Pieniądz to powszechnie akceptowany środek wymiany dóbr i usług

Pieniądz to powszechnie akceptowany środek wymiany dóbr i usług oraz miernik ich
wartości, także środek tezauryzacji oraz środek zwalniania ze zobowiązań, może nim być
cokolwiek, co jest będzie akceptowane przy płatnościach za dobra i usługi.
Cechy pieniądza:
- poręczność
- stabilność
- trwałość
- jednolitość
- podzielność
- rozpoznawalność
Funkcje pieniądza
Pieniądz pełni w systemie gospodarczym kilka ważnych funkcji. Jest przede wszystkim
miernikiem wartości towarów oraz środkiem, umożliwiającym dokonywanie jakichkolwiek
transakcji. Jest też środkiem płatniczym, może być używany do gromadzenia oszczędności,
wreszcie może ułatwiać wymianę międzynarodową.
Główne funkcje pieniądza to:
środek wymiany – pieniądz pośredniczy w akcie kupna-sprzedaży towaru
miernik wartości - za pomocą pieniędzy łatwo mierzyć wartość nabytych rzeczy
środek płatniczy – umożliwia spłatę wszelkiego rodzaju długów i zobowiązań, jest
miernikiem długów
środek tezauryzacji (gromadzenia pieniędzy) – łatwo się przechowuje, nie traci
wartości
środek rozliczeń międzynarodowych
Rodzaje pieniądza
W nowoczesnej gospodarce występują następujące formy pieniądza:
zdawkowy (zwany bilonem),
papierowy,
bankowy (zwany bezgotówkowym),
pieniądz międzynarodowy
pieniądz elektroniczny.
System pieniężny
System pieniężny, to ogół norm prawnych, reguł i zasad organizacyjnych dotyczących emisji
i kreacji pieniądza oraz regulacji i kontroli jego obiegu. Głównymi elementami współczesnego
systemu pieniężnego są: ustalenia jednostki pieniężnej będącej prawnym środkiem
płatniczym na obszarze danego kraju, określenie jej wartości (parytet walutowy),
sformułowanie zasad emisji banknotów i bilonów oraz kreacji pieniądza bezgotówkowego, a
także wskazanie organów uprawnionych i odpowiedzialnych za regulację i kontrolę obiegu
pieniężnego.
System walutowy
System walutowy to zespół norm prawnych, reguł, zasad i zwyczajów określających warunki
i regulujących sposoby funkcjonowania pieniądza w transakcjach międzynarodowych.
Wyróżnia się krajowe (narodowe) systemy walutowe oraz między narodowy system
walutowy.
Rynek pieniężny
Rynek pieniężny – segment rynku kapitałowego, na którym dokonywane są transakcje, gdzie
kupujący i sprzedający realizują interesy rozliczane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej
o okresie zapadalności do jednego roku.
Teorie pieniądza
Ilościowa teoria pieniądza podkreśla związek między ilością pieniądza w obiegu a
poziomem cen. Powstała u progu czasów nowożytnych pod wpływem doświadczenia, jakim
był wzrost cen w Europie, wywołany napływem kruszców z Ameryki; jej zwolennikiem byli
m.in. B. Davanzati (1529-1606), D. Hume (1711-76) i D. Ricardo (1772-1823).
Teoria ilościowa była poddana ostrej krytyce w okresie wielkiego kryzysu
gospodarczego 1929-33; powrót do niej dokonał się w lata 70. w postaci monetaryzmu,
którego głównym teoretykiem jest M. Friedman.
Dochodowa teoria pieniądza, traktowana niekiedy jako przeciwieństwo teorii
ilościowej, nie stanowi zwartej, alternatywnej koncepcji. Za jej twórcę uznawany jest T.
Tooke (1774-1858), który rozumiał dochód jako iloczyn produkcji i poziomu cen. Zdaniem K.
Wicksella (1851-1926) ogólny poziom cen jest wynikiem przeciwstawienia strumienia dóbr
strumieniowi dochodów. J.M. Keynes (1883-1946) dostrzegł role czynników związanych z
produkcją, które są w stanie zakłócić prostą zależność między poziomem cen a ilością
pieniądza w obiegu. Zauważył on, że pewna część pieniądza znajdującego się w obiegu nie
jest zużywana na zakup dóbr, lecz tezauryzowana, w związku z czym jest możliwe
wystąpienie w gospodarce niedostatecznego popytu.
Teoria
dochodowa
stanowi
teoretycznie
zaplecze
interwencjonalizmu
gospodarczego i prowadzi do pro inflacyjnej polityki monetarnej; niekiedy teoria keynsowska
jest wyróżniana jako trzecia, równorzędna wobec teorii ilościowej i dochodowej.
Zmiany wartości pieniądza
Pieniądz znajdujący się w obiegu zmienia swoją wartość, w zależności od wielu czynników
rynkowych. Główne procesy, które charakteryzują zmiany wartości pieniądza to:
- Aprecjacja - wzrost siły nabywczej pieniądza krajowego. Wzrost jego wartości
w stosunku do innych walut.
- Deprecjacja - spadek siły nabywczej pieniądza krajowego oraz spadek jego
wartości w stosunku do innych walut następuje zwykle w skutek inflacji.
Denominacja - reforma pieniężna, polegająca na zastąpieniu dotychczasowej
waluty narodowej nową, bez ingerencji w kurs walutowy. Denominacja
zazwyczaj wynika z wysokiej inflacji, jaką wcześniej doświadczyła gospodarka
danego państwa - i ma sens w momencie kiedy inflacja jest już opanowana
przez bank centralny
- Dewaluacja - oficjalne zmniejszenie wartości pieniądza krajowego w stosunku
do innych walut przez rząd. Celem jest wzrost opłacalności eksportu.
- Inflacja - proces ciągłego wzrostu ogólnego poziomu cen rynkowych w danym
okresie czasu (dekady kwartalne, typowym okresem jest rok), najczęściej
spowodowany tym, że globalny popyty w gospodarce przewyższa podaż.
- Deflacja - wzrost wartości pieniądza w czasie - z czasem można za daną ilość
pieniędzy kupić coraz więcej towarów i usług, ciągły spadek poziomu cen.
Zmniejszenie ilości pieniędzy w obiegu, które prowadzi do powstania nadwyżki
globalnej podaży rynkowej nad efektywnym popytem i powoduje spadek cen i
zatrudnienia.
Historia pieniądza
W kulturach pierwotnych pojęcie pieniądza jako osobnego środka płatniczego nie istniało.
Podstawowym sposobem nabywania dóbr był barter. Ponieważ bezpośrednia wymiana towaru na
towar była uciążliwa, niektóre towary powszechnego użytku (zwłaszcza te które były podzielne, trwałe,
jednorodne i rzadko występujące) zaczęły pełnić rolę pieniądza np. muszle, sól, kamienie, skóry, futra,
kawałki tkanin czy bydło.
W kolejnym etapie rolę pieniądza pełniły metale nieszlachetne (brąz, miedź, żelazo), a później także
szlachetne (srebro, złoto). Początkowo kawałki metalu za każdym razem były ważone (pieniądz
ważony), później dla wygody zaczęto stosować sztabki bądź sztuki danego metalu o określonej wadze
(pieniądz odliczany). W rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej niepodważalną rolę odegrali
Fenicjanie. Ich miasta: Ugaryt, Byblos, Sydon i Tyr to symbole bogactwa, którego źródłem był handel
prowadzony niemal ze wszystkimi państwami ówczesnego świata. Fenicjanie pierwsi stworzyli
namiastki bezgotówkowych form rozliczeń w postaci uwierzytelnionych tabliczek służących do
dokonywania operacji finansowych. jako jedni z pierwszych na świecie opanowali wytop i produkcję
wyrobów z brązu, co dało podstawy do przypuszczeń, że to oni byli wynalazcami monet. Jednak
dzisiejszy stan wiedzy nie potwierdza tej tezy, najstarsze bowiem znalezisko, pochodząca z VII wieku
p.n.e. bryłka elektronu (w starożytności nazywano tak stop złota i srebra), opatrzony jest stemplem
złotnika z Efezu. Gdy pojawiły się takie prywatne pramonety, już tylko krok dzielił ludzi od
wprowadzenia na rynek pieniędzy bitych przez władze państwowe. Monetę wynaleziono prawie
jednocześnie w VII w. p.n.e. w kręgu cywilizacji greckiej: w Lidii, położonej na zachodnich wybrzeżach
Azji Mniejszej (dziś Turcji), oraz w Argolidzie (Peloponez), państwie Fejdona, do którego należała też
bogata w pokłady srebra wyspa Egina. Herodot (ok. 485 - ok. 425 p.n.e.), od jego imienia nazwane
gygadami. Lidyjskie monety z VII i VI wieku p.n.e. są wykonane z elektronu, po jednej stronie widać na
nich wizerunki byka i lwa, a po drugiej kwadratowe wgłębienie spowodowane niedoskonałą jeszcze
techniką bicia. Natomiast w Argolidzie używano monet srebrnych. Miały one wybity symbol
państwowy, którym był żółw morski (zwierzę poświęcone bogini Afrodycie), a kształtem przypominały
spłaszczoną baryłkę.