Choroby odkleszczowe

Choroby odkleszczowe
borelioza
kleszczowe zapalenie mózgu
PSSE Braniewo, 24.10.2011 r.
Kleszcze - rozprzestrzenienie
• Kleszcze żyją zazwyczaj w środowisku lekko wilgotnym obfitym w
roślinność: w lasach i na ich skraju, w zagajnikach, zaroślach, na
łąkach, pastwiskach i leśnych polanach, na obszarach porośniętych
paprociami, jeżynami, leszczyną, nad brzegami rzek, jezior i stawów.
• Larwy kleszczy spotykane są zazwyczaj w trawie do 30 cm, nimfy na
trawach i roślinach niższych niż 1m a postać dorosła na chwastach i
krzewach do 1,5m wysokości
• Na świecie znanych jest około 800 gatunków
kleszczy.
• W Polsce do tej pory stwierdzono występowanie
20 gatunków. Większość rodzimych gatunków
kleszczy zamieszkuje nory bądź gniazda zwierząt
i nie stanowi realnego zagrożenia dla ludzi.
Aktywność sezonowa kleszczy
Wzrasta:
• wiosną
• jesienią
Aktywność kleszczy rozpoczyna się w marcu lub kwietniu, kiedy gleba
osiąga temperaturę 5-7°C i kończy się, gdy średnia temperatura powietrza
obniży się do powyższych, co ma miejsce w październiku lub listopadzie.
Aktualna sytuacja epidemiologiczna
• Niewątpliwie problemem województwa warmińskomazurskiego jest wysoki współczynnik zapadalności
na boreliozę (dwukrotnie wyższy niż w kraju) i
kleszczowe zapalenie mózgu (sześciokrotnie wyższy
niż w kraju).
• Zakażeniom sprzyja endemiczne występowanie
zakażonych kleszczy, wysoki procent zalesienia
terenu, istnienie wielu ośrodków turystycznych na
terenach zalesionych Warmii i Mazur, masowe
zbieranie jagód oraz grzybów w okresie lata i jesieni.
Kleszcze przenoszą
wiele groźnych chorób
• Kleszczowe zapalenie mózgu
(KZM)
• Borelioza
Kleszczowe zapalenie mózgu
• Kleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą zakaźną
wywoływaną przez wirusy, które rozwijają się w organizmie
zakażonego kleszcza. Są one przekazywane człowiekowi po
przyssaniu się kleszcza do skóry.
• Wirusy rozmnażają się w miejscu wniknięcia do organizmu. Drogą
limfatyczną dostają się do węzłów chłonnych, szpiku kostnego,
śledziony, migdałków, gdzie namnażają się dalej. Następnie przez
krew przenoszone się do ośrodkowego układu nerwowego.
• KZM może mieć różny przebieg, od łagodnego – chory przechodzi
jedynie pierwszy etap choroby – do ciężkiego z objawami ze strony
OUN i długotrwałymi skutkami neurologicznymi.
Obszary rozprzestrzenienia KZM
w Europie
Kleszczowe zapalenie mózgu
- etapy choroby
Okres inkubacji:
• W większości przypadków przed wystąpieniem dolegliwości wynosi on od 7
do 14 dni, ale może trwać od 2 do 28 dni.
Pierwszy etap:
• Pierwszy etap trwa średnio od 2 do 4 dni (rzadko obserwowano okresy
trwające od 1 do 8 dni) i odpowiada fazie wiremii (krążenia wirusa we krwi).
• Jest związany z występowaniem niespecyficznych objawów grypopodobnych
oraz wzrostem temperatury ciała do 38°C u większości osób.
Objawy grypopodobne w trakcie pierwszego etapu KZM:
• gorączka > 38,0°C, zmęczenie, ból głowy, ból pleców i kończyn, objawy
zakażenia górnych dróg oddechowych, objawy żołądkowo-jelitowe, utrata
łaknienia, nudności.
Kleszczowe zapalenie mózgu
- etapy choroby
Okres bezobjawowy:
• Po pierwszym etapie następuje okres bezobjawowy trwający około 8 dni
(obserwowano czas trwania od 1 do 20 dni). W tym okresie pacjenci nie mają
zazwyczaj żadnych objawów.
Drugi etap:
• W około 2 do 4 tygodni po zakażeniu jedna trzecia pacjentów rozwija drugą
fazę choroby charakteryzującą się zajęciem OUN.
• Objawami drugiego etapu KZM są: wzrost ciepłoty ciała do 40 °C, oczopląs,
depresje, paraliż, porażenia i uszkodzenia nerwów czaszkowych, niedowłady
niesymetryczne w 24% przypadków porażeń
• U osób w wieku powyżej 40 lat - 2% przypadków śmiertelnych. U dzieci i
dorosłych w wieku poniżej 40 lat, w większości przebieg choroby łagodny,
często zakażenia bezobjawowe.
Diagnozowanie i leczenie KZM
• KZM można zdiagnozować tylko na podstawie badań
laboratoryjnych krwi i płynu mózgowordzeniowego.
• Nie ma przyczynowego leczenia KZM, medycyna nie
dysponuje lekiem, który zwalczałby wirus lub hamował jego
rozmnażanie.
• Terapia zmierza jedynie do łagodzenia objawów np. obniżania
gorączki, łagodzenia bólu itp.
• W przypadku wystąpienia drugiej fazy choroby niezbędna jest
hospitalizacja, która może trwać od tygodnia do roku leczenia
• Przechorowanie kleszczowego zapalenia mózgu daje trwałą
odporność organizmu.
Szczepienia ochronne
• Jedynym skutecznym sposobem w pozwalającym uniknąć
KZM jest szczepienie ochronne.
Jak działa szczepienie przeciw KZM?
• W organizmie osoby zaszczepionej następuje produkcja swoistych
przeciwciał przeciw wirusowi KZM. Po ukłuciu przez zakażonego kleszcza,
przeciwciała te zwalczają zakażenie i nie dochodzi do rozprzestrzeniania się
wirusa w organizmie.
• Szczepienie najlepiej rozpocząć przed okresem żerowania kleszczy, czyli w
zimie lub wczesną wiosną.
• Rekomendowany schemat szczepienia podstawowego składa się z trzech
kolejnych dawek, jednak już po przyjęciu dwóch pierwszych dawek
szczepienia zyskujemy ochronę na najbliższy sezon aktywności kleszczy.
• By zapewnić długotrwałą niezbędne są także pojedyncze szczepienia
przypominające podawane w odstępach kilkuletnich.
Borelioza
• Borelioza (choroba z Lyme, krętkowica
kleszczowa) to choroba zakaźna wywoływana
przez bakterie – krętki z rodzaju Borrelia.
• W woj. warmińsko-mazurskim ok. 30%
kleszczy jest zakażonych krętkami Borrelia.
• Krętki namnażają się w jelicie kleszcza. Aby
kleszcz mógł zakazić żywiciela, musi być
odpowiednio długo przyssany do skóry postać dorosła ok. 2 dni, larwa lub nimfa kilka
godzin
Borrelia burgdorferi
Borelioza – etapy choroby
I ETAP - rumień wędrujący
• Trwa 2-30 dni.
• Pojawia się w 30-50% przypadków
zakażeń po kilku dniach po ukąszeniu
przez kleszcza.
• Najpierw tworzy się grudka,
a następnie zaczerwieniony pierścień o średnicy min. 5 cm.
• Rumień jest niebolesny, nie swędzi, rozszerza się w ciągu kilku
dni, potem goi się sam w ciągu kilku dni – miesięcy.
• I etapowi choroby mogą towarzyszyć łagodne objawy
grypopodobne.
Borelioza – etapy choroby
II ETAP
• Trwa 1-4 miesięcy.
• Mogą wystąpić objawy (nie wszystkie u wszystkich zakażonych):
– skórne - pojawiające się i znikające w różnych miejscach zaczerwienienia,
– ze strony układu krwionośnego - zapalenie mięśnia sercowego, bloki serca (w
5 % przypadków),
– ze strony układu nerwowego - bóle głowy, sztywność karku, zmęczenie; u 20%
chorych: zapalenie opon mózgowych, nerwów czaszkowych (głównie nerwu
twarzowego), nerwów obwodowych – bóle korzonkowe dwustronne.
• Inne objawy nawracające: zapalenie wątroby, mięśni, błony
naczyniowej oka, powiększenie węzłów chłonnych, kaszel o
nieznanym pochodzeniu.
• II etap choroby wymaga oznaczenia przeciwciał w klasie IgM i
IgG lub klasy IgG dwukrotnie w odstępie 2-3 tygodni.
Borelioza – etapy choroby
III ETAP
• Trwa od kilku miesięcy do kilku lat.
• Objawy (nie występują wszystkie u każdego chorego):
– uogólnione zapalenie stawów - w 60% przypadków dotyczą jednego lub
rzadziej wielu stawów powodując: duży obrzęk, wysięk, bolesność,
zaczerwienienie; te dolegliwości ustępują, a po kilku dniach powracają w tym
samym lub innym stawie,
– późne zmiany neurologiczne - zaburzenia czucia, mowy, pamięci, stany
depresyjne,
– zanikowe zmiany skórne - miejscowo „pergaminowa” skóra.
• W III etapie choroby oznacza się przeciwciała w klasie IgG;
utrzymują się one przez wiele lat na stałym poziomie.
Borelioza
• Przechorowanie boreliozy nie chroni przed ponownym
zachorowaniem .
• Nie ma szczepionki przeciwko boreliozie.
• Boreliozę leczy się terapią antybiotykową.
• Każde podejrzenie zakażenia należy skonsultować z lekarzem
i wykonać badanie diagnostyczne.
• Kleszcza należy usuwać pęsetą. Nie wolno smarować go
tłuszczem, gdyż dusi się i wydala do krwi żywiciela krętki
Borellia.
Porównanie
Kleszczowe zapalenie
mózgu
Borelioza
Choroba wirusowa – wirus KZM
Choroba bakteryjna – krętki z grupy Borrelia
Można zdiagnozować tylko na podstawie
badań laboratoryjnych krwi i płynu
mózgowordzeniowego.
Rumień wędrujący.
Oznaczenia przeciwciał w klasie IgM i IgG.
Brak leczenia przyczynowego (skierowanego
Dostępne leczenie przyczynowe
przeciw wirusowi KZM)
( antybiotykoterapia)
Dostępne skuteczne szczepienia
profilaktyczne
Brak możliwości profilaktyki
Tylko bardzo szybkie usunięcie kleszcza
Ważne szybkie usuniecie kleszcza
może być pomocne. Zakażenie następuje od momentu rozpoczęcia
ssania. Wirus bytuje w gruczołach ślinowych.
Zazwyczaj zakażenie następuje nie wcześniej niż po 24 godzinach
od rozpoczęcia ssania.
Sposoby ochrony przed kleszczami i
przenoszonymi przez nie chorobami:
• noszenie ubrania ochronnego podczas przebywania w
siedliskach kleszczy (wysokie buty, długie spodnie, bluza z
długim rękawem, okrycie głowy),
• unikanie siadania, leżenia na trawie i pod krzewami,
• stosowanie preparatów odstraszających kleszcze,
• staranne oglądanie ubrania po wyjściu z miejsc, gdzie mogą
występować kleszcze,
• dokładne przeglądanie powierzchni ciała oraz wczesne i
ostrożne usuwanie kleszcza ze skóry,
Dziękuję za uwagę