Meningokoki

PIERWSZY DZWONEK
Program edukacyjny opracowany w ramach Ogólnopolskiej Kampanii
Profilaktyki Zakażeń Meningokokowych „Nie! Dla meningokoków”
Kampania „Nie! Dla meningokoków”
Inicjator i organizator działań
Fundacja Aby żyć
Partnerzy
Państwowa Inspekcja Sanitarna
Polskie Towarzystwo Pediatryczne
Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek
Pediatrycznych
Instytut Matki i Dziecka
Rzecznik Praw Dziecka – Marek Michalak
Związek Powiatów Polskich
Stowarzyszenie Zdrowych Miast Polskich
Eksperci
Rada Ekspertów Kampanii
Prof. dr hab. n. med. Waleria Hryniewicz
Prof. dr hab. n. med. Ewa Bernatowska
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Radzikowski
Dr hab. n. med. Leszek Szenborn
Dr hab. n. med. Anna Skoczyńska
Dr n. med. Hanna Czajka
Dr n. med. Paweł Grzesiowski
Dr n. med. Ryszard Konior
Honorowy Patronat
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Zieliński
Meningokoki
Meningokoki (Neisseria meningitidis) to groźne bakterie wywołujące
niebezpieczne dla zdrowia i życia człowieka choroby.
Najpoważniejsze z nich to sepsa (posocznica) i zapalenie opon
mózgowo-rdzeniowych, określane jako Inwazyjna Choroba
Meningokokowa (IChM).
Meningokoki na śluzówce jamy nosowo-gardłowej
Drogi zakażenia, nosicielstwo
Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z osobą chorą lub
bezobjawowym nosicielem
Przenoszenie meningokoków odbywa się
podobnie, jak w przypadku wielu mniej groźnych
infekcji:
•
•
drogą kropelkową (podczas kaszlu lub
kichania),
przez kontakt bezpośredni (np. podczas
pocałunku).
Szacuje się, że u około 20-40% osób meningokoki bytują w jamie nosowogardłowej, nie powodując żadnych objawów ani dolegliwości.
Co czwarty nastolatek może być bezobjawowym nosicielem
Grupy szczególnie narażone
Na zakażenie meningokokami grupy C narażeni są wszyscy,
niezależnie od płci czy wieku
Jednak Inwazyjna Choroba Meningokokowa największe zagrożenie
stanowi dla:
• dzieci w wieku od 2 miesięcy do 5 lat
• młodzieży między 11. a 24. rokiem życia
• osób z niedoborem odporności bez względu na wiek
Zwiększone zagrożenie Inwazyjną Chorobą Meningokokową pojawia
się w drugim półroczu życia i wzrasta w kolejnych latach.
Profilaktyka zakażeń meningokokowych
Obecnie jedyną i najlepszą metodą zapobiegania zakażeniom
meningokokowym grupy C są szczepienia ochronne
Należy jednak pamiętać, że szczepienie nie chroni przed zakażeniem
grupą B (jak dotąd nie opracowano takiej szczepionki).
Meningokoki przenoszą się drogą kropelkową, dlatego wśród metod
zapobiegających zakażeniom tymi bakteriami istotną rolę odgrywają
odpowiednie zachowania, takie jak:


przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej, zasłanianie ust
podczas kichania, kaszlu
unikanie ryzykownych zachowań (picie z jednej butelki, dzielenie się
kanapkami, słodyczami, palenie tego samego papierosa, używanie wspólnych
sztućców)
Szczepienie jest możliwe i celowe w każdym momencie życia
Kiedy i kogo szczepić
Zaleca się:

u niemowląt i małych dzieci szczepienie przeciw meningokokom
grupy C wykonać w ciągu pierwszych 18 miesięcy życia (1,5 roku) –
wczesne rozpoczęcie szczepienia (w 2. – 6. miesiącu życia) zapewnia
najlepszą ochronę;

u nieszczepionych wcześniej dzieci starszych i nastolatków
szczepienie przeciw meningokokom grupy C uzupełnić jak najszybciej.
Szczepienie można wykonać w dowolnym momencie – należy wcześniej
skonsultować je z lekarzem, najlepiej podczas najbliższej wizyty.
Szczepienia przeciw meningokokom grupy C należą do szczepień zalecanych
w polskim Programie Szczepień Ochronnych.
Konieczność edukacji
Idea programu edukacyjnego
•
Na zakażenie meningokokami narażeni są wszyscy, ale główne grupy ryzyka
stanowią dzieci i młodzież w wieku 10-19 lat (szkoły podstawowe, gimnazja i licea)
•
Świadomość drogi zakażenia bakterią meningokoka oraz przebiegu Inwazyjnej
Choroby Meningokokowej jest w polskim społeczeństwie bardzo niska
•
Meningokoki atakują każdego dnia: Statystycznie codziennie jedna
osoba umiera w Polsce na meningokoki – dr n. med. Paweł Grzesiowski
(spotkanie z dziennikarzami)
•
Konieczność edukacji osób z grup ryzyka (zachowania profilaktyczne) oraz
rodziców (decyzja odnośnie szczepień, kształtowanie prawidłowych
zachowań higienicznych dzieci)
•
Przebieg IChM to sepsa lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych –
o powodzeniu w walce z bakterią decydują godziny (tzw. „złota godzina
sepsy”,) czasem minuty, stąd tak istotna jest immunoprofilaktyka
•
Lepiej zapobiegać niż leczyć
KONIECZNOŚĆ EDUKACJI I DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH
Cele programu edukacyjnego
•
Uświadomienie uczniom, czym są meningokoki, jakie niosą ze
sobą zagrożenia
•
Pokazanie uczniom dróg zakażenia meningokokami
•
Kształtowanie postaw i właściwych zachowań w grupie, dzięki
którym można uniknąć zakażenia meningokokami (profilaktyka)
•
Uświadomienie uczniom i rodzicom, jak ważne jest szczepienie
•
Utrwalenie podstawowych zachowań profilaktycznych
•
Aktywizowanie do działań: uświadamianie kolegów,
przestrzeganie zasad higieny
•
Dotarcie do rodziców i nauczycieli – osoby decydujące
o szczepieniach
Szczególny nacisk na realizację programu w miejscowościach/województwach,
w których były przypadki zachorowań z powodu meningokoków.
Adresaci programu
SZKOŁY PODSTAWOWE
Uczniowie klas IV-VI
GIMNAZJA i LICEA
Uczniowie klas I-III i I-II
Nauczyciele i wychowawcy
Rodzice i opiekunowie
Dlaczego tacy adresaci?
UCZNIOWIE
Wiek wzmożonych zachorowań i infekcji z uwagi na:
• zmiany hormonalne w organizmie młodych ludzi
• tryb życia – wzmożone kontakty społeczne (pierwsze przyjaźnie, dyskoteki, dzielenie
się kanapkami, wyjazdy na kolonie i obozy)
• wejście do nowej grupy (zmiana szkoły)
NAUCZYCIELE
Bezpośredni kontakt zarówno z uczniami, jak i rodzicami:
• wpływają na postawy uczniów (profilaktyka nieswoista – prawidłowe zachowania)
• sygnalizują rodzicom możliwe zagrożenia oraz najkorzystniejsze rozwiązania
RODZICE
Podejmują decyzje:
• odnośnie profilaktyki szczepiennej (w Polsce temat łączony niestety wyłącznie z dziećmi
w wieku niemowlęcym i przedszkolnym – Kalendarz Obowiązkowych Szczepień Ochronnych)
• uczestniczą w spotkaniach z nauczycielem (możliwość edukacji)
Zaangażowanie autorytetów
Temat podjęty przez instytucje zajmujące się
problematyką zdrowia – partnerzy merytoryczni
Kampanii
Opieka merytoryczna eksperta w dziedzinie
zdrowia – autor merytoryczny
Zaangażowanie metodyka specjalizującego się
w opracowywaniu materiałów dot. problematyki
zdrowotnej dla określonej grupy wiekowej
adresatów
INSTYTUCJE
AUTORYTET
METODYK
Instytucje – wiarygodność programu
ORGANIZATOR
Fundacja Aby żyć
PARTNERZY
PATRONAT HONOROWY
Poparcia Kampanii udzielił Konsultant Krajowy ds. Epidemiologii z Państwowego
Zakładu Higieny Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, prof. dr hab. n. med.
Andrzej Zieliński.
Kuratoria oświaty - patronaty
Honorowego patronatu
programowi edukacyjnemu
Pierwszy dzwonek udzieliły
kuratoria oświaty czterech
województw:
• Podkarpackie
• Wielkopolskie
• Lubuskie
• Śląskie
Autorytet naukowy programu
Dr n. med. Ewa Talarek
• lekarz pediatra z doświadczeniem w dziedzinie chorób zakaźnych wieku dziecięcego
• asystentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
• autorka artykułów naukowych poświęconych chorobom zakaźnym i szczepieniom
Autorka Poradnika dla nauczyciela –
kompendium wiedzy na temat
zakażeń meningokokowych, które
pozwala przygotować się
pedagogowi do zajęć tematycznych
Wiedza programowa
•
Inwazyjna Choroba Meningokokowa
Czym jest IChM?
•
Epidemiologia
Co to są meningokoki, jak dochodzi do zakażenia i kto jest na nie narażony?
•
Obraz kliniczny
Przebieg zakażenia i jego najczęstsze objawy: zapalenie opon mózgowordzeniowych i sepsa
•
Leczenie
Chemioprofilaktyka – antybiotyki podawane dożylnie
•
Immunoprofilaktyka
Szczepienia ochronne, grupy ryzyka i zalecany wiek szczepienia
•
Profilaktyka nieswoista
Jak unikać zakażeń meningokokami – higieniczne zachowania profilaktyczne
Kompendium wiedzy dla nauczyciela przygotowuje go do przeprowadzenia zajęć
Metodyk programu
Mgr Gabriela Gajewska
•
•
•
•
nauczyciel dyplomowany Kolegium Nauczycielskiego w Warszawie
ekspert MEN do spraw awansu zawodowego
wykładowca w studium pedagogicznym
autorka fachowych artykułów oraz książek edukacyjnych dla uczniów
Autorka Scenariuszy zajęć
lekcyjnych – konspekty wskazujące
nauczycielowi przebieg lekcji
i sposoby aktywizacji uczniów
Zdaniem metodyka
Najlepszym sposobem zachowania zdrowia jest troska o nie, zatem przestrzeganie
zasad prawidłowego żywienia, czynnego wypoczynku i szczepień ochronnych.
Osobami odpowiedzialnymi za zdrowie są nie tylko lekarze i rodzice, ale również każdy
młody człowiek osobiście.
Treści zajęć wynikają z podstawy programowej i mogą być realizowane na lekcjach
przyrody, biologii czy godzinie wychowawczej. Mają przede wszystkim na celu zmianę
zachowań młodzieży, tak popularnego użyczania koledze tzw. gryza czy łyka, czyli
podjadania od przyjaciół napoczętych już kanapek lub picia ze wspólnej butelki.
Wspólne oglądanie filmów czy prowadzenie w domu rozmów rodziców z dziećmi,
z pewnością będzie sprzyjało kształtowaniu nawyków zdrowotnych i przypominało
o wizytach u lekarza w celu sprawdzenia stanu zdrowia i wykonania w odpowiednim
czasie zalecanych szczepień, bo chronią one przed ciężkimi i niebezpiecznymi chorobami
nie tylko niemowlęta, dzieci w wieku szkolnym, ale również młodzież kończącą szkoły
ponadpodstawowe.
Wiedza programowa w praktyce
Mądre zachowanie – zdrowie w dobrym stanie
Doświadczenie – uwaga bakterie!
Jesteś na dyskotece, oglądasz film w kinie - lot mydlanych baniek
Karty pracy indywidualnej – prawda czy fałsz?
•Chusteczkę do nosa pożyczaj tylko najlepszemu koledze
•Gdy jesteś osłabiony nie chodź na wycieczki, do kina, do dyskoteki
•Nie lekceważ objawów chorobowych, gorączki lub spadku temperatury ciała, bólów
stawów, nudności, zgłoś się szybko do lekarza
Scenki rodzajowe
•W gabinecie lekarskim – rola lekarza, rola pacjenta
•W domu rodzinnym – rola rodzica, rola lekarza
•Na urodzinach u kolegi – rola uczestników urodzinowego przyjęcia
Film edukacyjny – oglądanie wspólnie z rodzicami
Szczera rozmowa – dyskusja na temat przedstawionych zagadnień
Szkoły podstawowe
Wiedza programowa w praktyce
Zdrowie to profilaktyka i szczepienia ochronne
Ulotka informacyjna
Dyskusja na temat informacji dot. meningokoków
Film edukacyjny
Dyskusja na temat sytuacji przedstawionych w filmie
Karta pracy grupowej
Plakat problemowy i komentarz do zawartej w nim merytoryki z punktu widzenia
nauczyciela, ucznia, przyjaciela, lekarza i rodzica
Gimnazja i licea
Bezpłatny pakiet edukacyjny
Poradnik i scenariusze zajęć
Poradnik dla nauczyciela
Kompendium wiedzy na temat Inwazyjnej Choroby
Meningokokowej
Scenariusze zajęć lekcyjnych
Integralna część Poradnika – propozycja wykorzystania
tematu w praktyce:
• Scenariusz dla szkoły podstawowej
• Scenariusz dla szkół gimnazjalnych i liceów
Bezpłatny pakiet edukacyjny
Ulotki informacyjno-edukacyjne
Materiał edukacyjny dla ucznia
„Wyciąg” najważniejszych informacji dla rodzica
Narzędzie pracy podczas zajęć lekcyjnych –
informacje, dyskusja z nauczycielem podczas lekcji
Informacja dla rodziców – przekazana przez
nauczyciela podczas wywiadówki lub przez dziecko po
realizacji zajęć
Profilowane pod kątem adresata:
• dzieci młodsze,
• młodzież gimnazjalna i licealna
Bezpłatny pakiet edukacyjny
Plakat
Materiał dla każdej klasy
Do zawieszenia w klasie lub na tablicy w holu
Zawiera główne założenia kampanii – hasło, logo,
partnerów, adres strony www
Bezpłatny pakiet edukacyjny
Filmy edukacyjne
Forma dodatkowej aktywizacji uczniów podczas
zajęć – jeden z etapów lekcji to dyskusja uczniów
i nauczyciela na temat zagadnień przedstawionych
w filmie
Zaangażowanie w problematykę rodziców –
wspólne oglądanie filmu w domu, rozmowa dzieci
i rodziców – film do pobrania ze strony
internetowej (zakładka dla szkół)
Dwie wersje narracji filmowej:
• dla szkół podstawowych
• dla gimnazjów i liceów
Platforma www
Zakładka dla szkół
Zakładka poświęcona
programowi edukacyjnemu
Możliwość pobrania wersji
elektronicznej wszystkich
materiałów pakietu
edukacyjnego
Umożliwia realizację
programu każdej szkole, która
ma dostęp do sieci
internetowej
Ewaluacja programu
Ankieta ewaluacyjna
Nauczyciele realizujący zajęcia programowe
dokonują oceny programu – wypełniają ankietę
ewaluacyjną i odsyłają ją do koordynatora.
Certyfikat potwierdzający realizację programu –
dodatkowa zachęta dla nauczyciela do odesłania
ankiety.
Opinie nauczycieli pozwalają na dokonanie
ewentualnej korekty wskazanych przez nich
elementów pakietu programowego.
Koordynator programu
Multi Communications
Agencja Public Relations specjalizująca się
w działaniach edukacyjnych do szkół.
Autor i koordynator programów edukacyjnych:
-Jem kolorowo!
-Smak zdrowia
-Każdy uczeń wie, co robić z ZSEE
-Stres pod kontrolą
-Akademia Wychowania Słonecznego
-Domestos. Tu byłem
Kontakt do zespołu koordynującego projekt:
Beata Borzyszkowska
Olga Witkowska
Monika Urbaniak
[email protected], tel. 604 592 656
[email protected], tel. 668 841 362
[email protected], tel. 604 089 925
Dziękujemy