Prawo narodów do samostanowienia * konfrontacja z rzeczywisto*ci

PRAWO NARODÓW DO
SAMOSTANOWIENIA –
KONFRONTACJA
Z RZECZYWISTOŚCIĄ
SYTUACJA BEZPAŃSTWOWCA
NA BLISKIM WSCHODZIE
A MIĘDZYNARODOWE
STANDARDY OCHRONY PRAW
CZŁOWIEKA
I
PRAWO NARODÓW DO
SAMOSTANOWIENIA –
KONFRONTACJA
Z RZECZYWISTOŚCIĄ:
KURDYSTAN
PRAWO DO SAMOSTANOWIENIA
A r t. 1 . Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich
i Politycznych ( z 16 grudnia 1966r.)
1.
2.
Wszystkie narody mają prawo do samostanowienia. Z mocy tego
prawa swobodnie określają one swój status polityczny i swobodnie
zapewniają swój rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny.
Wszystkie narody mogą swobodnie rozporządzać dla swoich celów
swymi bogactwami i zasobami naturalnymi bez uszczerbku dla
jakichkolwiek zobowiązań wynikających z międzynarodowej
współpracy gospodarczej, opar tej na zasadzie wzajemnych korzyści,
oraz z prawa międzynarodowego . W żadnym przypadku nie można
pozbawiać narodu jego własnych środków egzystencji .
3. Państwa-Strony niniejszego Paktu, włącznie z Państwami
odpowiedzialnymi za administrację ter ytoriów niesamodzielnych i
ter ytoriów powierniczych, będą popierały realizację prawa do
samostanowienia i będą szanowały to prawo zgodnie z
postanowieniami Kar ty Narodów Zjednoczonych.
Ar t. 1. ust. 2 Kar ty Narodów Zjednoczonych [cele Organizacji
Narodów Zjednoczonych]
„Rozwijać przyjazne stosunki między narodami, oparte
na poszanowaniu zasady równouprawnienia
i samostanowienia narodów,
i stosować inne odpowiednie środki dla wzmocnienia
powszechnego pokoju”
ZASADA SAMOSTANOWIENIA NARODÓW
( SE L F - DE TERM I NATI ON)
 ASPEKT ZEWNĘTRZNY
 ASPEKT WEWNĘTRZNY
Niezależne określenie
statusu państwa:
• utworzenie nowego
państwa
• połączenie się
z państwem już
istniejącym
• pozostanie w ramach
istniejącego państwa
 Swobodne określenie
statusu politycznego
Swobodne określenie
statusu społecznego
i kulturalnego
Swobodne określenie
statusu gospodarczego
PRAWO NARODÓW
DO SAMOSTANOWIENIA
 Główne założenia: przyznanie każdemu narodowi prawa
do samodzielnego decydowania o swoich losach,
o państwie i jego kształcie, czy o stosunkach z innymi
państwami,
 Zaliczane jest do praw III generacji (prawa kolektywne,
solidarnościowe),
 Urzeczywistnione głównie w trakcie procesu dekolonizacji
w 2 poł. XX w.,
 Należy do „soft law” – nie można go dochodzić drogą
sądową,
 Rezolucja ZO ONZ uznała je za FUNDAMENTALNE PRAWO
CZŁOWIEKA (fakt jego nieprzestrzegania sprowadza się w
istocie do łamania praw człowiek i jego wolności).
Tak więc, jeśli chcemy zrozumieć
znaczenie samookreślenia narodów,
nie bawiąc się w definicje
prawnicze, nie "fabrykując"
abstrakcyjnych określeń, lecz
rozważając historyczno-ekonomiczne
warunki ruchów narodowych, to
niechybnie dojdziemy do wniosku
następującego: przez
samookreślenie narodów rozumie
się państwowe ich oderwanie się od
zespołów obconarodowych, rozumie
się utworzenie samodzielnego
państwa narodowego.
Włodzimierz Lenin
POWSTANIE PAŃSTWA
 Ma głównie charakter pozaprawny,
 Skumulowanie procesów politycznych, historycznych i
socjologicznych,
 Wymóg uznania przez inne państwa, aby mogło w pełni
funkcjonować na arenie międzynarodowej, być stroną
traktatów, zaciągać zobowiązania, itp.
KURDOWIE
 Lud indoeuropejski pozbawiony własnej
państwowości, który silnie działa na
rzecz separacji swojego narodu. Jego
populację szacuje się na ok. 25 mln
ludzi rozsianych po całym świecie.
Posługują się językiem kurdyjskim,
zajmują się głównie uprawą zbóż oraz
pasterstwem. Ich ojczyzna – Kurdystan
stanowiła przedmiot wiekowej
rywalizacji persko – tureckiej.
Wszystkie państwa, na terytoriach
których żyją Kurdowie od czasu do czasu
wysuwają kwestię kurdyjską w sporach z
sąsiadami, lecz żadne z nich nie uznaje
jakiejkolwiek możliwości przyznania im
niepodległego bytu.
„PROBLEM KURDYJSKI”
KURDOWIE W IRAKU
 Liczne powstania, to w latach 1961 -1970 zakończyło się przyznaniem
autonomii, jednak wkrótce na tle konfliktu roponośnego doszło do
kolejnego powstania, kr wawo stłumionego przez władze Bagdadu i
Saddama Husajna.
 Prowadzono planową i systematyczną eksterminację ludności
kurdyjskie, wykorzystywano nawet przeciwko nim broń chemiczną
(plan Anfal).
 Po przegranej przez Irak wojnie o Kuwejt w 1991r. wybuchło kolejne
powstanie, zginęło ok . 60 tys. ludzi, a ponad 1 ,5 mln Kurdów uciekło do
krajów sąsiednich .
OBECNIE:
Po wielu kr wawych wojnach Kurdowie w Iraku otrzymali autonomie, która
funkcjonuje jak odrębne państwo, ale nie ma znaczenia na arenie
międzynarodowej, a na mapach nie jest zaznaczone jako odrębne
ter ytorium.
 Autonomiczny rejon Kurdystan, zagwarantowany z Konstytucji Iraku.
 Kurdowie mają własne wojsko ( Peshmerga).
 Uzależnienie finansowe od władz centralnych.
KURDOWIE W TURCJI
 Kurdowie stanowią w Turcji ok. 1/5 całej populacji, w
traktacie pokojowym państw ententy z Turcją w 1920r.
Przewidziano powstanie autonomicznego Kurdystanu, tak się
jednak nie stało. Turcy prowadzą politykę asymilacji ludności
kurdyjskiej, co było przyczyną licznych powstań i akcji
terrorystycznych tłumione. Kurdowie nazwani zostali „Turkami
górskimi”, zabroniono im posługiwania się własnym językiem,
a za jakikolwiek przejaw kultury karano ich sądownie.
 W 1978r. Powstała komunistyczna Partia Pracujących
Kurdystanu działająca, która do 2000r. prowadziła walki
zbrojne na rzecz niepodległości Kurdystanu. Następnie
ogłosiła że będzie rzecznikiem praw Kurdów „w ramach pokoju
i demokratyzacji” (zmiana nazwy na KADEK). Działania zbrojne
jednakże nie ustały, choć argumentowane były samoobroną.
 Wobec starań o członkostwo w Unii Europejskiej Turcja
złagodziła nieco swoją politykę wobec Kurdów.
 W 2002r. Parlament turecki zalegalizował audycje radiowe i
telewizyjne w języku kurdyjskim i zezwolił na nauczanie tego
języka.
 Zmiany te wprowadzane są jednak pozornie, nadal aresztuje
się osoby podejrzane o działania separatystyczne, konstytucja
Turcji nie wymienia Kurdów jako mniejszości narodowej.
II
SYTUACJA
BEZPAŃSTWOWCA NA
BLISKIM WSCHODZIE
A MIĘDZYNARODOWE
STANDARDY OCHRONY
PRAW CZŁOWIEKA
SY TUACJA BEZPAŃSTWOWCÓW








Brak „Prawa do posiadania praw”
Brak węzła prawnego pomiędzy jednostką a państwem
Brak funkcji ochronnej
Brak pełni praw zapewnianych przez państwo – niektóre
prawa są bowiem zastrzeżone wyłącznie dla obywateli
Często celowa marginalizacja i dyskryminacja całych grup
społecznych
12 milionów bezpaństwowców na świecie
Demonstracje
bezpaństwowców
na
całym
świecie
np. Kuwejt 2011r.
Na Bliskim Wschodzie sytuacja bezpaństwowców będzie
miała bezpośredni wpływ na stabilizacje lub zaognienie
sytuacji w regionie
TEMAT YKA ART YKUŁU
 główne przyczyny bezpaństwowości w państwach
regionu
 charakterystyka poszczególnych
problemem grup
dotkniętych
tym
 kwestia
prawnomiędzynarodowych
zobowiązań
państw Bliskiego Wschodu w odniesieniu do ochrony
praw bezpaństwowców na ich terytoriach
PRZYCZYNY BEZPAŃSTWOWOŚCI
Przyczyny generalne
 celowe wykluczenie całych
grup - zmiana prawa i polityki
władz
 długotrwały wyjazd z kraju
 małżeństwo
 zrzeczenie się obywatelstwa
 zmiana granic
 sukcesja państwa
 dziedziczenie „po rodzicach”
Przyczyny bezpaństwowości
największych grup społecznych
na Bliskim Wschodzie
 zjawisko sukcesji państw
i kształt przyjętych przez
nowopowstałe państwa ustaw
o obywatelstwie
 brak akceptacji dla granic
i państwowości przez samych
zainteresowanych –
nierejestrowanie urodzeń,
niedocenianie obywatelstwa,
niechęć do władz
 celowa polityka państw
prowadząca do wykluczenia
grup społecznych
Celowa polityka państwa
wykluczająca grupy społeczne z grona
obywateli
 Katar 2004-2005r. – 6000 członków
plemienia Al Murrra jako nielojalni wobec
państwa
 Liban 1932r. – celowo pominął Beduinów
w cenzusie ludności
 Libia 2007r. – członkowie plemienia Tabu
oskarżeni o sympatyzowanie z władzami
Czadu
 Kuwejt – władze chcą zachować sunnicką
większość i nie przyznają obywatelstwa
szyitom
 sytuacja Palestyńczyków w całym regionie
– Państwa Ligii Arabskiej podpisały
protokół z Casablanki o traktowaniu
uchodźców palestyńskich
z 1965r.
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
O BEZPAŃSTWOWOŚCI
 A r t y k u ł 1 5 P o w s z e c h n e j D e k l a r a c j i P r a w C z ł o w i e k a 1 9 4 8 r.
1.
Ka ż d y c z ł ow i e k m a p r awo d o p o s i a d a n i a o by wa te l s t w a .
2.
N i e wo l n o n i ko g o p o z b aw i a ć s a m owo l n i e o by wa te l s t w a a n i n i ko m u o d m aw i a ć p r awa d o
z m i a ny o by wa te l s t wa .
 Ko n w e n c j a O N Z z 1 9 5 4 r. w s p r a w i e s t a t u s u o s ó b b e z p r z y n a l e ż n o ś c i p a ń s t w o w e j r e g u l a c j a i p o p r awa s t a t u s u b e z p a ń s t w o wc ó w
 Ko n w e n c j a O N Z z 1 9 61 r. o o g r a n i c z e n i u b e z p a ń s t w o w o ś c i - z a p o b i e g a n i u n o w y m
p r z y p a d ko m b e z p a ń s t w o wo ś c i , w s z c z e g ó l n o ś c i z o b ow i ą z u j ą c p a ń s t wa - s t r o ny d o
n a d awa n i a o by wa t e l s t w a w s z y s t k i m o s o b o m u r o d z o ny m n a i c h te r y to r i u m
I n n e r e g u l a c j e d ot yc z ą c e te m a t u - s y g n owa n e p r z e z w s z y s t k i e p a ń s t wa B l i s k i e g o W s c h o d u
 Ko n w e n c j a o p r a w a c h d z i e c k a z 1 9 8 9 r.
 Ko n w e n c j i w s p r a w i e l i k w i d a c j i w s z e l k i c h f o r m d y s k r y m i n a c j i ko b i e t z 1 97 9 r.
 Ko n w e n c j i w s p r a w i e l i k w i d a c j i w s z e l k i c h f o r m d y s k r y m i n a c j i r a s o w e j z 1 9 6 51 r.
 P a k t P r a w O b y w a t e l s k i c h i P o l i t y c z ny c h z 1 9 6 6 r. ( b e z A r a b i i S a u d y j s k i e j , O m a n u , Ka t a r u
i Z j e d n o c z o nyc h E m i r a t ó w A r a b s k i c h )
U c h o d ź c y a b e z p a ń s t w o w c y – z n a c z n i e m n i e j s y g n a t a r i u s z y ko nwe n c j i o b e z p a ń s t w o w c a c h ,
b a r d z i e j s ko m p l i kow a n a s y t u a c j a
REGIONALNE I KRAJOWE
NORMY PRAWNE
 Konwencja ZO ONZ o obywatelstwie kobiet zamężnych z 1957r. prawo do obywatelstwa oraz prawo do niepozbawiania
obywatelstwa, akt urodzenia dla każdego dziecka
 Arabska Karta Praw Człowieka z 1994 r. – prawo do
obywatelstwa
 Afrykańska Karta Praw i dobrobytu dziecka z 1990 r. gwarantuje z prawo każdego dziecka do obywatelstwa i nakłada
na państwa-strony obowiązek stworzenia gwarancji, że dzieci nie
staną się bezpaństwowcami od urodzenia
 Pakt praw dziecka w Islamie Organizacji Konferencji Islamskiej
z 2005 r.
 Konstytucja Egiptu - zawiera zakaz dyskryminacji i zapewnia
dostęp do obywatelstwa niezalenie od wyznania
 Irak i Jemen w swych konstytucjach posiadają zakazy odbierania
obywatelstwa osobom, które nabyły je przez urodzenie
 Problem
charakteru
„politycznych
deklaracji”
wszystkich
wymienionych wyżej dokumentów zatem – brak działającego
systemu ochrony praw bezpaństwowców
KIM SĄ BEZPAŃSTWOWCY NA BLISKIM
WSCHODZIE?
 B ED UINI – t ra dyc yjnie ko czowni cz y t r y b ż ycia je dna k te ra z jes t to 1 -2 % z nic h ,
pr z y wią zanie nie do pańs t wa i w ła dzy le c z do plemienia i ro dziny i w z wiąz ku
z t y m n i e re j est ruj ą uro dz e ń , s pyc h a ni pr z e z w ła dz e n a m a rg ines
 ROH INGYA – po c ho dzą z Birmy g dzie są pr ześla dowani ( wg . danyc h ONZ
naj ba rdziej prześla dowana mniejszoś ć na św i cie), dysk r yminowana mniejszoś ć
m uz ułm a ńska, uc i e kają z k ra j u i n i e m a j ą s z a n s n a n a t ura liz ację
 B ID UN I – dos łownie „ bez o by wa tels t wa” , naj większe skupiska z naj dują się
w Kuwej cie , Bah rajnie, Zje dno c zonyc h Emi ra t ac h Ara bskic h , Ka t a rze i Ara bii
Sa udyjskiej , li cz ne demons t rac je w o bronie ic h praw, Kuwej t po d ic h presją
z g o dz ił s i ę w y dawa n ie B i dun o m a k t ó w uro dz e n i a, ś l ubu i z g o n u
 PALE ST Y Ń CZYCY – najlic zniejsi uc ho dź cy na świe cie , w w iększoś ci ró wnież
be z pa ńst wowcy, na po ds t . P roto ko łu z Casablanki w y daje im się dokumen t y
po dró ż y a l e be z o by wa te l st wa
 K URDOWIE – około 300 t ysięcy w Sy rii i Li banie , c elowo os ka rżani prz ez w ła dze
Sy ri i o s z pi e gost wo n a r z e c z Turc j i i po z baw i ani o by wa te lst wa
Beduiński pasterz z Syrii
Rodzina ludu Rohingya i ich warunki
mieszkaniowe w Iranie
Flaga ludu Rohingya
DYSKRYMINACJA KOBIET
A BEZPAŃSTWOWŚĆ








Pomimo konwencji prawa kobiet nie są respektowane
Dotyka to również kwestii obywatelstwa
Dzieci w większości „dziedziczą” obywatelstwo ojca
Kobieta nie może przekazać dzieciom własnego obywatelstwa
w wypadku małżeństwa z bezpaństwowcem
Konsekwencje
–
bezpaństwowe
dzieci,
utrudniony
albo
niemożliwy dostęp do edukacji, opieki społecznej, rynku pracy,
opieki medycznej, ostracyzm społeczny, patologie w rodzinie
i rozpad małżeństw, celowe rozwody by dzieci otrzymały
obywatelstwo
Trudności również w przypadku małżeństw z obywatelami innego
kraju czy dzieci, których ojciec jest nieznany
Szacunkowo – problem dotyczy aż 40 tysięcy dzieci
Dzieci takie nie mają możliwości zmiany swojego statusu przez
całe życie
Detencja i wydalenie
 Pomimo
związku
z
krajem,
bezpaństwowcy mogą ulec detencji
lub
nawet
przymusowemu
wydaleniu z kraju
 Konsekwencja
–
opuszczenie
własnego kraju i problemy tej samej
natury w innym kraju
 Prawo
powrotu
do
kraju
–
utrudnione ponieważ nie mają
dokumentów i paszportów, trudno
im nawet z własnego kraju wyjechać
SY TUACJA MIESZKANIOWA
 Prawo do zakupu i własności nieruchomości dla
cudzoziemców, nie dla bezpaństwowców
 Liban – zakaz nabywania i własności nieruchomości
 Katar – mogą wyłącznie w dwóch wydzielonych
obszarach, w 2004-2005r. odcięto prąd i wodę
w mieszkaniach plemienia Al Murra pozbawionego
masowo obywatelstwa
 Syria, Kuwejt – ograniczenia we własności i dziedziczeniu
nieruchomości lecz ci, którzy nielegalnie taką posiadają
muszą i tak płacić podatek od nieruchomości
 Kuwejt – Beduni nie mogą również nic wynajmować
RYNEK PRACY, EDUKACJA, ZDROWIE,
ŻYCIE RODZINNE
 PRACA - Zamknięty lub ograniczony dostęp do pracy
w sektorze publicznym i w wyspecjalizowanych zawodach
np. lekarz, prawnik, inżynier nawet bez formalnych zakazów
prawnych
 PRACA - Nie mogą prowadzić działalności gospodarczej,
zarejestrować samochodu, otworzyć konta w banku, uzyskać
prawa jazdy
 NAUKA I ZDROWIE - Ograniczony (np. tylko gimnazja) lub
całkowicie zamknięty dostęp do edukacji i wszelkich instytucji
państwowych a czasem nawet formalny zakaz (wobec
plemienia Tabu w Libii)
 RODZINA – utrudniona rejestracja małżeństwa np. poprzez
konieczność uzyskania na nie zgody w ministerstwie
PODSUMOWANIE
 Celowa polityka władz prowadząca do bezpaństwowości
 Duże zagrożenie dla regionu i dążenia do demokratyzacji
z uwagi na ilość bezpaństwowców
 Korelacja
pomiędzy
dyskryminacją
kobiet
–
bezpaństwowością w kontekście narodzin dzieci
 Znaczne utrudnienie życia dla mieszkańców pomimo ich
długoletniego zamieszkania, związku z państwem
zarówno historycznie jak i kulturowo oraz przy braku
chęci emigracji
 Społeczność międzynarodowa dostrzega konieczność
stworzenia działających mechanizmów ograniczających
obecny stan rzeczy i zapewniających prawa dla
bezpaństwowców
BIBLIOGRAFIA:
I część:
 K. Mer tuszka , Prawo narodów do samostanowieni a – konfrontacja
z rzeczywistośc ią : Kur dystan, Och rona Pr aw C złow ieka w wymiar ze
regiona lnym pod red. M. Marcinko , Kraków 201 2,
 http://www.mar xists .or g/polski/lenin/ 1914 /pr awonar/01.htm
 http://www.stosunkimie dzynarodowe .info/kr aj,Turcja ,prob lemy,Kur dowie
 Popularn a Encyklope dia Powszec h na, wyd. Pinnex , Kraków 1996,
II część:
 K . Pr z ybysławska, Sytuac ja bezpańs twowców na Bliskim Wschodzie
a międzynarodowe standar dy oc hrony p raw c złowieka, Ochrona Praw
Człowieka w wymiar ze regionalnym pod red. M. Marcinko , Kraków 201 2.
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ
Julita Zając
Anna Wójcik
Grupa 10 II SSP