II wojna światowa (1939-1945)

Liceum Filmowe w Warszawie,
materiał pomocniczy
II wojna światowa
(1939-1945)
początki, przebieg i zakończenie
Wrzesień 39’ roku – atak na Polskę
- 1 września atak wojsk niemieckich na Polskę;
- 3 września wypowiedzenie wojny Niemcom przez Wielką
Brytanię i Francję;
- 12 września premierzy Wlk. Bryt. i Francji spotkali się w
Abbeville w północnej Francji i uzgodnili rezygnację z akcji
przeciw Niemcom – Polski nie poinformowano o tym fakcie;
- ZSRR zachowywało pozory neutralności – oferowano nawet
pomoc materialną Polakom;
- w tym samym czasie radiostacje w Mińsku pomagały
niemieckiej Luftwaffe w prowadzeniu bombardowań;
- 17 września rząd ZSRR nakazał „wobec bankructwa państwa
polskiego” Armii Czerwonej przekroczyć granicę z Polską, by
„wziąć w opiekę ludność białoruską i ukraińską”;
- wobec walki na dwa fronty rząd wydał dyrektywę nakazującą
wycofanie ludzi i sprzętu na Węgry i do Rumuni oraz unikania
walk z Armią Czerwoną poza obroną konieczną;
- 28 września – kapitulacja Warszawy
- początek października ostateczny koniec walk w Polsce
Działania wojenne w latach 1940-1941
- zima 1939/1940 Hitler wystąpił do rządów Francji i
Wielkiej Brytanii z propozycją paktu pokojowego, który
został odrzucony
- okres ten nazywamy „dziwną wojną” (fr. drôle de guerre –
zabawna wojna; niem. Sitzkrieg – siedząca wojna);
- dziwna wojna trwała do wiosny i polegała na
intensywnym dozbrajaniu Niemiec, Francji i Wielkiej
Brytanii;
- kwiecień 1940 Niemcy zajęli Danię i Norwegię
heroiczna walka o obronę portu Narwik (w bitwie z
Niemcami walczyli m.in. Brytyjczycy, Francuzi i Polacy)
zdobycie Norwegii umożliwiło
Niemcom kontrolowanie handlu
szwedzką rudą żelaza
Działania wojenne w latach 1940-1941 – cd.
- maj 1940 ruszyła niemiecka ofensywa
w Europie Zachodniej – WOJNA
BŁYSKAWICZNA (niem. Blitzkrieg)
- Francja została (podobnie jak podczas
I wojny światowej) zaatakowana przez
Belgię, ale także Holandię i
Luksemburg
Przyczyny upadku Francji:
1) wykrwawienie podczas I wojny
światowej
2) stałe zmniejszanie liczby ludności po
1914 roku
3) sympatie faszystowskie w kraju
4) nieudolność i defetyzm dowództwa
francuskiego
5) lekceważenie niebezpieczeństwa ze
strony Niemiec – brak modernizacji
armii
22 czerwca kapitulacja Francji
Działania wojenne w latach 1940-1941 – cd.
bitwa o Anglię i bitwa o Atlantyk
- klęska Francji spowodowała przeniesienie ciężaru wojny
na Wielką Brytanię
- Hitler w tym czasie przygotowywał się do inwazji na Wyspy
- od sierpnia do września 1940 r. około 3 tys. niemieckich
samolotów uczestniczyło w masowych nalotach na
lotniska, porty i fabryki w Wielkiej Brytanii
- od września zaczęto także regularnie bombardować
Londyn
- RAF (ang. Royal Air Force) wspierane także przez polskich
pilotów odparło ataki niemieckiego lotnictwa
- w listopadzie 1940 r. było już jasne, że Niemcy nie
zrealizowały zakładanych celów militarnych
- od 1940 r. do końca wojny trwała bitwa o Atlantyk, w
której Niemcy wykorzystywały głównie swoje okręty
podwodne by przejąć kontrolę nad szlakami handlowymi
- mimo, że Brytyjczycy ponosili ogromne straty ANI RAZU
nie zostali odcięci od świata
- Brytyjczykom pomogło m.in. złamanie szyfru Enigmy czego
dokonali m.in. polscy kryptolodzy – M. Rajewski, J. Różycki,
H. Zygalski
Jak do tego
doszło?
Działania wojenne w latach 1940-1941 – cd.
- jednym z głównych celów państw Osi było opanowanie
basenu Morza Śródziemnego – głównie chodziło o
Afrykę Północną i Bałkany
- latem 1940 r. opanowano Rumunię, której część
terytorium oddano Bułgarii i Węgrom (obydwa te
państwa przystąpiły do sojuszu z Niemcami)
- wiosną 1941 r. pod naciskiem III Rzeszy w marcu rząd
Jugosławii przystąpił do Paktu Trzech (Berlin-Rzym-Tokio)
jednak grupa oficerów będących pod wpływem
Wielkiej Brytanii dokonała przewrotu i wprowadziła na tron
młodego króla Piotra II Karadziordziewicia
w kwietniu 1941 r. armia niemiecka wkroczyła do
Jugosławii – rząd udał się na emigrację do Londynu
- inwazja na Jugosławię znacznie opóźniła planowany atak
III Rzeszy na Rosję
- po zajęciu tego państwa nastąpił jego rozbiór pomiędzy
Bułgarię, Węgry, Słowenię i Włochy. Na pozostałym
skrawku stworzono państwo satelickie zależne od
Niemiec
Działania wojenne w latach 1940-1941 – cd.
- kwiecień 1941 r. opanowanie Grecji
- przed państwami Osi otworzyły się możliwości opanowania pól roponośnych na
Bliskim Wschodzie
- zdając sobie sprawę z wagi tego terenu Brytyjczycy na przełomie 1940/1941
opanowali Somalię i Etiopię oraz kawałek Libii z twierdzą Tobruk
- Hitler zdecydował się na wspomożenie Włochów i wysłał do Afryki wojska (Afrika
Koprs) pod dowództwem „Lisa pustyni” gen. Erwina Rommla
- Niemcy zdobyli większość Libii, ale nie mogli sforsować Tobruku.
- latem 1941 r. alianci opanowali Syrię i powstrzymali ekspansję niemiecką w kierunku
Zatoki Perskiej
Działania wojenne w latach 1940-1941 – cd.
Operacja Barbarossa
22 czerwca 1941 r. – rozpoczęcie
inwazji niemieckiej na ZSRR
3 główne kierunki:
1) LENINGRAG
2) MOSKWA
3) STALINGRAD (Ukraina-Kaukaz)
Działania wojenne w latach 1940-1941 – cd.
Operacja Barbarossa
- wojna na froncie wschodnim była ogromnym
zaskoczeniem dla Rosjan, którzy nie spodziewali się
wojny z Niemcami
- we wrześniu wojska niemieckie podeszły pod
Leningrad, Moskwę i Stalingrad
- Hitler chciał pokonać Rosję do czasów nadejścia
zimy (Blitzkrieg)
- do końca 1941 r. opanowano terytorium, na
którym mieszkało około 40% ludności ZSRR
- w ręce niemieckie wpadło około 3 mln. żołnierzy i
oficerów (w niewoli zmarło około 60% z nich)
Przyczyny początkowych sukcesów armii niemieckiej:
1) zaskoczenie rosyjskich władz i wojskowych
2) słaba kadra oficerska spowodowana czystkami
Stalina lat 30-tych
3) słabe zaopatrzenie armii radzieckiej
Działania wojenne w latach 1940-1941 – cd.
Operacja Barbarossa
- po wkroczeniu na wschodnie tereny Niemcy
tworzyli oddziały Einsatzgruppen (niem. grupy
operacyjne), które dokonywały masowych
mordów ludności żydowskiej
- tworzono także inne grupy, których celem było
likwidowanie władz radzieckich i lokalnych elit
- opracowano Generalny Plan Wschód
(Generalplan Ost):
jego celem było stworzenie tzw. „przestrzeni
życiowej” na wschodzie, na której osiedliliby się
miliony Niemców. Ludność słowiańska miała
pełnić rolę wykwalifikowanej siły roboczej.
Na początku lipca 1941 r. Stalin zwrócił się do
społeczeństwa i wezwał je do walki z Niemcami.
Proklamowano program „Wielkiej Wojny
Ojczyźnianej”, w którym ludność całego ZSRR
miała walczyć z inwazją nazistów.
Działania wojenne w latach 1940-1941 – cd.
Włączenie USA do wojny
Lend-lease Act
- akt ustawy federalnej z 11 marca 1941 r.
- prawo to zezwalało prezydentowi USA
sprzedawać, przenosić własność, wymieniać,
wydzierżawiać, pożyczać i w jakikolwiek inny
sposób udostępniać innym rządom dowolne
produkty ze sfery obronności
- wartość przekazanych dóbr nie mogła
przekraczać 1,3 mld USD
- akt ten znacznie pomógł aliantom w pierwszej
fazie wojny, tzn. przed przystąpieniem USA do
wojny
- w skład dostaw wchodziły głównie czołgi,
artyleria, samoloty, ciężarówki, sprzęt
desantowy
- większość dostaw otrzymała Wielka Brytania
(3/5), ZSRR (1/3), inne państwa walczące z
Niemcami (1/3)
Działania wojenne w latach 1940-1941 – cd.
Włączenie USA do wojny
Karta Atlantycka:
- sierpień 1941 r. na pokładzie krążownika Prince
of Wales podpisano Kartę Atlantycką –
dokument precyzujący cele wojny i pokazujący ją
jako wojnę w obronie praw człowieka i
demokracji
Zasada tzw. 4 wolności:
1) religii
2) słowa
3) od nędzy
4) od strachu
Kartę stopniowo podpisywały kolejne państwa
alianckie. ZSRR podpisało ją z zastrzeżeniem
postulatu o nienaruszalności granic sprzed wojny.
Działania wojenne w latach 1940-1941 – cd.
Włączenie USA do wojny
7 grudnia 1941 r. siły japońskie zaatakowały
(bez wypowiedzenia wojny) amerykańską
bazę Pearl Harbor na Hawajach.
Japonia zaatakowała także brytyjskie
posiadłości w Azji.
Do 1942 roku Japończycy zajęli Birmę,
Filipiny, Indonezję, Malaje i większość wysp
Oceanii. [MAPA]
Działania wojenne w latach 1942-1945
Informacje wstępne
- lata 1942-1943 były okresem najcięższych walk na wszystkich
frontach (Europa, Afryka, Azja)
- we wszystkich państwach, które były zaangażowane w
konflikt mobilizowano coraz większe środki, prowadzono
badania nad nowymi typami broni (np. rozwój marynarki
wojennej – inwestycja w lotniskowce; rozwój czołgów – np.
niemieckie czołgi Pantera czy rosyjskie JS-3; rakiet
balistycznych V-1 i V-2; bomby atomowej; radaru – 1940 r.)
niemiecki czołg Pantera
rosyjski JS-3
grzyb atomowy po uderzeniu
w Hiroshimę
Działania wojenne w latach 1942-1945
Front wschodni - ZSRR
- III Rzeszy nie udało się przeprowadzić Blitzkriegu
- grudzień 1941 r. początek bitwy o Moskwę =
początek radzieckiej ofensywy
- maj 1942 r. ofensywa niemiecka w kierunku Wołgi –
cel opanowanie Zagłębia Donieckiego i dotarcie do
roponośnych pól na granicy z Turcją nad Morzem
Kaspijskim. Cel dodatkowy – okrążenie Moskwy od
południa
- wrzesień 1942 r. – początek walk o Stalingrad, który
związał ponad 300 tysięczną armię gen. Fryderyka
Paulsa
- listopad 1942 r. kocioł wojsk rosyjskich zamknął się
wokół armii niemieckiej
- luty 1943 r. kapitulacja armii niemieckiej
- lipiec 1943 r. całomiesięczna bitwa pancerna o
Kursk i Orzeł (tzw. łuk kurski)
- ostatecznie wygrała Armia Czerwona -> początek
ofensywy na całej linii frontu
Należy jednak pamiętać, że
bitwa o STALINGRAD
NIE WYGLĄDAŁA
W TEN
SPOSÓB
….
Działania wojenne w latach 1942-1945
Front afrykański
- Afrika Korps zdobyło twierdzę Tobruk
w czerwcu 1942 r.
- oddziały niemieckie ruszyły do Egiptu, aby
przejąć kontrolę nad Kanałem Sueskim
- w październiku 1942 r. brytyjski gen.
Montgomery objął dowództwo 8. armii
i przystąpił do ofensywy
- decydująca była bitwa pod El-Alamein trwała od 23 października do 4 listopada
bitwa ta uznawana jest za jedną z decydujących
bitew w całej II wojnie światowej, która
pozwoliła pokonać nazistów
- rozpoczęto pościg za Rommlem
- listopad 1942 r. na terenie Maroka i Algierii
wylądowało około 100 tys. alianckich
żołnierzy
- maj 1943 r. ostateczne pokonanie Niemców
w Afryce
Działania wojenne w latach 1942-1945
Włochy i Pacyfik
- po zwycięstwie a Afryce alianci dokonali desantu na
Włochy
- lipiec 1943 r. wylądowanie na Sycylii
- 25 lipca Wielka Rada Faszystowska odsunęła
Mussoliniego od władzy – kapitulację państwa
ogłoszono na początku września
- podczas wojny na Pacyfiku w pierwszym momencie
przewagę mieli Japończycy
- zatrzymanie ofensywy w połowie 1942 r.
- przełom przyniosły dwie wielkie bitwy: na Morzu
Koralowym (maj) i koło wyspy Midway (czerwiec)
- Japończycy zrezygnowali z planów opanowania
Australii
- listopad 1942 r. pokonanie Japończyków pod
Guadalcanal
Działania wojenne w latach 1942-1945
Polityka III Rzeszy na terenach okupowanych
- prowadzenie polityki ludobójstwa na masową skalę
- przyczyną był rozwój ideologii rasistowskiej (germańska
rasa panów otrzymała prawo do eksploatacji „podludzi” –
np. Słowian)
- lata 1942-1943 przejście do mordowania ludzi na „skalę
przemysłową”
- największe mordy dokonywano na ludności żydowskiej,
którą po zajęciu danego terytorium zamykano w gettach,
ograniczano racje żywnościowe i/lub mordowano w
masowych egzekucjach
- konferencja w Wannsee – styczeń 1942 r. – ogłoszenie
decyzji o ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej w
Europie (Endlösung). Plan ten zakładał eksterminację całej
ludności żydowskiej
- politykę tę realizowano m.in. w obozach zagłady
Auschwitz-Birkenau, Treblinka, Sobibór, Bełżec.
- wyliczenia podają, że w wyniku tych działań zmarło około 6
mln ludzi narodowości żydowskiej
Działania wojenne w latach 1942-1945
Ofensywa aliancka 1944 roku
- od początku 1944 r. trwała ofensywa Armii Czerwonej na wschodzie
- Wielka Brytania i USA przygotowały natomiast otwarcie drugiego frontu na zachodzie
- na konferencji w Teheranie postanowiono, że nowy front zostanie otwarty w
Normandii, a nie na Bałkanach – operacja „D-Day”
- alianci wylądowali w Normandii 6 czerwca 1944 roku
- w ciągu kolejnych kilku miesięcy zajęto całą okupowaną Francję
- by uzyskać dostęp do przepraw rzecznych w grudniu doszło do bitwy pod Arnhem w
Holandii – operacja Market Garden (walczyła tam m.in. 1 Samodzielna Brygada
Spadochronowa gen. Sosabowskiego)
gen. Stanisław Sosabowski
Działania wojenne w latach 1942-1945
Ofensywa aliancka 1944 roku
- koniec czerwca 1944 r. nowa ofensywa Armii
Czerwonej
- w lipcu zajęto Litwę i Białoruś
- Rosjanie dotarli do Prus Wschodnich i Wisły
- w sierpniu 1944 r. podczas Powstania
Warszawskiego Stalin zrezygnował z forsowania rzeki
- główne uderzenie rosyjskie skierowano na Bałkany
- do początków lutego 1945 r. wojska rosyjskie doszły
do linii Odry, którą sforsowały w kwietniu
- kwiecień 1945 r. trwał wyścig o to kto dotrze
pierwszy do Berlina
- 30 kwietnia 1945 r. Hitler popełnił samobójstwo
- 8. maja gen. Alfred Jodl podpisał akt kapitulacji w
kwaterze gen. Eisenhowera
- Rosjanie żądali, by kapitulację Niemiec przyjąć
wspólnie – dlatego w nocy z 8 na 9 maja 1945 r.
marszałek Wilhelm Keitel podpisał bezwarunkowy
akt kapitulacji Niemiec
Rosyjska flaga nad Reichstagiem – maj 1945
Działania wojenne w latach 1942-1945
Wojna na Pacyfiku - epilog
- od 1943 r. Japończycy byli w defensywie
- Amerykanie realizowali politykę „żabich skoków”,
którymi po kolei eliminowali wojska japońskie
- upór Japończyków był podczas walk ogromny –
wiążemy to z kulturą tego obszaru, która
przykłada ogromne znaczenie do kodeksu
honorowego i fanatycznej wierności cesarzowi
- rozważano możliwość inwazji alianckiej na wyspy
japońskie, jednak obawiano się ew. strat
- 6 sierpnia 1945 r. zrzucono bombę atomową na
Hiroshimę, a 9 sierpnia na Nagasaki
- 15 sierpnia 1945 r. Japonia podpisała akt
bezwarunkowej kapitulacji
Materiał z prezentacji powstał w oparciu o podręcznik:
A. Radziwiłł, W. Roszkowski, Historia dla matury. Wiek XX, Warszawa
2007 i materiały pochodzące z sieci.