Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS) - informacje
advertisement
Kampania „Świat w dłoniach” Poznań, 30 maja 2009r. Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS) jedno z najczęstszych schorzeń reumatycznych i poważny problem społeczno - ekonomiczny. Na całym świecie na RZS choruje ponad 21 milionów ludzi. Najczęściej są to osoby w wieku 30-50 lat. Kobiety chorują średnio 3 razy częściej niż mężczyźni. Szacuje się, że w Polsce RZS dotkniętych jest blisko 400 tys. osób. Reumatoidalne zapalenie stawów (łac. polyarthritis reumatoidea) to przewlekła, zapalna choroba układu ruchu, która przebiega z okresami zaostrzeń i remisji (ustąpienia objawów). U jej podłoża leżą zaburzenia odporności, objawiające się bólem, obrzękiem i sztywnością stawów. Początkowo zapalenie powoduje niszczenie chrząstek pokrywających powierzchnie kości tworzących staw, a następnie jego całej struktury. Powstające w wyniku choroby deformacje stawów zaburzają ich funkcje i stają się z czasem przyczyną niepełnosprawności chorego. W późnych stadiach choroby zapalenie może także objąć naczynia krwionośne, a zmiany pojawiają się również w narządach wewnętrznych (nerki, płuca, wątroba). W wielu przypadkach choroba prowadzi do inwalidztwa, a niekiedy nawet do śmierci. Przyczyny i występowanie RZS nie są w pełni znane. Opinie specjalistów na ten temat są podzielone. Zdaniem części ekspertów podobnie jak w przypadku wielu innych schorzeń, ryzyko zachorowania na RZS zwiększa się wraz genetycznymi skłonnościami oraz wystąpieniem choroby we wcześniejszych pokoleniach. Inni podejrzewają drobnoustroje, które po wniknięciu do organizmu wywołują nieprawidłowe reakcje odpornościowe, wynikiem których jest atak na własne komórki znajdujące się wewnątrz torebki stawowej (reakcje autoimmunologiczne - układ odpornościowy atakuje własne tkanki). Są także specjaliści, którzy twierdzą, że RZS wywołują oba te czynniki. Bezpośrednim powodem rozwoju choroby mogą być także silne przeżycia i emocje. RZS może zaostrzyć długotrwały stres, znaczny wysiłek fizyczny, a nawet poród. Istotny wpływ na pojawienie się reumatoidalnego zapalenia stawów ma również styl życia. Ocenia się, że na RZS choruje 1% ludności na całym świecie. W Polsce z powodu reumatoidalnego zapalenia stawów cierpi ok. 400 000 osób, a co roku odnotowuje się od 8000 do 16000 nowych przypadków. Najwięcej zachorowań obserwuje się u osób między 30 a 50 rokiem życia. Choroba częściej dotyka kobiet – są one trzykrotnie bardziej narażone na zachorowanie niż mężczyźni. Charakterystyczne dla RZS objawy to silny ból stawów oraz sztywność i obrzęki, które uniemożliwiają wykonywanie nawet najprostszych czynności, takich jak: mycie, ubieranie czy swobodne poruszanie się. W wyniku przewlekłego procesu zapalnego dochodzi do nieodwracalnych zniszczeń stawów, które ulegają deformacji i trwałemu unieruchomieniu. W ponad 1 Kampania „Świat w dłoniach” 50% przypadków pacjenci tracą nie tylko możliwość aktywności zawodowej, ale także zdolność do samodzielnego funkcjonowania. Najczęściej występujące objawy RZS to: ¾ ¾ ¾ ¾ ¾ ból stawów w palcach i nadgarstku sztywność stawów obrzęk okołostawowy uczucie rozgrzania i zaczerwienienie okolic okołostawowych wyczuwalne zgrubienia podskórne ¾ brak apetytu ¾ niewysoka gorączka Pierwszymi objawami RZS są uczucie znużenia, pocenie się, lekkie stany podgorączkowe, a także zmniejszenie apetytu i utrata wagi. W późniejszym czasie pojawia się poranna sztywność palców dłoni - charakterystyczny symptom choroby. Powoduje on uczucie silnej bolesności przy próbie ściśnięcia dłoni i ograniczenie możliwości ruchu. Długość trwania sztywności zależy od nasilenia procesu zapalnego - może trwać od kilku minut do kilkunastu godzin. Oprócz porannej sztywności, we wczesnym etapie choroby, mogą również wystąpić zaburzenia ukrwienia palców, ich nadwrażliwość na zimno, uczucie „obumierania”, mrowienia i drętwienia rąk. RZS może także powodować poważne deformacje drobnych stawów stóp. Ważnym objawem reumatoidalnego zapalenia stawów są guzki reumatoidalne, czyli twarde, niebolesne zgrubienia, występujące najczęściej w tkance podskórnej. Guzki te mogą się również pojawić w narządach wewnętrznych, takich jak płuca, serce czy nerki. Charakterystyczne dla RZS w zaawansowanych stadiach są również zaniki mięśniowe. Dlatego też od początku choroby należy regularnie ćwiczyć. W zaawansowanej chorobie dochodzi między innymi do deformacji stawów międzypaliczkowych, wysięków w stawach łokciowych, uszkodzenia stawów biodrowych, rdzenia kręgowego i korzeni nerwowych. Zazwyczaj choroba rozwija się powoli, zaś jej głównym symptomem są niewielkie bóle stawów. W miarę postępu schorzenia dolegliwości bólowe zwiększają się oraz pojawiają się ograniczenia ruchowe. Choroba atakuje zwykle stawy mniej obciążone (stawy palców, nadgarstków, łokci) i przebiega w 3 etapach: ¾ obrzęk i rozplem błony maziowej w stawach powodujące ból, rozgrzanie stawu oraz sztywność; ¾ rozwój stanu zapalnego; ¾ zniekształcenia zwiększające ból i upośledzające ruchomość stawów. Pierwsze oznaki pojawiają się zazwyczaj w ciągu pierwszych dwóch lat choroby. Po 10-12 latach 2 Kampania „Świat w dłoniach” ponad 80% pacjentów ma oznaki uszkodzeń i niestabilności stawów. RZS prowadzi do częstszych zwolnień lekarskich, hospitalizacji i inwalidztwa. Ocenia się, że w Polsce co 3 chory nie jest zdolny do pracy już po 2 latach od rozpoznania RZS. Szacuje się, że koszty związane z inwalidztwem i utratą pracy są trzykrotnie większe od bezpośrednich kosztów związanych z chorobą. Przeciętna oczekiwana długość życia osoby z RZS jest krótsza o 3 - 7 lat, a pacjenci z ciężkim reumatoidalnym zapaleniem stawów mogą żyć krócej nawet o 10 - 15 lat. Typy RZS RZS występuje w odmiennych postaciach pod względem przebiegu klinicznego, postępu zmian radiologicznych oraz czasu, w jakim dochodzi do kalectwa. Podgrupy kliniczne RZS: Samoograniczający, o łagodnym przebiegu Dotyczy od 5 do 10% osób cierpiących na RZS. W tej grupie chorych, czynnik reumatoidalny występuje w mniej niż 5% przypadków. Po zastosowaniu leków modyfikujących przebieg choroby objawy w większości przypadków cofają się. Rozpoznanie choroby należy traktować jako prawdopodobne. Niewielka progresja choroby Czynnik reumatoidalny obecny jest u 60-90% chorych. Chorzy mimo progresji choroby odpowiadają na leczenie lekami modyfikującymi jej przebieg. Duża progresja choroby Od początku choroby stwierdza się wysokie miano czynnika reumatoidalnego. Mimo terapii następuje stały postęp choroby - stawy są coraz bardziej zajęte i zdeformowane. Ta postać choroby bardzo szybko prowadzi do kalectwa. RZS może przebiegać w sposób ciągły lub też tzw. rzutami. Przerwy w atakach choroby mogą trwać od kilku tygodni do kilku lat. Wraz z rozwojem choroby zajmowane są kolejne stawy. Leczenie RZS Obecna wiedza nie pozwala na pełne wyleczenie choroby. Nowoczesne terapie mogą w znaczący sposób łagodzić objawy oraz opóźnić postęp choroby. Leki stosowane w RZS można podzielić na leki o działaniu objawowym, do których zalicza się niesteroidowe leki przeciwzapalne, stanowiące leczenie pomostowe glikokortykosteroidy, oraz na leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh). Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) Leki te redukują objawy RZS, wykazują działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, jednak nie hamują postępu choroby, ani nie zapobiegają niszczeniu stawów. Stanowią one tylko leczenie uzupełniające w okresach zaostrzeń. 3 Kampania „Świat w dłoniach” Glikokortykosteroidy (GKS) Ich użycie hamuje procesy zapalne, a więc pomaga zwalczać objawy (ból, obrzęk, ograniczenie ruchomości stawów). Stosowane są doustnie w małych dawkach oraz w miejscowych wstrzyknięciach. Dostawowe i okołostawowe wstrzyknięcia są skuteczne i bezpieczne, jeśli wykonuje je doświadczony lekarz. Zapewniają znaczącą, ale jedynie przejściową poprawę. Wstrzyknięć do tego samego stawu nie powinno się wykonywać częściej niż raz na 3 miesiące. Ich długotrwałe stosowanie może prowadzić do powikłań (osteoporozy, nadciśnienia tętniczego, przyrostu masy ciała, zatrzymania wody w ustroju, zaćmy, zaników skóry, przedwczesnego rozwoju miażdżycy). Leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh) Leki modyfikujące przebieg choroby spowalniają przebieg choroby. Mogą odwlekać w czasie lub ograniczać uszkodzenie stawów i opóźniać postęp niesprawności, jeśli są włączone do terapii odpowiednio wcześnie. Mają właściwości immunomodulujące, hamują nieprawidłowe reakcje układu odpornościowego, które są jedną z przyczyn RZS. Zatrzymują powstawanie uszkodzeń stawów widocznych na zdjęciach rentgenowskich rąk i stóp, zmniejszają ból i obrzęk, poprawiają ruchomość stawów. Działają również przeciwzapalnie. Jednym z nowoczesnych leków modyfikujących przebieg choroby jest leflunomid, wskazany w leczeniu pacjentów z aktywną postacią reumatoidalnego zapalenia stawów. Leflunomid ma postać tabletek, przyjmowany jest raz dziennie doustnie, dzięki czemu chorzy unikają bolesnych zastrzyków. Poprawa stanu zdrowia chorego widoczna jest stosunkowo szybko, zwykle po czterech - sześciu tygodniach. Leki biologiczne Leki biologiczne, np. infliximab, etanercept, uzyskiwane są w biologicznych hodowlach komórkowych, których podstawową właściwością jest regulacja czynności komórek układu odpornościowego. Leki te opanowują proces zapalny i zapobiegają uszkodzeniu stawów, umożliwiają zmniejszenie dawek innych leków (zwłaszcza przeciwbólowych) i przedłużają okres remisji choroby. Wymagają stosowania w postaci wlewów dożylnych lub podskórnych iniekcji. Leki biologiczne mogą prowadzić do większej ilości potencjalnych powikłań, ze szczególnym uwzględnieniem systemu immunologicznego. W celu zwiększenia skuteczności leki biologiczne stosowane są w terapii kombinowanej z lekiem modyfikującym przebieg choroby. Leczenie operacyjne W RZS wykonuje się zabiegi operacyjne, których celem jest poprawa ruchomości stawów. Stopień niesprawności przedoperacyjnej jest ważnym czynnikiem determinującym poprawę po zabiegu. Postępowanie zwiększające sprawność przed operacją i wczesne jej wykonanie zapewniają lepsze wyniki zabiegu. Oprócz stosowania leków, ogromną rolę u chorych z RZS ma wsparcie psychologiczne oraz prawidłowa i systematyczna rehabilitacja. 4
