Katolicki kościół parafialny św. Jerzego został wzniesiony w latach

Świątynia
Katolicki kościół parafialny św. Jerzego został wzniesiony w latach 1359-1407 i został włączony
w system obwarowań miejskich. Grube mury budowli były tak szerokie, że nic potrzebowały
stawiania przyór. Do dzisiaj kościół, ze swymi dwiema ciężkimi wieżami, przypomina bardziej
potężne zamczysko niż gotycką świątynię. Pierwotna budowla była jednonawowa. Na przełomie
XIV i XV wieku nastąpiła gruntowna przebudowa i tak kościół stał się trzynawową bazyliką
stropową. Podwyższono szczyt zachodni i wieżę południowo-zachodnią, a od strony
południowej dobudowano kaplicę św. Jakuba. W 1500 r. doudowano prezbiterium z piętrową
zakrystią o gwiaździstym sklepieniu. Godne uwagi jest to że prezbiterium jest odchylone
skośnie do osi nawy głównej co stanowi osobliwość architektoniczną nie tylko w Polsce, ale i w
Europie. Odwiedzający świątynię stojąc na środku kościoła widzą tylko dwa witraże w
prezbiterium - środkówy i prawy. Żeby zobaczyć lewy witraż, trzeba wyraźnie przesunąć się w
prawo.
Inną atrakcją świątyni są dwie maleńkie cele w przyziemiu wieży zachodniej, do których
prowadzą w dół, wąskie strome schody. Prawdopodobnie są to średniowieczne cele więzienne,
mogące pomieścić tylko po jednym więźniu. Z tym miejscem związana jest legenda o skazańcu,
którego uwięzili Krzyżacy. W ciemnej celi więźniowi objawiła się Matka Boża i poleciła
wyrzeźbić swą podobiznę. Kiedy rano żołnierze zajrzeli do karceru i zobaczyli wyrzeźbioną
figurkę, byli bardzo zdumieni i uznali to za cud. Wypuścili więźnia, który w drodze do Reszla
zawiesił figurkę na lipie. I tak powstało sanktuarium Maryjne w Świętej Lipce. Ostateczny
wygląd kościół św. Jerzego uzyskał w 1515 r. a przebudowy dokonał mistrz Matz z Gdańska.
On to wykonał kryształowe sklepienia: gwiazdy ośmioramienne wpisane w dwie gwiazdy
czteroramienne, które zastąpiły dotychczasowe drewniane stropy i stanowią wielką wartość
artystyczną. W latach 1525-1946 kościół zajmowali protestanci. Monumentalna świątynia
znacznie ucierpiała w czasie pożarów w roku 1500 i 1592 oraz od uderzeń pioruna w latach
1638 i 1700, jak później w czasie II wojny światowej. W 1945 r. w wyniku wysadzenia bunkra
Hitlera w pobliskiej Gierłoży wyleciały wszystkie okna, spadła większość dachówek i popękało
sklepienie.
Przed przekazaniem kościoła katolikom w dniu 31 maja 1946 r., wiele cennych zabytków
zaginęło. Od tego czasu rozpoczęły się prace budowlano-konserwatorskie trwające
nieprzerwanie do dnia dzisiejszego. W 1962 r. rozpoczęto budowę kaplicy Matki Bożej
Ostrobramskiej, która poświęcona została 13 listopada 1966 r. Wstawiono 16 nowych witraży
według projektu Marii Palisz-Bardońskiej z Poznania w 1971-73 r., w tych też latach
przeprowadzono remont organów. Wyremontowano wieżę dzwonną. Znamienną datą dla
kościoła św. Jerzego jest l czerwca 1954 r. - utworzenie parafii.
Wnętrze kościoła
1/3
Świątynia
Bazylika Kolegiacka zachwyca i imponuje nie tylko wielkością, ale i pięknem. Dawny ołtarz
główny w stylu neogotyckim obecnie znajduje się w nawie północnej. W części centralnej
ołtarza umieszczony jest obraz Ukrzyżowanego namalowany przez ówczesnego dyrektora
Akademii Sztuki w Królewcu, Rosenfeldera. Na miejscu dawnego neogotyckiego ołtarza
głównego, usytuowano nowe tabernakulum i nowy granitowy ołtarz soborowy. Jego konsekracji
dokonał abp Piszcz 25 kwietnia 1999 r. W prezbiterium wstawiono witraże wykonane według
projektu M. Pawlisz-Bardońskiej. Nad zakrystią znajduje się empora przeznaczona na salkę
muzealną. Znajduje się tutaj bogata dokumentacja fotograficzno-historyczna, ukazująca
przedwojenne wyposażenie kościoła. Po wejściu do kolegiaty po prawej stronie, znajduje się
płyta nagrobna Krzysztofa Schenka von Tautenburg zm. 1597 r. z wizerunkiem całej figury
zmarłego. Dalej przy osobnym ołtarzu należną cześć odbiera Matka Boża Nieustającej Pomocy.
Obok ołtarza znajduje się Pieta. Po lewej stronie wejścia od strony północnej na ścianie są
umieszczone dwa obrazy. Pierwszy to Święty Marcin. Jest to wybitny przykład
zachodnioeuropejskiego malarstwa dworskiego z II pół. XVII w. Drugi - Apostoł św. Tomasz
wartościowe malowidło z 60-lat XVII w. jako dar dla kościoła ze zbiorów rodziny Windykajmów
w dniu 18 VII 1828 r. W prawej nawie została umieszczona kaplica Matki Bożej Ostrobramskiej.
Budowę rozpoczęto w 1962 r., poświęcono 13 XI 1966 r. Kopię wileńskiego obrazu wykonał
Stanisław Rudziński z Kętrzyna.
Najcenniejszy i zachowany zabytek z dawnego bogatego wyposażenia to ambona która
powstała w 1594 r. Wykonana w stylu niderlandzkiego manieryzmu, z fundacji Kaspra
Rinwanga i Michała von Hohendorf, których herby znajdują się na korpusie ambony. Zabytek
ten reprezentuje wysokie wartości artystyczne sztuki snycerskiej i malarskiej, aktualnie po
renowacji. Twórcą organów z 1721 r. był Jan Josue Mosengel, także budowniczy w św. Lipce.
Ich gruntownej przebudowy dokonał M. Terletzki w 1882 r. Firma Czesława Kraszewskiego z
Warszawy przeprowadziła generalny remont organów w latach 1971-73. Dzisiaj jest to
instrument o trzech manuałach i jednej klawiaturze nożnej. Liczy 45 głosów, w tym także
dzwony i dzwonki. Obecnie organy w Kętrzynie są zaliczane do grupy instrumentów
koncertowych. Warte zobaczenia są dwie cele karceru z pocz. XV w., krzyż konsekracyjny
malowany na tynku w 1517 r. odkryty w 1994 r. i poddany konserwacji w 1996 r., jak też obraz
"Zdjęcie z krzyża" z dawnego ołtarza z XVI w. Ciekawy jest odkryty fragment portalu
północnego wejścia do pierwszego kościoła jednonawowego z XIV w.
Na wieży dzwonnej znajdują się trzy dzwony staliwne z 1923 r. o wadze 3400 kg., 2000 kg i
1000 kg. Staraniem ks. prałata Mieczysława Żuchnika na filarach kościoła umieszczone zostały
tablice - Stacje Różańcowe jako wotum dziękczynne z okazji 25-lecia pontyfikatu Ojca Świętego
Jana Pawła II w Roku Różańcowym 2003. Zostały ufundowane przez społeczeństwo Kętrzyna
a poświęcenia dokonał ks. abp Edmund Piszcz. Bazylika św. Jerzego świadczy o skali
bogactwa historycznego i kulturalnego świątyni. Trzeba też pamiętać że świątynia to nie tylko
obiekt historyczny, ale przede wszystkim miejsce kultu i przemiany wewnętrznej człowieka.
2/3
Świątynia
3/3