Gotowość do podjęcia nauki w szkole
advertisement
Gotowość do podjęcia nauki w szkole Od przyszłego roku szkolnego, zgodnie z nową podstawą programową wychowania przedszkolnego, każde dziecko w roku poprzedzającym możliwość pójścia do szkoły przejdzie diagnozę przedszkolną oraz otrzyma odpowiednie wsparcie, aby być dobrze przygotowane do rozpoczęcia w szkole nauki czytania i pisania. Nowa podstawa programowa zakłada: „Zadaniem nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowanie tych obserwacji. W roku poprzedzającym rozpoczęcie przez dziecko nauki w klasie I szkoły podstawowej należy przeprowadzić analizę gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna). Celem takiej analizy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc: rodzicom w poznaniu stanu gotowości swojego dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej, aby mogli je w osiąganiu tej gotowości, odpowiednio do potrzeb, wspomagać; nauczycielom przedszkola przy opracowaniu indywidualnego programu wspomagania i korygowania rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole podstawowej; pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej, do której zostanie skierowane dziecko w razie potrzeby pogłębionej diagnozy związanej ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi". Od roku szkolnego 2009/2010 nauczyciele wychowania przedszkolnego będą zobowiązani do prowadzenia diagnozy gotowości szkolnej dzieci w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole. Nie jest to zadanie zupełnie nowe, gdyż obecnie obowiązujące przepisy nakładają na przedszkola obowiązek rozpoznawania potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb dziecka. Nauczyciele, którzy uczestniczyli w szkoleniach zorganizowanych przez CMPPP, mogą już wykorzystywać zdobytą wiedzę i ćwiczyć umiejętności, prowadząc obserwację dzieci uczęszczających do przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, w formie pilotażowej. Zgodnie z założeniami reformy programowej przygotowanej w MEN, w pracy każdego nauczyciela istotne jest zróżnicowanie podejścia do ucznia, dostrzeganie indywidualnego potencjału i zdolności, a także udzielanie wsparcia w przezwyciężaniu trudności szkolnych czy deficytów. Przygotowanie nauczycieli w zakresie diagnozowania gotowości do podjęcia nauki w szkole, jest szczególnie ważne w kontekście wyrównywania szans edukacyjnych. Im wcześniej wykryte zostaną zagrożenia, deficyty dzieci, tym łatwiej i skuteczniej można ograniczyć ich wpływ na funkcjonowanie szkolne. Dobre przygotowanie i gotowość do podjęcia nauki w szkole będzie procentować mniejszą liczbą niepowodzeń szkolnych, dawać większą satysfakcję nauczycielom z wykonywanej pracy i sukcesów, jakie uczniowie będą osiągać. Zgodnie z projektem ustawy zmieniającej ustawę o systemie oświaty, który jest obecnie przedmiotem prac Sejmu RP, obniżenie wieku obowiązku szkolnego ma nastąpić stopniowo - od września 2009 r. i będzie rozłożone na trzy lata; w tym czasie do pierwszej klasy szkół podstawowych będą trafiały dzieci z dwóch różnych roczników. Jednocześnie każde dziecko pięcioletnie zyska od roku szkolnego 2009/2010 prawo do przygotowania przedszkolnego. Należy podkreślić, że do szkół nie trafi żadne sześcioletnie dziecko, którego rodzice tego nie chcą, gdyż przez najbliższe trzy lata decyzję, czy dziecko w tym wieku trafi do szkoły, czy nie, podejmą jego rodzice. Edukacja szkolna powinna być poprzedzona odpowiednim przygotowaniem przedszkolnym. Dlatego warto zalecać , by dzieci, które nigdy nie chodziły do przedszkola nie rozpoczynały od razu nauki w szkole, lecz najpierw poszły do przedszkola. Dzięki wcześniejszemu pójściu do szkoły polskie dzieci będą miały szanse porównywalne z szansami dzieci w innych krajach Unii Europejskiej. W większości krajów europejskich naukę rozpoczynają dzieci młodsze niż siedmioletnie. Jednocześnie zmiana ta ma pociągnąć za sobą upowszechnienie edukacji przedszkolnej - zakłada się, że od września 2010 roku już wszystkie pięciolatki trafią do przygotowania przedszkolnego obecnie korzysta z przedszkoli niecałe 60% pięciolatków i jeszcze mniej trzy- i czterolatków. Obniżenie wieku obowiązku szkolnego to działanie dla dobra dzieci - umożliwiające wcześniejsze wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci oraz wcześniejsze odkrywanie ich uzdolnień, co z kolei ma pozytywny wpływ na ich rozwój intelektualny i emocjonalny. Zwiększanie szans edukacyjnych to najpierw dobra diagnoza, a następnie zindywidualizowana praca nauczycieli, zarówno z dziećmi mającymi jakieś trudności, jak i wyróżniającymi się jakimiś szczególnymi zdolnościami, które jak najwcześniej warto rozwijać. Szkolenia prowadzone z inicjatywy MEN przez CMPPP mają pomagać nauczycielom dobrze przygotować się do tych zadań, stawianych bardziej wyraźnie przez nową podstawę programową. Trwają prace nad rządowym projektem nowelizacji ustawy o systemie oświaty. Posłowie proponują, aby tak jak w projekcie rządowym, obowiązek szkolny dla wszystkich sześciolatków został wprowadzony od 1 września 2012 roku. W okresie przejściowym, czyli w latach 2009, 2010 i 2011 o tym, czy dziecko sześcioletnie zostanie uczniem będą decydowali rodzice. W mocy pozostaje harmonogram obniżenia wieku szkolnego. Oznacza to, że od 1 września 2009 roku do szkoły pójdą dzieci sześcioletnie urodzone od 1 stycznia do 31 grudnia, które co najmniej rok uczęszczały do przedszkola ,jeżeli taka będzie wola rodziców. Przy zapisywaniu dziecka do szkoły nie będzie wymagana opinia Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej, a dyrektor szkoły nie będzie mógł odmówić przyjęcia do szkoły. Dzieci nie objęte żadną formą wychowania przedszkolnego muszą mieć pozytywną opinię z Poradni PsychologicznoPedagogicznej. Dyrektor szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka, będzie miał obowiązek powiadomienia do 30 marca rodziców dzieci sześcioletnich o przysługujących im prawach. Sześciolatek, który od 1 września w okresie przejściowym nie będzie uczniem szkoły, będzie miał obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego w przedszkolu lub innej formie wychowania przedszkolnego. Od 1 września 2009 dzieci pięcioletnie będą miały prawo do wychowania przedszkolnego, realizowanego w przedszkolu lub innej formie wychowania przedszkolnego. Od 1 września 2011 wprowadzony zostanie obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci pięcioletnich. Podstawa programowa - profil absolwenta przedszkola 1) obdarza uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego oczekują; grzecznie zwraca się do innych w domu, w przedszkolu, na ulicy; 2) przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (stara się współdziałać w zabawach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świecie dorosłych; 3) w miarę samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje przewidywać skutki swoich zachowań; 4) wie, że nie należy chwalić się bogactwem i dokuczać dzieciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach, a także, że nie należy wyszydzać i szykanować innych; 5) umie się przedstawić: podaje swoje imię, nazwisko i adres zamieszkania; wie komu można podawać takie informacje. 6)umie poprawnie umyć i wytrzeć się oraz umyć zęby; 7) właściwie zachowuje się przy stole podczas posiłków, nakrywa do stołu i sprząta po sobie; 8) samodzielnie korzysta z toalety; 9) samodzielnie ubiera i rozbiera się, dba o osobiste rzeczy i nie naraża ich na zgubienie lub kradzież; 10) utrzymuje porządek w swoim otoczeniu. 11)zwraca się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym; 12) mówi płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji; 13) uważnie słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe wypowiedzi o ważnych sprawach; 14) w zrozumiały sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach 15)przewiduje, w miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności manipulacyjnych na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych i obserwowanych zmianach); 16) grupuje obiekty w sensowny sposób (klasyfikuje) i formułuje uogólnienia typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne; 17)stara się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje przewidywać, co się może zdarzyć. 18)dba o swoje zdrowie; zaczyna orientować się w zasadach zdrowego żywienia; 19) dostrzega związek pomiędzy chorobą a leczeniem, poddaje się leczeniu, np. wie, że przyjmowanie lekarstw i zastrzyki są konieczne; 20) jest sprawne fizycznie lub jest sprawne na swoje możliwości, jeżeli jest dzieckiem mniej sprawnym ruchowo; 21) uczestniczy w zajęciach ruchowych, w zabawach i grach w ogrodzie przedszkolnym, w parku, na boisku, w sali gimnastycznej 22) wie, jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdzie można otrzymać pomoc , umie o nią poprosić; 23) orientuje się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach i korzystaniu ze środków transportu; 24) zna zagrożenia płynące ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt i unika ich; 25) wie, że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków chemicznych (np. środków czystości); 26) próbuje samodzielnie i bezpiecznie organizować sobie czas wolny w przedszkolu i w domu; ma rozeznanie, gdzie można się bezpiecznie bawić, a gdzie nie. 27)wie, jak należy się zachować na uroczystościach, np. na koncercie, festynie, przedstawieniu, w teatrze, w kinie; 28) odgrywa role w zabawach parateatralnych posługując się mową, mimiką, gestem i ruchem; umie posługiwać się rekwizytami (np. maską). 29)śpiewa piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie uczestniczy w zbiorowym śpiewie, w tańcach i muzykowaniu; 30) dostrzega zmiany dynamiki, tempa i wysokości dźwięku utworu muzycznego, wyraża je pląsając lub tańcząc; 31) tworzy muzykę korzystając z instrumentów perkusyjnych (oraz innych przedmiotów),a także improwizuje ją ruchem; 32) w skupieniu słucha muzyki, w tym także muzyki poważnej. 33)przejawia, w miarę swoich możliwości, zainteresowanie wybranymi zabytkami i dziełami sztuki oraz tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu; 34) umie wypowiadać się w różnych technikach plastycznych i przy użyciu elementarnych środków wyrazu (takich jak kształt i barwa) w postaci prostych kompozycji i form konstrukcyjnych; 35) wykazuje zainteresowanie malarstwem, rzeźbą i architekturą (także architekturą zieleni i architekturą wnętrz). 36)wznosi konstrukcje z klocków i tworzy kompozycje z różnorodnych materiałów (np. przyrodniczych), ma poczucie sprawstwa („potrafię to zrobić”) i odczuwa radość z wykonanej pracy; 37) używa właściwie prostych narzędzi podczas majsterkowania; 38) interesuje się urządzeniami technicznymi (np. używanymi w gospodarstwie domowym), próbuje rozumieć, jak one działają i zachowuje ostrożność przy korzystaniu z nich. 39)rozpoznaje i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór roku; podejmuje rozsądne decyzje i nie naraża się na niebezpieczeństwo wynikające z pogody, np. nie stoi pod drzewem w czasie burzy, nie zdejmuje czapki w mroźną pogodę; 40) wie, o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę w radiu i w telewizji, np. że będzie padał deszcz, śnieg, wiał wiatr; stosuje się do podawanych informacji w miarę swoich możliwości. 41)wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach przyrodniczych, np. na polu, na łące, w lesie; 42) wie, jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeń życiowa , bezpieczeństwo, pokarm) i wzrostu roślin (światło, temperatura, wilgotność); 43) potrafi wymienić zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w kolejnych porach roku; wie, w jaki sposób człowiek może je chronić i pomóc im, np. przetrwać zimę. 42)liczy obiekty i rozróżnia błędne liczenie od poprawnego; 43) wyznacza wynik dodawania i odejmowania pomagając sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych; 44) ustala równoliczność dwóch zbiorów, a także posługuje się liczebnikami porządkowymi; 45) rozróżnia stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów; 46) wie, na czym polega pomiar długości i zna proste sposoby mierzenia: krokami, stopa za stopą; 47) zna stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku. 48) potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie polecenia typu: narysuj kółko w lewym górnym rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki; 49) potrafi uważnie patrzeć (organizuje pole spostrzeżeniowe), aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach; 50) dysponuje sprawnością rąk oraz koordynacją wzrokoworuchową potrzebną do rysowania, wycinania i nauki pisania; 51) interesuje się czytaniem i pisaniem; jest gotowe do nauki czytania i pisania; 52) słucha np. opowiadań, baśni i rozmawia o nich; interesuje się książkami; 53) układa krótkie zdania, dzieli zdania na wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby; wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej; 54) rozumie sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz często stosowanych oznaczeń i symboli, np. w przedszkolu, na ulicy, na dworcu. 55)wymienia imiona i nazwiska osób bliskich, wie gdzie pracują, czym się zajmują; 56) zna nazwę miejscowości, w której mieszka, zna ważniejsze instytucje i orientuje się w rolach społecznych pełnionych przez ważne osoby, np. policjanta, strażaka; 57) wie, jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą Polski jest Warszawa; 58) nazywa godło i flagę państwową, zna polski hymn i wie, że Polska należy do Unii Europejskiej; 59) wie, że wszyscy ludzie mają równe prawa. CZ. II Czy Twój przedszkolak dojrzał do nauki? Miesiąc wrzesień, czas w którym Państwa dziecko pójdzie do szkoły, zbliża się nieuchronnie. Doświadczają Państwo na pewno wielu niepokojów, czy dziecko jest już gotowe do przyjęcia tego pierwszego, poważnego obowiązku. Do wejścia na drogę, której pokonanie zajmie mu kilkanaście lat? Czy da sobie radę? Jak sprawdzi się w roli ucznia? Troskliwi rodzice zawsze chcą przewidzieć trudności i zabezpieczyć się przed nimi. Marzą, aby nauka była dla ich dzieci fascynującym poznawaniem świata, a nie jak to odczuwają niektóre dzieci, nudnym, trudnym i bezsensownym zajęciem. Zastanawiają się na pewno, co mogą zrobić, jak pomóc dziecku, aby osiągnęło ten poziom dojrzałości, jakiego wymaga szkoła. Pojęcie dojrzałości szkolnej, bo tak określa się gotowość do podjęcia przez dziecko zadań i obowiązków jakie stawia przed nim szkoła, obejmuje zarówno jego rozwój psychiczny, fizyczny, umysłowy, emocjonalno – społeczny, jak i poziom opanowania umiejętności i wiadomości przygotowujących dziecko do podjęcia nauki czytania, pisania i liczenia. Tak więc wiele czynników decyduje o tym, czy dziecko wykazuje gotowość do podjęcia systematycznej nauki w szkole. Wielu rodziców zastanawia się, czy posłać swoje dziecko wcześniej do szkoły, czy wtedy, kiedy skończy 7 lat. Dużo wątpliwości mają rodzice zarówno tych dzieci, które uczęszczały do przedszkola, jak również, a może szczególnie Ci, których dziecko nie było objęte żadną formą wychowania przedszkolnego. Każdy z rodziców obserwując dziecko, słuchając go, może w przybliżeniu określić czy dziecko osiągnęło ten poziom dojrzałości, którego wymaga nauka w szkole. Rozwój dziecka w poszczególnych sferach musi być harmonijny, to znaczy taki, by w każdej dziedzinie tempo zmian było podobne. Wówczas wszystkie aspekty rozwoju pozostaną w ścisłym związku. Gotowość do podjęcia nauki wymaga ogólnej dojrzałości dziecka i dlatego rozwój we wszystkich sferach jest bardzo ważny. O powodzeniu w szkole decyduje rozwój intelektualny, emocjonalny, manualno – motoryczny, fizyczny oraz motywacja dziecka do podjęcia nauki. O tym, czy dziecko jest prawidłowo rozwinięte pod względem fizycznym decyduje lekarz. To on ocenia jego stan zdrowia po badaniu i dostarcza rodzicom informacji o jego wynikach. Przyszły pierwszoklasista powinien nawiązywać kontakty w dużej grupie, posiadać umiejętność rozwiązywania konfliktów, skupić uwagę na zadaniu, współpracować z innymi dziećmi, rozumieć zasady rywalizacji. Powinien kontrolować emocje i panować nad nimi. O społecznej dojrzałości dziecka świadczy jego stopień samodzielności, zwłaszcza w czynnościach samoobsługowych, samodzielnie musi się ubrać i rozebrać, wiązać buty, zapinać guziki, korzystać z toalety. Dziecko gotowe do szkoły jest obowiązkowe, starannie wykonuje zadania, jest systematyczne. Dziecko dojrzale emocjonalnie cechuje też pewna równowaga psychiczna i umiejętność reagowania adekwatnie do sytuacji. Dziecko dojrzałe emocjonalnie nie wpadnie w panikę, czy histerię, gdy np. nauczyciel je skrytykuje, bądź w skrajnych przypadkach zademonstruje całą gamę agresywnych zachowań. Dzieci niezrównoważone z błahego powodu wybuchają, złoszczą się i płaczą, a inne wycofują się i unikają konfliktów z rówieśnikami. Dojrzałość emocjonalna dziecka przejawia się poprzez wyrażanie wdzięczności, przyjaźni, solidarności, życzliwości. Przeżywa radości i smutki nie tylko własne, ale i kolegi. Jest empatyczne . Gotowość szkolna to nie tylko dojrzałość emocjonalna, ale i intelektualna. To oczywiście nie tylko zasób wiedzy o świecie, o bliższym i dalszym otoczeniu, o życiu przyrody i ludzi, ale i spostrzegawczość, umiejętność myślenia i wypowiadania się. O umysłowej dojrzałości świadczy jego chęć ciekawości świata. Dziecko przygotowane do szkoły potrafi słuchać innych, skupić się na tym, co inny mówią lub na tym, co robi. Rozumie polecenia dorosłych, swobodnie wypowiada się w mowie potocznej. Bogaty zasób słów powinien pozwolić mu porozumiewać się w sposób zrozumiały nie tylko z rodzicami i najbliższymi kolegami, ale i z innymi osobami z jego otoczenia. Dziecko powinno umieć wyrażać pragnienia i dzielić się wrażeniami. Mowa powinna być poprawna pod względem artykulacyjnym i gramatycznym. Prawidłowa wymowa jest bardzo ważna w procesie uczenia czytania i pisania. O rozwoju umysłowym dziecka świadczą też jego rysunki i sposób ich wykonywania. Rysunek dziecka spostrzegawczego będzie bogatszy w szczegóły, bardziej kolorowy. Dziecko gotowe do szkoły potrafi ukończy pracę, doprowadzić czynność do końca. Mniej dojrzałe nie finalizuje prac, przerywa zadania, kaprysi, nie dając się namówić na jej zakończenie. Bardzo ważna jest zdolność analizy i syntezy wzrokowej i słuchowej. Im pełniejsza dojrzałość psychiczna, emocjonalna, społeczna, fizyczna i umysłowa dziecka przekraczającego próg szkoły, tym większa gwarancja jego powodzenia w nauce. Aby próg szkolny dziecko przekroczyło w miarę spokojnie, bez stresu, należy je do tego przygotować : -nigdy nie wolno straszyć dziecka szkołą nauczycielami, -wzbudzać w nim radość, że idzie do szkoły, -pozwolić na aktywne uczestnictwo w czynnościach przygotowawczych (zakupy przyborów szkolnych, przygotowanie pokoju, czy kącika do nauki -stworzyć odpowiednie warunki dla prawidłowego rozwoju : •ład, spokój, pogodna atmosfera w domu, •utrzymanie kontaktu emocjonalnego z dzieckiem, •przestrzeganie stałego rozkładu dnia, •wdrażanie do samodzielności, obowiązkowości, punktualności, •zapewnienie kontaktu z rówieśnikami •zainteresowanie jego pobytem w szkole, •przeglądanie zeszytów, •chwalmy, zachęcajmy do pracy, •w przypadku trudności szukajmy pomocy, •współpracujmy z nauczycielami, •nie wyręczajmy dziecka w obowiązkach szkolnych. Wysyłając swoje dziecko do szkoły należy się zastanowić nad wszystkimi czynnikami gwarantującymi sukces. Jeśli wszytko jest w porządku, nie ma się nad czym zastanawiać, jeśli potrzebna jest pomoc specjalisty, nie obawiajcie się po nią sięgnąć. Stawka jest niebagatelna, a od startu w dużej mierze zależy miejsce na mecie. Lista pytań jakie powinni zadać sobie rodzice dzieci sześcioletnich. 1. Czy dziecko potrafi : 1.Samo zawiązać sznurowadła i zapiąć guziki tak / nie 2. Skakać na jednej nodze, na obu nogach tak / nie 3. Czy chętnie bierze udział w zabawach ruchowych tak / nie 4. Lepić z plasteliny tak / nie 5. Ciąć nożyczkami wg wytyczonej linii prostej i krzywej tak / nie 6. Czy prawidłowo wymawia wszystkie głoski? tak / nie 7. Czy w opowiadaniu posługuje się pełnymi zdaniami? tak / nie 8. Czy wyraża się poprawnie pod względem gramatycznym tak / nie 9. Czy łatwo dobiera właściwe słowa? tak / nie 10. Czy odróżnia lewą stronę swego ciała od prawej? tak / nie 11. Czy posługuje się zawsze jedną ręką w pracach wymagających wyboru? tak / nie 12. Kolorować obrazek nie wykraczając poza linie tak / nie 13. Obchodzić się z przyborami do pisania, czy lubi rysować tak / nie 14. Narysować postać ludzką, która jest kompletna, a części ciała rozmieszczone są właściwie tak / nie 15. Grupować klocki wg barwy, kształtu, wielkości tak / nie 16. Znaleźć kilka różnic w dwu obrazkach pozornie identycznych tak /nie 17. Grupować przedmioty i obrazki wg określonych kryteriów tak / nie 18. Kojarzyć przedmioty lub obrazki „pasujące do siebie” np. sanki - śnieg tak / nie 19. Dobrać do wzoru takie same obrazki, litery, słowa tak / nie 20. Odtworzyć wzór z klocków tak / nie 21. Prawidłowo różnicować dźwięki z otoczenia tak / nie 22. Wyróżnić głoskę na początku wyrazu tak / nie 23. Różnicować dźwięki podobne np. kura - góra (k - g) tak / nie 24. Rozwiązywać proste zagadki tak / nie 25. Skupić się na wykonywanej czynności tak / nie 26. Wysłuchać 4 - 5 poleceń, następnie zastosować się do nich tak / nie 27. Po skończonej pracy posprzątać po sobie tak / nie 28. Dokończyć rozpoczętą pracę tak / nie 29. Bawić się z rówieśnikami tak / nie 30. Podporządkować się poleceniom dorosłych tak / nie
