ogólna charakterystyka gminy

UCHWAŁA NR XII/89/04
RADY GMINY WIŻAJNY
z dnia 28 września 2004 roku
w sprawie uchwalenia Programu ochrony środowiska gminy Wiżajny.
Na podstawie art.18 ust.2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie
gminnym (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591; z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr
113, poz.984, Nr 153, poz.1271, Nr 214, poz. 1806; z 2003 r. Nr 80, poz. 717, Nr 162, poz.
1568, z 2004 r. Nr 102, poz.1055, Nr 116, poz.1203) oraz art. 18 ust.1 ustawy z dnia 27
kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz.U.Nr 62, poz.627, Nr 115, poz. 1229, z
2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271, Nr 233, poz. 1957; z 2003 r. Nr
46, poz.392, Nr 80, poz. 717 i 721, Nr 162, poz. 1568, Nr 175, poz. 1693, Nr 190, poz. 1865,
Nr 217, poz.2124; z 2004 r. Nr 19 poz. 177, Nr 49, poz. 464, Nr 70, poz. 631, Nr 91, poz.
875, Nr 92, poz. 880, Nr 96, poz.959, Nr 125, poz.1263) uchwala się co następuje:
§ 1. Uchwala się Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny stanowiący załącznik do
niniejszej uchwały.
§ 2. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
Przewodniczący Rady Gminy
Zenon Kowalewski
WÓJT
GMINY WIŻAJNY
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
GMINY WIŻAJNY
WIŻAJNY 2004
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
SPIS TREŚCI
1. Wstęp …………………………………………………………………………...…………3
2. Ogólna charakterystyka gminy ……………………………………………………………4
2.1. Budowa geologiczna i ukształtowanie powierzchni………………………………5
2.2. Położenie fizyczno-geograficzne …………………………………………………6
2.3. Warunki klimatyczne ……………………………………………………………..6
3. Ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych ……………………………….….8
3.1. Szata roślinna i świat zwierzęcy ………………………………………………..…8
3.2. Gospodarka leśna w gminie Wiżajny.......................................................................9
3.3. Formy ochrony przyrody ………………………………………………………...10
3.3.1. Suwalski Park Krajobrazowy ………………………………………….10
3.3.2. Obszary chronionego krajobrazu ………………………………………12
3.3.3. Użytki ekologiczne …………………………………………………....12
3.3.4. Pomniki przyrody……………………………………………………....13
3.4. Ochrona zasobów wodnych……………………………………………………...14
3.4.1. Wody powierzchniowe ………………………………………………...15
3.4.2.Wody podziemne..………………………………………………………17
3.5. Odnawialne Źródła Energii………………………………………………………17
3.6. Surowce naturalne .................................................................................................19
4. Zagrożenia środowiska naturalnego ………………………………………………………19
4.1Stan powietrza atmosferycznego ………………………………………………….19
4.2.Emisja ………… ……………………………………......……………….............20
4.3.Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące ……………………………..20
4.4. Hałas .....................................................................................................................21
4.5.Głowne zagrożenia związane z zachowaniem bioróżnorodności ..........................21
5. Zagrożenia środowiska przyrodniczego …………………………………………………..22
5.1. Ścieki .....................................................................................................................22
5.3. Rolnictwo ..............................................................................................................23
5.4. Poważne awarie .....................................................................................................24
6. Poprawa jakości środowiska ................................................................................................25
6.1Wskazania dotyczące zachowanie bioróznorodności ………………………….....25
6.2. Wskazania dotyczące ochrony zasobów wodnych……………………………….26
6.3. Wskazania dotyczące ochrony powietrza ………………………………….…....28
6.4. Wskazania dotyczące hałasu..................................................................................29
6.5 Wskazania dotyczące ochrony gleb ………………………………………….…..29
6.6. Wskazania dotyczące pozyskiwania kopalin ………………………………...…30
6.7. Wskazania dotyczące wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych..................30
6.8 Gospodarka odpadami………………………………………………………….…31
6.9. Edukacja ekologiczna ............................................................................................31
7. Współpraca przygraniczna ...................................................................................................32
8. Harmonogram działań ……………………………………………………………………..34
1
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
1.WSTĘP
Podstawa opracowania
Podstawę prawną Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Wiżajny opracowania
stanowi ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.
627, z późn. zm.). Zgodnie z art. 17 i 18 tej ustawy wójt gminy sporządza gminny program
ochrony środowiska, który uchwala rada gminy po uprzednim zaopiniowaniu jego projektu
przez zarząd powiatu.
Cel i zakres opracowania
Gminny program ochrony środowiska jest dokumentem służącym realizacji polityki
ekologicznej państwa. Program ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji
ochrony środowiska przy uwzględnieniu specyfiki i potrzeb gminy, a w szczególności:
– identyfikację istniejących zagrożeń środowiska przyrodniczego,
– określenie sposobów eliminowania zagrożeń środowiska i zapobiegania ich powstawaniu,
– określenie zasad ochrony i racjonalnego wykorzystania walorów środowiska.
Niniejsze opracowanie uwzględnia aktualnie obowiązujące regulacje prawne w zakresie
ochrony środowiska oraz zapisy zawarte w projekcie „Programu ochrony środowiska powiatu
suwalskiego” i w dokumentach gminnych. Prace nad Programem zostały uspołecznione
poprzez zapoznanie z projektem dokumentu funkcjonujące na terenie gminy instytucje i
przedsiębiorstwa ( m.in. Suwalski Park Krajobrazowy, Nadleśnictwo Suwałki, rybaccy
użytkownicy jezior, firmy świadczące usługi wywozu odpadów).
Celem ochrony środowiska w gminie Wiżajny nie jest tylko dążenie do spełnienia
wymogów obowiązującego w tym względzie zbioru praw polskich oraz wymogów Unii
Europejskiej. Gmina należy do tych regionów Polski, w których cenne zasoby przyrody
mogą, w nieodległym czasie, stać się ważnym stymulatorem rozwoju gospodarczego –
magnesem dla turystyki.
Gminny program ochrony środowiska zawiera cele i działania na lata 2004-2007
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008-2012, które zostały ujęte w następujących
rozdziałach: ochrona i racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych, poprawa jakości
środowiska, współpraca przygraniczna. Ponadto program zawiera harmonogram realizacji,
określa nakłady na jego realizację oraz wskazuje narzędzia kontroli realizacji.
2
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
2.OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY
Gmina Wiżajny znajduje się w północno - wschodniej części województwa
podlaskiego, powiatu ziemskiego suwalskiego. Gmina sąsiaduje: od strony zachodniej z
gminami: Przerośl i Dubeninki, od strony południowej z gminą Jeleniewo, od strony
wschodniej z gminą Rutka-Tartak, a od strony północnej z granicą Litwą.
Powierzchnia Gminy wynosi 132 km2, co stanowi 10 % powierzchni powiatu
suwalskiego.
Obszar gminy zamieszkuje około 2.787 osób w 40 wsiach (sołectwach). W gminie
Wiżajny, wskaźnik zaludnienia wynosi 23 osoby na km2, przy średniej gęstości zaludnienia w
powiecie wynoszącej 27 osób na km2 i w województwie – 60 osób na km2. Jest to jeden z
najniższych wskaźników zaludnienia w powiecie suwalskim.
Ludność
Wyszczególnienie Powierzchnia w
km 2
Powiat
w tym gmina:
Wiżajny
1.308
123
Ogółem
35.535
2.787
Mężczyźni
Kobiety
Gęstość
zaludnienia
/na 1 km 2/
18.134
17.401
27
1.438
1.349
23
Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2003r.
Gmina Wiżajny jest gminą wybitnie rolniczą: 70 % areału zajmują grunty użytkowane
rolniczo i obejmują tereny o walorach przyrodniczych i krajobrazowych.
Struktura użytkowania ziemi w gminie przedstawia się następująco:
– grunty orne
- 47 %
– lasy i pastwiska - 23 %
– lasy
- 16 %
– pozostałe grunty - 14 %.
Lp.
1.
Bonitacja gruntów ornych z podziałem na klasy (ha) – stan na 01.01.2001r.
Gmina
Grunty
Klasy bonitacyjne
orne
III A
III B
IV A
IV B
V
VI
Wiżajny
4226
10
640
2611
1761
708
VI Z
12
Wśród użytków rolnych przeważają grunty orne – 5742 ha. Łąki i pastwiska zajmują
powierzchnię 2843 ha, natomiast lasy 1933 ha.
Gleby na terenie gminy są umiarkowanie żyzne, dające plony niższe niż średnie krajowe.
Wykształciły się one głównie z osadów czwartorzędowych: gliny, piasku, żwiru. Na
wysoczyznach dominują gleby bielicowe, powstałe z gliny zwałowej i gliniastych piasków.
Gorsze są bielice na żwirach i luźnych piaskach. Wykorzystywane są one głównie na
pastwiska. Występują również gleby bagienne, powstałe na torfowiskach. Miejscami
występują urodzajne, gliniaste gleby brunatne.
3
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
2.1.Ukształtowanie powierzchni
Współczesny krajobraz jest rezultatem ostatniego zlodowacenia (12-8 tys. lat temu-epoka
plejstocenu), zwanego bałtyckim, fazy pomorskiej oraz epoki polodowcowej (holocenu),
która trwa do dzisiaj od ponad ośmiu tysięcy lat.
U schyłku plejstocenu, około 14 tysięcy lat temu, rozpoczął się okres ostatecznego
rozpadu i zaniku pokrywy lodowej. Ogromne bryły i płaty lodu, zwykle przysypane warstwą
materiałów wodnolodowcowych, roztapiały się bardzo wolno. W miejscu występowania
zagrzebanych brył lodowych pojawiały się, początkowo płaskie, obniżenia, w których
rozwijała się roślinność torfowiskowa. Dopiero istotne ocieplenie klimatu, które nastąpiło
około 12 tysięcy lat temu doprowadziło do szybkiego pogłębiania się jezior, aż do
ostatecznego wytopienia się lodów.
Potężny lądolód skandynawski nasuwał się na tereny Suwalszczyzny czterokrotnie,
niosąc ze sobą ogromne masy skalnego gruzu i głazów. Lodowiec cofał się, topniał,
pozostawiając naniesione tworzywo, którego miąższość sięga niekiedy 300 m (żwiry, piaski,
mułki, iły oraz gliny zwałowe z różnej wielkości głazami narzutowymi). W zależności od
materiału i czynników budujących specyficzne formy rzeźby terenu geolodzy wyróżniają
moreny czołowe, denne i martwego lodu, kemy, zagłębienia (misy) wytopiskowe, rynny
lodowcowe oraz sandry.
Obszar zajęty przez ostatni lądolód pokrywa się z obszarami dzisiejszych pojezierzy.
Jednym z charakterystycznych elementów krajobrazu młodoglacjalnego są jeziora. Drugim
elementem są głębokie rynny lodowcowe powstałe pod lodem w okresie transgresji lądolodu.
Rynny te często zajęte są dziś przez jeziora lub rzeki. Trzecim elementem krajobrazu
młodoglacjalnego są tzw. „oczka polodowcowe", niewielkie zagłębienia bezodpływowe,
czasem wypełnione wodą, powstałe głównie w wyniku wytapiania się brył martwego lodu.
Wszystkie opisane tu elementy spotykamy na Suwalszczyźnie i terenie Gminy Wiżajny.
Rzeźba powierzchni gminy jest zróżnicowana. Krajobraz jest pagórkowaty, z licznymi
wzniesieniami i obniżeniami terenu, dużą liczbą jezior.
W północno-wschodniej części Gminy, tuż przy granicy z Litwą znajdują się Góry
Sudawskie. Są to liczne morenowe wzniesienia i kemowe wzgórza (ponad 250 m npm) o
stromych zboczach, pocięte jarami, wąwozami, głębokimi dolinami, w których płyną
strumienie i rzeki oraz występują niewielkie jeziora. Z Gór Sudawskich wypływa szereg
strumieni, które przez rzekę Wigrę stanowią zlewnię Szeszupy.
2.2Położenie fizyczno-geograficzne
 Megaregion: Niż Wschodnioeuropejski
 Prowincja: Niziny Wschodniobałtycko-Białoruskie (Niż Zachodnioeuropejski)
 Podprowincja: Pojezierze Wschodniobałtyckie
 Makroregion - Pojezierze Litewskie
 Mezoregion - Pojezierze Wschodniosuwalskie
 Mikroregion – Garb Wiżajn
Wg podziału regionalnego Polski (Kondracki 1998r, A. Richling 1985) północna część
województwa podlaskiego znajduje się na obszarze podprowincji Pojezierzy
Wschodniobałtyckich leżących na skraju Niżu Wschodnioeuropejskiego, w obrębie
makroregionu – zachodniej części Pojezierza Litewskiego, zwanego inaczej, w części
odnoszącej się do Polski, Pojezierzem Suwalskim. Obejmuje ono cztery mezoregiony:
Puszcza Romincka, Równina Augustowska, Pojezierze Zachodniosuwalskie i Pojezierze
4
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Wschodniosuwalskie.
Pojezierze Wschodniosuwalskie rozpościera się aż do granicy z Litwą, w większej części
na wschód od granicy polsko-litewskiej. Zachodnią granicę tworzy częściowo górny bieg
Błędzianki i Czarnej Hańczy, południową granica sandru augustowskiego. Powierzchnia
regionu w Polsce wynosi około 1250 km2.
Pojezierze Wschodniosuwalskie w granicach Polski dzieli się na 3 mikroregiony. W
granicach gminy należy do nich Garb Wiżajn - układ hydrograficzny powoduje, że garb ten
stanowi dział wodny pierwszego rzędu. Tu, obok Hańczy, znajduje się najwyżej położone
jezioro - Wiżajny (241,9 m n.p.m.), które przez ciek łączy się z Jeziorem Wisztynieckim (po
stronie rosyjskiej, w obwodzie kaliningradzkim), mając odpływ do zlewni Pregoły. Na
zachodnich krańcach garbu znajdują się źródliska i głęboka rynna górnej Czarnej Hańczy; w
okolicach osady Turtul bierze początek Szeszupa, która jest jednym z większych dopływów
dolnego biegu Niemna. Stąd w kierunku północno-zachodnim toczy swe wody do Pregoły
rzeka Błędzianka.
W obrębie Garbu Wiżajn znajduje się najwyższa na Suwalszczyźnie kulminacja - Góra
Rowelska (298 m n.p.m.), a u jej południowego podnóża rozległa Dolina Rowelska i Dolina
Szeszupy. Tu też od strony południowej rozłożyły się piękne jeziora smolnickokleszczowieckie, takie jak: Jaczno, Kamenduł, Kojle, Perty, Postawelek.
Środkową część Pojezierza Wschodniosuwalskiego zajmują zróżnicowane Wzgórza
Główne miejscowości tego regionu to: Rutka-Tartak, Szypliszki, Jeleniewo. Gmina
Wiżajny, to polski biegun zimna. Występuje tu specyficzny mikroklimat charakteryzujący się
długimi i srogimi zimami.
2.3 Warunki klimatyczno- meteorologiczne
Główne wskaźniki klimatyczne dla rejonu opracowania zestawiono w tabeli nr.1
( dane z Biuletynu Meteorologicznego i odnoszą się do Stacji Meteorologicznej w
Suwałkach).
Tab. 1 Wskaźniki klimatyczne
Wartości średnie
Temperatura powietrza T {oC}
Amplituda temperatur ; DT {oC}
Skrajnych
2001 r
7,5
23,0
54,4
2002r
9,3
20,1
52,0
Średnie wieloletnie
6,12
22,3
Suma roczna opadów {mm}
Liczba dni:
Wegetacyjnych (Tmin> 5 oC i
T gruntu>0oC
Przymrozkowych
Mroźnych
Bardzo mroźnych
Z pokrywą śnieżną
Z opadem >0,1 mm
Z opadem >1 mm
Z opadem > 10 mm
628,8
466,7
570
165
156
160
130
64
4
124
170
117
16
88
31
1
63
151
95
12
130
50
5
90
101
163
14
2.3.1.Temperatury powietrza.
Z mierzonych parametrów meteorologicznych temperatura najlepiej charakteryzuje
potencjał energetyczny atmosfery. W stosunku do lat 80 obserwuje się znaczne ocieplenie
tego regionu. Szczególnie widoczny jest wzrost temperatur miesięcy jesiennych w 2003 roku
5
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
w stosunku lat ubiegłych. Maksymalna temperatura w badanym rejonie wyniosła w roku
2003 +31,0oC, minimalna –27,5o C.
2.3.2.Wiatry
Dominującymi kierunkami wiatru były kierunki zachodnie (17,90% w roku 2001 i
36,6% w roku 2003) i południowo zachodnie (17,8%). Dla północno-wschodniej Polski
kierunki napływu mas powietrza z południowego- zachodu i południa są niekorzystne.
Najrzadziej wiały wiatry z kierunków południowo-wschodnich(6,8 %) i północnowschodnich (7,2%). Średnia roczna prędkość wiatru wynosiła 3,7 m/s w roku 2001 i 3,17 m/s
w roku 2003. Udział wiatru w roku 2003 o średnich dobowych prędkościach w
poszczególnych przedziałach przestawiał się następująco:
-do 2m/s – 26,9% ( w tym 6,0%- stanowiła cisza )
-od 2m/s do 4 m/s – 46,6%
- powyżej 4 m/s – 26,5 %
55% udział wiatru od 2 m/s sprzyja rozprzestrzenianiu się zanieczyszczeń .
2.3.3.Ciśnienie atmosferyczne
Ciśnienie atmosferyczne jest miarą stanu powłoki gazowej Ziemi, które zależy od
wielu czynników. Główną siłą sprawczą zmian ciśnienia jest nierównomierne nagrzewania
różnorodnej powierzchni Ziemi i związana z tym termika powietrza.
W 2003 roku ciśnienie atmosferyczne podlegało dużym wahaniom Jest to związane z
dużą dynamiką mas powietrza. Minimalne ciśnienie zaobserwowano w grudniu (960,1) hPa)
natomiast maksymalne – w lutym (1019,77hPa). Okres wyraźnie niskiego ciśnienia przypadł
na miesiąc październik. Najwyższe zmiany ciśnienia w ciągu doby zanotowano w grudni (
27,7 hPa) natomiast najniższe w lipcu (6,5hPa) Obliczone średnie ciśnienie atmosferyczne
wyniosło 995,2 hPa.
2.3.4. Opady atmosferyczne
Jednym z ważniejszych elementów klimatycznych są opady atmosferyczne decydujące o
zasobności lądów w wodę niezbędną do życia organizmów i działalności gospodarczej
człowieka.
Suma roczna opadów w tym rejonie w 2003roku wyniosła 540,1 mm. Opady wystąpiły 187
dni. Przeważały opady średnie z przedziału 1-10 mm (20,5 %). Maksymalne opady wystąpiły
w lipcu.
6
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
3.OCHRONA
I
NATURALNYCH
RACJONALNE
UŻYTKOWANIE
ZASOBÓW
Zachowanie różnorodności biologicznej gminy Wiżajny w warunkach racjonalnej
gospodarki i ochrony
3.1. Szata roślinna i zwierzęca gminy
Flora gminy Wiżajny jest charakterystyczna dla Działu Północnego. Gmina położona jest
w geobotanicznym obszarze Działu Północnego Mazursko-Białoruskim w Krainie
Augustowsko-Suwalskiej okręgu Pojezierze Suwalskie. Cechą charakterystyczną tego regionu
jest znaczny udział świerka pospolitego. Występujące zbiorowiska roślin mają północny typ
rozmieszczenia. Spotyka się także zbiorowiska roślin wschodnio-europejskich oraz
zbiorowiska roślin zachodnio-europejskich. Istniejąca szata roślinna cechuje się
występowaniem dużych obszarów w stanie naturalnym. Są także obszary przekształcone
przez człowieka w toku prowadzonej przez niego działalności. Najbardziej naturalny
charakter ma roślinność torfowisk oraz roślinność wodna i szuwarowa. Najbardziej
przekształcona jest roślinność na terenach użytkowanych rolniczo i na terenach
zabudowanych. Tu dominuje roślinność synantropijna złożona z gatunków uprawianych i
towarzyszących im licznych chwastów.
Obszar powiatu suwalskiego stanowi północną granicę występowania dębu
bezszypułkowego, buku, jaworu, lipy szerokolistnej, jodły, jarząbu brekinia, modrzewia, cisu.
Flora liczy około 900 gatunków roślin naczyniowych, ponad 200 gatunków mchów i
wątrobowców oraz 300 gatunków porostów.
Ostry klimat powołuje występowanie w szacie roślinnej gatunków borealnych (np.
świerk) i reliktów polodowcowych, przede wszystkim wśród roślin torfowisk (wełnianeczka
alpejska, modrzewnica zwyczajna, mchy torfowe). Spotyka się na tych obszarach rośliny
ciepłolubne (dziurawiec czteroboczny i skąpolistny, oman łąkowy, chaber nadreński),
pochodzenia południowego, porastające południowe nasłonecznione stoki wzniesień, rosnące
na suchych łąkach i pastwiskach. Występujące na tym obszarze małe kompleksy leśne
składają się przeważnie z lasów mieszanych świerkowych z domieszką leszczyny, osiki,
brzozy brodawkowatej, lipy. Spotyka się także niewielkie laski, zagajniki i sztuczne
nasadzenia wykonane przez człowieka.
Fauna występująca na terenie gminy jest bardzo bogata. Składają się na nią gatunki,
które są charakterystyczne dla Polski północno-wschodniej. Obecnie istniejąca fauna tego
terenu na przestrzeni minionych wieków uległa zmianie i część gatunków wcześniej tu
występujących obecnie już nie występuje. Niektóre gatunki, wcześniej bardzo liczne, obecnie
zmniejszyły swoją liczebność i są spotykane sporadycznie. Należy do nich, między innymi,
wilk, bocian czarny i troć jeziorowa.
Spośród większych ssaków spotyka się sarnę, dziki, łosie, lisy, borsuki, jenoty, zająca
szaraka, wilka oraz zająca bielaka chronionego. Występują tu również bobry (coraz bardziej
masowo), i sporadycznie jelenie oraz wydry. Drobne ssaki to: ryjówka, nietoperz, jeż, kuna,
łasica, wiewiórki.
Na obszarze tym gniazduje około 130 gatunków ptaków, w tym chronione: kruk,
orzechówka, dzięcioł czarny, droździe, jerzyk, bocian biały i czarny, myszołów, krogulec i
szereg innych. Spotykane są liczne płazy i gady, które dopełniają florę tego obszaru. W
jeziorach występują liczne gatunki ryb. Część spośród nich jest charakterystyczna tylko dla
jezior głębokich: głowacz pręgopłetwy, sielawa, sieja. Spotyka się także pstrąga potokowego,
węgorza, szczupaka, płoć, okonia, lina, suma, troć jeziorową.
7
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Trudne warunki klimatyczno - glebowe gminy ograniczają możliwości występowania
niektórych - ciepłolubnych zwłaszcza - przedstawicieli fauny i flory. Jednakże surowe
warunki klimatyczne powodują, że przedstawiciele występujących tu gatunków często są
dorodniejsze, osiągają większe rozmiary niż w innych regionach kraju, co może być
magnesem przyciągającym turystów pragnących zdobyć ładne trofea myśliwskie. Trudniejsze
warunki rekompensowane są także różnorodnością biocenoz. Wśród bogatej flory suchych
pagórków i wilgotnych łąk odnaleźć można wiele gatunków rzadko spotykanych i
chronionych okazów fauny i flory.
Bóbr – gatunek konfliktu interesów gospodarki i krajowej polityki zachowania
różnorodności biologicznej
Bóbr jest gatunkiem prawnie chronionym oraz wpisanym do Załącznika II Dyrektywy
Siedliskowej UE. Obecne działania i regulacje prawne nie wystarczają do minimalizacji
szkód powodowanych przez ten gatunek i zachowania zasad zrównoważonego rozwoju.
Problem szkód powodowanych przez bobra
Na terenie gminy występuje stosunkowo duża populacji bobra. Obecnie nie dysponuję
danymi o dokładnej liczebności tego gatunku. Z materiałów zgromadzonych przez Polski
Związek Łowiecki, danych Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody wynika, że gatunek ten
zasiedla
praktycznie
wszystkie
środowiska
wodne:
rzeki
i
strumienie
o szerokości koryta powyżej 1 m, a nawet rowy melioracyjne, jeziora, oraz większość stawów
rybnych o nieuregulowanym stosunku prawnym, a także tych uznanych za obręb hodowlany.
Zachodzi konieczność zaplanowania i wdrożenia działań, które będą minimalizowały
dalsze niekorzystne oddziaływanie bobra na gospodarkę rolną i leśną.
3.2.Gospodarka leśna w gminie Wiżajny
Na terenie Gminy Wiżajny występują obszary leśne zarządzane przez Lasy Państwowe
oraz lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa.
Nadzór nad gospodarką leśną w lasach stanowiących własność Skarbu Państwa
sprawowany jest przez Nadleśnictwo Suwałki, natomiast nadzór nad gospodarką leśną w
lasach nie stanowiących własności skarbu państwa sprawuje Starosta Suwalski.
Ogólna powierzchnia lasów wynosi 1933 ha, w tym lasy prywatne zajmują powierzchnię
688,7 ha.
Lasy położone są w II Krainie Przyrodniczo-Leśnej Mazursko-Podlaskiej, Dzielnicy 1 –
Pojezierza Mazurskiego i 4 – Puszczy Augustowskiej. Występujące tu lasy są pozostałością
Puszcz: Mereckiej, Przełomskiej i Perestuńskiej, które wchodziły w skład rozległej Puszczy
Sudawskiej oraz powstały na skutek sztucznego bądź naturalnego zalesienia gruntów
porolnych.
Podstawowe gatunki lasotwórcze to: sosna – 57 %, świerk - 23 %, dąb - 7 %, brzoza –
6 %, olcha – 5 % oraz pozostałe, takie jak: modrzew, jesion, topola, lipa, grab. W lasach
zarządzanych przez Nadleśnictwa, średni wiek drzewostanów wynosi 55 lat, przeciętny
przyrost masy 4,9 m3/ha, zaś tzw. zapas na pniu wynosi 260 m3/ha, przy czym w lasach
prywatny zapas ten szacowany jest na ok. 100 m3/ha.
Stan zdrowotny lasów gminy Wiżajny jest bardzo dobry. Lasy nie są tu narażone na
bezpośredni wpływ przemysłu. Największym zagrożeniem są natomiast huraganowe wiatry,
długotrwałe susze, choroby grzybowe (huba korzeniowa, opieńka) oraz szkodniki owadzie
(przypłaszczek granatek, cetyńce, kornik drukarz).
8
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
3.3. Formy ochrony przyrody
Około 74 % powierzchni gminy zajmują obszary chronione. Cenne ekosystemy,
elementy flory, fauny oraz przyrody nieożywionej chronione są w: Suwalskim Parku
Krajobrazowym, obszarach chronionego krajobrazu, 4 użytkach ekologicznych oraz poprzez
12 pomników przyrody.
Tab. 2 Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona
Ogółem
Parki
Obszary
Parki
Rezerwaty
Użytki
Pomniki
krajobrazowe chronionego
narodowe przyrody
ekologiczne przyrody
w%
Wyszczególnienie w ha
krajobrazu
powierzchni
w hektarach
ogólnej
1
2
3
4
Wiżajny
9121,0
74,4
1571,0
7550,0
49,3
12
Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego 2003r.
3.3.1 Suwalski Park Krajobrazowy
Około 13% gminy położone jest w obszarze Suwalskiego Parku Krajobrazowego i
jego strefy ochronnej.
Suwalski Park Krajobrazowy jest jednym z najstarszych Parków w Polsce, który został
Utworzony 12 stycznia 1976 roku. Głównym celem była ochrona unikatowych walorów
przyrodniczych i krajobrazowych oraz kulturowych części Pojezierza Suwalskiego dla
potrzeb dydaktyczno-naukowych, krajobrazowych i turystycznych. Powierzchnia parku
wynosi 6284 ha, z czego 1571 ha znajduje się na terenie gminy Wiżajny. Cały obszar SPK
należy do dorzecza Niemna, do którego odprowadzają wody Czarna Hańcza i Szeszupa.
Większość gruntów należy do właścicieli prywatnych (97%). Park krajobrazowy leży na
terenie 4 gmin: Jeleniewo, Wiżajny, Przerośl i Rutka-Tartak.
Suwalski Park Krajobrazowy jest jednym z najpiękniejszych miejsc - mnogość jezior,
rzek i strumieni w młodoglacjalnym krajobrazie pełnym ozów, kemów, drumlinów oraz
różnych form morenowych czyni ten obszar niezwykle malowniczym. Do tego dochodzą
jeszcze głazowiska i wszechobecne głazy polodowcowe.
Powierzchnia SPK zawdzięcza swój niepowtarzalny krajobraz najmłodszemu zlodowaceniu
Wisły/Nemunas oraz niezniszczeniu działalnością człowieka. Najważniejszym czynnikiem
kształtującym rzeźbę był lądolód. Tam, gdzie posuwał się naprzód, cofał, spiętrzał ziemię,
Zróżnicowanie morfologiczne terenu jest więc bardzo duże. Obszar ten zaliczany jest do
nizin, ale wysokości bezwzględne dochodzą tu prawie do 300 m (Góra Leszczynowa 272 m i
Cisowa Góra 256 m). W sąsiedztwie Parku najwyższym punktem jest Góra Rowelska (298,1
m) i Krzemieniucha (288,9 m). Najniższym miejscem jest jezioro Postawelek (145,7 m).
Różnice wysokości dochodzą więc na terenie Parku do 130 m.
Centralną i wschodnią część Parku stanowi Zagłębienie Szeszupy, w zachodniej leży
rynna najgłębszego w Polsce jeziora Hańcza wraz z doliną przepływającej przez jezioro rzeki
Czarnej Hańczy wykorzystującej południową część rynny. Część północną Parku zajmują
malownicze jeziora kleszczowieckie i smolnickie. Tu też jest najwięcej lasów. Występują tu
również największe deniwelacje terenu - przy północnym brzegu jez. Jaczno wynoszą one
90 m. W południowej części Parku występuje wiele form czołowo morenowych oraz liczne
głazowiska, których brak jest na północy.
Odmienny jest też charakter ich krajobrazu. Czarna Hańcza płynie krętą, wąską i głęboką
doliną, miejscami o charakterze górskiego „kanionu", ma bystry prąd i duży spadek. Dolina
Szeszupy jest szeroka, a nurt rzeki spokojny.
9
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Źródła Czarnej Hańczy znajdują się w pobliżu Góry Rowelskiej, wpadają do jeziora
Jegliniszki następnie, jako wartki strumień, wpada do jeziora Hańcza. Wypływa z jeziora
Hańcza i płynie głębokim prawie dzikim wąwozem aż do miejsca, gdzie spotyka się z rzeką
Kuzikówką. Od młyna wodnego w Turtulu wąwóz się rozszerza, zamienia się w głęboką
dolinę z tarasami po bokach. Jest to dawne koryto pra-Hańczy. W górnym biegu, na odcinku
od źródeł do Suwałk, Czarna Hańcza ma charakter prawie górski, choć zdarzają się i większe
spadki wody poza Suwałkami. Rzeka zasilana wodami jeziora płynie przez Puszczę
Augustowską. Jest włączona w system Kanału Augustowskiego. Czarna Hańcza ma ogółem
138 km długości. Stanowi lewobrzeżny dopływ Niemna. Na terytorium Polski długość rzeki
wynosi ok. 115 km.
W Parku znajdują się 22 jeziora o powierzchni większej niż l ha oraz kilkanaście małych
zbiorników i oczek. Największe jeziora to: Hańcza (311,4 ha, jednocześnie najgłębsze na
Niżu Środkowoeuropejskim - 108,5 m), Szurpiły (80,9 ha) i Jaczno (41,8 ha). Większość
jezior ma genezę wytopiskową (jeziora Kleszczowieckie, Szurpiły, Jaczno, Kamenduł).
Niektóre zbiorniki są silnie zeutrofizowane i zarastające (Boczniel gł. 4,3 m; Kamenduł).
Niewielka powierzchnia parku oraz brak większych kompleksów leśnych (zajmują one
tylko 20% powierzchni parku) sprawiły, że świat zwierząt nie jest zbyt bogaty. Zasobność
parku w różnorodne zbiorniki wodne sprawia, że występuje tu bogactwo zwierząt związanych
z tym środowiskiem. Są to przede wszystkim różne gatunki ryb: sielawa, stynka, płoć, okoń,
szczupak, węgorz, sieja, głowacz pręgopłetwy, pstrąg potokowy. Występuje też około 130
gatunków ptaków, są to m.in.: myszołów, błotniak stawowy, krogulec, zimorodek, brodziec
rzeczny, perkoz dwuczuby, gągoł, tracz nurogęś. Z ssaków, gatunkiem bardzo
rozpowszechnionym i charakterystycznym dla parku jest bóbr.
Charakterystycznym elementem flory Parku są zespoły roślin kserotermicznych
(ciepłolubnych) pochodzenia południowego, rosnące na nasłonecznionych zboczach i suchych
pastwiskach. Występują tu takie gatunki jak: dziurawiec czteroboczny i skąpolistny, oman
łukowy, dziewięćsił pospolity, centuria pospolita, chaber nadreński.
Duże urozmaicenie rzeźby i zróżnicowanie siedlisk sprzyja występowaniu wielu
gatunków roślin naczyniowych. Jest ich tu około 650 gatunków, w tym wiele podlegających
ochronie, np. zawilec wielkokwiatowy, wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, sasanka
łąkowa, orlik pospolity, widłaki, rosiczki oraz storczykowate. Osobliwością florystyczną są
też: bluszcz, wełnianeczka alpejska, bażyna czarna, czosnek niedźwiedzi, kłoć wiechowata,
manna gajowa.
Lasy stanowią niecałe 20% powierzchni Parku i znajdują się w północnej jego części.
Najpowszechniejszym typem lasu jest leszczynowo-świerkowy las mieszany świeży o
bogatym runie (głównie na pd.-wsch. od jez. Jaczno). Głównym gatunkiem jest świerk z
domieszką osiki, brzozy brodawkowatej, lipy i trzmieliny. Częste są też lasy gradowe świeże i
wilgotne, rosnące na żyznych siedliskach, składające się z grabu, lipy, klonu, jesionu, osiki z
domieszką wiązu górskiego, dębu i świerka oraz bogatym runem (między Smolnikami a jeż.
Hańcza). Dość rozpowszechniony jest również bór mieszany sosnowo-świerkowy z jarzębiną,
kruszyną i leszczyną (nad jez. Czarnym na wschód od Smolnik i w Zagłębieniu Szeszupy na
północ od Sidor). Można spotkać niewielkie fragmenty porośnięte bagiennym borem
łochyniowym, czyli przede wszystkim sosną z domieszką świerka i brzozy, z wieloma
rzadkimi gatunkami roślin torfowiskowych (na małym torfowisku na południu od jeziora
Czarnego), Niewielkie podmokłe fragmenty zajmują olsy i łęgi, w tym rzadki olszowy lęg
źródliskowy (np. na wiszących torfowiskach nad jeziorem Jaczno) z bardzo rzadkimi
gatunkami roślin: skrzypem olbrzymim, manną gajową, miesiącznicą trwałą i czartawą
pośrednią.
Zbiorowiska roślin wodnych obejmują najpowszechniejsze tu zespoły roślinne jezior
eutroficznych, cechujące się strefowością. Przy brzegach jezior znajduje się pas szuwarów z
10
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
trzciną, patką, oczeretem, tatarakiem. Dalej jest strefa lilii wodnych z gatunkami
chronionymi: grążelem żółtym i grzybieniem białym, dalej rdestnice, a w strefie dennej
ramienicami. W płytkich, silnie zarastających jeziorach dodatkowo występują rośliny
pływające oraz rzadka roślina owadożerna - pływacz zwyczajny. W bystrych rzekach
roślinność jest uboga.
Wiele fragmentów parku zajętych jest przez torfowiska niskie i przejściowe, rozwijające
się na podmokłych terenach lub zarastających zatokach jeziornych. Jak już wspomniano,
właśnie na torfowiskach zachowało się najwięcej rzadkich gatunków roślin - reliktów
polodowcowych. Rośnie tu wiele rzadkich turzyc, rosiczki, bagnica, dziewięciornik i
siedmiopalecznik błotny oraz rzadkie storczyki. Jedyne torfowisko wysokie znajduje się na
obszarze strefy ochronnej nad Jeziorem Czarnym. Rośnie tu wiele gatunków reliktowych,
m.in.: wełnianeczka alpejska, wełnianka pochwowata, modrzewnica zwyczajna, bagno
zwyczajne, borówka bagienna, bażyna czarna, mchy torfowce.
3.3.2.Obszary chronionego krajobrazu
Obszary chronionego krajobrazu obejmują tereny o wysokich walorach środowiska
przyrodniczego i odznaczające się atrakcyjnym krajobrazem, których ochrona ma zapewnić
zachowanie równowagi ekologicznej. Większość tych obszarów obejmuje doliny rzek,
większe obszary leśne i kompleksy jezior oraz tradycyjnie ukształtowane krajobrazy
kulturowe.
Charakter gospodarki prowadzonej na obszarach chronionego krajobrazu regulują
zabezpieczające stan środowiska przepisy prawne (m.in. zakaz lokalizacji zakładów
przemysłowych i obiektów uciążliwych dla środowiska, zakaz prowadzenia działalności
niekorzystnie wpływających na krajobraz, dbałość o styl budownictwa dostosowany do
lokalnych tradycji). Obszary chronionego krajobrazu pełnią różnorodne funkcje: otulinową
(dla parków narodowych i krajobrazowych), rekreacyjną (tereny dla turystyki i wypoczynku,
odciążające obszary o wyjątkowych walorach przyrodniczych) oraz są naturalnymi
korytarzami ułatwiającymi migracje zwierząt.
Gmina Wiżajny w 61% (7550 ha) położona jest na terenie obszaru chronionego
krajobrazu - Pojezierze Północnej Suwalszczyzny – utworzonego w 1998r. Rozporządzeniem
Wojewody Suwalskiego, którego celem jest ochrona i zachowanie półnatruralnego krajobrazu
Północnej Suwalszczyzny o urozmaiconej rzeźbie terenu, z licznymi jeziorami, kemami,
ozami i wzniesieniami morenowymi.
3.3.3.Użytki ekologiczne
Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów,
mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk,
jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne „oczka wodne”, kępy drzew, bagna,
torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy,
kamieńce oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin i zwierząt, w tym
miejsca ich sezonowego przebywania lub rozrodu. Użytki ekologiczne na terenie Gminy
Wiżajny zajmują powierzchnię 49,3 ha.
Nazwa
1
„Bagno
Wiżajny”
Data objęcia
ochroną
2
26.04.1993r.
Tab. 3 Użytki ekologiczne w Gminie Wiżajny
Powierzch
Obręb
Położenie, krótki opis, cel ochrony
nia w ha
geodezyjny
3
4
5
3,51 ha
Wiżajny
Torfowisko przejściowe z oczkiem wodnym
w zagłębieniu bezodpływowym.
11
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
1
„Marianka I”
Data objęcia
ochroną
2
06.06.1994r.
Powierzch
nia w ha
3
2,64 ha
Obręb
geodezyjny
4
Marianka
„Marianka II”
06.06.1994r.
2,17 ha
Marianka
„Kojle”
21.05.1996r.
Nazwa
Położenie, krótki opis, cel ochrony
5
Jezioro wraz z pasem zarośli i trzcin.
Ochrona występowania raka szlachetnego.
Jezioro wraz z pasem zarośli i trzcin.
Ochrona występowania raka szlachetnego.
Kleszczówek
Jezioro objęte jest programem reintrodukcji
troci jeziorowej i innych rzadkich gatunków
ryb.
„Perty”
21.05.1996r.
21,56 ha
Kleszczówek
Jezioro objęte jest programem reintrodukcji
troci jeziorowej i innych rzadkich gatunków
ryb.
Źródło Ochrona środowiska i leśnictwo w województwie podlaskim w 2001 r. Urząd statystyczny w
Białymstoku, Białystok 2002.
19,38 ha
3.3.4.Pomniki przyrody
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej
lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej
i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, np.: sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych
lub obcych, źródła, głazy narzutowe. Pomniki przyrody, podobnie jak stanowiska
dokumentacyjne, użytki ekologiczne oraz zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, mogą być
obejmowane ochroną poprzez rozporządzenie wojewody lub uchwałę rady gminy.
Największą liczbę pomników przyrody stanowią pojedyncze drzewa, wiekowe,
potężnych rozmiarów, o pięknym pokroju. Liczba drzew objętych ochroną zmienia się
każdego roku – część z nich ulega zniszczeniu przez wichury lub obumiera, ale również
uznawane za pomniki są nowe obiekty.
Tab. 4 Pomniki przyrody w gminie Wiżajny
Nr
pomn.
wg. rej.
woj. ew.
Rodzaj obiektu
1
2
1
Lp.
Wymiary
Miejscowość
obw cm
wys m
3
4
5
6
19
Głaz narzutowy
9,9
1,25
Maszutkinie
2
47
Głaz narzutowy
11,4
1,7
Cisówek
3
81
Głaz narzutowy
10,45
2,45
4
97
Głaz narzutowy
6,5
1,5
Kleszczówek
5
72
Świerk pospolity
1,81
23
Hańcza
6
211
Jesion wyniosły
5,12
25,5
Jaczno
7
595
Jesion wyniosły
4,21
26
Burniszki
8
595
Aleja lipowa
Małda
Stara Hańcza
Lokalizacja i inne dane
7
Ok. 700m na pd zab. A
Iwanowskiego i 200m za
drogą polną idąc w kierunku
południowym na pastwisku
naturalnym
Półwysep na wschodnim
brzegu jeziora Hańcza, 10 m
od tafli wody
Przy brzegu j. Mauda, ok.
200m na pd od zab. J.
Rawinisa
Na pagórku (K. Kowalewski)
20m na wschód od drogi
Szurpiły -Targowisko
Zamieszczony w...
8
Dz. Urz. WRN w
Białymstoku z 1953 r. Nr
3, poz. 13
Dz. Urz. WRN w
Białymstoku z 1955 r. Nr
7, poz. 85
Dz. Urz. WRN w
Białymstoku z 1955 r. Nr
7, poz. 85
Dz. Urz. WRN w
Białymstoku z 1967 r. Nr
7, poz. 57
Dz. Urz. WRN w
Wsch. brzeg j. Jaczno, N-ctwo
Białymstoku z 1978 r. Nr
S-ki, L-ctwo Hańcza
11, poz. 46
Dz. Urz. WRN w
Wieś jaczno, rośnie na gr. P.
Białymstoku z 1978 r. Nr
Paciorkowskiego
11, poz. 46
Rozp. Nr 222/98 Woj.
Na półwyspie j. Wiżajny, 8m
Suw. Z dna 98-12-14 /Dz.
od budynku dawnej rybakówki
Urz. Woj. Suw. Nr 74,
poz. 510/
W parku podworskim, na pn.Rozp. Nr 222/98 Woj.
12
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
zach brzegu jeziora Hańcza
Suw. Z dna 98-12-14 /Dz.
Urz. Woj. Suw. Nr 74,
poz. 510/
Między jeziorami Jaczno i
Kamenduł, po lewej stronie
drogi Jaczno-
Rozp. Nr 222/98 Woj.
Suw. Z dna 98-12-14 /Dz.
Urz. Woj. Suw. Nr 74,
poz. 510/
Rozp. Nr 222/98 Woj.
Suw. Z dna 98-12-14 /Dz.
Urz. Woj. Suw. Nr 74,
poz. 510/
Rozp. Nr 222/98 Woj.
Suw. Z dna 98-12-14 /Dz.
Urz. Woj. Suw. Nr 74,
poz. 510/
Rozp. Nr 222/98 Woj.
Suw. Z dna 98-12-14 /Dz.
Urz. Woj. Suw. Nr 74,
poz. 510/
9
597
Świerk pospolity
2,1
25
Jaczno
10
598
Grusz pospolita
2,5
10
Stara Hańcza
W parku podworskim
11
599
Jabłoń dzika
1,65
4
Stara Hańcza
W parku podworskim, na
północno-zachodnim brzegu
jeziora Hańcza
12
600
Jesion wyniosły
4,25
24
Stara Hańcza
W parku podworskim, na pn.
wsch. Brzegu jeziora Hańcza
3.4.Ochrona zasobów wodnych
Informacje ogólne
Ochrona zasobów wodnych idzie w parze z dokładnym zrozumieniem i poznaniem
procesów hydrologicznych zachodzących na danym obszarze. Podstawową jednostką
w badaniach hydrologicznych jest zlewnia, czyli taki obszar, z którego wody spływają
do jednej rzeki lub jeziora (Bajkiewicz-Grabowska i in., 1993). W przypadku, kiedy zlewnia
obejmuje cały system rzeczny wraz z rzeką główną i jej dopływami, wówczas pojęcie zlewni
jest równoznaczne z pojęciem dorzecza.. Procesy hydrologiczne winne być opisywane w
obrębie zlewni, ponieważ tylko wtedy istnieje możliwość skutecznego ilościowego opisania
obiegu wody za pomocą bilansu wodnego, który jest uzależniony od wielu czynników jak
warunki klimatyczne, ukształtowanie terenu, szata roślinna, struktura geomorfologiczna oraz
geologiczna. Przy obliczeniach bilansowych należy uwzględniać nie tylko procesy naturalne,
ale również działalność człowieka. Szczerbowski (1993) zaproponował poniżej opisany
schemat bilansu wodnego dla Polski. Po stronie zasilania umieścił opady atmosferyczne
i dopływ rzeczny natomiast po stronie rozchodu parowanie, transpirację, gospodarcze zużycie
wody oraz odpływ podziemny i powierzchniowy wraz ze zrzutami wody. Niezwykle istotną
częścią bilansu wodnego jest retencja, czyli ilość zmagazynowanej wody na danym obszarze.
Wyróżnia się tu magazynowanie wody w postaci wody powierzchniowej (m.in. mokradła
i zbiorniki wodne), glebowej i podziemnej.
Na to, w jaki sposób przebiegają procesy hydrologiczne będą miały zatem wpływ nie
tylko ogólne cechy klimatyczne i fizycznogeograficzne obszaru, ale również gospodarka
człowieka (wodna i nie tylko). Od sposobu zagospodarowania rzek będzie zależał ich
przepływ i odnawialność (również rozcieńczanie ścieków). Ilość i wielkość
powierzchniowych zbiorników wodnych i mokradeł będą decydowały o tym, jakie zapasy
wody można zgromadzić na danym terenie. Stan lesistości regionu wpłynie przede wszystkim
na procesy związane z pionowym obiegiem wody (ewapotranspiracja1, intercepcja2) oraz
na procesy erozyjne w podłożu. Położenie i zasobność wód podziemnych będą decydowały
o zasilaniu obiektów powierzchniowych w czasie okresów posusznych i o możliwości
zaopatrywania w wodę społeczeństwa.
1
2
Parowanie z powierzchni terenu i roślin
Zatrzymywanie wody opadowej przez rośliny
13
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Jednym z problemów, być może najważniejszym, z którymi boryka się gospodarka
wodna jest ochrona ekosystemów wodnych przed zanieczyszczeniami. Zanieczyszczenia wód
mogą być naturalne i pochodzić z domieszek zawartych w wodach powierzchniowych
i podziemnych, np. zasolenie, zanieczyszczenie humusem lub związkami żelaza. Sztuczne
(antropogeniczne) zanieczyszczenia są związane z działalnością człowieka, pochodzą głównie
ze ścieków, a także z powierzchniowych i gruntowych spływów z terenów przemysłowych,
rolniczych i wysypisk śmieci. Zanieczyszczenia dostarczane do wód mogą ulec częściowej
lub całkowitej neutralizacji w procesie samooczyszczania wód, który stale zachodzi w
przyrodzie. Proces ten polega na sedymentacji (opadaniu na dno) zawiesin, rozkładzie
zanieczyszczeń organicznych na mineralne przez odpowiednie mikroorganizmy
(mineralizacja), a następnie pobraniuw postaci soli mineralnych przez rośliny. Dzięki tym
procesom, im dalej od źródła zanieczyszczenia, tym bardziej woda jest czysta. Zawartość
tlenu w wodzie, dostarczonego z powietrza oraz obecność roślin rosnących w wodzie,
określają zakres samooczyszczenia. Im szybszy jest przepływ wody tym może być większa
zawartość tlenu, dzięki czemu proces samooczyszczania jest szybszy. Wody płynące mają
większe zdolności samooczyszczające niż wody stojące. Niestety wody zbytnio
zanieczyszczone tracą zdolność samooczyszczania.
Niezwykle niebezpiecznym procesem związanym z zanieczyszczeniami jest eutrofizacja,
czyli wzrost żyzności wód, kiedy dochodzi do stopniowego wzbogacania wody w substancje
pokarmowe na skutek ich wzmożonego dopływu. Głównymi źródłami takich składników są
ścieki i nawozy (azotowe, fosforowe i potasowe) oraz przemysł spożywczy, przetwórczy
i chemiczny. Eutrofizacja prowadzi do zachwiania równowago ekologicznej, bujnego wzrostu
roślinności wodnej, zbyt intensywnej aktywności drobnoustrojów zużywających duże ilości
tlenu. Powoduje to deficyt tlenowy i zahamowanie rozkładu tlenowego materii organicznej.
Skutkiem tego jest stopniowe zapełnianie zbiorników wodnych rozkładającą się substancją
organiczną i wyniszczanie wielu najwrażliwszych organizmów tlenowych, w tym
najwartościowszych ryb. Stadium eutroficzne zbiornika jest jednocześnie początkiem jego
zaniku.
Wzajemne zależności pomiędzy poszczególnymi procesami hydrologicznymi
kształtowały się przez tysiące lat i gwałtowna ingerencja człowieka może zupełnie zaburzyć
funkcjonowanie naturalnych ekosystemów wodnych. Tylko wzięcie pod uwagę wszystkich
elementów obiegu wody prowadzi do należytej ochrony zasobów wodnych zarówno pod
względem ilościowym jak i jakościowym.
3.4.1.Wody powierzchniowe
Na terenie Gminy Wiżajny wody powierzchniowe zajmują powierzchnię 590 ha, które
są gromadzone są w korytach cieków stale prowadzących wodę z rowów oraz w otwartych
zbiornikach, stawach, bagnach i mokradłach. Zasoby wód powierzchniowych zależą w dużym
stopniu od opadów atmosferycznych i poziomu wód gruntowych.
Jeziora Gminy Wiżajny są zbiornikami polodowcowymi. Największym pod względem
powierzchni jest jezioro Wiżajny o powierzchni 331,42 ha, zaś rzeką – Wigra, która wypływa
z jeziora Graużyny oraz rzeka Czarna Hańcza, której źródło znajduje się w pobliżu Góry
Rowelskiej.
Lp.
1
1.
2.
Nazwa jeziora
2
Siekierowo
Jegliniszki
Tab. 5 Wykaz jezior gminy Wiżajny
Powierzchnia
Klasa
Gmina
(ha)
czystości
3
4
5
brak danych
5,88
Wiżajny
brak danych
19,17
Wiżajny
Uprawniony do
rybactwa
6
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
14
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Lp.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
Nazwa jeziora
Jaczno
Kamenduł
Perty
Kojle
Kojle Małe
Konopin
Ogólne
Marianka I
Marianka II
Słościnek(Staścinek)
Wysokie
Wysokie II
Cegielnia
Stanieluszek
Jesieryń
Kuprelek
Prudel
Sudawskie Północne
Graużyny
Czarne(i Białe)
Dunajewo
Wistuć
Bolcie Małe
Ingiel (Bolcie)
Okliny
Mauda
Wiżajny
Powierzchnia
(ha)
41,84
27,26
21,56
19,38
1,33
1,51
1,66
2,17
2,64
3,40
12,35
6,50
2,56
6,99
6,13
1,92
3,95
3,95
7,46
17,85
7,10
20,65
3,08
10,43
5,11
41,32
331,42
Klasa
czystości
2
2
2
2
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
2
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
brak danych
2
Gmina
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Wiżajny
Uprawniony do
rybactwa
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
PZW ZG w Warszawie
PZW ZG w Warszawie
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
Osoba fizyczna
PZW ZG w Warszawie
Osoba fizyczna
Jezioro Wiżajny jest zbiornikiem położonym na terenie gminy Wiżajny.
 Położenie geograficzne: 54°23'N, 22°52' E, 241,9 m npm
 Makroregion - Pojezierze Litewskie,
 Mezoregion - Pojezierze Wschodniosuwalskie
 Dorzecze: /jez. Wisztynieckie/ – Pisa-Pregoła-Bałtyk
 Mikroregion – Garb Wiżajn
Jezioro Wiżajny i jego zlewnia znajduje się w dorzeczu Pregoły, w szczytowej strefie
zlewni dopływu jeziora Wisztynieckiego, położonego na pograniczu litewsko-rosyjskim, w
okolicy Puszczy Rominckiej.
Powierzchnia zwierciadła wody Jeziora Wiżajny wynosi 293,1 ha, jest to jezioro raczej
płytkie - głębokość maksymalna wynosi 5,3 m, a głębokość średnia 2,6 m. Na jeziorze
znajdują się dwie niewielkie, przybrzeżne wysepki o łącznej powierzchni 1,8 ha.
Linia brzegowa o długości 14925 m jest dobrze rozwinięta. Objętość akwenu wynosi
7.746 tys. m3. Brzegi jeziora są zróżnicowane: miejscami strome o deniwelacjach
dochodzących do 17 m, miejscami płaskie, od strony dopływów podmokłe. Zlewnia
bezpośrednia jeziora Wiżajny w większości użytkowana jest rolniczo (grunty orne, łąki,
pastwiska). Niewielkie obszary zadrzewień i zalesień są rozproszone i obejmują głównie
podmokłe olsy i grądy. Zlewnia jeziora jest odwadniana przez sieć niewielkich i krótkich
cieków i rowów melioracyjnych.
Ogólny stan czystości Jeziora Wiżajny w 2000 roku odpowiadał II klasie czystości
(1,83 pkt.). Jest to jezioro o umiarkowanie zanieczyszczonych wodach i bardzo
15
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
niekorzystnych warunkach naturalnych, bardzo podatne na degradację (poza kategorią
podatności 3,29 pkt).
Władze powiatu suwalskiego w celu zapewnienia odpowiednich warunków
akustycznych i ochrony zbiorników posiadających duże walory przyrodnicze i
wypoczynkowe uchwałą nr XI/64/03 Rady Powiatu w Suwałkach z dnia 24 września 2003
roku wprowadziły zakaż używania jednostek pływających wyposażonych w silniki spalinowe
na niektórych jeziorach z wyjątkiem służ specjalistycznych i rybaków prowadzących
gospodarkę na tych akwenach. W Gminie Wiżajny następujące jeziora są objęte zakazem
używania silników spalinowych: Jaczno, Jegliniszki, Kamenduł, Kojle, Perty, Przechodnie,
Wiżajny.
3.4.2. Wody podziemne
Cechą charakterystyczną wód podziemnych tego rejonu jest stosunkowo duży stopień
ich mineralizacji. Wody podziemne w Smolnikach zaliczane
są do wód
śreniozmineralizowanych i nie zawierają w swoim składzie nadmiernych ilości żelaza i
manganu, stąd pobierana woda podziemna nie wymaga uzdatniania. Natomiast wody
podziemne z ujęcia w Wiżajnach zawierają one liczne związki żelaza i manganu. których
zawartość waha się od 1,1 do 3,0 mg/dm3. Większość zasobów wód podziemnych na terenie
gminy Wiżajny nadaje się do bezpośredniego wykorzystania na cele konsumpcyjne po
prostym uzdatnieniu polegającym na usunięciu żelaza i manganu. Z dotychczasowych badań
wykonywanych prze MSSE w Suwałkach wynika, że wody podziemne tego rejonu nie
zawierają zanieczyszczeń antropogenicznych.
Wody podziemne ujmowane są z utworów czwartorzędowych, a warstwy wodonośne
są dobrze izolowane.
W celu ochrony ujęć wody ustanowiono strefy ochrony bezpośredniej, które
zamykają się w granicach działek zajętych pod ujęcia oraz dodatkowo na ujęciu w
Smolnikach ustanowiono strefę ochrony pośredniej. Strefę ochrony pośredniej ustanawia się
w celu wyeliminowania zagrożenia dla wód, jakie mogą przynieść inwestycje szczególnie
szkodliwe dla środowiska. Dotyczy szczególnie: stacji benzynowych, ferm hodowlanych,
oczyszczali ścieków.
Ujęcia wody w gminie Wiżajny.
1. Ujęcie w Wiżajnach – o wydajności- 99,6m3/godz
2. Ujęcie wody w Smolnikach – o wydajności- 25m3/godz
3. Ujęcie w gospodarstwie . Miller Juczno- wydajność 2,4 m3/godz.
3.5. Odnawialne źródła energii (OZE)
Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych
Odnawialne źródło energii to źródło wykorzystujące w procesie energię wiatru,
promieniowania słonecznego, energię geotermalną, energię spadku rzek oraz energie
pozyskiwaną z biomasy. Rozwój przyjaznych środowisku alternatywnych źródeł energii, a
takimi są źródła odnawialne, może być jednym z najbardziej skutecznych sposobów
zapobiegania degradacji środowiska. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii pozwala
uniknąć lub zmniejszyć emisję zanieczyszczeń do atmosfery, zużycie wody, odpady, odpady
oraz inne ujemne skutki z przemysłowego wykorzystania terenu.
W Polsce zakłada się, iż udział tego typu energii w 2010 roku wyniesie 7,5%.
16
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Energia spadku rzeki .
Instalując turbiny wodne wykorzystujące płynącą rzeką wodę pozyskuje się energię. Są
to elektrownie z naturalnym dopływem wody.
Zaletą małych elektrowni wodnych jest brak emisji zanieczyszczeń. Lokalizacja tego
typu urządzeń przynosi nie tylko czystą energię ale również powoduje zwiększenie retencji
wodnej.
Energia promieniowania słonecznego
Słońce jest podstawowym i stałym źródłem światło i ciepła. W każdej sekundzie
generuje ogromne ilości energii, która dociera do Ziemi jako światło słoneczne,
promieniowanie ultrafioletowe oraz promieniowanie fal podczerwienie odczuwane jako
ciepło. W Polsce wykorzystanie energii promieniowania słonecznego oceniane jest jako
najsłabsze ze wszystkich odnawialnych źródeł energetycznych w Polsce. Wskazuje się na
możliwość stosowania technologii słonecznych jedynie do ogrzewania budynków w okresie
przejściowym ( jesień i wiosna), bądź do dodatkowego dogrzania zimą pomieszczeń oraz
ogrzewania wody użytkowej wykorzystując stacjonarne kolektory słoneczne przechwytujące
ciepło słońca.
Energia wiatru
Nowym, rozwijającym się szybko źródłem energii odnawialnej jest energia wiatru. Warunki
klimatyczne i morfologiczne gminy stawiają ją wśród regionów Polski charakteryzujących się
dużymi zasobami energetycznymi wiatru.. Gmina Wiżajny znajduje się w strefie „korzystnej”
i „dość korzystnej” pod względem potencjalnych zasobów energetycznych wiatru.
Główny problem w pozyskaniu energii wiatru wynika z jego cech fizycznych: mała
gęstość energetyczna, zmienność, nieprzewidywalność. Charakterystyki wiatru zmieniają się
w dużym stopniu z lokalizacja geograficzną, przy czym dodatkowo na danej lokalizacji
prędkości i kierunki wiatru zmieniają się w ciągu dnia lub nawet godziny. Prędkość wiatru
rośnie wraz z wysokością. Zależność uzyskiwanych mocy od prędkości wiatru ma decydujące
znaczenie i razem ze stałością występowania wiatru decyduje o wyborze usytuowania
instalacji wiatrowych. Małe odchylenia od prognozowanego zachowania wiatru mogą
stanowić różnicę, powodującą niepowodzenie projektu w sensie ekonomicznym. Turbina
wiatrowa pracuje tylko w ograniczonym przedziale prędkości wiatru, ma to istotny wpływ na
stopień wykorzystania wiatru. Produkcja energii zaczyna się przy prędkości 4-5 m/s.
Odpowiednie zasoby energetyczne wiatru to zasadniczy, ale nie jedyny, warunek
lokalizacji elektrowni wiatrowej w określonym miejscu.
Pozostałe kryteria to:









bliskość i jakość sieci elektroenergetycznej,
charakter geologiczny podłoża, zapewniający bezpieczeństwo posadowienia elektrowni,
możliwość dojazdu sprzętu ciężkiego,
otrzymanie pozytywnej decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
otrzymanie technicznych warunków przyłączenia do linii elektroenergetycznej i
podpisanie umowy w sprawie sprzedaży energii z Zakładem Energetycznym.
Uwarunkowania ekologiczne lokalizacji elektrowni wiatrowej
Budowa elektrowni wiatrowych może zmienić cechy charakterystyczne istniejącego
krajobrazu.
Hałas powstający w wyniku pracy skrzydeł wirnika.
Duże siłownie wiatrowe mogą blokować lub rozpraszać sygnały elektromagnetyczne i
powodować zakłócenia w odbiorze radiotelewizyjnym.
Może wystąpić zagrożenie dla ptaków.
Na terenie gminy Wiżajny wybudowano 4 elektrownie wiatrowe o parametrach:
17
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
- wysokość masztu – 30m,
- moc – 300kW każda
- średnica rotora – 25 m
Inne rodzaje energii odnawialnej to:
Energia geotermalna - może być wykorzystana energia pochodząca z zasobów ciepła gleby
na małych głębokościach przy użyciu pompy ciepła.
Biomasa – materia organiczna. Popularna w Polsce jest słoma i różne gatunki roślin
energetycznych. Paliwo to może być stosowane systemach grzewczych ale również po
zamontowaniu turbiny i instalacji towarzyszącej można produkować prąd elektryczny.
Wartość opałowa słomy wynosi około 16 –17 MJ/kg
3.6. Surowce naturalne
Obszar gminy Wiżajny nie jest zbyt zasobny w surowce mineralne. Przeważają piaski
i żwiry polodowcowe pozyskiwane niegdyś w licznych na tym terenie wyrobiskach. Obecnie
eksploatacja naturalnego kruszywa może być z udokumentowanych niżej wymienionych złóż:
 złoże Kamionka o pow. ok. 1 ha
 złoże Maszutkinie o pow. ok. 1 ha
 złoże Stankuny o pow. ok. 1 ha.
4.ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA NATURALNEGO
Powietrze atmosferyczne
4.1 Ocena jakości powietrza atmosferycznego
Zgodnie z art. 87 ustawy Prawo ochrony środowiska ocenę czystości powietrza
dokonuje się dokonuje się w strefach. Strefę stanowi aglomeracja większa niż 250 tys.
mieszkańców lub powiat. W tym przypadku strefę stanowi powiat suwalski Ocenę stanu
czystości powietrza dokonuje się dla dwóch kryteriów:
 ze względu na ochronę zdrowia ludzi
 ze względu na ochronę roślin.
Ze względu na ochronę zdrowia, bada się obecność w powietrzu pyłu, dwutlenku azotu,
dwutlenku siarki, tlenku węgla.
Tab. Nr 6.Klasyfikacja powiatu suwalskiego ze względu na ochronę zdrowia
Powiat
suwalski
Maksymalne
stężenie 24godzinne
Pył µ/m3
Klasa Maksymalne
Strefy stężenie 24godzinne
SO2 µ/m3
Klasa
strefy
A
A
Maksymalne Klasa
średnioroczn strefy
e stężenie
No2
µ/m3
Przeliczone
Klasa
stężenie 8strefy
godzinne CO
µ/m3
A
A
Jak widać powiat zakwalifikowano do klasy A czystości, co oznacza, że stężenia
badanych zanieczyszczeń były niższe od górnego progu szacowania. W związku z tym nie
zachodzi potrzeba opracowywania programu ochrony powietrza.
Tab. Nr 7 Klasyfikacja powiatu suwalskiego ze względu na ochronę roślin
Powiat
suwalski
Maksymalne ze
średniorocznych
zidentyfikowane stężenie w
strefie
SO2 µ/m3
Klasa
Strefy
A
Maksymalne ze
średniorocznych
zidentyfikowane stężenie w
strefie NO2 µ/m3
Klasa strefy
A
18
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Ze względu na ochronę roślin powiat suwalski kwalifikuje się w całości do A klasy
czystości.
4.2.Emisja
Emisja zanieczyszczeń do powietrza w gminie Wiżajny
Emisję zanieczyszczeń występującą na terenie gminy możemy podzielić na:
1. emisję punktową
2. emisję powierzchniową
3. emisję liniową
Głównymi źródłami emisji punktowej w powiecie są kotłownie, w których z procesów
energetycznego spalania do atmosfery emitowane są takie zanieczyszczenia, jak: dwutlenek
siarki SO2, dwutlenek azotu NO2, tlenek węgla CO oraz pyły. Na terenie gminy nie występują
większe kotłownie, dla których obowiązuje posiadanie decyzji o dopuszczalnym poziomie
zanieczyszczeń.
Źródłami emisji powierzchniowej w gminie są paleniska domowe, indywidualnie
opalane,
czyli
tzw.
emisja
bardzo
niska.
Zanieczyszczenia
pochodzące
ze spalania paliw z takich palenisk oddziaływają bezpośrednio na dany teren, na którym się
znajdują i w istotny sposób zanieczyszczają powietrze atmosferyczne. Indywidualne źródła
ciepła opalane są przede wszystkim węglem kamiennym lub drewnem.
Emisja liniowa, komunikacyjna oddziałuje na jakość powietrza z dróg o znacznym
natężeniu. Ocenia się, że w Polsce typowy osobowy samochód przemierzając 10 tys. km
spala ok. 14,5 tys. kg mieszanki i wydziela do atmosfery 328 kg tlenków węgla, 110 kg
węglowodorów, 20 kg tlenku azotu i siarki.
Z transportu drogowego w dużej mierze pochodzi emisja ołowiu .
Generalnie stan powietrza należy ocenić jako bardzo dobry..
4.3. Promieniowanie elektromagnetyczne niejonizujące
Promieniowanie niejonizujące obejmuje pola elektromagnetyczne w zakresie od 0 do 300
GHz. W chwili obecnej sztuczne promieniowanie elektromagnetyczne jest największym
energetycznym zanieczyszczeniem na ziemi (o kilka rzędów wielkości przekracza tło
naturalne i nie ma takiego miejsca na ziemi, gdzie by nie występowało). Źródłem
promieniowania jest każde urządzenie (instalacja), w którym następuje przepływ prądu np.
sieci energetyczne, w tym linie wysokiego napięcia, stacje radiowe, i telewizyjne, stacje
bazowe i telefony telefonii komórkowej, radiotelefony, CB-radio, urządzenia radiowonawigacyjne, urządzenia elektryczne wykorzystywane w domu itp.
Wpływ pola elektromagnetycznego na człowieka i środowisko uzależniony jest
od wysokości natężenia (lub gęstości mocy) oraz częstotliwości drgań. Dlatego wartość
poziomów dopuszczalnych jest określana w pasmach częstotliwości. Wartości
dopuszczalnych poziomów podane są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30
października 2003 w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w
środowisku oraz sposobów dotrzymania tych poziomów ( Dz. U. Nr 192 poz. 1883)
Istotny wpływ na środowisko mają linie i stacje elektromagnetyczne o napięciach
znamionowych równych co najmniej 110 kV i wyższych. W celu zabezpieczenia ludzi przed
19
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
szkodliwym promieniowaniem elektromagnetycznym wyznaczane są strefy ochronne od linii
wysokich napięć.
Na terenie gminy Wiżajny zlokalizowano trzy stacje bazowe telefonii komórkowej w
msc. Mierkinie i Kol. Wiżajny.
Anteny satelitarne zawieszone są na wysokościach ok. 40m stąd występujące
promieniowanie elektromagnetyczne na takich wysokościach jest niedostępne dla ludzi i
zwierząt.
4.4. Hałas
Rolniczy charakter gminy oraz struktura przestrzenna zabudowy mieszkaniowej
i usługowo-przemysłowej sprawia, że do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu wpływających
na klimat akustyczny gminy należy ruch drogowy. Ale z uwagi na brak dróg tranzytowych,
pomimo niezadowalającego stanu nawierzchni, natężenie ruch komunikacyjnego nie jest
uciążliwe i nie powoduje zagrożenia hałasem
4.5. Główne zagrożenia związane z zachowaniem różnorodności biologicznej
4.5.1.Zagrożenia związane z działalnością gospodarczą




Rozbudowa istniejącej infrastruktury, rozwój motoryzacji, w tym rozwój sieci dróg;
Intensyfikacja produkcji rolnej;
Niekontrolowany rozwój zaplecza turystyki;
Brak systemu oczyszczania ścieków i odpadów produkcyjnych między innymi
z indywidualnych gospodarstw rolnych.
Zaprzestanie aktywności rolniczej
Zaprzestanie gospodarczego użytkowania wilgotnych łąk na siedliskach mineralnych
powoduje ich zarastanie zbiorowiskami ziołoroślowymi, trzciną, krzewiastymi wierzbami
i drzewami (olsza, wierzby), a w konsekwencji i ich przekształcenie w kierunku zarośli
łozowych Salici pentamdro-cinereae, jako regeneracyjnego stadium zbiorowisk wtórnych
(a więc już zmienionych działalnością człowieka) olsów i łęgów.
Jednakże wskazanym jest:

zaprzestanie użytkowania (wykaszanie, wypas) wilgotnych i bagiennych zbiorowisk
roślinnych na torfowiskach niskich i na silnie uwodnionych glebach mineralnych;

zaprzestanie wykaszania i wypasu stromych stoków dolin rzecznych i rynien
jeziornych;

zaprzestanie zamiany na grunty orne świeżych łąk grądowych.
4.5.2.Działalność gospodarcza na gruntach prywatnych
Liczne w tutejszym krajobrazie oczka wodne, zastoiska itd. będące siedliskiem licznych
gatunków roślin i zwierząt (głównie płazów) są czasem dewastowane i niszczone
(zasypywanie, zaśmiecanie, zanieczyszczanie herbicydami, użyźnienie nawozami itd.),
co prowadzi do zanikania różnorodności biologicznej tych obiektów. Również zmiana ich
właściwości morfometrycznych, np.: pogłębianie, zmieniane ukształtowania linii brzegowej
przez np. utwardzenie kamieniami, powoduje, że na pewien czas są z nich wypierane
właściwe im gatunki fauny i flory, w tym gatunki zagrożone np. traszka grzebieniasta.
Z drugiej strony tworzenie prywatnych stawów, glinianek itd. na siedliskach torfów
20
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
i wilgotnych glebach mineralnych sprzyja ochronie fauny i flory związanej z takimi
naturalnymi i sztucznymi zbiornikami. W wielu przypadkach powoduje to jednak degradację
zbiorowisk torfowych i wilgotnych (w tym siedlisk chronionych) objawiającą się utratą
gatunków właściwych tym kośnym lub wypasanym siedliskom np. zagrożonych wymarciem
gatunków storczyków i turzyc.
4.5.3. Niekontrolowany rozwój zaplecza turystyki
Niewłaściwe przeznaczenie terenów pod zabudowę turystyczną w planie
zagospodarowania przestrzennego, czy też nielegalna zabudowa działek mają bardzo
niekorzystny wpływ na środowisko przyrodniczo-krajobrazowe. Tego typu zachowania
powodują min. płoszenie zwierząt, degradację zbiorowisk roślinnych i stanowisk z gatunkami
prawnie chronionymi, zeszpecenie krajobrazu itd. Ważne jest uwzględnienie przy wszelkich
decyzjach aktywizujących rozwój turystyki następujących zasad:

przy przeznaczaniu pod zabudowę letniskową gruntów przyjeziornych kierować się
zasadą koncentracji zabudowy wyłącznie na jednym z dwóch brzegów jeziora;

lokalizować ją jak najbliżej istniejących już gruntów zabudowanych;

o ile jest to możliwe lokalizować zabudowę letniskową, jak najdalej od linii brzegowej
jezior.

wyznaczanie szlaków turystycznych i ścieżek rowerowych,

budowa pomostów i urządzanie lokalnych kąpielisk ściśle wg. uzyskanych pozwoleń
wodnoprawnych.

zachować wyznaczone strefy ochronne wokół jezior

na trenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego budownictwo i rozwój obszarów
turystycznych wyznacza się wg Planu Ochrony Parku.
5. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
O stanie środowiska przyrodniczego decydują odprowadzane przez człowieka
do środowiska różnego rodzaju substancje powstające w toku działalności gospodarczej
człowieka jak i procesów bytowych zachodzących w gospodarstwach domowych. Działalność
prowadzona przez człowieka ma również swoje oddziaływanie pośrednie w postaci
stymulowania procesów biologicznych, które zachodzą w zmienionym przez człowieka
środowisku przyrodniczym Do takich procesów możemy zaliczyć na przykład zakwitanie
wody w jeziorze powodowane przez nadmiernie rozwijający się plankton. Utrzymanie
równowagi ekologicznej w środowisku przyrodniczym jest złożonym procesem i wymaga
systematycznego śledzenia zmian w min zachodzących.
5.1. Zagrożenia wód, gleby i powierzchni ziemi.
Główne źródła zanieczyszczeń wód na terenie gminy Wiżajny to
 odprowadzane ścieki ( pośrednio lub bezpośrednio),
 rolnictwo,
 niekontrolowany rozwój turystyki,
 niekontrolowane budownictwo (zwłaszcza letniskowe).
Ścieki
Wraz z rozbudową wodociągów wzrasta zużycie wody co ma bezpośrednie
przełożenie na ilość odprowadzanych ścieków. W poniższej tabeli przedstawiono stan
wyposażenia mieszkań w wodociąg i kanalizację. Większość mieszkań jest wyposażona w
wodę bieżącą, natomiast w kanalizację tylko niewielka część.
21
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Gmina nie posiada rejestru zbiorników bezodpływowych i nie prowadzi ewidencji
wywiezionych nieczystości przez firmy do tego upoważnione. Można jednak stwierdzić, że
70% ścieków pochodzących z gospodarstw domowych odprowadzanych jest do ziemi lub do
wód.
Tab. 8.Wyposażenie mieszkań w wodociąg i kanalizację
Długość sieci {km}
wodociągowej kanalizacyjnej
103,8
11,30
Gospodarstwa objęte siecią
Wodociągową
kanalizacyjną
ilość
%
ilość
%
496
60
114
21
Tab.9. Ilość pobranej wody i odprowadzanych ścieków.
ujęcie
Wizajny
Smolniki
Ilość pobranej wody
{m3 }
2002
2003
92 600
100 750
31 650
44 700
124 250
145 450
Ilość odprowadzanych
scieków { m3 }
2002
2003
15 800
14 720
bd
bd
15 800
14 720
Ścieki komunalne z miejscowości Wiżajny oczyszczane są w gminyj oczyszczalni
ścieków. Przepustowość oczyszczalni wynosi średnio 205 m3/d, jednak ze względu na
długość sieci kanalizacyjnej wynoszącej 11,3 km, ilość oczyszczonych ścieków jest dużo
mniejsza i wynosi ok. 15 tys. m3 rocznie. Ilość połączeń kanalizacyjnych prowadzących do
budynków mieszkalnych wynosi 114, co stanowi 35,9 % ludności korzystającej z kanalizacji.
Gmin Wiżajny posiada pozwolenie wodnoprawne na pobór wody i wprowadzanie ścieków
oczyszczonych do rowu melioracyjnego z dnia 17.02.2003r. Nr OŚR.IV.6223-02/03, które
jest ważne do 31.12.2014r.
Brak oczyszczania ścieków socjalno-bytowych z indywidualnych gospodarstw
rolnych i małych wsi wydaje się być jednym z głównych problemów.
5.2.Rolnictwo
Trudnym do zmierzenia, jednak w znacznym stopniu możliwym źródłem
zanieczyszczenia wód powierzchniowych są niekontrolowane spływy powierzchniowe z
obszarów rolnych. gdzie wraz z wodami opadowymi do wód powierzchniowych i
podziemnych dostają się spływające z pól nawozy mineralne oraz środki ochrony roślin.
Może to mieć duży wpływ na eutrofizację wód powierzchniowych, szczególnie na obszarach
przyjeziornych. Brak płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę oraz nieprawidłowe je
wykorzystanie powoduje, że z cennego nawozu staje się groźnym ściekiem.
Ilość rozlewanej gnojowicy na hektar ocenia się po zawartości Azotu (N) w
gnojowicy.. Obowiązujące obecnie normy dopuszczają użycie gnojowicy w dawce 45 m3/ha
po co najmniej 6 miesięcznym składowaniu w zbiornikach.
Na podstawie przeprowadzonego bilansu ilości hodowanych zwierząt na terenie
gminy i wytwarzanych przez nie ilości nawozów naturalnych nie stwierdzono zagrożenia dla
środowiska przyrodniczego powodowanego przez nadmierne nawożenie nawozami
organicznymi prowadzące do skażenia gleby i wody związkami chemicznymi i bakteriami
zagrażającymi środowisku przyrodniczemu. Mogą się jednak zdarzać lokalnie incydentalne
przypadki przekraczania dopuszczalnych ilości wprowadzanych nawozów organicznych do
22
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
gleby powodujące ujemne skutki dla środowiska naturalnego. Zjawisko takie może
występować w okolicy gospodarstw rolnych o liczbie zwierząt przekraczających 1 DJP/1ha
użytków rolnych, gdzie areał pól nawożonych jest za mały w stosunku do dopuszczanych
dawek nawozowych.
Wykorzystanie rolnicze nawozów organicznych uregulowano w Polsce Ustawą o
nawozach i nawożeniu z dnia 26 lipca 2000 r. (Dz. U. z dn. 24 października 2000 r.) oraz
późniejszym Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dn. 1 czerwca 2001 r. w
sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu oraz
szczegółowego sposobu stosowania nawozów. (Dz. U. Nr 60 z dn. 13 czerwca 2001r.). W
powyższych uregulowaniach wprowadzono następujące obwarowania:

dawka nawozu naturalnego, zastosowanego w ciągu roku, nie może zawierać więcej
niż 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych,

zabrania się stosowania nawozów na glebach zalanych wodą oraz przykrytych
śniegiem lub zamarzniętych, a w postaci płynnej i azotowych na glebach bez okrywy
roślinnej położonych na stokach o nachyleniu powyżej 10 %,

nawozy w postaci płynnej należy przechowywać wyłącznie w szczelnych zbiornikach
o pojemności umożliwiającej gromadzenie co najmniej 6- miesięcznej produkcji tego
nawozu,

nawozy w postaci stałej powinny być przechowywane w pomieszczeniach
inwentarskich lub na nieprzepuszczalnych płytach, zabezpieczających przed
przenikaniem wycieku do gruntu oraz posiadających instalację odprowadzającą
wyciek do szczelnych zbiorników.
Rolnicy ustawowo mają 4 lata na wyposażenie gospodarstw w te obiekty.
Zgodnie z tymi uregulowaniami nawozy naturalne w postaci stałej oraz płynnej
powinny być stosowane w okresie od dnia 1 marca do dnia 30 listopada, z wyjątkiem
nawozów stosowanych na uprawy pod osłonami. Nie później niż następnego dnia po
zastosowaniu powinny być przykryte lub wymieszane z glebą.
Nawozy naturalne mogą być stosowane w odległości co najmniej 20 m od strefy
ochronnej źródeł wody, ujęć wody, brzegów zbiorników oraz cieków wodnych.
5.3. Poważne awarie
Nowa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska rezygnuje z
nazwy dotychczas stosowanej – „nadzwyczajne zagrożenie środowiska” i reguluje tę
problematykę pod nazwą „poważne awarie”.
Definicje „poważnej awarii” i poważnej awarii przemysłowej określa odpowiednio art.
23 i 24 w/w ustawy.
 poważna awaria - to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała
w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których
występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do
natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub
powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.
Z uwagi na brak przemysłu, takie zagrożenie na terenie gminy Wiżajny nie wystąpi.
Może zdarzyć się awaria przy transporcie kołowym różnego rodzaju substancji
niebezpiecznych. Do usuwania takich awarii przygotowane są odpowiednie służby
ratownictwa chemicznego.
23
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
6.
POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA
6.1
Wskazania dotyczące zachowania różnorodności biologicznej
Chroniąc środowisko mamy na względzie przede wszystkim jego naturalne, czy też zbliżone
do naturalnych elementy (ekosystemy leśne, stanowiska florystyczne i faunistyczne,
ekosystemy wodne, formy polodowcowego ukształtowania terenu). Nie zapominajmy jednak
o tych cechach krajobrazu, które dzięki wiekom gospodarowania rolniczego na tych terenach
na równi z naturalną przyrodą decydują o obliczu krainy suwalskiej. Nie możemy zapomnieć
o ochronie krajobrazu kulturowego, na który składają się przede wszystkim tradycyjne układy
przestrzenne (układ pól, lasów i dróg, zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne oraz podmokłe
zagłębienia śródpolne, a także istniejące sztuczne stawy, ponadto zadrzewienia przydrożne –
zarówno te objęte już ochroną jako użytki ekologiczne jak i inne).
Obok najważniejszych obiektów przyrodniczych, wśród których niewątpliwie
dominuje Suwalski Park krajobrazowy, szczególnej uwadze polecana jest mozaikowość
przestrzeni gminy, cenna z punktu widzenia istotnej dla prawidłowego funkcjonowania
ekosystemów różnorodności biologicznej, a także nie mniej ważna pod względem
estetycznym. Przy czym pojęcie mozaikowatości przestrzeni nie dotyczy tylko wspomnianego
w poprzednim akapicie ogólnego krajobrazu kulturowego, ale również zróżnicowania
przestrzennego typów upraw i użytków rolniczych.
Cel
•
Zwiększanie powierzchni obszarów chronionych.
Działania
•
Objęcie ochroną rezerwatową Jeziora Jaczno wraz z przyległymi torfowiskami
wiszącymi ( wieś Dzierwany )
•
Uznanie za użytek ekologiczny Jeziora Purwin wraz z przyległym
torfowiskiem przejściowym( Kleszczówek).
Cel
•
Zaplanowanie i utworzenie ekologicznych korytarzy migracji zwierząt.
Działania
•
Istniejącą sieć szlaków migracyjnych należy uwzględnić przy rozbudowie
infrastruktury drogowej, przez budowę odpowiednich przejść dla zwierząt i barier
ograniczających swobodne przemieszczanie się, a tym samym wpływających na
zmniejszenie śmiertelności zwierząt.
Cel
•
Zachowanie różnorodności biologicznej.
Działania
•
Kontrolowany rozwój populacji bobra.
•
Racjonalna gospodarka rybacka. Przejęcie kontroli gospodarki rybackiej ( raz na trzy
lata) przez wojewodę spowoduje, że nie będzie jej w ogóle.
•
Utrzymanie wszystkich gatunków roślin i zwierząt podlegających ochronie
gatunkowej.
•
Zachowanie pełnego wachlarza zbiorowisk naturalnych występujących w krajobrazie
nieleśnym, głównie w dolinach rzek, strumieni i cieków wodnych.
•
Podniesienie stanu liczebności gatunków rzadkich i zagrożonych poprzez ochronę
stanowisk i reintrodukcję( np. utrzymanie starych ras zwierząt hodowlanych, ptactwa
domowego, drzew owocowych i roślin uprawnych).
•
Zachowanie dotychczasowych siedlisk i miejsc rozrodu zwierząt.
24
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
•
•
•
Odtwarzanie siedlisk i miejsc rozrodu zwierząt.
Ochrona drzew, stanowiących miejsca lęgowe ptaków.
Instalowanie skrzynek lęgowych dla ptaków.
Cel
•
Zachowanie różnorodności biologicznej środowiska leśnego.
Działania
•
Aby w pełni zachować różnorodność biologiczną Lasów Państwowych i lasów
nie stanowiących własności Skarbu Państwa, należy prowadzić gospodarkę leśną
zgodnie z planami urządzenia lasów dla nadleśnictw oraz uproszczonymi planami
urządzenia lasów pozostałych .
•
Wykonywać zadania profilaktyczno-ochronne(ciecia pielęgnacyjne, bieżące usuwanie
drzew ,korowanie, niszczenie zdjętej kory).
•
Przebudowa zniekształconych drzewostanów z uwzględnieniem
zróżnicowania
mikrosiedlisk oraz ochrona polan śródleśnych.
•
Cel
•
Zalesienia gruntów porolnych.
Działanie
•
Zaleca się zalesianie, a przez to scalanie istniejących lasów wzdłuż wyznaczonych
szlaków migracyjnych dużych drapieżników. Przy sporządzaniu planów
zagospodarowania należy wyznaczyć tereny przeznaczone pod zalesienie.
•
Zalesianie gleb o niskiej produktywności rolniczej, z wyłączeniem punktów
widokowych, cennych obiektów geomorfologicznych oraz siedlisk roślin, których
zalesienie prowadziłoby do utraty wartości obszaru.
•
Utrzymanie retencji wód w lasach, jako niezbędnego elementu prawidłowej ochrony
ekosystemów leśnych.
•
Zalesianie obszarów źródliskowych, wododziałowych oraz terenów osuwiskowych.
6.2
Wskazania dotyczące ochrony zasobów wodnych
Ochronę wód przed zanieczyszczeniami można realizować różnymi sposobami. Pierwszym z
nich jest oszczędne gospodarowanie wodą i zwiększenie jej zasobów dyspozycyjnych dzięki
należytemu oczyszczaniu ścieków i innych wód zanieczyszczonych. Następną metodą jest
zmniejszenie strat w gospodarce powodowanych zanieczyszczeniami, m.in. ochrona urządzeń
i budowli hydrotechnicznych i wodno-ściekowych.
Kształtowanie stosunków wodnych
Cel
•
Poprawa stosunków wodnych na terenach zalewowych Jeziora Wiżajny.
Działanie
•
Ostateczne uregulowanie odpływu wody w okresie wiosennym z jeziora Wizyjny
poprzez udrożnienie cieku likwidację zastawki.
Cel
•
Zachowanie w stanie nienaruszonym ekosystemów torfowiskowych i innych
mokradłowych, które wraz z jeziorami są siedliskiem dla niekiedy bardzo rzadkich
gatunków roślin i zwierząt. Chodzi o torfowisko nad Jeziorem Jaczno.
Działanie
•
Przede wszystkim utworzenie rezerwatów z wyżej wymienionych obszarów, które nie
są objęte tą formą ochrony.
25
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Cel
•
Ochrona przed erozją gleby przy zmianach siedliskowych.
Działanie
•
Prowadzenie wycinki lasów w sposób racjonalny, ponieważ otwarte wylesione
przestrzenie są narażone na erozję wodną i mają niekorzystny wpływ na zasobność
regionu w wodę. Na zjawiska hydrologiczne zachodzące w zlewniach rzecznych i
jeziornych mają wpływ procesy zachodzące w całej zlewni. Im większa jest lesistość
obszaru tym większa jest stabilność bilansu wodnego i tym więcej wody jest
magazynowane w zlewni.
Cel
•
Prowadzenie racjonalnej gospodarki wodnej na terenach zmeliorowanych
użytkowanych rolniczo.
Działanie
•
W przypadku obszarów gdzie nie jest już prowadzona gospodarka rolna zaleca się
pozostawienie rowów melioracyjnych samym sobie, aby stopniowo zarastały. Na
terenach użytkowanych rolniczo wszystkie rowy winne być dokładnie czyszczone i
zaopatrzone (jeśli to konieczne) w odpowiednie urządzenia regulacyjne (zastawki), co
umożliwi racjonalną gospodarkę wodną na tych obszarach.
Cel
•
Zwiększanie zasobów wodnych zlewni.
Działanie
•
Racjonalna rozbudowa małej retencji, na różne potrzeby. Istnieją ku temu duże
możliwości, z racji odpowiedniego ukształtowanie terenu oraz warunków
litologicznych słabo przepuszczalne podłoże). Jednak takie inwestycje muszą być
prowadzone pod należytym nadzorem i w sposób przemyślany, aby nie doprowadzić
do zbytniej ingerencji w środowisko naturalne. Pod pojęciem małej retencji nie należy
rozumieć tylko spiętrzania wody w ciekach ale również budowę małych stawów przez
właścicieli gruntów, np. w celu hodowli ryb.
Gospodarka wodno-ściekowa i ochrona wód przed zanieczyszczeniami
Cel
•
•
Poprawienie czystości zrzucanych ścieków oraz systemu kanalizacyjnowodociągowego.
Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków lub małych oczyszczalni obsługujących
całe wsie.
Cel
•
Ochrona wód powierzchniowych.
Działania
•
Poprawa czystości jezior, poprzez zdecydowane ograniczenie ilości źródeł
zanieczyszczeń. W pierwszej kolejności wiązać się to będzie z koniecznością
dokładnej inwentaryzacji źródeł emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do wód
powierzchniowych, a w dalszym etapie do ich eliminacji.
Działania monitoringowe mające na celu przede wszystkim ochronę jakościową wody
oraz kontrolę ingerencji człowieka w stosunki wodne:
•
Okresowe badania kontrolne jakości wód powierzchniowych oraz podziemnych .
•
Kontrola jakościowa wód w cieku, poniżej miejsca wprowadzania ścieków
z istniejącej oczyszczalni.
26
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
•
•
•
•
Kontrola jakościowa zrzucanych ścieków do wód powierzchniowych z oczyszczalni
ścieków.
Kontrola jakości wód w istniejących kąpieliskach.
Kontrola sztucznych piętrzeń na wodach płynących.
Doraźne kontrole czystości rzek i jezior.
Pozostałe wytyczne.
Cel
•
Zapewnienie swobodnego dostępu do powierzchniowych wód publicznych.
Działanie
•
Zlikwidowanie ogrodzeń uniemożliwiających swobodny dostęp do brzegów jezior.
6.4
Wskazania dotyczące ochrony powietrza na terenie gminy.
Jakość powietrza to jeden z podstawowych elementów, który w sposób istotny
decyduje o funkcjonowaniu ekosystemu i wpływa na warunki życia człowieka. Uważna
obserwacja zachodzących zmian w powietrzu atmosferycznym zapobiega jego degradacji.
Monitorowanie powietrza i dbałość o jego jakość jest warunkiem świadomego korzystania ze
środowiska. Z jakością powietrza nierozerwalnie wiąże się zjawisko emisji zanieczyszczeń.
Zmniejszenie ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza wpływa na jego ogólną
poprawę. Jednak nie zawsze dynamika zmian w ograniczaniu emisji zanieczyszczeń
przekłada się bezpośrednio na wielkości stężeń (imisję).
Po analizie stanu zanieczyszczenia powietrza w powiecie suwalskim możemy
stwierdzić, że stopień zanieczyszczenia powietrza nie stwarza zagrożenia i według rocznej
oceny jakości powietrza za 2002 r., przeprowadzonej przez WIOŚ w Białystok nie wymaga
tworzenia dla żadnej strefy (powiatu) planów naprawczych. Dalsza obserwacja jakości
powietrza jest jak najbardziej celowa i pożądana.
Cele
•
Utrzymanie dobrego stanu jakości powietrza,
•
Ograniczenie emisji zanieczyszczeń,
•
Zmniejszenie kwasowości opadów atmosferycznych,
Działania
•
Modernizacja istniejących kotłowni lokalnych,
•
Zmiana paliw tradycyjnych na ekologiczne,
•
Termoizolacja budynków,
•
Wymiana stolarki okiennej,
•
Inwentaryzacja emisji powierzchniowej (określenie dla gminy powierzchni
ogrzewanej indywidualnie różnymi rodzajami paliwa),
•
Modernizacja dróg.
6.4
Wskazania dotyczące hałasu
Z uwago na brak zakładów przemysłowych na terenie gminy Wiżajny, uciążliwość hałasowa
z tych obiektów nie występuje. Uciążliwy może być hałas komunikacyjny, szczególnie w
okresie letnim- wzmożonego ruchu turystycznego.
27
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Cel
•
Utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na
wymaganym poziomie
Działania
•
Uwzględnienie w planowaniu przestrzennym ochrony przed hałasem stosownie
do wymogów ustawy Prawo ochrony środowiska (właściwa lokalizacja obiektów,
odpowiednia organizacja ruchu drogowego, ograniczanie niekorzystnego wpływu
hałasu środowiskowego poprzez stosowanie zabezpieczeń akustyczno-budowlanych),
•
Rozszerzenie sieci monitoringu hałasu o punkty zlokalizowane na terenach
zamieszkania i wypoczynku najbardziej zagrożone hałasem, w związku z nasilającym
się ruchem drogowym.
6.5
Wskazania dotyczące ochrony gleb
Odporność gleb na degradację nie jest wielkością stałą. Maleje ona w miarę postępu
procesów degradacyjnych. Można ją jednak znacznie zwiększyć przez stosowanie
odpowiednich kompleksowych zabiegów.
Cel
•
Jakość gleby powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów.
Działania
•
Koncentracja stad zwierząt musi być dostosowana do posiadanej powierzchni
ziemi, pozwalającej na pełne zagospodarowanie odchodów zwierzęcych zgodnie z
Dyrektywą azotanową i ustawą o nawożeniu oraz gwarantować dobrostan zwierząt.
Fermy te powinny spełniać jednocześnie normatywne wymogi ochrony środowiska
naturalnego w zakresie oddziaływania na wody powierzchniowe, gruntowe,
podziemne, gleby i powietrze.
•
Prowadzenie monitoringu jakości gleb i ziemi.
Cel
•
Zlikwidowanie ujemnych skutków przesuszania i poprawienie bilansu wodnego
gleb
Działania
•
Utrzymywanie zadrzewień na polach uprawnych, łąkach i pastwiskach
•
Właściwa eksploatacja urządzeń melioracyjnych stwarzająca odpowiednie warunki nie
tylko dla odwodnień ale i nawodnień, poprawiających skutki niekorzystnych dla
rolnictwa warunków pogodowych
•
Wprowadzenie próchnicotwórczej agrotechniki poprzez stosowanie różnych form
nawozów organicznych (obornik, słoma, gnojowica)
Cel
•
Przeciwdziałanie erozji wietrznej.
Działanie
•
Wprowadzanie trwałych zalesień, zakładanie zadrzewień śródpolnych oraz stosowanie
przeciwwiatrowego systemu upraw wstęgowych, w którym bruzdy powinny
przebiegać poprzecznie do kierunku dominujących wiatrów.
Cel
•
Eliminacja wadliwej chemizacji gleby.
28
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Działania
•
Ścisła kontrola środków ochrony roślin.
•
Atestacja opryskiwaczy.
•
Przywrócenie rangi zabiegom agrotechnicznym – uprawie roli i zmianowaniu.
•
Hodowla i uprawa odmian odpornych na szkodniki.
6.6
Wskazania dotyczące pozyskiwania kopalin
Postępując zgodnie z obowiązującymi przepisami organy wydające koncesje
na wydobycie kopalin winny uwzględnić następujące wymagania:
1.
Złoże powinno swoją powierzchnią obejmować:
obszary nie objęte szczególną ochroną tj. konserwatorską ochroną przyrody,
grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki - inne grunty o
najniższej przydatności produkcyjnej,
obszar, którego eksploatacja w minimalnym stopniu spowoduje zmianę
środowiska naturalnego obszaru objętego eksploatacją oraz minimalne zmiany
poza obszarem objętym wydobyciem,
obszar, którego efektywna rekultywacja będzie wymagała minimalnych
nakładów finansowych,
obszary o istniejącej infrastrukturze (drogi dojazdowe).
Cel
•
Racjonalna eksploatacja kopalin.
Działanie
•
Zaplanowane, odpowiedzialne wydawanie koncesji na wydobywanie kopalin.
•
Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych.
•
Inwentaryzacja miejsc nielegalnego pozyskiwania kopalin.
6.7
Wskazania dotyczące wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych
Wraz z rozwojem ludzkości rośnie wzmożone zapotrzebowanie na energię. Ziemskie
zasoby energii nieodnawialnej ulegną z czasem wyczerpaniu lub staną się niedostępne dla
człowieka. Wynika więc potrzeba pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Do takich
zalicza się: energię wód, energię słońca, energię wiatru, energię uzyskiwaną z biomasy oraz
energię geotermalną.
Cele
•
Wzrost udziału energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energetycznych do
7,5% w 2010 r.
•
Odpowiednie planowanie i lokalizacja urządzeń pozyskujących energię
odnawialną.
•
Wykorzystanie potencjału energetycznego źródeł energii odnawialnej z
maksymalnym
uwzględnieniem
ochrony
środowiska
i
walorów
krajobrazowych gminy.
Działania
•
Zaplanowanie budowy parków wiatrowych ze szczególnym uwzględnieniem
zachowania warunków krajobrazowych oraz zasadami ochrony środowiska
przyrodniczego.
•
Podjęcie działań edukacyjnych, promocyjnych i legislacyjnych związanych z
rozwojem energetyki opartej na źródłach energii odnawialnej.
29
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
•
Promowanie budowy instalacji umożliwiających wykorzystywanie odnawialnych
źródeł energii.
6.8
Gospodarka odpadami
Problematyka dotycząca gospodarki odpadami w gminie została szczegółowo
omówiona w Gminnym Planie Gospodarki Odpadami stanowiącym integralną część
niniejszego programu.
Cele
•
Zapobieganie powstawaniu odpadów oraz minimalizacja ich ilości
•
Ograniczenie ilości odpadów unieszkodliwianych na składowiskach.
•
Zwiększenie świadomości mieszkańców gminy i przedsiębiorców w zakresie zasad
postępowania z odpadami.
Działania
•
Wdrożenie selektywnej zbiórki odpadów.
•
Zorganizowanie systemu odbioru odpadów zbieranych selektywnie.
•
Wprowadzenie monitoringu systemu selektywnej zbiórki odpadów.
.
6.9
Edukacja ekologiczna
Pomimo dość powszechnej edukacji ekologicznej oraz szeregu przedsięwzięć
podejmowanych na szczeblu lokalnym i krajowym w celu powiększenia świadomości życia
ekologicznego, poziom wiedzy na ten temat jest wciąż niewystarczający.
Aby chronić środowisko należy je najpierw dobrze poznać. Istotne jest zrozumienie
mechanizmów funkcjonowania poszczególnych zjawisk przyrodniczych, zachowania
organizmów w ich środowisku naturalnym oraz kształtowanie odpowiednich postaw wobec
środowiska. Edukacja ekologiczna w pierwszym etapie obejmować powinna następujące
obszary działań:
•
Ograniczenie zużycia zasobów naturalnych.
•
Selektywna zbiórka odpadów.
•
Upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej.
•
Zmniejszenie energochłonności
gospodarki
poprzez
wprowadzenie
energooszczędnych technologii.
•
Rozwój energetyki opartej na odnawialnych źródłach energii.
•
Ochrona powietrze atmosferycznego.
•
Planowany rozwój turystyki.
Cel
•
Edukacja ekologiczna oraz podniesienie świadomości ekologicznej
społeczeństwa.
Działania
•
Uświadamianie społeczeństwa o rodzajach zagrożeń płynących z
nieefektywnej gospodarki zasobami środowiska naturalnego oraz wpływie ich na jednostkę.
•
Edukacja w zakresie wykorzystania źródeł energii odnawialnej, z naciskiem na
praktyczne wykorzystanie poznanych metod i rozwiązań.
•
Poznanie metod zapobiegania trwałym zmianom w środowisku naturalnym
wywołanym nieprawidłową gospodarką człowieka zasobami naturalnymi.
•
Propagowanie agroturystyki.
•
Organizacja szkoleń, kursów i konferencji związanych z tematyką ochrony
środowiska.
•
Prowadzenie działalności wydawniczo-popularyzacyjnej.
30
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
•
7
Współpraca z organizacjami pozarządowymi.
WSPÓŁPRACA PRZYGRANICZNA
Gmina Wiżajny graniczy z jednej strony z Obwodem Kaliningradzkim Federacji
Rosyjskiej i z Litwą. Po stronie rosyjskiej od 1994 roku część Puszczy Rominckiej stanowi
rezerwat o powierzchni 32 tys. ha. o nazwie „Wisztynieckij”. Jezioro Wisztynieckie po
stronie litewskiej łączy się z jeziorem Bolcie po stronie polskiej .Wskazane jest utworzenie na
tym obszarze transgranicznego obszaru chronionego, który obejmowałby swoim zasięgiem
między innymi całą puszczę oraz przylegający do niej litewski – Wisztyniecki Park
Regionalny.
Istniejące po obu stronach granicy ekstensywne krajobrazy rolnicze oraz różnorodność
środowiska stanowią olbrzymie wartości przyrodnicze. Aby zachować te walory przyrodnicze
regionu transgranicznego należy rozpocząć współpracę mającą na celu zarówno wymianę
informacji jak i wspólne planowanie. Podstawą takiego działania ma być troska o środowisko
naturalne.
Cele
•
Rozszerzenie współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, edukacji ekologicznej
oraz rozwoju turystyki.
•
Intensyfikacja prac związanych z ustanowieniem wspólnej ochrony unikalnych
okazów flory i fauny.
•
Utworzenie transgranicznego obszaru chronionego krajobrazu.
•
Zwiększenie atrakcyjności turystycznej terenów przygranicznych krajów partnerskich
poprzez spójną politykę rozwoju działalności turystycznej i ekologicznej.
Działania
•
Organizacja szkoleń, kursów i konferencji o charakterze międzynarodowym.
•
Wymiana doświadczeń pomiędzy organami sprawującymi władzę, organizacjami
pozarządowymi oraz społecznością lokalną.
•
Prowadzenie ponadgranicznej inwentaryzacji przyrodniczej.
•
Wypracowanie odpowiednich regulacji prawnych dotyczących ochrony środowiska.
31
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
8.HARMONOGRAM I SZACUNKOWE NAKŁADY REALIZACJI
PRZEDSIĘWZIĘĆ
Lp.
Cel
Działanie
Jednostki
realizujące
1
2
3
4
Termin Szacunko
realizacj we koszty
i
w tys. zł
5
Źródła
finansowania
6
7
Zadania koordynowane realizowane w ramach Programu Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Wysokie walory
krajobrazowe.
Skuteczna ochrona przyrody.
Bogactwo florystyczne i
faunistyczne regionu.
Równowaga gatunkowa.
I
1
2
3
Utworzenie sieci
NATURA 2000
-
Specjalne Obszary
Ministerstwo
Ochrony zgodnie z
Środowiska,
Dyrektywą Siedliskową
Wojewoda
- Obszary Specjalnej
Ochrony zgodnie z
Dyrektywą Ptasią.
Budżet Państwa,
Fundusze UE
Zadania dotyczące zachowania różnorodności biologicznej gminy
Ochrona siedlisk
przyrodniczych (biotopów)
samorząd
gminy, SPK
Zaplanowanie i utworzenie
ekologicznych korytarzy
migracji zwierząt.
samorząd
gminy i
powiatu, Lasy
Państwowe,
właściciele
gruntów, SPK
Wojewoda
Budowa odpowiednich
barier ograniczających
przemieszczanie się
płazów
Lasy
Państwowe,
SPK,
właściciele
lasów
Zachowanie różnorodności
biologicznej środowiska
leśnego.
opracowanie
uproszczonych planów
urządzenia lasów
4
Zalesienia gruntów
nieleśnych.
5
Zachowanie różnorodności
biologicznej
II
Zadania dotyczące ochrony zasobów wodnych gminy
1
Zachowanie przebiegu rzek
w stanie zbliżonym do
Zmniejszenie populacji
bobra na terenie powiatu
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
Budżet gminy,
środki właścicieli
gruntów, fundusze
unijne, fundusze
celowe
2005-2011
Zadanie
ciągłe
Budżet
Wojewody, budżet
gminy, fundusze
unijne, fundusze
celowe
w ramach
zadań
własnych
budżet gminy,
środki właścicieli
lasów, fundusze
unijne, fundusze
celowe
Starosta,
2004-2007
przedsiębiorcy
Budżet powiatu,
środki własne,
fundusze celowe,
fundusze unijne
Lasy
Państwowe,
właściciele
gruntów
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
Agencja
Modernizacji i
Restrukturyzacji
Rolnictwa,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Wojewoda/
WKP, Polski
Związek
Łowiecki
w ramach
2004-2007 zadań
własnych
Budżet
Wojewody,
fundusze celowe,
inne źródła
ZMiUW,
Marszałek
Zadanie
w ramach
zadań
Budżet
Samorządu,
32
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
naturalnego.
Województwa ciągłe
własnych
fundusze unijne,
fundusze celowe
2
Zachowanie w stanie
zbliżonym do naturalnego
zbiorników wodnych jezior
właściciele
gruntów
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
Własne środki,
fundusze celowe
3
Zachowanie w stanie
nienaruszonym ekosystemów
torfowiskowych.
Samorząd
gminy,
właściciele
gruntów
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
Budżet gminy,
fundusze unijne,
fundusze celowe
4
Prowadzenia racjonalnej
gospodarki wodnej na
terenach zmeliorowanych
użytkowanych rolniczo.
Właściwa eksploatacja i
konserwacja urządzeń
melioracji szczegółowych
przez właścicieli gruntów
zmeliorowanych
właściciele
gruntów,
spółki wodne
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
środki właścicieli
gruntów, fundusze
unijne, fundusze
celowe
5
Zwiększanie zasobów
wodnych zlewni.
Racjonalna rozbudowa
małej retencji
właściciele
gruntów
w ramach
2004-2011 zadań
własnych
środki właścicieli
gruntów, fundusze
unijne, fundusze
celowe
III Gospodarka wodno-ściekowa gruntów ochrona wód przed zanieczyszczeniami
Rozbudowa istniejących
sieci kanalizacyjnych
1
2
3
Poprawienie czystości
zrzucanych ścieków oraz
systemu kanalizacyjnowodociągowego.
Ochrona wód jezior
Budowa płyt
obornikowych
Samorząd
gminy
Budżet gminy,
fundusze unijne,
fundusze celowe
2004-2011
Właściciele
gospodarstw
1 700
Budżet gminy
fundusze unijne,
fundusze celowe
2004-2011 7 000
środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Budżet gminy
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Budowa przydomowych
oczyszczalni ścieków
właściciele
Inwentaryzacja źródeł
zanieczyszczeń
Samorząd
gminy SPK
2004-2007
WIOŚ,
Sanepid
Zadanie
ciągłe
Modernizacja istniejących
kotłowni lokalnych
właściciele
2004-2011
Środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Zmiana paliw
tradycyjnych na
ekologiczne
Samorząd
gminy,
właściciele
Zadanie
ciągłe
Budżet gminy,
Środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Termoizolacja budynków
Samorząd
gminy
właściciele
Zadanie
ciągłe
Środki własne,
Budżet gminy
fundusze unijne,
fundusze celowe
Działania monitoringowe.
w ramach
zadań
własnych
Budżet gminy
środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe,
IV Wskazania dotyczące ochrony powietrza w gminie
2 400
33
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Samorząd
Wymiana stolarki okiennej gminy
Zadanie
ciągłe
Środki własne,
Budżet gminy
fundusze unijne,
fundusze celowe
Wykorzystanie
odnawialnych źródeł
energii
inwestorzy
Zadanie
ciągłe
Środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Budowa elektrowni
wiatrowych
Inwestorzy
Zadanie
ciągłe
Środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Użytkownicy
stacji
bazowych
telefonii
komórkowej
Zadanie
ciągłe
Starosta
Zadanie
ciągłe
Właściciele,
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
Środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Zadanie
ciągłe
w ramach
zadań
własnych
Środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe
V Działania dotyczące promieniowania
1
Utrzymanie poziomu
promieniowania poniżej
dopuszczalnego lub co
najmniej na wymaganym
poziomie
w ramach
zadań
własnych
środki własne,
VI Działania dotyczące ochrony gleb
1
Jakość gleby powyżej
lub co najmniej na poziomie
wymaganych standardów
2
Przeciwdziałanie erozji
wodnej i wietrznej gleb
Prowadzenie monitoringu
jakości gleb i ziemi.
Właściciele
3
Eliminacja wadliwej
chemizacji gleby
Inspekcja
Ochrony
Roslin
Budżet powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
VII Działania dotyczące pozyskiwania kopalin
1
Rekultywacja terenów
poeksploatacyjnych
Starosta,
użytkownicy
złóż
Samorząd
Inwentaryzacja miejsc
gminy,
nielegalnego pozyskiwania
Samorząd
kopalin
powiatu
Zadanie
ciągłe
Budżet powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe,
środki własne
użytkowników
złóż
w ramach
2004-2006 zadań
własnych
Budżet gmin
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
2004-2011
Budżet gmin
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe,
środki własne
VIII Działania dotyczące wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych
1
Wzrost udziału energii
pochodzącej z odnawialnych
źródeł energetycznych do
7,5%.
Samorząd
powiatu,
Samorząd
gmin,
inwestorzy
IX Gospodarka odpadami – rozwinięcie zagadnienia zawarte jest w Gminny Planie Gospodarki Odpadami
X Edukacja ekologiczna
34
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
1
Współpraca z
organizacjami
pozarządowymi.
Samorząd
gminy i
powiatu
Zadanie
ciągłe
Budżet gminy
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Prowadzenie szkoleń
w zakresie edukacji
ekologicznej
Starostwo,
gminy, SPK,
organizacje
pozarządowe
Zadanie
ciągłe
Środki własne,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Prowadzenie działalności
wydawniczopopularyzacyjnej
SPK,
organizacje
pozarządowe,
Samorząd
gminy,
samorząd
powiatu
2004-2007
Budżet gmin
i powiatu, środki
własne, fundusze
unijne, fundusze
celowe
Rozszerzenie współpracy w
dziedzinie ochrony
środowiska, edukacji
ekologicznej oraz rozwoju
turystyki
Samorząd
gminy,
Samorząd
powiatu
Zadanie
ciągłe
Budżet gminy
i powiatu,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Utworzenie transgranicznego
obszaru chronionego
krajobrazu
Samorząd,
Ministerstwo
Środowiska,
Wojewoda
PKPR* ,SPK
2007-2011 800
Budżet gmin
i powiatu, Budżet
Państwa, Budżet
Wojewody,
fundusze unijne,
fundusze celowe
Edukacja ekologiczna oraz
podniesienie świadomości
ekologicznej społeczeństwa
XI Współpraca przygraniczna
1
2
* PKPR – Park Krajobrazowy Puszczy Rominckiej
35
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Streszczenie Programu Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Wstęp
Zgodnie z art. 17 i 18 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska
(Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.).Wójt gminy sporządza gminny program ochrony
środowiska, który uchwala rada gminy po uprzednim zaopiniowaniu tego projektu przez
zarząd powiatu.
Program ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska
przy uwzględnieniu specyfiki i potrzeb gminy.
Ogólne informacje o Gminie Wiżajny
Gmina Wiżajny znajduje się w północno - wschodniej części województwa
podlaskiego, powiatu ziemskiego suwalskiego. Powierzchnia Gminy wynosi 132 km2, co
stanowi 10 % powierzchni powiatu suwalskiego. Obszar gminy zamieszkuje około 2.787
osób w 40 wsiach (sołectwach). Jest to gmina typowo rolnicza, o powierzchni gruntów
ornych 4 226 ha. Gleby na terenie gminy są umiarkowanie żyzne, dające plony niższe niż
średnie krajowe.
Rzeźba powierzchni gminy jest zróżnicowana. Krajobraz jest pagórkowaty, z licznymi
wzniesieniami i obniżeniami terenu, dużą liczbą jezior. W północno-wschodniej części
Gminy, tuż przy granicy z Litwą znajdują się Góry Sudawskie. Z Gór Sudawskich wypływa
szereg strumieni, które przez rzekę Wigrę stanowią zlewnię Szeszupy.
Na terenie gminy Wiżajny znajduje się najwyżej położone jezioro - Wiżajny (241,9 m
n.p.m.), które przez ciek łączy się z Jeziorem Wisztynieckim (po stronie rosyjskiej, w
obwodzie kaliningradzkim) oraz najwyższa na Suwalszczyźnie kulminacja - Góra Rowelska
(298 m n.p.m.). Tutaj też, bierze swój początek rzeka Czarna Hańcza.
Stan środowiska przyrodniczego.
Formy ochrony przyrody.
Około 74 % powierzchni gminy zajmują obszary chronione. Cenne ekosystemy,
elementy flory, fauny oraz przyrody nieożywionej chronione są w: Suwalskim Parku
Krajobrazowym, obszarach chronionego krajobrazu, 4 użytkach ekologicznych oraz poprzez
12 pomników przyrody.
Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona
Ogółem
w ha
w%
powierzc
Wyszczególnienie
hni
ogólnej
1
Wiżajny
2
9121,
0
3
74,4
Parki
Obszary
Rezerwa
Pomni
Parki
krajobrazo chronione Użytki
ty
ki
narodo
we
go
ekologicz
przyrod
przyro
we
krajobraz
ne
y
dy
u
w hektarach
4
1571,0
7550,0
49,3
12
36
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
Wody powierzchniowe
Na terenie Gminy Wiżajny wody powierzchniowe zajmują powierzchnię 590 ha, które są
gromadzone są w korytach cieków stale prowadzących wodę z rowów oraz w 29 mniejszych
lub większych jeziorach, stawach, bagnach i mokradłach.
Jeziora Gminy Wiżajny są zbiornikami polodowcowymi. Największym pod względem
powierzchni jest jezioro Wiżajny o powierzchni 331,42 ha, zaś rzeką – Wigra, która wypływa
z jeziora Graużyny oraz rzeka Czarna Hańcza, której źródło znajduje się w pobliżu Góry
Rowelskiej. Ogólny stan czystości Jeziora Wiżajny w 2000 roku odpowiadał II klasie
czystości (1,83 pkt.). Jest to jezioro o umiarkowanie zanieczyszczonych wodach i bardzo
niekorzystnych warunkach naturalnych, bardzo podatne na degradację (poza kategorią
podatności 3,29 pkt). W Gminie Wiżajny następujące jeziora są objęte zakazem używania
silników spalinowych: Jaczno, Jegliniszki, Kamenduł, Kojle, Perty, Przechodnie, Wiżajny.
Wody podziemne
Wody podziemne ujmowane są z utworów czwartorzędowych, a warstwy wodonośne
są dobrze izolowane warstwami glin zwałowych. Wody podziemne zaliczane są do średnio
mineralizowanych i po prostym uzdatnieniu nadają się do picia.
Gmina posiada dwa komunalne ujęcia wody; w Smolnikach i w Wiżajnach.
Odnawialne źródła energii (OZE)
Na terenie gminy Wiżajny wybudowano 4 elektrownie wiatrowe o parametrach:
- wysokość masztu – 30m,
- moc – 300kW każda
- średnica rotora – 25
Surowce naturalne
Obszar gminy Wiżajny nie jest zbyt zasobny w surowce mineralne. Przeważają piaski
i żwiry polodowcowe pozyskiwane niegdyś w licznych na tym terenie wyrobiskach. Obecnie
eksploatacja naturalnego kruszywa może być z udokumentowanych niżej wymienionych złóż:
 złoże Kamionka o pow. ok. 1 ha
 złoże Maszutkinie o pow. ok. 1 ha
 złoże Stankuny o pow. ok. 1 ha.
Zagrożenia środowiska naturalnego.
Główne zagrożenia związane z zachowaniem różnorodności biologicznej
 Rozbudowa istniejącej infrastruktury, rozwój motoryzacji,
 Intensyfikacja produkcji rolnej;
 Niekontrolowany rozwój zaplecza turystyki, zwłaszcza budownictwa letniskowego.
 Brak systemu oczyszczania ścieków między innymi z indywidualnych gospodarstw
rolnych.
Poprawa jakości środowiska
W niniejszym Programie nakreślono główne zadania, jakie należy podjąć w celu
poprawy jakości środowiska. Działania te powinny iść w pięciu podstawowych niżej
wymienionych kierunkach:
A. Ochrona zasobów wód i poprawa ich jakości, racjonalne użytkowanie kopalin, gleb i
powierzchni ziemi.
B. Zachowanie oraz odtwarzanie bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych.
C. Zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi, poprawa stanu czystości.
37
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny
D. Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz wiedzy o stanie środowiska
przyrodniczego i zasadach racjonalnego wykorzystania jego zasobów.
E. Poprawa stanu powietrza i klimatu akustycznego.
Ważniejsze działania :
 objęcie ochroną rezerwatową Jeziora Jaczno wraz z przyległymi torfowiskami
wiszącymi ( wieś Dzierwany ),
 uznanie za użytek ekologiczny Jeziora Purwin wraz z przyległym torfowiskiem
przejściowym( Kleszczówek),
 zachowanie siedlisk z bogactwem florystyczno- faunistycznym oraz zachowanie
różnorodności gatunkowej obszarów rolniczych ( np. stare rasy zwierząt
hodowlanych, stare odmiany drzew owocowych, zbóż,
 zmniejszenia negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowania estetycznego
krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą,
 modernizacja technologii uzdatniania wody do picia,
 zobowiązanie właścicieli gruntów ornych użytkowanych rolniczo, na których znajdują
się rowy melioracyjne, do ich systematycznego czyszczenia, konserwowania ,budowę
zastawek wodnych itp.
 utrzymanie parametrów jakości oczyszczanych ścieków na Oczyszczalni Ścieków w
Wiżajnach zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym,
 wyposażanie gospodarstw wiejskich w zabudowie rozproszonej w indywidualne
systemy asenizacyjne – przydomowe oczyszczalnie ścieków,
 w przypadku nowego budownictwa, gdy nie występuje sieć kanalizacji sanitarnej,
poprzez zapis w decyzji wzizt o budowie szczelnego zbiornika lub przydomowej
oczyszczalni ścieków i wciągnięcie do odpowiedniego rejestru.
 realizacja inwestycji ograniczających zanieczyszczenia azotowe pochodzące z
rolnictwa (głównie budowa płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę),
 rekultywacja terenów poeksploatacyjnych,
 dopasowanie stad zwierząt w gospodarstwach do posiadanej powierzchni ziemi,
pozwalającej na pełne zagospodarowanie odchodów zwierzęcych zgodnie z
Dyrektywą azotanową i ustawą o nawożeniu,
 upowszechnianie i praktyczne wdrażanie zasad „Kodeksu dobrej praktyki rolniczej”,
 promowanie budowy instalacji umożliwiających wykorzystywanie odnawialnych
źródeł energii.
 rozwój zagospodarowania edukacyjnego i turystycznego obszarów leśnych (ścieżki
edukacyjne, szlaki turystyczne, tablice informacyjne itp.),
 prowadzenie działalności wydawniczej, wspieranie produkcji filmów i innych
materiałów posiadających walory edukacyjne,
 rozszerzenie współpracy przygranicznej w dziedzinie ochrony środowiska, edukacji
ekologicznej oraz rozwoju turystyki.
MONITOROWANIE PROGRAMU.
Program Ochrony Środowiska Gminy Wiżajny, zgodnie z Ustawa Prawo ochrony
środowiska powinien być monitorowany i co 2 lata Wójt Gminy Wiżajny ma obowiązek
sporządzania raportu z jego wykonania i przedłożenia go Radzie Gminy.
38