dr Katarzyna Myszona

dr Katarzyna Myszona-Kostrzewa,
Swobodny przepływ osób i usług w UE
Program:
1. Kategorie osób korzystających z prawa swobodnego przepływu w UE
2. Obywatelstwo Unii Europejskiej
A. Pojecie obywatelstwa Unii Europejskiej
B. Katalog praw obywatelskich
a. Prawo swobodnego poruszania się i przebywania na terytorium państw
członkowskich
b. Prawa wyborcze
c. Prawo ochrony dyplomatycznej i konsularnej
d. Prawo petycji
e. Prawo skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich
f. Prawo zwracania się w formie pisemnej do każdej instytucji lub organu Wspólnot.
3. Swobodny przepływ pracowników najemnych
A. Pojęcie pracownika najemnego
a. Wspólnotowe znaczenie terminu „pracownik”
b. Wymiar pracy
c. Wynagrodzenie
d. Osoby poszukujące pracy
e. Wyjątki
f. Podsumowanie
B. Zakaz dyskryminacji pracowników najemnych
a. Uwagi ogólne
b. Zakaz dyskryminacji bezpośredniej pracowników najemnych
c. Zakaz dyskryminacji pośredniej pracowników najemnych
d. Środki przeciwdziałania dyskryminacji
C. Prawo do swobodnego poruszania się pracowników najemnych.
a. Uwagi ogólne
b. Prawo do wyjazdu, wjazdu i pobytu
D. Prawo do zatrudnienia pracowników najemnych
a. Uwagi ogólne
b. Prawo do zatrudnienia
c. Prawo do uzyskiwania informacji dotyczących warunków pracy
d. Uprawnienia pracowników w przypadku niewypłacalności pracodawcy
e. Prawo do pracy w niepełnym wymiarze godzin
f.
Prawo do pracy na czas określony
g. Uregulowania dotyczące czasu pracy i urlopów wypoczynkowych.
E. Prawo do przywilejów socjalnych i ulg podatkowych
F. Prawo do nauki
G. Prawo do pozostania na terytorium państwa przyjmującego
H. Prawa członków rodziny pracownika najemnego
a. Kategorie osób wchodzące w skład rodziny pracowników najemnych;
b. Katalog praw przysługujących członkom rodzin pracowników najemnych;
c. Prawo pobytu i przywilejów socjalnych
d. Prawo do zatrudnienia
e. Prawo do nauki
f. Prawo do pozostania na terytorium państwa przyjmującego
4. Swobodny przepływ innych kategorii osób
A. Swobodny przepływ pracowników samodzielnych
a. Kategorie osób uprawnionych
b. Prawo do wyjazdu, wjazdu i pobytu pracowników samodzielnych
c. Prawo do pozostania w przyjmującym państwie członkowskim
d. Swobodny przepływ pracowników najemnych a pracowników samodzielnych
B. Swobodny przepływ byłych pracowników
C. Swobodny przepływ studentów
D. Swobodny przepływ innych osób
5. Prawo do wzajemnego uznawania kwalifikacji
A. Uwagi ogólne
B. Reżim ogólny uznawania kwalifikacji
C Reżim szczególny uznawania kwalifikacji
D. Orzecznictwo TS dotyczące uznawania kwalifikacji
6. Ograniczenia w swobodnym przepływie osób
A. Uwagi ogólne
B. Ograniczenia związane z wykonywaniem władzy publicznej
C. Ograniczenia ze względu na porządek publiczny, bezpieczeństwo publiczne i zdrowie
publiczne
7. Uregulowania zawarte w dyrektywie 2004/38
8. Uregulowania zawarte w Traktacie Akcesyjnym
A Procedura stosowania okresów przejściowych w odniesieniu do zasady swobodnego
przepływu osób
B. Prawa pracowników i członków ich rodzin w przypadku obowiązywania okresów
przejściowych
C. Uprawnienia pracowników samodzielnych po przystąpieniu Polski do UE
D. Ochrona danych osobowych
9. Ochrona praw podstawowych
A. Geneza ochrony praw podstawowych w UE
B. Charakter prawny Karty Praw Podstawowych
C. Struktura i zakres przedmiotowy Karty Praw Podstawowych
D. Przystąpienie Unii do systemu strasburskiego
1. Kategorie osób korzystających z prawa swobodnego przepływu w UE
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Rady nr 1612/68 o swobodnym przepływie pracowników we Wspólnocie, Dz. Urz. L
257/2, 1968.
Dyrektywa Rady nr 73/148 o zniesieniu ograniczeń w poruszaniu się i pobycie wewnątrz Wspólnoty
dla obywateli państw członkowskich w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i świadczenia
usług, Dz. Urz. L 172/14, 1973
Dyrektywa Rady nr 90/364 o prawie pobytu, Dz.Urz. L 180/26, 1990.
Dyrektywa Rady nr 90/365 o prawie pobytu pracowników najemnych i samodzielnych, którzy
zaprzestali pracy, Dz.Urz. L 180/28, 1990.
Dyrektywa Rady nr 90/366 o prawie pobytu studentów, Dz. Urz. L 180/30, 1990.
Dyrektywa Rady nr 93/96 o prawie pobytu studentów, Dz.Urz. L 317/59, 1993.
Dyrektywa Rady i Parlamentu nr 2004/38 o prawie obywateli Unii i członków ich rodzin do
swobodnego przemieszczania się i osiedlania na terytorium państw członkowskich, zmieniająca
rozporządzenie nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy nr 64/221, 68/360, 72/194, 73/148, 75/34, 75/35,
90/364, 90/365 i 93/96, Dz. Urz. L 158/77, 2004.
Porozumienie pomiędzy Wspólnotą Europejską i Europejskim Stowarzyszeniem Wolnego Handlu
dotyczące utworzenia Europejskiego Obszaru Gospodarczego (The Agreement on the European
Economic Area - EEA Agreement); Decyzja Rady i Komisji 94/1, Dz. Urz. nr L 1, 1994.
2. Obywatelstwo Unii Europejskiej
Podstawa prawna:
TWE: artykuły 17 – 22, art. 255
Dyrektywa Rady nr 93/109 w sprawie głosowania i kandydowania obywateli UE w wyborach do
Parlamentu Europejskiego w państwach członkowskich, których nie są obywatelami, Dz. Urz. L
329/34, 1993.
Dyrektywa Rady nr 94/80 w sprawie głosowania i kandydowania obywateli UE w wyborach
lokalnych w państwach członkowskich, których nie są obywatelami, Dz. Urz. L368/38, 1994.
Dyrektywa Rady nr 96/30 zmieniająca dyrektywę nr 94/80, Dz. Urz. L 122/12, 1996.
Decyzja Rady 95/553, Dz. Urz. L 314/73, 1995.
Orzecznictwo:
Sprawa C-369/90, M.V. Micheletti v. Delegacion del Gobierno en Cantabria, Zb. Orz. 1992, s.I-4239.
Sprawa C-413/99 Baumbast i R, Zb. Orz. 2002, s. I-7091;
Sprawa C-456/02, M. Trojani v. Centre public d’aide sociale de Bruxelles (CPAS), Zb. Orz. 2004, s.
Sprawa C-200/02, Kunqian Catherine Zhu i Man Lavatte Chen, Zb. Orz. 2004, s.
Sprawa C-274/96, Bickel, Zb. Orz. 1998, s. 7637
Sprawa C-145/04 Hiszpania v. Zjednoczonemu Królestwu; Zb.Orz. 2006
Sprawa C-138/02 Collins v Secretary of State for Work and Pensions; Zb.Orz. 2004, s.I-2703;
Sprawa C-209/03 The Queen (on the application of Dany Bidar) v London Borough of Ealing and
Secretary of State for Education and Skills; Zb.Orz. 2005, s.I-2119;
Sprawa C-258/04 Office national de l'emploi v Ioannis Ioannidis; Zb.Orz. 2005, s. I-8275
Sprawa C-406/04 De Cuyper; Zb.Orz. 2006, s. I-6947;
Bibliografia:
C. Mik, Obywatelstwo europejskie w świetle prawa wspólnotowego i międzynarodowego, TRPCiP
1993, z.2; C. Mik, Europejskie prawo wspólnotowe, Warszawa 2000; A. Wyrozumska, Obywatelstwo
UE, w Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, pod red. J. Barcza, Warszawa 2008 r.
Streinz, Prawo europejskie, Warszawa 2002; B. Mielnik, Obywatelstwo Unii Europejskiej, Wrocław
2000; M. Muszyński, Opieka dyplomatyczna i konsularna w prawie wspólnotowym, KPPub 2002, nr
3, s. 143; A. Łazowski, Obywatelstwo Unii Europejskiej – uwagi teoretyczne i praktyczne w dziesięć
lat po wejściu w życie Traktatu z Maastricht, w: Szkice z prawa Unii Europejskiej, E. Piontek, A.
Zawidzka (red.), Kraków 2003; K. Kowalik-Bańczyk, Zakres uprawnień wynikających z posiadania
obywatelstwa europejskiego w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot
Europejskich, SP 2006, nr 2 (168); A. Łazowski, Ochrona praw jednostek w prawie Wspólnot
Europejskich. Pozasądowe mechanizmy ochrony praw przed instytucjami i organami Wspólnot
Europejskich, Kraków 2002.
3. Pojęcie pracownika najemnego
A. Pojęcie pracownika najemnego.
Orzecznictwo:
Sprawa 167/73, Komisja v. Francja, Zb. Orz. 1974, s. 359;
Sprawa 36/74 Walrave i Koch, Zb.Orz. 1974, s. 1405;
Sprawa 75/63, Hoekstra v. Bestuur der Bedrijfsvereniging voor Detailhandel en Ambachten, Zb. Orz.
1964, s. 177;
Sprawa 66/85, D. Lawrie-Blum v. Kraj Federalny Badenia-Wirtembergia, Zb. Orz. 1986, s. 2121;
Sprawa 53/81, Levin v. Staatssecretaris van Justitie, Zb. Orz. 1982, s. 1035;
Sprawa 196/87, Steymann v. Staatssecretaris van Justitie, Zb. Orz. 1988, s. 6159;
Sprawa 139/85, Kempf v. Staatssecretaris van Justitie, Zb. Orz. 1986, s. 1741;
Sprawa C-292/89, R v. Immigration Appeal Tribunal, ex parte Gustaff Desiderius Antonissen, Zb.
Orz. 1991, s I-745;
Sprawa 152/73, G. Sotgiu v. Poczta Niemiecka, Zb. Orz. 1974, s. 153;
Sprawa 344/87, Bettray v. Staatssecretaris van Justitie, Zb. Orz. 1989, s. 1621;
Sprawa C-456/02, M. Trojani v. Centre public d’aide sociale de Bruxelles (CPAS), Zb. Orz. 2004, s.I7573;
Sprawa C- 281/98 Roman Angonese v. Cassa di Risparmio di Bolzano SpA; Zb. Orz. 2000,s.I-4139;
Sprawa C-350/96 Clean Car Autoservice GmbH; Zb. Orz. 1998, s.I-2521;
Sprawa C-278/03 Komisja v. Republice Włoskiej; Zb. Orz. 2005, s.I-3747;
B. Zakaz dyskryminacji pracowników najemnych
Podstawa prawna:
TWE: art. 12, 13, 39, 137, 141
Rozporządzenie Rady nr 1612/68; o swobodnym przepływie pracowników we Wspólnocie, Dz. Urz. L
257/2, 1968;
Dyrektywa Rady nr 75/117 dotycząca zbliżenia przepisów prawnych państw członkowskich w
zakresie zastosowania zasady równego wynagradzania dla mężczyzn i kobiet; Dz. Urz. L 45/19, 1975;
Dyrektywa Rady nr 76/207 dotycząca wdrożenia zasady równego traktowania mężczyzn i kobiet w
zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia zawodowego i awansu oraz warunków pracy; Dz. Urz.
L 39/40, 1976;
Dyrektywa Rady nr 86/613 w sprawie stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn
pracujących na własny rachunek, w tym w rolnictwie, jak i w sprawie ochrony macierzyństwa, Dz.
Urz. L 356/56, 1986;
Dyrektywa Rady nr 2002/73 zmieniająca dyrektywę nr 76/207 dotyczącą wdrożenia zasady równego
traktowania mężczyzn i kobiet w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia zawodowego i awansu
oraz warunków pracy; Dz. Urz. L 269/15, 2002;
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/54/WE w sprawie wprowadzenia w życie zasady
równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy; Dz.
Urz. L 204/23, 2006;
Dyrektywa Rady nr 97/80 dotycząca ciężaru dowodu w przypadkach dyskryminacji ze względu na
płeć; Dz. Urz. L 14/6, 1998;
Dyrektywa Rady nr 2000/43 wdrażająca zasadę równego traktowania osób bez względu na
pochodzenie rasowe lub etniczne, Dz. Urz. L 180/ 22, 2000;
Dyrektywa Rady nr 2000/78 ustanawiająca ogólne ramy równego traktowania w zakresie zatrudnienia
i wykonywania zawodu oraz zmierzająca do zwalczania dyskryminacji ze względu na religię lub
wyznanie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, Dz. Urz. L 303/16, 2000;
Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników
Orzecznictwo:
Sprawa 175/78, R v. Saunders, Zb. Orz. 1979, s. 1129;
Sprawa 167/73 Komisja v Francja, Zb. Orz. 1974, s. 359;
Sprawa 43/75, G. Defrenne v. Sabena, Zb. Orz. 1976, s. 455;
Sprawa 152/84, M. Marshall v. Southampton Area Health Authority, Zb. Orz. 1986, s. 723;
Sprawa C-345/89, Stoeckel, Zb. Orz. 1989, s.
Sprawa 379/87, Groener v. Ministerstwo Edukacji, Zb. Orz. 1989, s. 3967;
Sprawa 152/73, G. Sotgiu v. Poczta Niemiecka, Zb. Orz. 1974, s. 153;
Sprawa 15/69, Ugliola, Zb. Orz. 1970, s. 363;
D. Prawo do zatrudnienia
Podstawa prawna:
TWE, art. 39 ust.3
Rozporządzenie Rady nr 1612/68 o swobodnym przepływie pracowników we Wspólnocie, Dz. Urz. L
257/2, 1968;
Dyrektywa Rady nr 91/533 w sprawie obowiązku pracodawcy informowania pracowników o
warunkach umowy lub stosunku pracy, Dz. Urz. L 288/32, 1991;
Dyrektywa Rady nr 96/71 dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług, Dz.
Urz. L 18/1, 1997;.
Dyrektywa Rady nr 80/987 dotycząca zbliżenia prawa państw członkowskich o ochronie pracowników
w razie niewypłacalności pracodawcy, Dz. Urz. L 238/23, 1980;
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2002/74 dotycząca zmiany dyrektywy nr 80/987
dotyczącej zbliżenia prawa państw członkowskich o ochronie pracowników w razie niewypłacalności
pracodawcy; Dz. Urz. L 270/10, 2002;
Dyrektywa Rady nr 97/81 w sprawie Porozumienia Ramowego dotyczącego pracy w niepełnym
wymiarze godzin, zawartego przez UNICE, CEEP oraz ETUC, Dz. Urz. L 14/9, 1998;
Dyrektywa Rady nr 98/23 rozszerzająca dyrektywę nr 97/81 w sprawie Porozumienia Ramowego
dotyczącego pracy w niepełnym wymiarze godzin, zawartego przez UNICE, CEEP oraz ETUC na
Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Dz. Urz. L 131/10, 1998;
Dyrektywa Rady nr 99/70 w sprawie Porozumienia Ramowego dotyczącego pracy na czas określony,
zawartego przez UNICE, CEEP oraz ETUC, Dz. Urz. L 175/43, 1999;
Dyrektywa Rady nr 91/383 dotycząca uzupełnienia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i
ochrony zdrowia pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy na czas określony lub
stosunku pracy czasowej, Dz. Urz. L 175/43, 1999;
Dyrektywa PE i Rady nr 2003/88 w sprawie niektórych aspektów organizacji czasu pracy, Dz. Urz. L
299/9, 2003;
Dyrektywa Rady nr 98/59 dotyczącej zbliżenia prawa państw członkowskich w zakresie zwolnień
grupowych, Dz. Urz. L 225/16, 1998;
Orzecznictwo:
Sprawa 389/87 i 390/87 Echternach i Moritz; Zb. Orz. 1989, s. 1723;
Sprawy połączone C-253/96 do C-256/96 Kampelmann v. Landschaftsverband Wesfalen-Lippe; Zb.
Orz. 1997, s.I-6907;
Sprawy połączone C-6 i 9/90 A. Francovich i D. Bonifaci., Zb. Orz. 1991, s.I-5357;
Bibliografia: L. Florek, Europejskie prawo pracy, wyd. 2, Warszawa 2004; L. Mitrus, Wpływ
regulacji wspólnotowych na polskie prawo pracy, Kraków 2006; C. Barnard, EC Employment Law,
wyd. 3, Oxford 2006.
E. Prawo do przywilejów socjalnych i ulg podatkowych
Podstawa prawna: Rozporządzenie 1612/68/EWG o swobodnym przepływie pracowników we
Wspólnocie.
Orzecznictwo: wyr. TS w sprawie
Sprawa 32/75 Fiorini (neé Cristini) v. SNCF; Zb. Orz. 1975, s.1085;
Sprawa 316/85 Center Public d’Aide Sociale Courcelles v. Lebon; Zb. Orz. 1987, s.2811;
Sprawa 39/86 Lair v. Universität Hannover; Zb. Orz.1988, s.3161;
Sprawa 207/78 Ministere Public v. Even; Zb. Orz. 1979, s.2019;
Sprawa 65/81 Reina v. Landeskreditbank Baden Württemburg; Zb. Orz. 1982, s.33;
F. prawo do nauki
Orzecznictwo:
Sprawa 39/86 Lair v. Universität Hannover; Zb. Orz. 1988, s.3161;
Sprawa 235/87 Matteucci v. Communauté Francais de Belgique; Zb. Orz.1988, s.5589;
H. Katalog praw przysługujących członkom rodzin pracowników najemnych
Podstawa prawna: Rozporządzenie 1612/68/EWG o swobodnym przepływie pracowników we
Wspólnocie; Dyrektywa Rady i Parlamentu 2004/38/WE o prawie obywateli Unii i członków ich
rodzin do swobodnego przemieszczania się i osiedlania na terytorium państw członkowskich,
zmieniająca rozporządzenie nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy nr 64/221, 68/360, 72/194, 73/148,
75/34, 75/35, 90/364, 90/365 i 93/96.
Orzecznictwo:
Sprawa 59/85 The Netherlands v. Ann Florence Reed; Zb.Orz. 1986, s.1283;
Sprawa 267/83 Diatta v. Land Berlin, Zb. Orz. 1985, s.567;
Sprawy połączone 389/87 i 390/87 Echternach i Moritz; Zb. Orz. 1989, s. 1723;
Sprawa C-308/89 Di Leo v. Land Berlin, Zb. Orz. 1990, s. I-4185;
4. Swobodny przepływ innych kategorii osób
Podstawa prawna: Dyrektywa Rady i Parlamentu 2004/38/WE o prawie obywateli Unii i członków
ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i osiedlania na terytorium państw członkowskich,
zmieniająca rozporządzenie nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy nr 64/221, 68/360, 72/194, 73/148,
75/34, 75/35, 90/364, 90/365 i 93/96; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 96/71/WE
dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług.
Orzecznictwo:
Sprawa C- 268/99 A.M. Jany i in. v. Staatssecretaris van Justitie; Zb.Orz. 2001, s.I- 8615
Sprawa 113/89 Rush Portuguesa Lda. V. Office National d’immigration; Zb.Orz. 1990, s.I-1417;
Sprawa C-445/03 Komisja v. Luksemburgowi; Zb.Orz. 2005, s.I-10191;
Sprawa C-244/04 Komisja v. Republice Federalnej Niemiec; Zb.Orz. 2006, s.I-885;
Sprawa C-168/04 Komisja v. Austrii; Zb.Orz. 2006, s. I- 9041;
5. Prawo do wzajemnego uznawania kwalifikacji
Podstawa prawna:
Dyrektywa Rady nr 89/48 dotycząca ogólnego systemu uznawania dyplomów szkolnictwa wyższego,
które sankcjonują kształcenie zawodowe trwające co najmniej trzy lata, Dz. Urz. nr L 19/16, 1989;
Dyrektywa Rady nr 92/51 dotycząca ogólnego systemu uznawania dyplomów uzupełniająca
dyrektywę Rady nr 89/48, Dz. Urz. L209, 1992;
Dyrektywa Rady nr 99/42 ustalająca mechanizm uznawania kwalifikacji w odniesieniu do aktywności
objętych dyrektywami w sprawie liberalizacji i środków przejściowych oraz uzupełniająca generalny
system uznawania kwalifikacji, Dz. Urz. L 201/77, 1999;
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2005/36 w sprawie uznawania kwalifikacji
zawodowych; Dz. Urz. L255/22, 2005;
Dyrektywa Rady nr 77/249 mająca na celu ułatwienie skutecznego korzystania przez prawników ze
swobody świadczenia usług, Dz. Urz. L78/17, 1977;
Dyrektywa Rady nr 98/5 dotycząca wykonywania zawodu prawnika, Dz. Urz. L 77/36, 1998;
Zalecenie Rady nr 89/49 dotyczące obywateli państw członkowskich, którzy uzyskali dyplom w
państwie trzecim, Dz.Urz. L 19/24, 1989.
Orzecznictwo:
Sprawa 71/76, Thieffry v. Conseil de l’Ordre des Avocats à la Cour de Paris, Zb Orz. 1977, s. 765;
Sprawa 222/86, UNECTEF v, Heylens, Zb.Orz. 1987, s. 4097;
Sprawa 340/89, Vlassopoulou v. Ministerstwo Sprawiedliwości, Zb. Orz. 1991, s. I-2357;
Sprawa C-19/92, Kraus v. Land Baden-Württemberg, Zb.Orz. 1993, s.I-1663;
Sprawa C-154/93, Tawil-Albertini v. Ministre des Affairs Sociales, Zb. Orz. 1994, s. I-451. TawilAlbertini,
Sprawa C—319/92, Haim v. Kassenzahnärtzliche Vereinigung Nordrhein, Zb. Orz. 1994, s. I-425.
Bibliografia:
M. Kożuch, Praktyka uznawania kwalifikacji zawodowych w państwach członkowskich Unii
Europejskiej ze szczególnym uwzględnieniem zawodów regulowanych, w: Implementacja prawa
integracji europejskiej w krajowych porządkach prawnych, red. C. Mik, Toruń 1998;
E. Skrzydło-Tefelska, Wykonywanie wolnych zawodów prawniczych w świetle orzecznictwa
Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, PiP 2000; J. Żuławski, Wykonywanie wolnych
zawodów a swoboda świadczenia usług w okresie przed i po uzyskaniu przez Polskę
członkostwa w Unii Europejskiej, „Radca Prawny” 1999, nr 1.
6. Ograniczenia w swobodnym przepływie osób
Orzecznictwo:
Sprawa149/79, Komisja v. Belgia, Zb. Orz. 1980, s. 3881;
Sprawa Komisja v. Belgia nr 2, Zb. Orz. 1982, s. 1845;
Sprawa, R. Rutilli v. MSW, Zb. Orz. 1975, s. 1219;
Sprawa 41/74, Y. Van Duyn v. Home Office, Zb. Orz. 1974, s. 1337.
Bibliografia:
J. Handoll, Free Mouvement of Persons in the UE, New York – Toronto – Brisbane – Singapur 1995;
P. Craig, G. de Burca, EC Law, Text, Cases, and Materials, Oxford 1995;D. Wyatt, A. Dashwood,
European Community Law, London 2000;M. Ahlt, Prawo europejskie, Warszawa 1998; Prawo Unii
Europejskiej. Prawo materialne i polityki, red. J. Barcza, Warszawa 2003; R. Streinz, Prawo
europejskie, Warszawa 2002;
7. Uregulowania zawarte w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2004/38
W dniu 29 kwietnia 2004 r. Rada wspólnie z Parlamentem Europejskim przyjęła
dyrektywę nr 2004/38 o prawie obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego
przemieszczania się i osiedlania na terytorium państw członkowskich, zmieniającą
rozporządzenie nr 1612/68 i uchylającą dyrektywy nr 64/221, 68/360, 72/194, 73/148, 75/34,
75/35, 90/364, 90/365 i 93/96. Państwa członkowskie miały dwa lata licząc od dnia
publikacji dyrektywy na wdrożenie jej postanowień do prawa krajowego.
Dyrektywa jest skierowana do wszystkich państw członkowskich.
Dyrektywa zawiera warunki dotyczące prawa swobodnego przemieszczania się i
pobytu obywateli UE i członków ich rodzin na terytorium państw członkowskich oraz
ograniczeń nałożonych na to prawo na podstawie porządku publicznego, bezpieczeństwa
publicznego i zdrowia publicznego.
Podstawa prawna:
Dyrektywa Rady i Parlamentu nr 2004/38 o prawie obywateli Unii i członków ich rodzin do
swobodnego przemieszczania się i osiedlania na terytorium państw członkowskich, zmieniająca
rozporządzenie nr 1612/68 i uchylająca dyrektywy nr 64/221, 68/360, 72/194, 73/148, 75/34, 75/35,
90/364, 90/365 i 93/96, Dz. Urz. L 158/77, 2004.
Rozporządzenie nr 539/2001, dotyczące państw trzecich, których obywatele muszą posiadać wizy przy
przekraczaniu granic zewnętrznych i tych, których obywatele nie są poddani temu wymogowi, Dz.
Urz. L081/1, 2001.
8. Uregulowania zawarte w Traktacie Akcesyjnym
Procedura stosowania okresów przejściowych w odniesieniu do zasady swobodnego
przepływu osób
W związku z przyjęciem Polski do UE w dniu 1 maja 2004 r. także obywatele Polski
będą mogli skorzystać z prawa swobodnego przepływu osób. Nie nastąpi to jednak od razu.
Uregulowania dotyczące swobodnego przepływu osób znalazły się w załączniku XII: Wykaz,
o którym mowa w artykule 24 Aktu Przystąpienia: Polska, do Aktu dotyczącego warunków
przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki
Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej
Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w Traktatach
stanowiących podstawę Unii Europejskiej.
Polska została objęta okresem przejściowym w odniesieniu do zasady swobodnego
przepływu pracowników.
Restrykcje wprowadzono w celu niedopuszczenia do zakłóceń na rynkach pracy w
dotychczasowych państwach członkowskich UE. Państwa te obawiały się zwiększonego
napływu pracowników z nowo wstępujących państw Europy Środkowej i Wschodniej.
Restrykcje będą stopniowo znoszone i wówczas obywatele polscy na równi z obywatelami
dotychczasowych państw członkowskich staną się pełnoprawnymi podmiotami prawa do
zatrudnienia na obszarze całej UE.
Obecnie obowiązujące zasady dotyczące wprowadzenia okresu przejściowego opierają
się na tzw. modelu 2+3+2 i są następujące:
- od dnia przystąpienia Polski do UE, tj. od 1 maja 2004 r., dotychczasowe państwa
członkowskie UE mają prawo, na gruncie przepisów krajowych lub umów
dwustronnych, umożliwić obywatelom Polski łatwiejszy dostęp do swoich rynków
pracy, włączając w to ich pełne otwarcie;
- jeśli po dwóch latach stosowania uregulowań przejściowych dotychczasowe państwa
członkowskie uznają, że ich obowiązywanie przez kolejne trzy lata jest zasadne, będą
mogły to uczynić po uprzednim powiadomieniu Komisji, w przypadku braku takiej
notyfikacji następuje pełne otwarcie rynku pracy;
- po upływie pięciu lat rynki pracy dotychczasowych państw członkowskich powinny
otworzyć się dla obywateli polskich, jeśli jednak okaże się, że nadal istnieją przesłanki
do dalszego utrzymywania ograniczeń (takimi przesłankami mogą okazać się poważne
zakłócenia na rynkach pracy lub uzasadnione ryzyko ich wystąpienia), to
poszczególne państwa, po przedstawieniu analiz potwierdzających ich zastrzeżenia
będą mogły utrzymać ograniczenia przez kolejne dwa lata;
Oznacza to, że najpóźniej po upływie siedmiu lat od momentu przystąpienia Polski
do UE obywatele polscy będą korzystali z prawa swobodnego przepływu pracowników w
pełnym jego zakresie.
Przed upływem drugiego roku członkostwa Polski w UE Komisja przygotuje raport,
skierowany do Rady, w którym zawarta zostanie analiza funkcjonowania uregulowań
przejściowych. Polska także może z własnej inicjatywy poprosić Komisję o dodatkowy raport
dotyczący tej kwestii. W obu przypadkach dotychczasowe państwa członkowskie muszą
ustosunkować się do sprawy dotyczącej dostępu obywateli polskich do ich rynków pracy.
Te państwa członkowskie, które otworzyły swoje rynki pracy dla obywateli polskich,
do końca siedmioletniego okresu następującego po dniu przystąpienia Polski do UE, mogą w
przypadku gdy wystąpią zakłócenia na tych rynkach stanowiące poważne zagrożenie dla
poziomu życia lub poziomu zatrudnienia w danym regionie lub zawodzie podjąć następujące
działania:
1) poinformować o tym Komisję i pozostałe państwa członkowskie oraz przekazać im
szczegółowe informacje;
2) wystąpić do Komisji na podstawie tych informacji o stwierdzenie, iż otwarcie rynku
pracy zostanie częściowo lub całkowicie zawieszone, w celu unormowania sytuacji w
danym regionie lub zawodzie;
3) w nagłych i wyjątkowych przypadkach zawiesić otwarcie rynku pracy, po czym
notyfikować to „ex post” wraz z uzasadnieniem do Komisji.
W pierwszych dwóch przypadkach Komisja w terminie dwóch tygodni od otrzymania
wniosku podejmuje decyzję o zawieszeniu, jego okresie trwania i zakresie i notyfikuje Radzie
podjęcie takiej decyzji. W ciągu dwóch tygodni od daty podjęcia decyzji przez Komisję każde
państwo członkowskie ma prawo wystąpić do Rady o unieważnienie lub zmianę tej decyzji.
Rada, w ciągu dwóch tygodni, stanowi o takim wniosku większością kwalifikowaną.
Podstawa prawna:
Traktat Akcesyjny z dnia 16 kwietnia 2003 r.;
Akt dotyczący warunków przystąpienia Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki
Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty,
Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej oraz dostosowań w Traktatach
stanowiących podstawę Unii Europejskiej;
Załącznik XII: Wykaz, o którym mowa w artykule 24 Aktu Przystąpienia: Polska;
Rozporządzenie nr 1612/68; o swobodnym przepływie pracowników we Wspólnocie, Dz. Urz. L
257/2, 1968;
Bibliografia:
Członkostwo Polski w Unii Europejskiej – na jakich zasadach?; Publikacje UKIE; Raporty i analizy;
Warszawa 2003; A. Łazowski, S. Yosifova, Bulgaria, (w:) The European Union and Its Neighbours. A
Legal Appraisal of the EU’s Policies of Stabilisation, Partnership and Integration, red. S. Blockmans,
A. Łazowski, The Hague 2006.