Rodzina jako system więzi społecznych i emocjonalnych

advertisement
Artykuł przygotowany przez Przedszkole 99 w Krakowie
Zabronione jest rozpowszechnianie tego tekstu bez zgody autora!
Rodzina jako system więzi społecznych
i emocjonalnych.
Rodzina
jest
interpersonalnym
systemem
stosunków
wewnątrz
grupowych lub systemem społecznym. Te stosunki tworzone są przez więzi
społeczne i emocjonalne. Powstają one w wyniku oddziaływań wielu czynników
m.in.: biologicznych, psychologicznych, społecznych, ekonomicznych. Rodzina
stanowi fundament dla wytwarzania się społecznego charakteru i ideałów
jednostki. Daje ona pierwsze i najbardziej całkowite przeżycie przynależności
do grupy społecznej.
Każda rodzina ma swoją indywidualną, niepowtarzalną wewnętrzną
organizację i układ stosunków rodzinnych. To właśnie ona kształtuje osobowość
swych członków w takim kierunku, aby każdy z nich mógł wypełniać funkcje
zgodne z wymaganiami swej roli.
W
rodzinie
dokonuje
się
ciągły,
intensywny
przepływ
najróżnorodniejszych uczuć i prądów emocjonalnych, które określają właściwą
jej, jedyną w swoim rodzaju atmosferę rodzinną. To właśnie atmosfera rzutuje w
wysokim stopniu na rozwój osobowości dziecka i kształtowanie się jego
społecznych reakcji na otaczający je świat.
Według H. Pielki1 rodzina jest bardzo ważna, ponieważ stanowi dla
dziecka pierwsze środowisko rozwojowe i wychowawcze i wywiera
najistotniejszy wpływ na prawidłowy rozwój dziecka i formowanie się jego
osobowości. Od tego jak funkcjonuje najmniejsza komórka społeczna, jaką jest
1
H. Pielka., Wypełnianie funkcji socjalizacyjno-wychowawczej przez rodzinę dziecka przedszkolnego,
[w:] Procesy socjalizacji i wychowania w rodzinie, (red.) H. Pielka, CPBP, Koszalin 1990, str.29.
1
Artykuł przygotowany przez Przedszkole 99 w Krakowie
Zabronione jest rozpowszechnianie tego tekstu bez zgody autora!
rodzina, zależy funkcjonowanie społeczeństwa. W rodzinie dziecko podlega
wszechstronnemu procesowi oddziaływania socjalizacyjno-wychowawczego.
Poprzez zaspokajanie potrzeb fizycznych i psychicznych w sposób
najbardziej pełny kształtuje uczucia, postawy i ma zasadniczy wpływ na
zachowanie się dziecka, na jego stosunek do innych osób, do świata wartości,
norm i wzorców postępowania. Rodzice uczą dziecko mowy ojczystej, słów i
słownictwa dzięki którym możliwe jest poznanie, identyfikowanie przedmiotów
świata zewnętrznego, pobudzają intelektualnie i dostarczają podstawowego
zasobu wiedzy umożliwiającej spostrzeganie i interpretowanie zachowań
ludzkich i zjawisk społecznych, uczą rozróżniać dobro i zło.
Rodzina oprócz funkcji
wychowawczej pełni też funkcję kontrolną-
sprawdza czy jej zalecenia są kontrolowane. W zależności od tego jaki system
wychowawczy panuje w rodzinie kontrola ta jest mniejsza lub większa, a w
zależności od stopnia akceptacji rodziców przez dzieci, podporządkowują się
one tej kontroli ze względu na to iż uznają zasady rodzinne, albo ze strachu
przed karą.
W dzieciństwie następuje okres szczególnie intensywnego rozwoju:
umysłowego, społecznego i fizycznego, a także kształtowania się osobowości.
Według B. S.Blooma2 połowa potencjału intelektualnego jednostki rozwija się
w ciągu pierwszych pięciu lat życia dziecka.
Skuteczność oddziaływania rodziny wynika z emocjonalnych powiązań.
Intymność przeżyć, bliskość i bezpośredniość kontaktów oraz wielostronność
oddziaływań sprawiają, iż więzi rodzinne są najtrwalsze. Wszelkie doznania i
przeżycia z okresu dzieciństwa wpływają w zasadniczy sposób na poczucie
własnej przydatności społecznej w wieku dorosłym.
2
H.
Pielka.,
Wypełnianie
funkcji
socjalizacyjno-wychowawczej
przez
rodzinę
dziecka
przedszkolnego, [w:] Procesy socjalizacji i wychowania w rodzinie, (red.) H. Pielka, CPBP, Koszalin
1990, str.30.
2
Artykuł przygotowany przez Przedszkole 99 w Krakowie
Zabronione jest rozpowszechnianie tego tekstu bez zgody autora!
Według J. A. Pielkowej3 środowisko rodzinne modeluje podstawowe pojęcia
etyczne, społeczne, kulturowe, wyrabia potrzebę więzi uczuciowej, a miłość
rodzicielska stanowi dla dziecka niczym nie zastąpioną wartość.
Według M. Ziemskiej4 w rodzinie istnieją różne systemy wzajemnych
powiązań i oddziaływań,
które są wytwarzane przez poszczególnych jej członków. Ich jakość i
intensywność wyznacza wiele czynników. Do podstawowych należą:
1. czynniki społeczno – ekonomiczne: warunki bytowe rodziny, źródła
utrzymania,
więź
między
rodziną
a
środowiskiem,
pochodzenie społeczne,
2. czynniki kulturalne: wykształcenie rodziny, wzorzec kulturalny, potrzeby
kulturalne,
3. czynniki pedagogiczne: warunki opieki nad dzieckiem, normy i wartości
przekazywane dziecku, zakazy i wymagania, kary
i nagrody,
4. czynniki psychologiczno – społeczne: struktura rodziny, stosunki wewnątrz
rodzinne, osobowość członków rodziny.
Ogromne znaczenie mają więzi uczuciowe między rodzicami a dzieckiem,
gdyż rodzice są tymi osobami, z którymi dziecko identyfikuje się szczególnie
silnie. Jest to spowodowane ich rolą w życiu dziecka. Są to osoby najbliższe w
3
J. A. Pielkowa , Rodzina dziecka w młodszym wieku szkolnym jako środowisko wychowawcze, [w:]
Procesy socjalizacji i wychowania w rodzinie, (red.) H. Pielka, CPBP, Koszalin 1990, str.49.
4
M. Ziemska M., Rodzina i dziecko, PWN, Warszawa 1980, str.127-131.
3
Artykuł przygotowany przez Przedszkole 99 w Krakowie
Zabronione jest rozpowszechnianie tego tekstu bez zgody autora!
sensie fizycznym jak i psychicznym. Dziecko styka się z nimi codziennie,
zaspokajają oni jego potrzeby i mają kontrolę nad ważnymi dla dziecka celami.
Utożsamianie się
z rodzicami to nabywanie pierwszych doświadczeń
społecznych. Identyfikacja wpływa m.in. na przyswojenie w przyszłości roli
matki lub ojca. Jeśli wzory są pozytywne ze społecznego punktu widzenia, to
przyczyniają się do uspołecznienia jednostki. Czynnikami wpływającymi na
przebieg i wynik procesu identyfikacji dziecka z rodzicami są:
 harmonijne współżycie rodziców,
 związek uczuciowy z rodzicami,
Pozytywny skutek przynosi identyfikowanie się z rodzicami, którzy są
zdecydowani w działaniu, energiczni, odpowiedzialni i samodzielni5.
W rodzinie dokonuje się jeden z bardzo ważnych społecznie procesów,
tj. proces socjalizacji,6 dzięki któremu małe dziecko staje się człowiekiem
dorosłym, osobą przygotowaną do życia w społeczeństwie.
Socjalizacja – to całokształt wpływów, jakim dziecko podlega, wpływów
oddziałujących przez osoby, z którymi przebywa, sytuacji w jakich uczestniczy,
zdarzeń, które zachodzą w jego obecności. Socjalizacja obejmuje więc rozwój
osobowości, kształtowanie i stawanie się człowiekiem określonej społeczności,
czyli przygotowanie i adaptację do pełnienia określonych ról społecznych.
W procesie socjalizacji dziecka rodzina pełni pierwszą i podstawową rolę,
gdyż ze względu na swoją biologiczną i psychiczną niedojrzałość jest ono
całkowicie zdane na opiekujących się nim dorosłych. Rodzice podobnie jak i
starsze rodzeństwo, są dla dziecka co najmniej do okresu dorastania głównymi
5
6
M. Ziemska M., Rodzina i dziecko, PWN, Warszawa 1980, str.153-154.
Tamże … s.227-231
4
Artykuł przygotowany przez Przedszkole 99 w Krakowie
Zabronione jest rozpowszechnianie tego tekstu bez zgody autora!
osobami znaczącymi w jego socjalizacji. Jest ono zazwyczaj pozytywnie z nimi
związane emocjonalnie, pragnie ich miłości i aprobaty, są oni dla niego wzorami
osobowymi i autorytetami. Bowiem we wczesnych latach rozwoju dziecko nie
patrzy jeszcze krytycznie na rodziców czy innych dorosłych.
Od swych rodziców dziecko uczy się myśleć, mówić, kontrolować
i opanować swoje reakcje, a także wywierać wpływ na innych ludzi. Dzięki
wzorom osobowym uczy się ono, jak należy wyrażać swoją sympatię i
antypatię, kiedy zaś powstrzymywać swoje reakcje.
Rodzina
zatem
poprzez
zamierzone
oddziaływania
opiekuńcze
i wychowawcze, a także przez niezamierzony wpływ wynikający ze
wzajemnych stosunków uczuciowych i zespołu interakcji między członkami
oraz przez wzory osobowe rodziców, przyczynia się do fizycznego,
psychicznego i społecznego rozwoju dziecka. Dzięki tym oddziaływaniom
przygotowuje je do samodzielnego życia w społeczeństwie, które podejmie ono
w przyszłości jako człowiek dorosły. Równocześnie rodzina przekazuje dziecku
wartości, normy, wzory zachowań i obyczaje kulturowe społeczeństwa, do
którego przynależy. Przekazuje więc znajomość społeczeństwa, którego dziecko
staje się członkiem.
Dziecko przyswajając sobie umiejętność reagowania na zakazy i nakazy
rodziców, rozwija w sobie powściągliwość i zdobywa początki kierowania
swoim zachowaniem. Ucząc się postępować wg norm społecznych, zaczyna je
już od wieku przedszkolnego przyswajać i tworzyć własne zdanie dla swojego
postępowania. Zaczyna powoli tworzyć własny świat wartości.7
7
E.Jackowska , Środowisko rodzinne, a przystosowanie społeczne dziecka
w młodszym wieku
szkolnym, WSiP, Warszawa 1980, s.28-29
5
Artykuł przygotowany przez Przedszkole 99 w Krakowie
Zabronione jest rozpowszechnianie tego tekstu bez zgody autora!
W tym wielostronnym rozwoju dorośli mogą pomóc dziecku swym
przykładem oraz umiejętnym z nim postępowaniem.
nauczycielka.gr.II
mgr Małgorzata Lewińska
6
Download