Gimnastyka mózgu
czyli jak ułatwić dziecku proces uczenia się,
a nauczycielowi efektywną pracę.
Wiele dzieci w początkowym okresie nauki z niepokojem, a nawet strachem myśli o nauce
pisania, czytania czy zajęciach plastycznych. Trudności w nauce zniechęcają uczniów a zdarza się,
że uniemożliwiają im zdobywanie wiedzy, która powinna stać się dla nich źródłem fascynacji
i zainteresowania światem.
Aby dzieciom ułatwić proces uczenia się ( i nauczycielowi efektywną pracę) proponuję ćwiczenia
koncentrujące i wyciszające, zaczerpnięte z metody Kinezjologii Edukacyjnej.
Kinezjologia zajmuje się badaniem ruchu ciała ludzkiego. Nazwa wywodzi się z greckiego słowa
„kinesis” oznaczającego ruch.. Kinezjologia Edukacyjna, zwana inaczej gimnastyką mózgu jest
systemem umożliwiającym uczniom w dowolnym wieku rozwinięcie ich potencjalnych możliwości
zablokowanych w ciele. Jest stosunkowo nową, ale już znaną metodą edukacyjną. W Polsce gimnastyka
mózgu znana jest od początku lat 90- tych. Jej twórcą jest Amerykanin dr Paul E. Dennison, pedagog
i innowator w dziedzinie edukacji. Gimnastyka mózgu, którą proponuje dr P. Dennison to system
prostych i atrakcyjnych ćwiczeń ruchowych dobranych tak, aby intensyfikowały i synchronizowały pracę
obu półkul mózgowych. Jednoczesna praca obu półkul mózgowych jest niezbędnym warunkiem
do osiągnięcia najlepszych wyników w każdej dziedzinie aktywności ludzkiej. Mózg nie jest narządem
symetrycznym - każda z półkul ma nieco inne zadania. I tak tylna część mózgu odpowiada za odbiór
informacji, które są niedostępne dla przednich części półkul odpowiedzialnych za „nadawanie”, czy też
„ekspresję”. Problem tkwi w tym, że w mózgu wypracowane zostają pewne „ścieżki”, które są używane
najczęściej - nawet wtedy, gdy są niezbyt dobre i utrudniają uczenie się. Gimnastyka mózgu ma na celu
przywrócenie zablokowanych na skutek stresu połączeń nerwowych oraz wypracowanie nowych, po
których biegną impulsy do kory mózgowej, gdzie odbywa się właściwy proces uczenia się. Ta
nieinwazyjna metoda poprawiania sprawności umysłowej jest doskonałym sposobem na problemy
szkolno - wychowawcze. Gimnastyka mózgu jest niezwykle ważna szczególnie dla uczniów
dyslektycznych, dysgraficznych i dysortograficznych, nadpobudliwych oraz opóźnionych w rozwoju.
Dlatego metoda ta będąc wykorzystywaną do wspomagania prawidłowego rozwoju dzieci, szczególnie
przydatna jest w pracy wyrównawczej z dziećmi mającymi trudności w uczeniu się, w tym również
z dziećmi specjalnej troski. Centrum Pomocy Psychologiczno - Pedagogicznej MEN włączyło
Kinezjologię Edukacyjną do programu szkolenia przeznaczonego dla psychologów, pedagogów,
nauczycieli i rodziców.
Ponieważ zadaniem metody jest synchronizowanie pracy obu półkul mózgowych, a tym samym
całego mózgu, może ona być stosowana w równoważeniu zakłóceń jego czynności, powstałych na
przykład na skutek przebytych chorób, stresu lub niekorzystnych czynników środowiskowych.
Gimnastyka mózgu wpływa również na poprawę ogólnego stanu zdrowia. Częstą przyczyną
asynchronicznej pracy obu półkul mózgowych jest zbyt mała ilość wody w organizmie. Powoduje to
zakłócenia w jego efektywnej pracy, przejawiające się w osłabionej zdolności zapamiętywania, uczenia
się i koncentracji. Woda zapewnia organizmowi właściwą energetykę, tzn. umożliwia przepływ impulsów
elektrycznych, wpływa więc na prawidłowe działanie całego układu nerwowego, a przede wszystkim
mózgu. Dlatego w metodzie Dennisona picie wody przed rozpoczęciem ćwiczeń, warunkuje skuteczność
ich terapeutycznego oddziaływania. Wskazane jest, aby dzieci przed przystąpieniem do pracy na lekcji
wypijały małymi łykami szklankę czystej wody. Natomiast w celu określenia dziennego zapotrzebowania
organizmu na wodę, należy masę ciała podzielić przez 11, np. przy wadze 33 kg. dzienne
zapotrzebowanie na wodę wynosi ok. 3 szklanek.
Autor metody stwierdził, że „... ruch jest drzwiami do uczenia się...”, ponieważ ćwiczenia
ruchowe wchodzące w zakres gimnastyki mózgu podnoszą sprawność myślenia i działania w różnych
sferach aktywności człowieka. Jest to metoda edukacyjna, pozwalająca uczyć się lekko, łatwo
i przyjemnie. Jej zaletami są:
prostota
intensywność oddziaływania
dostępność
Dzieci, młodzież i dorośli w celu doskonalenia tego co właśnie robią, mogą wykonywać
ćwiczenia ruchowe właściwie w każdym miejscu i dowolnym czasie. Proponowane przez Dennisona
ćwiczenia to bezpieczne, proste i naturalne ruchy. Skutecznie zwiększają integrację oczu, uszu i całego
ciała, co daje poprawę różnych umiejętności szkolnych takich jak: pisanie, czytanie, umiejętność
ortograficzną, wysławianie się, liczenie, zapamiętywanie cyfr, umiejętność przewidywania i myślenia,
zwiększają zdolności manualne, a także polepszają koncentrację, regulują emocje, usuwają zmęczenie,
energetyzują, odprężają i relaksują. Wystarczy wykonywać je kilkanaście minut dziennie, aby zajęcia
przyniosły widoczne rezultaty. Dzieci uczą się wykorzystując zintegrowaną pracę mózgu – są wtedy
otwarte, chłonne i ciekawe otoczenia. Łatwiej przyjmują nowe doświadczenia, są zdolne do wyrażania
siebie samych. Metoda P. Dennisona zwiększa efektywność uczenia się i poprawia wyniki we wszystkich
przedsięwzięciach, np. podczas komunikowania się, w twórczości i występach artystycznych, muzyce,
sporcie, tańcu, itp. Przyczynia się do większej efektywności podejmowanych działań.
Gimnastyka mózgu jest jednym ze sposobów na obniżenie poziomu stresu w procesie uczenia się.
Ćwiczenia zostały podzielone na trzy grupy:
1. Ćwiczenia na przekroczenie linii środka - przygotowują do bilateralnej pracy w bliskiej
odległości (pisanie, czytanie i inne umiejętności wymagające sprawności małej motoryki)
oraz do aktywności wymagającej koordynacji ruchowej w sporcie (duża motoryka).
Podnoszą koordynację prawo – lewo, góra – dół w obu tych aspektach.
2. Ćwiczenia wydłużające - pomagają rozluźnić napięcia, które gromadzą się w mięśniach
i ścięgnach, a które skróciły się przez odruch pnia mózgu, gdy znajdował się w nowej
nieznanej sytuacji; pomagają osiągnąć poczucie zaangażowanej gotowości poprzez
uwalnianie od napięć.
3. Ćwiczenia energetyzujące i pogłębiające postawę - pomagają otworzyć połączenia
nerwowe między ciałem a mózgiem, ułatwiając przepływ energii elektromagnetycznej
przez ciało; podtrzymują poczucie kierunku, strony, ześrodkowania i skupienia;
aktywizują korę mózgową kierując energię elektryczną do ośrodków logicznych.
Kinezjologia Edukacyjna znalazła uznanie na wszystkich poziomach nauczania. Dotychczasowe
doświadczenia zastosowania tej metody w nauczaniu pozwalają jednoznacznie stwierdzić, że jest ona
ogromnym sprzymierzeńcem nauczycieli i wychowawców, którzy systematycznie wykorzystują
ćwiczenia gimnastyki mózgu. Rozwijają przez to twórcze myślenie dzieci, usprawniają zaburzone funkcje
wzrokowe, słuchowe, ruchowe, pamięciowe, koncentracji uwagi oraz koordynacji wzrokowo- ruchowej,
a także skuteczne uczenie się.
Opracowała:
mgr Ewa Goździk-Szczepańska
nauczycielka nauczania zintegrowanego
