Anatomia

ANATOMIA I FIZJOLOGIA
NARZĄDU WZROKU
I Katedra i Klinika Chorób Oczu
Akademii Medycznej w Warszawie
prof.nadzw. dc.dr hab. D.Kęcik
NARZĄD WZROKU
oko
- gałka
oczna
- nerw wzrokowy
narządy dodatkowe
układ ochronny
- powięzie oczodołowe
- powieki
- spojówki
- narząd łzowy
aparat ruchowy
- mięśnie
OCZODÓŁ :
 7 kości twarzy i czaszki
 ma kształt czworobocznej piramidy, podstawa (aditus orbitae) stanowi
wejście do oczodołu
 wierzchołek sięga do kanału n.II
 4 ściany, 9 otworów
 głębokość 50 mm , obj. 30 ml
ściana boczna :
- najgrubsza ściana oczodołu
ściana górna:
- procesy zapalne zatok czołowych
ściana przyśrodkowa
• najcieńsza; łatwość przechodzenia
procesów zapalnych przez ciągłość:
zapalenie okostnej, ropowica, ropień
podokostnowy
• łatwość
złamania – odma podskórna
ściana dolna :
- procesy zapalne zatok szczękowych
- krwotok wewnątrzoczodołowy
- złamania typu blow out
Podejrzenie uszkodzenia oczodołu
•
•
•
•
dwojenie
odma
wytrzeszcz
stan zapalny zatok
SZCZELINA OCZODOŁOWA GÓRNA
nerwy ruchowe - III, IV,VI
nerwy czuciowe - V1
włókna współczulne
włókna przywspółczulne - III
żyła oczna górna
połączona z dołem środkowym czaszki
KANAŁ WZROKOWY
 między skrzydłami mniejszymi kości klinowej
 n. II, t.oczna
 śr. 5 mm, dł. 7 mm,
 oddzielony od zat.klinowej i kk sitowych tylko cienką blaszką
kostną
MIĘŚNIE ZEWNĄTRZGAŁKOWE
4 proste:
•wewnętrzny
•zewnętrzny
•górny
•dolny
2 skośne:
•górny
•dolny
MIĘŚNIE ZEWNĄTRZGAŁKOWE –
tworzą lejek mięśniowy
szczyt - pierścień ścięgnisty wspólny obejmujący kanał n. II i
szczelinę oczodołową górną
ścięgna końcowe przyczepiają się do twardówki spiralnie do
rąbka rogówki
POWIEKI (palpebrae)
• zamykają oczodół od zewnątrz
• 2 warstwy:
1.skórno – mięśniowa
2.tarczka i spojówka
• gruczoły potowe Molla
• gruczoły łojowe Zeissa
• tarczka-gruczoły łojowe Meiboma
• powieki są silnie unaczynione,
łatwo ulegają obrzękom
SPOJÓWKA ( tunica conjunctiva)
• budowa – łącznotkankowej blaszki właściwej pokrytej
nabłonkiem walcowatym z komórkami śluzowymi
• pokrywa przednią powierzchnię gałki ocznej i tylne
powierzchnie powiek
worek spojówkowy – przestrzeń między spojówką
powiek i spojówką gałki ocznej; jest ograniczony od
góry i dołu przez sklepienia
NARZĄD ŁZOWY:
- część wydzielnicza
gruczoł łzowy (glandula lacrimalis)
gruczoły łzowe dodatkowe
- część odprowadzająca
punkt łzowy
kanalik łzowy
woreczek łzowy
przewód nosowo-łzowy dolny
ŁZY
• funkcja: oczyszczanie i odżywianie struktur
beznaczyniowych oka - rogówka
• skład: woda, jony, lizozym
• test Schirmera - ocena wydzielania łez
GAŁKA OCZNA (bulbus oculi)
- obj. 7 ml
- waga 7 – 8 g
- dł.22 – 24 mm
Biegun przedni – szczyt rogówki
Biegun tylny – geometryczny środek czaszy twardówki
Równik – linia dzieląca gałkę na przednią i tylną
Południki – półkola opasujące gałkę od przedniego i
tylnego bieguna
BŁONA WŁÓKNISTA
- rogówka
- twardówka
BŁONA NACZYNIOWA
- tęczówka
- ciało rzęskowe
- naczyniówka
BŁONA WEWNETRZNA
- siatkówka
KOMORA PRZEDNIA OKA
-zawarta między rogówką i
płaszczyzną tęczówki
KOMORA TYLNA
-za tęczówką, boczne ograniczenie
stanowi ciało rzęskowe, tylne
soczewka i ciało szkliste
KOMORA CIAŁA SZKLISTEGO
GAŁKA OCZNA – PODZIAŁ KLINICZNY
Odcinek przedni
Odcinek tylny
rogówka
twardówka
komora przednia
naczyniówka
tęczówka
siatkówka
komora tylna
ciało szkliste
ciało rzęskowe
część gałkowa
n. II
soczewka
TWARDÓWKA (sclera)
-siatka włókien łącznotkankowych przebiegających w różnych kierunkach,
mało naczyń;
-zadania : - chroni oko
- kształt
- napięcie
- przechodzi w osłonkę twardą n.II
- w odległości 5,5 – 7,5 mm od rąbka rogówki – przyczepy mięśni
za równikiem mm.skośne
ROGÓWKA (cornea)




śr. 12mm , r = 7-8 mm
gładka, lśniąca, przezierna
5 warstw
nie ma naczyń, odżywianie z łez, naczyń okołorąbkowych i z cieczy
wodnistej
 obfite unerwienie czuciowe
2/3 mocy całego układu optycznego oka refrakcja= 43,6 D
Rola:
1. element układu optycznego oka
2. ochronna
TĘCZÓWKA (iris)
- przesłona , eliminuje aberracje sferyczne i chromatyczne
-mięśnie : zwieracz i rozwieracz źrenicy
- barwa zależy od ilości barwnika i naczyń krwionośnych
CIAŁO RZĘSKOWE (corpus ciliare)
pomiędzy nasadą tęczówki a rąbkiem zębatym
budowa:
mięsień rzęskowy - udział w akomodacji
wyrostki rzęskowe z więzadełkami - zawieszenie soczewki
obrączka rzęskowa – część płaska
rola:
produkcja cieczy wodnistej
Ciecz wodnista
produkowana przez ciało
rzęskowe odpływa z
komory tylnej przez
źrenicę do komory
przedniej, a stąd przez
beleczkowanie w kącie
przesączania do żył
wodnych
NACZYNIÓWKA (choroidea)
lokalizacja – środkowa część gałki ocznej;
od ciała rzęskowego do n.II
budowa – naczynia krwionośne, nerwy, komórki
barwnikowe
funkcja – błona odżywcza dla zewnętrznych warstw
siatkówki
SOCZEWKA ( LENS )
Lokalizacja :
 komora tylna między tęczówką a ciałem szklistym
 zawieszona na więzadłach
Zinna obwódki rzęskowej
Budowa :
 przezierna, dwuwypukła struktura
 beznaczyniowa
 torebka przednia, tylna, kora, jądro
Funkcja :
 akomodacja –
wzrost mocy łamiącej soczewki
CIAŁO SZKLISTE ( corpus vitreum )







konsystencja żelu, 99% H2O
bez naczyń i nerwów
dociska siatkówkę do podłoża
pomaga zachować kształt i napięcie
amortyzuje wstrząsy
transportuje metabolity
część układu optycznego oka
stanowi 4/5 objętości gałki ocznej
wypełniona ciałem szklistym
SIATKÓWKA (retina)
wyściela gałkę oczną od wewnątrz
jest częścią OUN percepcja wrażeń wzrokowych, zamiana na
impuls nerwowy i przekazywanie ich drogą n.wzrokowego do
kory wzrokowej w płatach potylicznych
światłoczuła wewnętrzna błona gałki ocznej
część wrażliwa na światło – biegun tylny do rąbka
zębatego
część niewrażliwa na światło – pokrywa tylną część ciała
rzęskowego i tęczówki
histologicznie zbudowana z 10 warstw
fotoreceptory (czopki i pręciki)
komórki dwubiegunowe
komórki zwojowe
CZOPKI
PRĘCIKI
7 mln
130 mln
odpowiadają
odpowiadają za
za widzenie kształtu
widzenie zarysów przedmiotów
i barwy
adaptację do ciemności
ruch
najliczniejsze
orientację w przestrzeni
w plamce - im dalej
brak w plamce – im dalej
na obwód tym mniej
od centrum tym liczniejsze
PLAMKA ( macula)
 najważniejsza część siatkówki neurosensorycznej
 leży skroniowo od tarczy n. II
 dołek środkowy zajmuje centralnie położony obszar
plamki o średnicy ok. 1.5 mm
histologia - czopki (brak pręcików)
widzenie plamkowe = widzenie centralne
UNACZYNIENIE TĘTNICZE OKA
Dwa układy naczyń tętniczych
układ siatkówkowy
układ rzęskowy
NACZYNIA GAŁKI OCZNEJ
-
tętnica oczna – od tętnicy szyjnej wewnętrznej
UKŁAD SIATKÓWKOWY
tętnica środkowa
siatkówki
to
gałąź
anatomicznie
końcowa
UKŁAD ŻYLNY OKA

4 żyły wirowate – żż.oczne dolna i górna
układ żylny ma połączenie z żyłami oczodołu:
- splotu skrzydłowego
- twarzy
- zatok obocznych nosa
UNERWIENIE GAŁKI OCZNEJ
ruchowe n.III (okoruchowy) : m.prosty górny, dolny, przyśrodkowy,
m.skośny dolny
m.dźwigacz powieki górnej
n.IV (bloczkowy) : m.skośny górny
n.VI (odwodzący) : m.prosty boczny
n.VII (twarzowy) :m.okrężny oka
 czuciowe – n.oczny ( I gałąź trójdzielnego)
 zwój rzęskowy
DROGA WZROKOWA
nerw wzrokowy
skrzyżowanie nn. II
pasmo wzrokowe
ciało kolankowate boczne
promienistość wzrokowa
kora wzrokowa w płatach potylicznych
uszkodzenie nerwu w odcinku
do skrzyżowania wzrokowego – ślepota 1 oka
uszkodzenie wł.skrzyżownych
(np.guz przysadki)
niedowidzenie połowicze dwuskroniowe
uszkodzenie wł.nieskrzyżowanch
(tętniak,miażdzycz ż.ś.s. ) –
ubytek połówek przynosowych
dalej – ubytki jednoimienne
BADANIE DNA OKA
tarcza nerwu wzrokowego
naczynia tętnicze i żylne siatkówki
plamka żółta
siatkówka w biegunie tylnym
obwód siatkówki
 kolor - jasno-różowa, krążek jaśniejszy
od skroni
 granice - wyraźne
 zagłębieniem fizjologicznym –
tu przechodzi t. i ż.środkowa
siatkówki
skroniowo od tarczy n.II ok.2mm znajduje się plamka
Stosunek t/ż = 2/3,
żyły są ciemniejsze i szersze.
Tętnica środowa siatkówki jest anatomicznie końcowa –
jej zamkniecie często prowadzi do nieodwracalnej ślepoty.
UKŁAD OPTYCZNY OKA
 rogówka
najsilniej załamuje światło - 2/3 mocy
 komora przednia
 soczewka
1/3 mocy
 ciało szkliste
AKOMODACJA :
czynność mimowolna polegająca na skurczu wiązek okrężnych
mięśnia rzęskowego, co doprowadza do zmniejszenia napięcia
włókien obwódki rzęskowej Zinna –
jest zdolnością przystosowania oka normowzrocznego do
ostrego widzenia z bliska
Soczewka staje się bardziej wypukła i zwiększa swoją moc
MIAROWOŚĆ (emetropia):
cechuje oko, w którym krzywizny powierzchni łamiących, współczynniki
załamania ośrodków optycznych i długość gałki ocznej są takie, że w stanie spoczynku
akomodacji równoległa wiązka promieni świetlnych zostaje zogniskowana na
siatkówce
Wady refrakcji:
- krótkowzroczność
- nadwzroczność
- niezborność
NADWZROCZNOŚĆ (hypermetropia)
promienie wpadające równolegle do oka
skupiają się w ognisku położonym za
siatkówką
Przyczyna:
- zbyt krótka gałka oczna
NADWZROCZNOŚĆ KOREKCJA
soczewki skupiające (wypukłe) znak „+”
KRÓTKOWZROCZNOŚĆ (myopia)
- promienie wpadające równolegle ogniskowane są przed siatkówką
przyczyny:
zbyt długa oś gałki
krótkowzroczność osiowa
nieprawidłowa krzywizna – spazm akomodacji
krótkowzroczność krzywiznowa
wzrost współczynnika załamania np. zaćma jądrowa
krótkowzroczność refrakcyjna
stopnie :
• niska = szkolna – pojawia się ok. 10r.ż., narasta
podczas dojrzewania i stabilizuje się ok. 20r.ż. – na ogół
do - 3.0 D
• średnia – zaczyna się wcześniej, osiąga poziom
– 6.0 – 8.0 D
• wysoka – wczesne dzieciństwo, do kilkunastu, a nawet
kilkudziesięciu dioptrii
KRÓTKOWZROCZNOŚĆ KOREKCJA
soczewka rozpraszająca (wklęsła) - znak „-”
NIEZBORNOŚĆ (astygmatyzm)
Przyczyna:
najczęściej - nieprawidłowa krzywizna rogówki
obserwowany punkt tworzy na siatkówce obraz niepunktowy
korekcja – soczewki cylindryczne
STARCZOWZROCZNOŚĆ ( presbyopia)
- następstwo fizjologicznego procesu utraty zdolności
akomodacyjnych oka z powodu stopniowego
twardnienia i zmniejszenia elastyczności soczewki
- oddalanie od oka punktu bliży wzrokowej
Soczewki sferyczne:
- nadwzroczność –
wypukłe, skupiające, „ + „
także do korekcji starczowzroczności
- krótkowzroczność –
wklęsłe, rozpraszające, „ - „
Soczewki cylindryczne:
- do korekcji niezborności, posiadają
cylindryczną krzywiznę łamiącą
BEZSOCZEWKOWOŚĆ (aphakia)
 oko jest silnie nadwzroczne
(około +10 +12 Dsph)
 pozbawione zdolności do akomodacji
przyczyny:
pourazowe - zwichnięcie soczewki do komory ciała szklistego
pooperacyjne
KOREKCJA BEZSOCZEWKOWOŚCI
1. okulary
2. soczewki kontaktowe
3. wszczepy wewnątrzgałkowe
- do komory przedniej
- do komory tylnej
RÓŻNOWZROCZNOŚĆ (anisometropia)
znaczna różnica pomiędzy mocą optyczną
obu oczu
różnica refrakcji obu oczu większa niż 4 D
uniemożliwia zlewanie się (fuzję) w jeden obraz
widziany obuocznie.
Dziękuję za uwagę ...