Informacja Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego

Informacja Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego na temat
zapobiegania chorobom przenoszonym przez kleszcze
(borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu)
Borelioza (choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa) to choroba zakaźna wywoływana
przez bakterie z grupy krętków, z rodzaju Borrelia, przenoszona przez kleszcze z rodzaju
Ixodes (w Europie Ixodes ricinus). Należy zaznaczyć, że nie wszystkie kleszcze są zakażone
krętkami Borrelia.
Przeciwko boreliozie nie dysponujemy szczepionką dla ludzi, dlatego tak ważna jest
profilaktyka, która pozwoli uniknąć zarażenia.
Do podstawowych zasad należy:
- noszenie odpowiedniej odzieży w miejscach bytowania kleszczy, zakrywającej jak najwięcej
ciała,
- dokładne sprawdzanie odzieży i skóry po przyjściu do domu,czy nie ma na niej kleszczy,
- jak najszybsze usuwanie kleszczy ze skóry (kleszcz zaczyna ssać krew po ok. 12h) przy
użyciu pensety, nie należy smarować kleszcza tłuszczem, gdyż wówczas wydala on więcej
krętków Borrelia, miejsce ukłucia należy zdezynfekować),
- stosowanie środków odstraszających kleszcze, dostępnych w aptekach (używane na odkryte
części ciała) przed udaniem się na spacery w miejsce bytowania kleszczy.
Najczęstszymi miejscami bytowania kleszczy są: brzegi lasów z graniczącymi łąkami, polany,
błonia nad rzekami i stawami, zagajniki z zaroślami, obszary zarośnięte paprociami,
jeżynami, czarnym bzem i leszczyną. Kleszcze występują w trawie i niskich krzakach; wiszą
na źdźbłach trawy i na spodzie liści i z tego powodu są niewidoczne.
Wzrost aktywności kleszczy rozpoczyna się wraz ze wzrostem temperatur tj. w miesiącu
marcu/kwietniu i trwa do jesieni do października/listopada.
Typowe miejsca ciała człowieka, gdzie dochodzi do ukłucia kleszczy to:
- głowa,
- uszy,
- miejsca zgięcia dużych stawów,
- ręce i nogi.
Ponieważ ślina kleszczy posiada właściwości znieczulające, ukłucie na ogół nie zostaje
zauważone.
Powyższe środki bezpieczeństwa nie eliminują groźby zachorowania na choroby przenoszone
przez kleszcze, jednak w znacznym stopniu ograniczają ryzyko zarażenia.
Borelioza – przebieg choroby:
Etap I (2-30 dni)
1. W 60-80% przypadków po kilku dniach po ukłuciu kleszcza tworzy się grudka, później
zaczerwieniony pierścień (tzw. rumień wędrujący) o średnicy min. 5 cm, który jest
najbardziej charakterystycznym objawem boreliozy.
2. Nie we wszystkich przypadkach występuje rumień (20-40%), dlatego wskazana jest
obserwacja człowieka po ukłuciu, pod kątem wystąpienia innych objawów, a w
uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie badań diagnostycznych (badań serologicznych
krwi).
3. W pierwszym etapie choroby mogą pojawić się również – bóle głowy, gorączka, dreszcze,
bóle mięśni i ogólne rozbicie.
Etap II (począwszy od 1 miesiąca od ukłucia)
Mogą wystąpić następujące objawy (nie u wszystkich pacjentów):
- zakażenie układu nerwowego (neuroborelioza) – zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych
i mózgu, zapalenie nerwów czaszkowych z porażeniem nerwu twarzowego, zapalenie
nerwów obwodowych, zapalenie korzeniowonerwowe, w późniejszym okresie zaburzenia
czucia, mowy, pamięci, stany depresyjne
- uogólnione, nawracające zapalenie stawów (borelioza stawowa) – obrzęki stawów
(kolanowych, rzadziej skokowych, łokciowych i biodrowych),
- zakażenie układu krążenia – zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia rytmui
przewodnictwa serca,
- zmiany skórne – miejscowo „pergaminowa skóra”, lympocytoma, zanikowe zapalenie skóry
ACA
- inne objawy – powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie wątroby, mięśni, błony
naczyniowej oka.
Każde podejrzenie zarażenia boreliozą należy skonsultować z lekarzem, a w
uzasadnionych przypadkach należy wykonać badania diagnostyczne.
Leczenie boreliozy polega na podawaniu powszechnie stosowanych antybiotyków.
Wskazane jest jak najszybsze rozpoznanie choroby i wdrożenie leczenia.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM, kleszczowe środkowoeuropejskie zapalenie mózgu)
to choroba zakaźna wywoływana przez wirusy z grupy arbowirusów, rodziny Flaviviridae,
przenoszona przez kleszcze z rodzaju Ixodes (w Europie Ixodes ricinus). Należy zaznaczyć,
że nie wszystkie kleszcze są zakażone wirusami wywołującymi KZM. W Polsce tymi
wirusami są głównie zakażone kleszcze w regionach północno – wschodnich.
Przeciwko KZM są dostępne szczepionki. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych
obowiązującym w Polsce szczepienie przeciwko KZM jest zalecane u osób przebywających
na terenach o nasilonym występowaniu tej choroby, w szczególności u osób zatrudnionych
przy eksploatacji lasu, stacjonującemu wojsku, funkcjonariuszom straży pożarnej i granicznej,
rolników, młodzieży odbywającej praktyki oraz turystów i uczestników obozów i kolonii.
Pełne szczepienie wymaga podania kilku dawek szczepionki w określonych odstępach czasu,
w związku z czym powinno być rozpoczęte odpowiednio wcześniej (zimą, wczesną wiosną).
W zapobieganiu KZM znaczenie również mają w/w zasady (mechaniczne i chemiczne)
zapobiegania zakażeniom wywoływanym przez kleszcze.
Okres wylęgania KZM wynosi 2 tygodnie. Choroba ma zwykle przebieg łagodny, ale
możliwy jest ciężki przebieg (zapalenie mózgu lub rdzenia kręgowego) z trwałymi
następstwami neurologicznymi, a nawet zgonem. U osób chorych stosuje się leczenie
objawowe.
Na terenie województwa łódzkiego istotniejszy problem epidemiologiczny stanowią
zachorowania na boreliozę. W 2012 roku odnotowano 221 przypadków zachorowań na tę
chorobę (współczynnik zapadalności 8,71), zaś w 2011 roku – 228 przypadków zachorowań
u osób przebywających na terenie województwa. W latach tych zarejestrowano pojedyńcze
przypadki KZM u osób po powrocie z terenów endemicznych tej choroby.