Choroby Wektorowe

ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA
2014
Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia
PSSE w m. st. Warszawie
Prezentację opracowały: Pani Aleksandra Sawińska oraz Pani
Maja Bartosiewicz
ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA
• Jest obchodzony co roku 7 kwietnia – w
rocznicę powstania Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO)
• Ma na celu zwrócenie szczególnej uwagi na
wybrany problem związany ze Zdrowiem
Publicznym
• Rozpoczyna rok działań realizowanych pod
tym samym hasłem
Światowy Dzień Zdrowia
7 Kwiecień 2014
Temat Przewodni: Choroby przenoszone
przez wektory
Hasło Roku: „Choroby Wektorowe”
Cele tegorocznych obchodów
Dnia Zdrowia
Celem jest zwrócenie uwagi na to, aby:
• Rodziny mieszkające na obszarach najbardziej zagrożonych
miały wiedzę, jak należy chronić się przed chorobami
wektorowymi
• Władze odpowiedzialne za zdrowie pomagały ludziom w
ochronie przed tymi zagrożeniami
• Podróżni mieli świadomość, kiedy istnieje konieczność
ochrony i jakie środki profilaktyczne należy podjąć
Co to są wektory?
• Wektory są to organizmy, które transmitują
patogeny i pasożyty z jednego zakażonego
organizmu (zwierzęcia lub człowieka) do
drugiego, powodując poważne choroby w
populacjach ludzkich.
Choroby Wektorowe
• Choroby te są powszechnie spotykane w
regionach tropikalnych i subtropikalnych oraz
miejscach, gdzie dostęp do wody pitnej
bezpiecznych i sanitarnych systemów jest
problematyczny.
• W Polsce popularnymi chorobami
wektorowymi są: Borelioza oraz
Odkleszczowe Zapalenie Mózgu- tzw. choroby
odkleszczowe.
Choroby Wektorowe
• Choroby przenoszone przez wektory stanowią
17% szacowanej globalnej liczby wszystkich
chorób zakaźnych. Najbardziej śmiertelna
choroba przenoszona przez wektor- malaria,
spowodowała szacunkowo 660 000 zgonów w
2010 roku.
• W ostatnim czasie znacznie wzrosło
rozpowszechnienie gorączki denga, której
wzrost na przełomie 50 lat jest 30-krotny
Choroby Wektorowe
•
•
•
•
•
•
•
Do chorób przenoszonych przez wektory
zaliczamy między innymi:
Malarię
Dengę
Gorączkę Zachodniego Nilu
Chikungunyę
Odkleszczowe zapalenie mózgu
Boreliozę
Leiszmaniozę
Rozkład wektorów
WHO Maps
Denga i ciężka denga
• Denga jest to infekcja wirusowa przenoszona przez komary.
• Zakażenie powoduje objawy grypopodobne, a czasami rozwija się w
potencjalnie śmiertelne powikłania zwane ciężką dengą
• Zapadanie na dengę wzrosło dramatycznie w ciągu ostatnich dziesięcioleci.
• Około połowa populacji na świecie jest teraz zagrożona zachorowaniem
• Denga występuje w klimatach tropikalnych i subtropikalnych na całym
świecie, głównie w obszarach miejskich i miejsko-wiejskich.
• Ciężka denga jest główną przyczyną poważnej choroby i śmierci wśród
dzieci w niektórych krajach Azji i Ameryki Łacińskiej.
• Nie istnieje specyficzne leczenie dengi i ciężkiej dengi
ale wczesne wykrycie i dostępu do odpowiedniej
opieki medycznej obniża liczbę ofiar
śmiertelnych poniżej 1%.
• Zapobieganie i kontrola dengi zależy
od skutecznych środków kontroli wektora i osobniczych działań
profilaktycznych
Denga- objawy
Obszary endemiczne (1) i ogniska (2) występowania
dengi w 2008 r.
Malaria
• Malaria jest ostrą lub przewlekłą tropikalną chorobą pasożytniczą, której
różne postacie wywoływane są przez jeden lub więcej z pięciu gatunków
jednokomórkowego pierwotniaka z rodzaju Plasmodium. Pierwotniaki są
wprowadzane do organizmu człowieka przez komary- samice z rodzaju
Anopheles.
• W roku 2012, malaria spowodował szacunkowo 627 000 zgonów (z
zakresem niepewności 473 000 do 789 000), głównie wśród afrykańskich
dzieci.
• Nacisk na środki profilaktyczne zapobiegania malarii oraz kontrola
populacji komarów powodują znaczne zmniejszenie występowania malarii
w wielu miejscach.
Objawy Malarii
Rozmaz krwi
człowieka z
widocznymi
pasożytami
Plasmodium w
erytrocytach
• Objawy choroby występują po okresie wylęgania, który wynosi zwykle: dla
zarodźca sierpowatego 7–14 dni, 7–30 dni dla zarodźca pasmowego oraz
8–14 dni dla zarodźca ruchliwego i owalnego.
• Pierwszymi objawami zakażenia są dreszcze i wysoką gorączka (nawet
powyżej 40 °C), którym towarzyszą bóle głowy, nudności, wymioty oraz
biegunka. W kolejnej fazie napadu choroby pojawiają się obfite poty oraz
następuje gwałtowne obniżenie temperatury. Napady gorączki pojawiają
się co 48 godzin w przypadku trzeciaczki (wywołanej przez zarodźca
ruchliwego) lub co 72 godzin w przypadku czwartaczki(febry
czterodniowej).
• Powyższe objawy spowodowane są niszczeniem przez pierwotniaka
erytrocytów oraz uszkadzaniem hepatocytów. Efektem rozpadu
erytrocytów jest niedokrwistość hemolityczna, żółtaczka i
hemoglobinuria.
Objawy Malarii
Jak dochodzi do zakażenia
malarią?
Cykl Życiowy Plasmodium
Malaria-problem
społeczny
WHO/ S. Hollyman
W Malawi, dzieci uczą się o malarii i komarach w
klasach szkolnych. Nauczyciel wyjaśnia temat
komarów i malarii.
Profilaktyka zachorowania na malarię
• Ważne jest stosowanie profilaktyki przy podróżach
na tereny endemicznego występowania malarii.
• Do działań profilaktycznych zaliczamy: stosowanie
płynów odstraszających komary, spanie pod
moskitierami, profilaktyczne przyjmowanie leków
antymalarycznych.
• Obecnie są prowadzone prace nad uzyskaniem
skutecznej szczepionki przeciw malarii. Ze względu
na cechy cyklu życiowego zarodźca (głównie chodzi o
jego wewnątrzkomórkowy rozwój) uzyskanie
skutecznej szczepionki nie jest łatwym zadaniem.
Profilaktyka zachorowania na
malarię-moskitiery
Choroby odkleszczowe
 Choroby odkleszczowe są istotnym problemem z punktu
widzenia epidemiologii i zdrowia publicznego w Polsce;
 Kleszcze są wektorami 130 odmian wirusów, 200 gatunków
piroplazm, kilku gatunków filarii, grzybów, 20 gatunków
riketsji, 20 gatunków krętków i innych bakterii.
 Stąd istnienie wielu chorób odkleszczowych np: kleszczowe
zapalenie mózgu (kzm), borelioza, tularemia,
ludzka anaplazmoza granulocytarna,
babeszjoza (piroplazmoza).
Aktywność sezonowa kleszczy w
Polsce
Aktywność kleszczy zależy od temperatury otoczenia.
Jeśli zimą występują okresy o dodatnich temperaturach, pobudza to
kleszcze do aktywności.
Cykl rozwojowy kleszcza- larwa, nimfa i
postać dorosła oraz ich żywiciele
Wybrane Choroby Odkleszczowe
Kleszczowe Zapalenie Mózgu
KZM może być wynikiem:
 Ukłucia przez kleszcza;




Spożycia niepasteryzowanego mleka od krów, kóz i owiec:
ok.1% zakażeń
u dzieci ryzyko 2,5 krotnie większe niż u dorosłych
głównie kraje wschodnio- i środkowoeuropejskie (Łotwa,
Litwa, Estonia, Czechy, Słowacja, Polska, Austria)
 notowane ogniska w Polsce (mleko krowie): woj. olsztyńskie 1974 r., woj. kieleckie -1995 r., woj. wrocławskie -1996 r.
 Inhalacji odchodów kleszczy np. podczas spania na sianie (b.
rzadko)
Kleszczowe Zapalenie Mózgu
• KZM powodują dwa podtypy wirusów należących do rodziny
Flaviviridae, rodzaju Flavivirus
• Przebiega w dwóch etapach:
»Po 2 – 4 tygodniach od ugryzienia przez kleszcza mogą
wystąpić objawy przypominające grypę (wysoka
temperatura ciała, bóle mięśni). Po kilku dniach objawy
ustępują, a osoba chora zaczyna czuć się dobrze. Na tym
etapie choroba może się zakończyć.
»Jeśli nie, po kilku dniach ponownie pojawia się gorączka,
silny ból głowy, czasem poważne objawy neurologiczne.
• U dzieci symptomy choroby często przypominają grypę i
mają przebieg jednoetapowy, są mniej charakterystyczne
niż u dorosłych.
ZACHOROWANIA I ZAPADALNOŚĆ NA KLESZCZOWE ZAPALENIE
MÓZGU
w województwie mazowieckim i w Polsce w latach 2005 - 2010
Obszary zagrożone kleszczowym
zapaleniem mózgu (KZM) w Polsce w
latach 2001 – 2011
Źródło: Meldunki Państwowego Zakładu Higieny
Występowanie KZM w m. st.
Warszawie
Borelioza
Borrelia burgdorferi w mikroskopie z 400-krotnym
powiększeniem
(www.pzh.gov.pl)
Bolerioza
• Borelioza jest wieloukładową chorobą zakaźną
wywoływaną przez bakterie należące do krętków,
(Borrelia burgdorferi Borrelia garinii, Borrelia afzelii,
Borrelia japonica) przenoszoną na człowieka przez
kleszcze. Borelioza jest najczęstszą chorobą
odkleszczową. Zakażenie człowieka następuje
poprzez zakażoną ślinę lub wymiociny kleszcza.
Rezerwuarem krętka są liczne gatunki zwierząt, w
szczególności gryzonie.
Borelioza
• Pierwszym objawem u części zakażonych
(ok.40-60% przypadków) jest pojawiający się
na skórze wokół miejsca żerowania kleszcza
niebolesny rumień wędrujący, czerwony
lub czerwonawy, okrągły lub owalny powiększający się dość znacznie, a potem
samoistnie zanikający.
• Borrelia żyje wewnątrzkomórkowo oraz
przekracza barierę krew-mózg, co stwarza
pewne problemy w czasie leczenia. W ciągu
kilku tygodni po ukłuciu kleszcza krętki
rozprzestrzeniają się za pośrednictwem krwi
do odległych miejsc – stawów, serca, układu
nerwowego uszkadzając te organy i
zaburzając ich funkcje.
ZACHOROWANIA I ZAPADALNOŚĆ NA BORELIOZĘ
w województwie mazowieckim i w Polsce w latach
2005 - 2010
Nasze zwierzęta również są narażone na
kontakty z kleszczami. Ważne jest, aby po
każdym spacerze były dokładnie
obejrzane. Powinniśmy to robić także ze
względu na siebie.
Prawidłowe Usuwanie Kleszcza
W celu usunięcia kleszcza należy złapać go blisko przy skórze
za pomocą pęsety oraz zdecydowanym ruchem do góry
wyciągnąć ze skóry. Kleszcz powinien być usunięty w całości,
dlatego najlepiej, jak jest jeszcze żywy po wyciągnięciu.
Miejsce wkłucia należy zdezynfekować.
Pamiętajmy- nie wolno kleszcza „stresować” tj. kręcić,
wyciskać ani smarować masłem/tłuszczem itp. - kleszcz może
wówczas zwymiotować treścią zawierającą bakterie
powodujące choroby.
Profilaktyka chorób
odkleszczowych
• Noś ubrania okrywające szczelnie ciało (koszula z długimi
rękawami, długie spodnie, zakryte buty)
• Unikaj wypraw w rejony, w których jest dużo kleszczy
• Unikaj chodzenia poza drogami po lesie, w zaroślach i łąkach
• Nie siadaj na zwalonych pniach drzew (miejsce przebywania
młodocianych form kleszczy – nimf)
• Stosuj środki odstraszające kleszcze (tzw.repelenty)
• Sprawdzaj ciało po pobycie na terenie występowania kleszczy
• Rozważ zaszczepienie się przeciwko kleszczowemu zapaleniu
mózgu
Najczęstsze miejsca wkłucia
kleszcza
Występowanie Kleszczy w Warszawie
Źródła:
www.who.int/en/
www.who.un.org.pl
www.pzh.gov.pl
www.kleszcze.info.pl
www.wikipedia.pl