minerały i skały - LOGIM.EDU.GORZOW.PL

MINERAŁY I SKAŁY
MINERAŁY - to pierwiastki lub związki chemiczne
występujące w przyrodzie i powstałe w
procesach naturalnych.

SKAŁY- są połączeniem jednego lub wielu różnych

minerałów, które powstały w wyniku określonych

procesów geologicznych lub też kosmologicznych.

Skały tworzą podstawowy składnik skorupy

ziemskiej
Ze względu na pochodzenie
wyróżnia się skały:
MAGMOWE
 OSADOWE
METAMORFICZNE


SKAŁY MAGMOWE
Skały magmowe powstają w wyniku zastygania magmy lub jej wydostawania
się na powierzchnię ziemi. W zależności od warunków, w jakich następowało
krzepniecie magmy, dzieli się je na:
wylewne- zastygłe na powierzchni Ziemi
głębinowe-
zastygłe w głębi Ziemi.
Skały wylewne powstają z szybko stygnącej, nie mającej czasu na
krystalizację magmy. Mają budowę skrytokrystaliczną (kryształy nie są
widoczne gołym okiem, lawa stygnie tak szybko, że nie ma czasu na
wykształcenie kryształów, np: bazalt, andezyt, melafir) lub porfirową
(stygnięcie i krystalizacja rozpoczęły się pod ziemią, jednak kolejny
wybuch wulkanu wyrzucił je na powierzchnię, gdzie proces krystalizacji
został przerwany, np: porfir).
Przykład skały wylewnej;
bazalt
Skały głębinowe mają budowę jawnokrystaliczną tzn. posiadają
widoczne gołym okiem wykształcone minerały. Powstają w głębi Ziemi
w procesach powolnego zastygania magmy (w warunkach wysokiego
ciśnienia) Są to skały ciężkie, twarde, odporne na zniszczenia. Należą
do mnich m.in.: granit, sjenit, dioryt, gabro.
Przykład skały głębinowej; gabro
SKAŁY OSADOWE
Skały osadowe powstają wskutek procesów wietrzenia, które wywołuje
rozluźnienie struktury skał i ich rozdrobnienie. Rozdrobnione lub rozpuszczone
cząstki mineralne łatwo są przenoszone przez czynniki tj. wiatr czy woda, oraz
gromadzone w jednym miejscu. Skały osadowe dzieli się ze względu na rodzaj i
pochodzenie cząstek mineralnych, a także środowisko, w którym się osadzają.
Wyróżnia się trzy rodzaje skał osadowych:
okruchowe
organiczne
chemiczne
okruchowe - powstają w wyniku niszczenia innych skał wskutek
wietrzenia lub erozji. Mogą być luźno połączone
(żwiry, piaski) lub połączone lepiszczem (zlepieńce,
piaskowce).
Przykład skały okruchowej; mułowiec
organiczne - utworzone ze szczątków organizmów roślinnych i
zwierzęcych. Skały pochodzenia roślinnego są efektem zwęglania
roślin bez dostępu tlenu, np. torf, węgiel brunatny i kamienny. Skały
pochodzenia zwierzęcego to wapienie, które powstają z wapiennych
szkieletów zwierząt tworzących osady na dnie morskim. W zależności
od dominujących na danym obszarze zwierząt tworzą się różne typy
skał np. wapienie koralowe, muszlowe, numulitowe. Procesy
bitumizacji, polegające na przemianie chemicznej składników
organicznych bez dostępu powietrza, powodują powstanie
węglowodorów (ropy naftowej, gazu ziemnego i wosku ziemnego)
Przykład skały organicznej; wapień.
chemiczne - powstają poprzez wytrącanie się związków jako efekt
parowania wód morskich, rozpuszczenie przez wodę
produktów wietrzenia i osadzanie ich na dnie
w postaci osadów np.: sól kamienna,
sole potasowe, gipsy, anhydryty.
Przykład skały chemicznej; sól kamienna
SKAŁY METAMORFICZNE
(PRZEOBRAŻONE)
Skały metamorficzne tworzą się ze skał magmowych i osadowych, pod wpływem
działania wysokiej temperatury, ciśnienia i procesów chemicznych. Przeobrażeniu może
ulegać budowa wewnętrzna, skład chemiczny lub skład mineralny. Skały te powstają
głównie w momencie kontaktu skał z magmą – gdy magma wdzierająca się w skorupę
ziemską powoduje przeobrażanie wapieni w marmur, a węgla kamiennego w grafit.
Skały metamorficzne powstają także w wyniku ruchów skorupy ziemskiej, które
powodują przemieszczanie się skał osadowych lub magmowych w głębsze warstwy
litosfery. Tam poddawane są one oddziaływaniu wysokich ciśnień i temperatur – np. z
granitu tworzy się gnejs.
Przykład skały metamorficznej; gnejs