 47 Moc zainstalowana OZE w latach 2005-2015 _________________________________________ 178
Wykres 48 Zużycie energii pierwotnej i finalne zużycie energii _____________________________________ 180
Wykres 49 Zużycie energii finalnej w Polsce wg sektorów ________________________________________ 181
Wykres 50. Zużycie finalne energii w przemyśle wg nośników _____________________________________ 182
Wykres 51. Zmiany wskaźnika energochłonności (lewa oś) i elektrochłonności (prawa oś) wartości dodanej w
sektorze usług __________________________________________________________________________ 183
Wykres 52 Zmiany nakładów brutto na środki trwałe oraz wartości dodanej brutto budownictwa w latach 20112014 (w % w stosunku do roku poprzedniego, ceny stałe) ________________________________________ 197
Wykres 53 Zmiany wartości dodanej brutto w budownictwie w latach 2011-2014 (w % do analogicznego
kwartału roku poprzedniego, ceny stałe) ______________________________________________________ 198
Wykres 54 Nowo zarejestrowane i wyrejestrowane podmioty gospodarki narodowej w systemie REGON ___ 221
Wykres 55 Struktura nowo powstałych przedsiębiorstw w 2013 roku ________________________________ 222
Wykres 56 Wyniki finansowe na działalności gospodarczej, brutto i netto w latach 2013 i 2014 (w mld zł) ___ 224
Wykres 57 Wskaźniki rentowności w latach 2013 i 2014 (w %) ____________________________________ 225
Wykres 58 Udział sekcji przemysłu w przychodach ogółem, wyniku brutto, nakładach inwestycyjnych
i zadłużeniu przemysłu w 2014 roku (w %) ____________________________________________________ 228
Wykres 59 Udział przemysłu i sekcji pozaprzemysłowych w przychodach ogółem, wyniku brutto, nakładach
inwestycyjnych i zadłużeniu w 2014 roku (w %) ________________________________________________ 230
Wykres 60 Udział sektorów własnościowych w przychodach ogółem, wyniku brutto, nakładach inwestycyjnych i
zadłużeniu w 2014 roku (w %)______________________________________________________________ 232
Wykres 61 Udział podmiotów wg wielkości w przychodach ogółem, wyniku brutto, nakładach inwestycyjnych i
zadłużeniu w 2014 roku (w %)______________________________________________________________ 234
Wykres 62 Zmiany nakładów inwestycyjnych w latach 2010-2014 w % w stosunku do roku poprzedniego (ceny
stałe) _________________________________________________________________________________ 238
Wykres 63 Zmiany nakładów inwestycyjnych podmiotów gospodarczych (ceny bieżące) oraz zadłużenia
przedsiębiorstw z tytułu kredytów inwestycyjnych w latach 2012-2015 w % w stosunku do roku poprzedniego 242
Wykres 64 Napływ BIZ do Polski w latach 2005-2013 w mld EUR __________________________________ 247
Wykres 65 Stan zobowiązań z tytułu BIZ na koniec poszczególnych lat w okresie 2003-2013 w mld EUR ___ 252
Wykres 66 Wartości Sumarycznego Wskaźnika Innowacyjności (Summary Innovation Index – SII)
dla wybranych krajów ____________________________________________________________________ 256
Wykres 67 Najważniejsze bariery rozwoju przedsiębiorczości w drugiej połowie 2014 roku_______________ 268
Wykres 68 Ocena przepisów regulujących działalność gospodarczą w drugiej połowie 2014 r. ____________ 269
299
MINISTERSTWO GOSPODARKI
Spis ramek
Ramka 1 Wyniki pogłębionych przeglądów _____________________________________________________ 58
Ramka 2 Raport 5 przewodniczących _________________________________________________________ 60
Ramka 3 Zalecenia RE dla polskiej polityki gospodarczej __________________________________________ 64
Ramka 4 Sieć pozasądowego rozwiązywania problemów SOLVIT___________________________________ 67
Ramka 5 Przeszkody swobodnego świadczenia usług ____________________________________________ 68
Ramka 6 Zintegrowany System Kształcenia ____________________________________________________ 71
Ramka 7 Główne wyzwania migracyjne UE ____________________________________________________ 72
Ramka 8 Wskaźniki główne – definicje ________________________________________________________ 97
Ramka 9 Nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy _______________________ 119
Ramka 10 Gwarancje dla młodzieży w Polsce _________________________________________________ 122
Ramka 11 Nowa ustawa o cudzoziemcach – najważniejsze zmiany ________________________________ 124
Ramka 12 Miary inflacji bazowej ____________________________________________________________ 141
Ramka 13 Reguły fiskalne _________________________________________________________________ 151
Ramka 14 Działania na rzecz konsolidacji finansów publicznych ___________________________________ 152
Ramka 15 Program wsparcia przemysłu województwa śląskiego i małopolski zachodniej ________________ 164
Ramka 16 Branża farmaceutyczna w ramach KIS ______________________________________________ 169
Ramka 17 Zasady sprzedaży drewna ________________________________________________________ 173
Ramka 18 Kwestia darmowych uprawnień do emisji dla wytwórców energii elektrycznej _________________ 184
Ramka 19 Rozbudowa połączeń międzysystemowych ___________________________________________ 189
Ramka 20 Priorytety zarządzania portfelem podmiotów nadzorowanych przez MSP do roku 2015 _________ 216
Ramka 21 Polskie inwestycje zagraniczne w 2013 i 2014 roku_____________________________________ 244
Ramka 22 Zmiany w prezentacji danych BIZ __________________________________________________ 249
Ramka 23 Program wspierania inwestycji o dużym znaczeniu dla gospodarki polskiej na lata 2011-2020 ___ 250
Ramka 24 Program CIP na lata 2008-2014 oraz program COSME na lata 2014-2020 __________________ 261
Ramka 25 Park technologiczny _____________________________________________________________ 263
Ramka 26 Status Centrum Badawczo-Rozwojowego ____________________________________________ 274
Ramka 27 Programy Europejskiej Agencji Kosmicznej ___________________________________________ 275
Ramka 28 Program promocji Aktywizacja eksportu na wybranych rynkach ___________________________ 277
Ramka 29 Oferta COIE dla przedsiębiorców ___________________________________________________ 279
Ramka 30 Zasady i warunki udzielania pomocy publicznej przedsiębiorcom działającym na terenie
specjalnych stref ekonomicznych ___________________________________________________________ 283
Ramka 31 Benchmarking klastrów w Polsce – edycja 2014 _______________________________________ 286
Ramka 32 Kierunki i założenia polityki klastrowej w Polsce do roku 2020 ____________________________ 287
300