GŁOWNE NURTY POLITYCZNE W EUROPIE W PIERWSZEJ
advertisement
GŁOWNE NURTY POLITYCZNE W EUROPIE W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX w. Europejskie przemiany Wielka Rewolucja Francuska i postępująca industrializacja spowodowały w Europie szereg przemian. Zmianie ulegała również mentalność ówczesnych Europejczyków. Efektem tych przeobrażeń było wykształcenie się nowych nurtów politycznych, takich jak liberalizm, konserwatyzm, nacjonalizm i socjalizm LIBERALIZM – – – – Doktryna - liber – wolny – filozoficzna i ekonomiczno – polityczna powstała w XVIII wieku. Uznawała wolność jednostki za źródło wszelkiego postępu. Teoretycy: B. Constant, A. Smith, J.S. Mill, A. Świętochowski. Myśl liberalizmu przyjmuje z doktryn prawa natury założenie o istnieniu obiektywnych, uniwersalnych praw człowieka. Podstawą liberalizmu są: wolność, indywidualizm, prywatna własność, służebna rola władzy. Monteskiusz Benjamin Constant Adam Smith John Locke LIBERALIZM •Wolność jednostki – zasady życia politycznego i gospodarczego powinny jak w najmniejszym stopniu ograniczać wolność jednostek • Swobody jednostki ograniczać może tylko wolność drugiego człowieka (wolność innych ludzi) • Człowiek ma prawo do samodzielnego kształtowania własnego życia i dążenia do szczęścia zdefiniowanego na swój sposób • Wolność słowa – gwarant chroniący przed nadużyciami władzy • Zatomizowane społeczeństwo – nadrzędność człowieka w stosunku do społeczeństwa • Jednostka przedsiębiorcza • Odrzucenie koncepcji państwa opiekuńczego • Państwo minimalne – silne, praworządne, ale ograniczone w swych prawach do pilnowania porządku i spokoju obywateli oraz zapewnienia ochrony uprawnień jednostki • Jak najmniej państwa w gospodarce • Hierarchiczna struktura społeczna – miejsce jednostki w społeczeństwie zależy od jej zaradności • Gospodarka wolnorynkowa, przejrzyste podatki John Stuart Mill KONSERWATYZM – • • Konserwatyzm – ideologia społeczno – polityczna uznająca za naczelne dobro „ stary porządek” społeczno – polityczny i cały system wartości z nim związany. Istniejąca rzeczywistość jest optymalna. Rozumny charakter dziejów, w które człowiek nie powinien ingerować. Zmiany społeczne dokonują się drogą ewolucji(Edmund Burke). Beniamin Disraeli – tchnął nowe życie w teorię konserwatyzmu. Uważał on reformy w państwie za konieczność, ale z pełnym uznaniem tradycji, historii i prawa. Dążenie do powolnych reform związanych z tradycją narodową, oparcie wyborów na cenzusie znacznie zbliżyło konserwatystów do liberałów. – Teoretycy : E. Burke, B. Disraeli. Termin powstał ok. 1818 r. ( pismo Chatteaubrianda „ Le Conservateur”) Edmund Burke Beniamin Disraelli Friedriech Hardenberg KONSERWATYZM – Postawa: • • • – Za naczelne wartości uznaje: • • • • • • – własność prywatną autorytet religii świętość rodziny szacunek dla tradycji uczciwą pracę przedsiębiorczość i aktywność Konserwatyści pierwszych lat XIX wieku bronili: • • • • • niechętna zmianom zachowawcza wroga liberalizmowi i wszelkim radykalnym rewolucyjnym zmianom atakowanego ustroju stanowego absolutyzmu przywilejów starego systemu wartości powoływali się na obiektywne prawa natury i religię – – Konserwatyści 2 poł XIX wieku dopuszczali ewolucyjne zmiany ale z uwzględnieniem tradycji Na gruncie ideologii konserwatywnej stali niemal wszyscy władcy europejscy i arystokracja. Pozostawali oni w przymierzu z Kościołem, któremu wyznaczali funkcje polityczne w państwie. SOCJALIZM • • • • • • Socjalizm był reakcją na teorie liberalne. O ile liberalizm opierał się na idei wolności człowieka i jego indywidualności, to socjalizm na równości ekonomicznej i współpracy między ludźmi( niekiedy nawet wymuszonej). Socjaliści chcieli doprowadzić do tego, by robotnicy w większym stopniu mogli korzystać z dobrobytu, który przyniosła industrializacja. Przekonanie, że robotnik jest wyzyskiwany przez kapitalistów i powinien z nimi walczyć legło u podstaw myśli socjalistycznej. Hasła sprawiedliwości społecznej doprowadziły do zakwestionowania swobody ekonomicznej, a nawet prawa wartości. Socjalizm utopijny – termin wprowadzony przez Marksa i Engelsa dla określenia nierealnych( utopijnych) koncepcji przebudowy społeczeństwa, rozwijanych w XVI – XIX wieku Pierwsze koncepcje utopijne – – – Tomasz Morus(1478-1535) w Utopii( gr. miejsce którego nie ma) opisał życie społeczeństwa nie znającego prywatnej własności, pieniędzy, służby wojskowej, w którym panuje równość. Tomaso Campanella(1568-1639) – w Państwie słońca przedstawił społeczeństwo ludzi wolnych, równych nie znających prywatnej własności Koncepcje socjalizmu agrarnego( G. Winstanley) – uspołecznienie ziemi, ludowładztwo SOCJALIZM • XIX wieczny socjalizm utopijny narodził się w okresie rozwijającego się szybko kapitalizmu – filantropijni ekonomiści i filozofowie usiłowali stworzyć teoretyczne podstawy ładu ekonomiczno – społecznego, likwidującego rażącą niesprawiedliwość i ujawnione sprzeczności i konflikty społeczne – Henry de Saint – Simon ( 1760-1825) • projektował powstanie społeczeństwa industrialistów( hierarchia pracy, zdolności i wiedzy) • Społeczeństwo w wizji Saint-Simona było bezkonfliktowe. Dzieliło się na 3 klasy: - naukowców (odpowiedzialnych za rozwój nauki, pracowali na rzecz pozostałych klas) - posiadających (mieli się zajmować finansowaniem naukowców, pełnili też rolę regulacyjną w społeczeństwie) - pozostałych (ich zadaniem była praca, mieli też respektować władzę) • Kolejnym klasom odpowiadały różne rodzaje władzy: - władza duchowa znajdowała się w rękach uczonych przyrodników, fizyków czy filologów oraz artystów tworzących akademię; odrzucał natomiast jako nieprzydatnych w tej dziedzinie prawników i filozofów - władza świecka - w rękach posiadaczy (przemysłowców), którzy są "z natury rzeczy kierownikami i przedstawicielami większości" - władza wybierania (mianowania) - w rękach wszystkich ludzi • żądał uspołecznienia środków produkcji • był przeciwnikiem anarchii kapitalistycznej, walki klasowej i rewolucji • przebudowa systemu przez przekonanie do niej arystokracji i kapitalistów • obowiązek pracy dla wszystkich • kontrola własności prywatnej przez państwo SOCJALIZM – Karol Fourier( 1772-1837) • krytykował istniejące stosunki społeczne, niesprawiedliwość i wolną konkurencję • postulował zakładanie falansterów ( organizacji spółdzielczych opartych na wspólnej pracy) • proponował dzielić wytworzony produkt wg pracy, kapitału i talentu • uważał, że zmiany prowadzić będą do zaniku państwa – Robert Owen ( 1771 – 1858) – pisarz socjalista, praktyk spółdzielczości robotniczej • prowadził we własnej fabryce eksperymenty w zakresie pracy i płacy • walczył o ustawodawstwo fabryczne • w USA założył osadę spółdzielczą, która zbankrutowała • opowiadał się za uspołecznieniem środków produkcji KOMUNIZM • „ socjalizm naukowy”, komunizm naukowy – Komunizm – ideologia społeczna głosząca: • Całkowitą równość socjalną wszystkich ludzi • Zbudowanie społeczeństwa bezklasowego, opartego na społecznej własności środków produkcji i równym podziale dóbr – Wersja komunizmu, stworzona przez Marksa i Engelsa, otrzymała podbudowę filozoficzną( heglizm) i ekonomiczną wywodzącą się z krytyki kapitalizmu( obalenie kapitalizmu w wyniku rewolucji proletariackiej i objęcie władzy przez klasę robotniczą – dyktatura proletariatu – Marks i Engels mieli ambicję wyjaśnienia wszystkich zjawisk społecznych i przyrodniczych Nacjonalizm • Józef Gobineau • Naród jako najdoskonalsza forma życia zbiorowego • Tradycja, język, kultura narodowa • Idea państwa narodowego • Idea solidaryzmu państwowego – silna wieź emocjonalna ze wspólnotą narodową • Egoizm narodowy – interesy danego narodu są nadrzędne w stosunku do wszystkich innych celów • Lojalność wobec swego narodu • Współpraca wszystkich grup społecznych dla dobra i interesu wspólnoty narodowej • Sprzeciw wobec internacjonalizmu (współpracy z innymi narodami)
