gazeta AK - Gimnazjum nr 1

advertisement
Gimnazjum Nr 1 w Przeworsku
Luty 2012
ARMIA
KRAJOWA
śOŁNIERZE
WYKLĘCI
Skład redakcji: Adrianna Urban, Karolina
Motyka, Paulina Ochyra
Opiekun: Halina Jarosz-Łaba
SŁOWO WSTĘPNE
W tym roku (14 lutego) mija 70 lat od
powstania Armii Krajowej – największej i najlepiej
zorganizowanej armii podziemnej okresu II wojny
światowej. Niestety ich heroiczna walka o wolność
ojczyzny nie została doceniona przez władze
powojenne. Komuniści prześladowali działaczy
AK. Na szczęście ten czas, kiedy o sympatii i
podziwie dla AK nie moŜna było mówić minął juŜ
(miejmy nadzieję) bezpowrotnie. Dlatego w tym
roku szkolnym na warsztatach historycznych
zajęliśmy się bliŜej poznaniem dziejów AK.
Zapraszamy do lektury.
Red.
A jeśli komu droga otwarta do nieba, tym co słuŜą
ojczyźnie...”
(Jan z Czarnolasu)
ARMIA KRAJOWA (AK)
W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej
Maryi Panny, Królowej Korony Polskiej kładę swe
ręce na ten Święty KrzyŜ, znak Męki i Zbawienia, i
przysięgam być wiernym Ojczyźnie mej,
Rzeczypospolitej Polskiej, stać nieugięcie na straŜy
Jej honoru i o wyzwolenie Jej z niewoli walczyć ze
wszystkich sił – aŜ do ofiary Ŝycia mego.
Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i rozkazom
Naczelnego Wodza oraz wyznaczonemu przezeń
Dowódcy Armii Krajowej będę bezwzględnie
posłuszny, a tajemnicy niezłomnie dochowam,
cokolwiek by mnie spotkać miało. Tak mi dopomóŜ
Bóg. (Rota przysięgi AK)
Kryptonim
PZP
(Polski
Związek
Powstańczy), SZwK (Siły Zbrojne w Kraju),
konspiracyjna organizacja wojskowa działająca w
okresie
II
wojny
światowej
na obszarze państwa polskiego w granicach z 1939,
podlegająca naczelnemu wodzowi, a przez niego
Rządowi
Rzeczpospolitej
Polskiej
(RP)
na wychodźstwie. Poprzedniczką AK była SłuŜba
Zwycięstwu Polski (SZP) utworzona 27 IX 1939
przez gen. M. Karaszewicza –Tokarzewskiego,
decyzją naczelnego wodza i premiera gen. W.
Sikorskiego z 13 XI 1939 powołano Związek Walki
Zbrojnej (ZWZ). Komendantem głównym ZWZ
z siedzibą we Francji był gen. K. Sosnkowski. Po
klęsce Francji i przeniesieniu rządu polski i władz
wojskowych do Wielkiej Brytanii gen. Sikorski
ustanowił Komendę Główną w Kraju, na dowódcę
powołał gen. S. Roweckiego „Grota”, a 14 II 1942
przemianował ZWZ na AK. Po aresztowaniu
„Grota” przez Niemców 30 VI 1943 dowódcą AK
został gen. T. Komorowski „Bór” dowodził
do kapitulacji powstania warszawskiego 2 X 1944.
Ostatnim dowódcą AK został gen. L. Okulicki
„Niedźwiadek” – do rozwiązania AK 19 I 1945.
Podstawowym zadaniem AK była
odbudowa państwa polskiego przez walkę zbrojną,
której momentem kulminacyjnym miało być
ogólnonarodowe powstanie. Generalna koncepcja
działania AK zakładała trzy etapy walki: pierwszywalka konspiracyjna, drugi- walka jawna w okresie
powstania powszechnego, trzeci- odtworzenie sił
zbrojnych i walka frontowa o wyzwolenie Polski
oraz wytyczenie granic państwa.
AK była wojskiem polskim o ochotniczym
zaciągu; stanowiła część składową polskich sił
zbrojnych.
Podstawowymi
jednostkami
organizacjami AK były plutony, dzielące
się na pełne i szkieletowe; dowódcy plutonów
szkieletowych musieli mieć kandydatów do zaciągu
na wypadek mobilizacji. Podstawowy trzon kadry
dowódczej
AK
stanowili
podchorąŜowie
i podoficerowie, wśród oficerów dominowali,
zwłaszcza w ogniwach terenowych, oficerowie
rezerwy. WaŜnym uzupełnieniem kadry dowódczej
byli oficerowie przeszkoleni w Wielkiej Brytanii
i przerzuceni do kraju. W kraju podstawowym
źródłem
uzupełnienia
było
kształcenie
na Zastępczych Kursach Szkoły PodchorąŜych
Rezerwy Piechoty i Zastępczych Kursach Szkoły
Podoficerów Piechoty.
DuŜa rolę w AK odgrywały kobiety, które
stanowiły 10% całego stanu. Pracowały w słuŜbie
sanitarnej,
w
łączności,
wywiadzie,
kwatermistrzowie,
propagandzie,
kolportaŜu
i w warsztatach zbrojeniowych. Niektóre słuŜyły
w oddziałach bojowych. Kobiety stanowiły teŜ
duŜą część nieformalnego zaplecza społecznego
AK. W lutym 1942 rozkazem gen. Roweckiego
została powołana Wojskowa SłuŜba Kobiet (WSK).
Zgodnie z generalną koncepcją działania
AK, zakładający trzy etapy walki: w konspiracji, na
froncie, w powstaniu. W pierwszym etapie AK nie
podejmowało walki zbrojnej na duŜą skalę.
Podstawowymi formami walki konspiracyjnej były:
1.
działalność informacyjna i propagandowa,
mająca na celu umacnianie niezłomnej
postawy patriotycznej społeczeństwa pol.,
mobilizująca
do
oporu
przeciw
okupantowi (czasopisma, plakaty ulotki,
hasła pisane na murach);
2. wojna psychologiczna z Niemcami tzw.
Akcja „N”;
3. wywiad wojskowy na rzecz koalicji
antyhitlerowskiej;
4. sabotaŜ gospodarczy i przemysłowy;
5. dywersja zbrojna;
6. walka partyzancka, do waŜnych zadań
tego etapu naleŜało tez szkolenie
wojskowe, prowadzone we wszystkich
oddziałach na terenie całego kraju, a takŜe
w konspiracyjnych podchorąŜówkach ,
szkołach
podoficerskich
oraz na specjalnych kursach.
Po zajęciu ziem polskich przez wojska
sowieckie, po nieudanych próbach współpracy z
Armią Czerwoną, Ŝołnierze AK byli zatrzymywani,
rozbrajani i aresztowani. Po aresztowaniach
najczęściej wywoŜono ich w głąb ZSSR. Polscy
komuniści, podporządkowani tzw. Rządowi
lubelskiemu brali w tych działaniach aktywny
udział. Spośród Ŝołnierzy, którzy się ujawnili
wywieziono ok. 50 tys.
19 stycznia 1945r. gen. Leopold Okulicki
pseud. „Niedźwiadek”, następca gen. Tadeusza
Komorowski pseud. „Bór” wydał rozkaz
rozwiązujący
Armię
Krajową.
Władze
komunistyczne
rozpętały
akcję
przeciwko
Ŝołnierzom AK (zbrojną, propagandową itp.),
starając się zdyskredytować ich wszelkimi
sposobami.
Na miejsce AK powołano nową organizację
NIE, na czele, której staną gen. Emil Fieldorf
pseud. „Nil”. W jej szeregach znaleźli miejsce
starannie wybrani, najlepsi Ŝołnierze dawnej AK.
Wielu Ŝołnierzy AK róŜnymi drogami wybrało
emigrację na zachód.
czołowych działaczy Polski Podziemnej uwięzieni
w Moskwie. Po tym aresztowaniu funkcję
Głównego Delegata Rządu pełnił dyrektor
departamentu spraw wewnętrznych Delegatury,
Stefan Korboński, członek Stronnictwa Ludowego.
Rada Jedności Narodowej w dniu 1 lipca 1945 roku
postanowiła
rozwiązać
Delegaturę
i rozwiązała się sama, kończąc tym aktem
działalność polskiego państwa podziemnego.
KOMENDANCI GŁÓWNI AK
ARMIA KRAJOWA PO 1945 r.
Stefan Paweł Rowecki , pseud. Grot,
Grabica, InŜynier, Jan, Kalina, Rakoń, Tur. ur.1895,
zm.1944,
generał,
komendant
główny
Związku
Walki
Zbrojnej
(ZWZ),
dowódca
Armii
Krajowej
(AK).W
1914-17 walczył na
froncie w Legionach
Polskich. Od 1918-20
oficer sztabowy. W
1930-38 dowódca pułku
piechoty,
brygady
Korpusu
Ochrony
Pogranicza i zastępca
dowódcy dywizji piechoty. W 1939 był
organizatorem 2 Warszawskiej Brygady PancernoMotorowej; uczestnik wojny obronnej Polski,
następnie konspiracji. Zastępca dowódcy głównego
i szef sztabu SłuŜby Zwycięstwu Polski (SZP). Od
1940 komendant główny ZWZ, a od 1942 roku
dowódca AK (Komendant Sił Zbrojnych w Kraju).
Twórca struktury organizacyjnej AK; wywarł
decydujący wpływ na ukształtowanie jej oblicza
ideowego, nakreślenie celów walki i koncepcje ich
realizacji. 30 VI 1943 wyśledzony i aresztowany
przez Niemców w Warszawie, został przewieziony
do Berlina, osadzony w obozie koncentracyjnym
Sachsenhausen-Oranienburg w pobliŜu Berlina
i tam prawdopodobnie zamordowany po wybuchu
powstania warszawskiego w sierpniu 1944.
Pod koniec 1944 r. generał BórKomorowski przekazał generałowi Leopoldowi
Okulickiemu dowodzenie Armią Krajową, która na
terenach centralnej Polski, trzymanych jeszcze
przez Niemców, toczyła sporadyczne walki aŜ do
stycznia 1945 roku. Po zajęciu przez Armię
Czerwoną ziem zachodnich Rzeczypospolitej, na
podstawie decyzji Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej - generał Okulicki rozkazem z dnia 19
stycznia 1945 roku rozwiązał Armię Krajową.
26 marca 1945 roku Delegat Rządu na Kraj Jan
Stanisław Jankowski, przewodniczący Rady
Jedności Narodowej Kazimierz PuŜak oraz generał
Leopold Okulicki zostali przez władze sowieckie
podstępnie aresztowani i w grupie szesnastu
Generał Tadeusz Komorowski pseud.
Bór; ur. 1895, zm. 1966, generał, dowódca AK, w
czasie I wojny światowej oficer austriacki, od1913
w Wojsku Polskim. W
okresie
między
wojennym pełnił m.in.
funkcje
zastępcy
dowódcy pułku ułanów
i komendanta Centrum
Wyszkolenia Kawalerii.
Uczestnik
wojny
obronnej Polski 1939,
następnie
współorganizator
i
dowódca
Organizacji
Wojskowej Krakowa, który w styczniu 1940 weszła
w skład Związku Walki Zbrojnej (ZWZ).
W latach 1940-1941 komendant okręgu
i obszar krakowskiego ZWZ, od lipca 1941
zastępca Komendanta Głównego ZWZ, między 17
lipca 1943 a 2 października 1944 sprawował
stanowisko Komendanta
Główngo Armii
Krajowej.
Wraz z rządem na emigracji i jego
delegatem na kraj J.S. Jankowskim powiązał
decyzję o rozpoczeciu powstania warszwskiego 30
listopada 1944 mianowany przez rząd emigracyjny
wodzem naczelnym Polskich Sił Zbrojnych. Po
wojnie osiadł w Wielkiej Brytanii, aktywnie
uczestnicząc w Ŝyciu politycznym emigracjii
polskiej.
Generał Leopold Okulicki pseud.
Niedźwiadek ur. 1898, zm. 1946. Po odzyskaniu
niepodległości przez Polskę rozpoczął słuŜbę w
Wojsku
Polskim,
szybko
uzyskując
kolejne
stopnie
awansu. W czasie
kampanii wrześniowej
walczył w obronie
Warszawy,
a
od
października
współtworzył SłuŜbę
Zwycięstwu Polskim
i
Związek
walki
ZbrojnejOkręg
„Łódź”. W latach
1940-1941 był komendantem obszaru okupacji
sowieckiej. W styczniu 1941 został aresztowany
przez NKWD i osadzony w moskiewskiej
więzieniu na Łubiance. Zwolniony po układzie
polsko-sowieckim, zostaje szefem sztabu Armii
Polskiej ZSRR i dowódcą 7 dywizji piechoty. Po
wyjściu armii generała Andersa na Bliski Wschód,
Okulicki przeniesiony do Londynu, a w 1944 r.
przerzucony do kraju gdzie zostaje zastępcą szefa
sztabu Komendy Głównej Armii Krajowej. Po
klęsce
powstania
warszawskiego
zostaje
Komendantem Głównym AK, którą to formacje
rozwiązuje rozkazem z 19 stycznia 1945 r. W
marcu tegoŜ roku został podstępnie aresztowany
przez NKWD w Pruszkowie. W czerwcu 1945 r. w
„procesie szesnastu” został skazany na 10 lat
więzienia. Jak się okazało nigdy z niego nie wrócił,
zmarł 24 grudnia 1946 r.
ZWIĄZEK ODWETU (ZO)
Samodzielny pion organizacyjny Związku
Walki Zbrojnej (ZWZ), od 1942 AK, powołany
jako organ walki bieŜącej rozkazem komendanta
głównego ZWZ z 20 IV 1940. Celem ZO było
natychmiastowe podjęcie czynnej walki z
Niemcami przez akty dywersji technicznej. Oraz
działania bojowe i akcje odwetowe. Komendantem
Zo był szef Wydziału saperów ZWZ ppłk F.
Niepokólczycki „Teodor”. Komenda Główna ZO ze
sztabem i aparatem nauko-technicznym znajdowała
się w Warszawie. Odziały dyspozycyjne KG ZO
składały się początkowo z patroli saperskich oraz
zespołów
sabotaŜowych,
które
zostały
rozbudowane i przekształcone w oddziały
specjalne.
W drugiej połowie 1942 roku z oddziałów
tych sformułowano duŜą jednostkę dywersyjnobojową  Oddział Dyspozycyjny KG ZO „Motor”.
W końcu 1942 „Motor” wraz z innymi oddziałami
i wszystkimi strukturami ZO został włączony
do Kedywu.
WACHLARZ
Wydzielona organizacja dywersyjna ZWZ,
działająca od września 1941 do marca 1943 na
zapleczu niem. frontu wsch. Liczyła ponad tysiąc
osób. Głównym zadaniem „W” było przygotowanie
i realizacja planu „Osłona”, przewidywanego na
moment wybuchu ogólnonarodowego powstania.
Według tego planu „W” miał przez sabotaŜ i
dywersja
na
szlakach
komunikacyjnych
powstrzymać napływ wojsk niem. z frontu wsch.
Na teren centralnej Polski, wyręczając w tym
okręgi wsch. AK, nie przygotowane na razie do
natychmiastowego podjęcia zadań bojowych.
Działalność bojowa „W.” miała być w zasadzie
rozwijana na wschód od granicy państwowej z
1939 . Rejon działania „W.” został podzielony pięć
odcinków,
nazywanych
takŜe
kierunkami.
Dowództwo odcinka I miało siedzibę we Lwowie II
 w Równem, III  w Brześciu, IV  w Mińsku
i V  w Wilnie. Komendantem „W.” Został ppłk J.
Włodarczykiewicz „Damian”: po jego śmierci
w marcu 1942  ppłk R. Grocholski „Brochwicz”
. Kadra „W.” , do której przydzielono 32 skoczków
spadochronowych przeszkolonych w Wielkiej
Brytanii, miała być przerzucona na zaplecze frontu
wschodniego i rozmieszczona w terenie centrum na
wschód przerzucono 500 osób. Taka sama liczba
osób
została
włączona
do
„W.”
z okręgów„wschodnich AK. W czasie przygotowań
do generalnej akcji dywersyjnej patrole „W.”
wykonały ponad 20 udanych akcji bojowych,
wykoleiły 12 pociągów i wysadziły kilka mostów
kolejowych. Straty własne wyniosły ok. 20 osób
zabitych i ok. 60 aresztowanych. Gdy w 1942
nastąpił dynamiczny rozwój okręgów wschodnich
AK, Komenda Główna zlikwidowała odrębność
organizacyjną „W.” i włączyła go na początku 1943
do Kedywów tych okręgów.
OSA
Organizacja
Specjalnych
Akcji
Bojowych, samodzielna organizacja dywersyjna
powołana w maju 1942 jako organ walki bieŜącej
AK. Podporządkowana bezpośrednio dowódcy AK,
wykonywała akcje bojowe na jego zlecenie; celem
akcji była likwidacja czołowych przedstawicieli
aparatu okupacyjnego.
KEDYW
Kierownictwo Dywersji, organ walki
czynnej AK utworzony w listopadzie 1942
w wyniku połączenia Związku Odwetu (ZO) ,
„Wachlarza”, „Osy” i oddziałów dywersyjnobojowych innych organizacji konspiracyjnych m.in.
Tajnej
Organizacji
Wojskowej
(TOW),
Socjalistycznej Organizacji Bojowej (SOB),
Konfederacja Narodu (KN). Do Kedywu zostały
włączone Grupy Szturmowe Szarych Szeregów
Chorągwi Warszawskiej, z których sformowano
Oddział Specjalny (OS) „Jerzy”. Na przełomie
1942 i 1943 został utworzony organizacyjny pion
walki czynnej na wszystkich szczeblach AK:
Kedyw obszarów, Kedyw okręgów, oficerowie
dywersji obwodów.
Cele Kedywu zostały określone w rozkazie
dowódcy AK: nękanie okupanta i zadawanie mu
ciosów przez akcję dywersyjną i sabotaŜową oraz
stosowanie wobec okupanta odwetu za akty gwałtu;
przez wykonywanie zadań bojowych 
przygotowanie Ŝołnierzy do walki w powstaniu
zaktywizowanie
oporu
społeczeństwa
i utrzymywanie atmosfery gotowości do walki.
Kierunki i zadania akcji bojowych Kedywu to:
dywersja techniczna
 uderzania na linie
kolejowe, mosty, drogi, telekomunikacje, przemysł
wojenny, urzędy i magazyny; sabotaŜ na kolei, na
poczcie i na wszystkich odcinkach pracy; terror
w stosunku do wyróŜniających się okrucieństwem
Niemców, folksdojcza kolaborantów; odwet za
wysiedlania, łapanki, egzekucje i represje;
samoobrona

uwalnianie
aresztowanych
i więzionych przez akcje bojowe na transporty,
więzienia, obozy i miejsca straceń oraz walka
partyzancka.
„BURZA”
Kryptonim
działań
zbrojnych
prowadzonych w 1944 przez AK na tyłach wojsk
niem. wycofujących się z ziem pol.pod naporem
Armii Czerwonej. Plan „B” został opracowany
w 1943 roku gdy zmienił się bieg wydarzeń
wojennych i plany powszechnego powstania
zbrojnego w kraju stały się nierealne. Instrukcja
Rządu RP na wychodźstwie z 27 X 1943
przewidywała w takim wypadku podjęcie
wzmoŜonej akcji sabotaŜowo-dywersyjnej mającej
charakter ochronny polityczno-demonstracyjny.
SZARE SZEREGI
Kryptonim konspiracyjny organizacja
harcerskiej utworzony przez Naczelną Radę
Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP) 27 września
1939 roku w Warszawie. W okupowanym kraju
zrzeszenie młodych Polaków miało na celu
potajemne przygotowanie się do powstania, walkę
z hitlerowskim wrogiem, a w końcu pracę
wyzwolonej Polsce stąd teŜ
program skrótowo ujęty w hasło:
Dziś – jutro – pojutrze.
•
•
•
"Dziś" oznaczało okres
konspiracji
i
przygotowanie
do
powstania;
"Jutro" – otwartą walkę zbrojną
z okupantem, powstanie;
"Pojutrze" – pracę w wolnej Polsce.
POWSTANIE WARSZAWSKIE
Wystąpienie
zbrojne przeciwko
okupującym Warszawę wojskom niemieckim (1
sierpnia – 3 październik1944), zorganizowane przez
Armię Krajową w ramach akcji „Burza”, połączone
z ujawnieniem się i oficjalną działalnością
najwyŜszych
struktur Polskiego
Państwa
Podziemnego.
Od strony militarnej powstanie było wymierzone
przeciwko Niemcom. Jednak jego strategicznym
celem
była
próba
ratowania
powojennej suwerenności
,
przedwojennego
kształtu granicy wschodniej, poprzez odtworzenie
w stolicy Polski legalnych władz państwowych,
będących
naturalną
kontynuacją
władz
przedwojennych. Do działań powstańczych
przystąpiły oddziały Okręgu Warszawskiego AK
oraz oddziały dyspozycyjne Kedywu KG AK.
W czasie walk zburzonych zostało ok. 25%
zabudowy miasta, a po ich zakończeniu dalsze
35%. Wobec zburzenia ok. 10% podczas walk we
wrześniu 1939 i 15% w wyniku powstania w getcie
warszawskim, pod koniec wojny ok. 85% miasta
leŜało w gruzach. Zniszczony został wielowiekowy
dorobek kulturalny i materialny. Liczba ofiar po
stronie polskiej nie jest nigdzie udokumentowana
i jest trudna do ustalenia. Najczęściej podawana
liczba 200 tys. zabitych pojawiła się po raz
pierwszy juŜ 28 sierpnia w Lublinie, podczas
konferencji zorganizowanej przez PKWN dla prasy
zagranicznej (w tym zachodniej) i padła, jako ocena
strat. Wobec braku innych źródeł wartość ta, jako
prawdopodobna utrwaliła się z czasem. Obecnie
historycy coraz częściej są skłonni szacować liczbę
ofiar cywilnych na 120-150 tys.
odbywania kary nie przeŜyło kilku z nich, m.in. L.
Okulicki, J. S. Jankowski oraz S. Jasiukowicz.
Proces ten był jednym z ostatnich pokazowych
procesów politycznych epoki stalinowskiej w
ZSRR. Jego celem była dyskredytacja legalnych
władz Rzeczpospolitej Polskiej w oczach
społeczeństwa polskiego i światowej opinii
publicznej.
PROCES SZESNASTU W MOSKWIE
Pod wieczór
30 maja 1944 roku w
jednej
z kryjówek AK w
Rakszawie
pod
Łańcutem konspiratorzy w skupieniu słuchali BBC.
Gdy z głośnika zabrzmiała piosenka ,,Umówiłem
się z nią na dziewiątą’’, szybko udali się grupkami
na leŜącą za Rakszawą duŜą polanę. Piosenka była
sygnałem, Ŝe tej nocy na polanie, która była tajną
placówką odbiorczą o kryptonimie Paszkot 106,
nastąpi zrzut. Dla załóg samolotów to miejsce był
tylko grupą współrzędnych i niewyraźnych
światełek, które zaświecili przyjmujący zrzut
Ŝołnierze AK. Lotnicy zrzucili 34 paczki i 6
cichociemnych. Spadochron niósł dwie paczki
pełne amerykańskich dolarów w banknotach i w
złocie, ale o tym uczestnicy akcji nie wiedzieli.
Była noc, więc partyzanci nie szukali paczek.
Proces szesnastu był pokazowym
procesem politycznym przywódców polskiego
państwa podziemnego. Odbywał się w dniach 1821 VI 1945 r. w Moskwie. Przed sądem radzieckim
stanęli przywódcy państwa i narodu polskiego,
którzy zostali wcześniej podstępnie aresztowani
przez NKWD w marcu 1945 r. w Pruszkowie pod
Warszawą.
OskarŜonym postawiono fałszywe zarzuty, m.in.
współpracę Armii Krajowej z Niemcami i dywersję
na tyłach Armii Czerwonej. Tezy przedstawione w
"akcie oskarŜenia" nie ograniczały się tylko do
zarzutów dotyczących konkretnych czynów,
których mieli dopuścić się oskarŜeni. Stwierdzono
w nim równieŜ nielegalność Armii Krajowej,
Delegatury Rządu na Kraj i Rady Jedności
Narodowej
konspiracyjnej
reprezentacji
ugrupowań związanych z obozem londyńskim,
wskazując jednocześnie na prawo do sprawowania
władzy przez Polski Komitet Wyzwolenia
Narodowego i Krajową Radę Narodową.
W VI 1945 r. ogłoszono wyrok, zgodnie z którym
prawie wszyscy przywódcy podziemnego państwa
Polskiego zostali skazani na kary więzienia. Okresu
HISTORIA
O. RUFINA
PS. „OCZKO”
Z PRZEWORSKICH
BERNARDYNÓW
Dopiero nazajutrz rozpoczęło się poszukiwanie
zagubionej przesyłki. Zajęło się tym jednak AK
z Przeworska, a nie z Łańcuta. Czy o wyborze
Przeworska zdecydował fakt, Ŝe to miasto było
węzłem kolejowym i docierały tu pociągi
z Warszawy? Wiadomo, Ŝe po odbiór pieniędzy
wyjechał z klasztoru Bernardynów w Przeworsku
mały konwój. Na wozie, w zakonnym ubraniu
jechał ojciec Rufin, pseudonim „Oczko”- kapelan
Obwodu AK Przeworsk. Urodził się śołyni koło
Rakszawy, według Niemców mógł więc jechać
z wizytą do znajomego. Tyle ,Ŝe wóz powoził
referent
organizacyjny
Komendy
Obwodu,
a za wozem na rowerze jechał Ŝołnierz palcówki
AK śołynia. Obaj w chłopskich strojach, nie
wzbudzali więc Ŝadnych podejrzeń Niemców,
którzy zauwaŜyli przelatujące poprzedniej nocy
samoloty i tego dnia we wsiach pod Łańcutem
wypytywali o nie ludzi. Grupa z Przeworska
bezpiecznie dojechała na miejsce zrzutu, znalazła
zgubioną dzień wcześniej przesyłkę, załadowała ją
na wóz, przykryła sianem i wyruszyła z powrotem.
Paczki z pieniędzmi bezpiecznie zostały
umieszczone na strychu klasztoru, skąd po pewnym
czasie
zostały
wywiezione
koleją
przez
przebranych w mundury niemieckie wysłanników
Komendy Głównej AK. Na jaki cel zostały
przeznaczone pieniądze, tego ojciec Rufin juŜ nie
wiedział. Odbiór pieniędzy był waŜnym
wydarzeniem w Ŝyciu zakonnika. Nawet po latach
przeŜywał jeszcze tamto wydarzenie. Bał się , Ŝe
będzie mu to wypomniane na procesie, który po
wojnie wytoczyła mu SłuŜba Bezpieczeństwa . Nie
znaleziono jednak dowodów na jego współpracę
z AK i, jak śmiali się jego przyjaciele z klasztoru,
ojciec Rufin został skazany nie za to, czego nie
popełnił. Dostał 7 lat więzienia za szpiegostwo i
usiłowanie obalenia siłą ustroju - o współpracy z
AK i o odbiorze pieniędzy z wyroku nie było ani
słowa.
uratował Ŝycie mojemu pradziadkowi i całej jego
rodzinie. Po wojnie pradziadek trafił na 3 lata do
wiezienia. Władze komunistyczne skazały go na
podstawie podejrzenia o przynaleŜność do Armii
Krajowej.
Pradziadek w czasie wojny przechowywał w
domu sztandar Przeworskiego Towarzystwa
Gimnastycznego „Sokół”, a po wojnie sztandar
przekazał Muzeum w Przeworsku jego syn
Tadeusz.
Daniel Cisek
KALENDARIUM
1 września 1939
Wybuch II wojny światowej.
ZE WSPOMNIEŃ RODZINY ZBIJEWSKICH
Zupełnie niedawno dowiedziałem się, Ŝe
moja rodzina ze strony matki ma ciekawą
przeszłość historyczną. Mój pradziadek Karol
Zbijewski naleŜał podczas II wojny światowej do
Armii Krajowej. Niestety nie zachowały się w
rodzinnym archiwum Ŝadne dokumenty, poniewaŜ
jak wspomniał jego syn Tadeusz Zbijewski (mój
dziadek) w czasie komuny „lepiej było głośno o
tym nie mówić”.
Groźba represji ze strony
komunistów
spowodowała, Ŝe tak niewiele
informacji przetrwało do dnia dzisiejszego.
Pradziadek
Karol
był
starannie
wykształcony, w czasie wojny pracował w biurze
medycznym. Dzięki swojej pracy mógł pomagać
ludziom poszukiwanym przez gestapo. Wystawiał
fałszywe dokumenty (dowody, przepustki). Z
naraŜeniem Ŝycia wynosił je z biura i przekazywał
dalej. Zdając sobie sprawę z tego, ze przyłapanie go
z tymi dokumentami grozi śmiercią, brutalnym
przesłuchaniem lub wywózką do obozu, zawsze
nosił przy sobie granat.
Pradziadek Karol pomagał takŜe podczas
akcji związanych z pozyskiwaniem broni. Jest z
tym związana historia, której dokładnej daty nie
dziadek nie potrafił podać. OtóŜ pewnego wieczoru
do pradziadka AK-owcy przynieśli kilkanaście
karabinów odebranych hitlerowcom. Miał je
przechować do następnej nocy. Jednak Niemcy
rozjuszeni
akcją
Polaków
rozpoczęli
przeszukiwania, aby znaleźć broń lub rannych. Gdy
Ŝołnierze przeszukali dom przeszli do ogrodu. Na
widok wielkich, gęstych krzaków, wysokich
pokrzyw i dorodnych krzaków agrestu zaniechali
poszukiwań. A karabiny stały w agreście i w
umówionym czasie zgłosił się po nie wyznaczony
Ŝołnierz z AK. Krótko mówiąc zaniedbany ogród
27 września 1939
W Warszawie powstała konspiracyjna organizacja
polityczno-wojskowa SłuŜba Zwycięstwu Polski.
Tego samego dnia powołano teŜ harcerskie ,,Szare
Szeregi’’.
30 września 1939
Gen. Władysław Sikorski został premierem Rządu
RP na uchodźstwie i Naczelnym Wodzem.
13 października 1939
Utworzenie konspiracyjnej organizacji Stronnictwa
Narodowego.
13 listopada 1939
Gen. Sikorski rozwiązał SZP i powołaj w jej
miejsce konspiracyjny Związek Walki Zbrojnej
(ZWZ), który miał skupić wysiłek
zbrojny w kraju. Komendantem Głównym został
gen. Kazimierz Sosnkowski.
Jesień 1939
Utworzenie Narodowej Organizacji Bojowej
13-15 kwietnia 1940
Rozpoczęła się druga deportacja ludności cywilnej
z zagarniętych ziem polskich. Łącznie wywieziono
na wschód ok.300 tys. Osób.
20 kwietnia 1940
W Warszawie powołano Związek Odwetu.
14 czerwca 1940
Pierwszy transport więźniów do obozu
koncentracyjnego w Auschwitz.
18 czerwca 1940
Rząd Polski na uchodźstwie przenosi siedzibę do
Londynu.
20 czerwca 1940
Niemcy w ramach Akcji AB rozstrzelali w
Palmirach 358 przedstawiciele polskiej inteligencji.
22 czerwca 1940
Kapitulacja Francji.
16 października 1940
Niemcy zamknęli ludność Ŝydowską w
warszawskim getcie.
Marzec 1941
Zlikwidowanie Narodowej Organizacji Bojowej
22 czerwca 1941
Atak Niemiec na ZSRR.
30 lipca 1941
Podpisanie układu Sikorowski-Majski w Londyniewznowienie stosunków dyplomatycznych
pomiędzy Polską a ZSRR.
14 lutego 1942
Powołanie Armii Krajowej przez Naczelnego
Wodza gen. Władysława Sikorskiego.
1 czerwca 1942
Utworzenie obozu koncentracyjnego w Treblince.
22 lipca 1942
Niemcy rozpoczęli likwidację warszawskiego getta.
Pierwszy etap deportacji śydów do obozu w
Treblince.
5 września 1942
Niemcy deportowali z getta w Warszawie ok. 70
tysięcy śydów. Akcja trwała tydzień.
3 października 1942
Zakończyła się akcja przesiedlania śydów z
warszawskiego getta.
7-8 października 1942
Armia Krajowa przeprowadziła akcję „Wieniec”,
która miała na celu wysadzenie torów kolejowych
w okolicach Warszawy.
4 grudnia 1942
Powstała Rada Pomocy śydom „śegota”.
Organizacja działała przy Delegaturze Rządu na
Kraj.
22 stycznia 1943
Powstaje „Kedyw”, czyli Kierownictwo Dywersji
Komendy Głównej Armii Krajowej. Jego zadaniem
było organizowanie zbrojnych akcji sabotaŜowodywersyjnych.
26 marca 1943
Przeprowadzono akcję pod Arsenałem.
31 marca 1943
Rozwiązanie Dywizjonu Polskich Sił Powietrznych
na Zachodzie
19 kwietnia-16 maja 1943
Powstanie w getcie warszawskim.
26 kwietnia 1943
Stalin zrywa stosunki dyplomatyczne z Polską.
7 maja 1943
Powstanie 1.Dywizji Piechoty im. Tadeusza
Kościuszki pod dowództwem gen. Zygmunta
Berlinga.
5 lipca- 23 sierpnia 1943
Rozegrała się największa bitwa pancerna II wojny
światowej pod Kurskiem. Armia Czerwona
zepchnęła wojska niemieckie do defensywy.
1 lutego 1944
Oddział Dywersyjny Komendy Głównej Armii
Krajowej „Pegaz” dokonał zamachu na dowódcę
SS oraz policji na dystrykt warszawski gen. Franza
Kutscherę.
19 stycznia 1945
Rozwiązanie Armii Krajowej.
9 maja 1945
Koniec II wojny światowej w Europie.
Download