19. Polityka zagraniczna USA po rozpadzie ZSRR
advertisement
16. Rola USA w wielobiegunowym układzie światowym. Szanse i zagrożenia USA zajmuje szczególną pozycję w świecie-decyduje o tym: - liczebność (co 24 człowiek na świecie to Amerykanin) - położenie (dobre stosunki gosp. i polityczne z sąsiadami - samowystarczalność. Wymiar potęgi określa gospodarka. USA wytwarza 1/5 światowego PNB. Ten potencjał jest równy wielkości PNB całej Europy mimo że na starym kontynencie jest o-100 mln. więcej ludzi. Gospodarka USA jest też efektywniejsza niż np. w Chinach i ma siedmiokrotnie większy potencjał niż Rosja. Roczny obrót handlu zagranicznego w USA to 1600 mld $,a uczestnictwo w inwestycjach światowych - 900 mld $; Suma inwestycji krajów Europy przez ostatnie 10 lat to 30 mld $ gdy inwestycje. USA za granicą to 700 mld $. Wśród 10 największych firm 5 pierwszych to firmy - Amerykańskie. Technologicznie USA ma przewagę nad innymi krajami w dziedzinie telekomunikacji i w informatyce, dlatego też do nich należy większość światowego rynku. Stany Zjednoczone mają największą armię – 1 mln 300 tyś, z czego jej część na stałe stacjonuje w wielu krajach. USA mają też niestety najwięcej na świecie analfabetów (8mln) za sprawą niedoskonałego szkolnictwa. Również poziom, zdrowia jest niższy, niż. np. w Japonii. Decyzje USA dotyczące polityki zagranicznej mające wymiar globalny wymagają poparcia społeczności międzynarodowej. Obecnie dyskutowana jest kwestia ograniczenia zasięgu działań USA i nakłonienie do działań w interesie międzynarodowym. USA określiło priorytety polityki zagranicznej: l .regiony szczególnej troski – Europa Zachodnia, Bliski Wschód, Pacyfik 2.regiony czujnej obserwacji —Ameryka Łacińska, Europa Środkowo - Wschodnia 3.obszary wnikliwego nadzoru — Rosja, Chiny USA zajmowało do niedawna pozycję przywódcy, teraz jednak staje się częścią systemu światowego 18. Skutki zjednoczenia Niemiec w sferze gospodarczej Wyznacznikiem statusu Niemiec po zjednoczeniu jest kluczowe położenie w centrum Europy i duży potencjał ekonomiczny. W Europie brak państwa, które zrównoważyłoby siłę Niemiec. Wartość PKB wzrosła pięciokrotnie od lat 50. Z ich pozycją na rynkach muszą się liczyć wszystkie kraje. Niemcy stały się 3 mocarstwem ekonomicznym (po USA i Japonii). Niemcy poniosły wysokie koszty związane ze zjednoczeniem, czego konsekwencją stały się narastające problemy gospodarcze. Wzrastało zadłużenie państwa i bezrobocie. Drastycznie spadał eksport, co wiązało się z wysokimi kosztami produkcji i spadkiem tempa wzrostu wydajności. Niemcy jednak nastawiły się na utrzymanie swej pozycji i szybkie podołanie recesji. Służyły temu posunięcia ekonomiczne (inwestycje w nowe miejsca pracy, obniżenie podatków od dochodów uzyskiwanych z działalności gospodarczej) oraz finansowanie nauki i badań. Uznając, że przyczyną niepowodzeń Niemiec był niski poziom udziału najwyższej-technologii w produktach, postanowiono zwiększyć badania, a do tego czasu nasycić gospodarkę technologią importowaną. Od 1994 r. Niemcy zaczęły odnotowywać wzrost gospodarczy i wysoką produktywność, a stan zadłużenia nie przekroczył 50% PKB. Wzrosła siła marki~(będąca główną walutą w Europejskim Systemie Walutowym i drugą po dolarze walutą-rezerwową) i pozycja eksportera. Zaczął być kreowany nowy obszar handlowy (podobny poziom w eksporcie na rynki byłych krajów socjalistycznych i USA). Dynamicznie rosły aktywa niemieckich banków. Niemcy sfinansowały w granicach 30% budżet EWG. W zakresie gospodarki Niemcy stanowią ważny element ekonomicznego ładu, współdecydują o perspektywach rozwoju Północy, a przez swą pomoc i Południa. Najbiedniejsze państwa otrzymują tę pomoc w formie bezzwrotnej, inne w formie niskoprocentowych kredytów spłacanych po 10 latach. Pomoc głównie dotyczy zwalczania nędzy, ochrony środowiska, szkolnictwa. 19. Polityka zagraniczna USA po rozpadzie ZSRR .Rozpad bloku wschodniego i Związku Radzieckiego wywarł zasadniczy wpływ na kształtowanie się stosunków globalnych. Państwa zachodnie zainteresowane były ich stabilizacją oraz postępem pokoju oferując pomoc nowo odradzającej się Rosji. Wyrażono chęć integracji ZSRR z gospodarką światową. Waszyngton obawiał się także sytuacji zbrojeniowej na terenie Rosji, a nawiązując współpracę mógłby ją kontrolować. Uznano, że nowa, silna i demokratyczna Rosja będzie, potrzebna w nowym ładzie międzynarodowym. Wprowadzenie sojuszniczych stosunków z Rosją oraz wsparcie w propagowaniu jej na arenie międzynarodowej. Wspieranie reform ekonomicznych w Rosji nakładem 24 mld $ oraz wpływ dużego kapitału Przyjęcie Rosji do WNP wymusza stabilizację finansową: - rozwój gospodarczy, podpisywanie umów ekonomicznych oraz Deklaracji Waszyngtońskiej, która zobowiązała strony do pokojowej współpracy i poszanowania granic Po wyborach Billa Clintona na prezydenta rośnie obawa przed Rosją ciągle potężną w systemie jądrowym - dla większego bezpieczeństwa powołano pełnomocnika ds. Rosji czuwającego nad bezpieczeństwem narodowym "Szczyt 1” między prezydentami Rosji i USA spowodował dyskusję na temat problemów międzynarodowych oraz poparcie finansowe dla reform w Rosji Próby prowadzenia wspólnej polityki jądrowej oraz sprawa zabezpieczania arsenałów radzieckiej broni jądrowej w obozie i ze względu na niestabilność obietnic Rosji w sprawie zbrojeń 31.07.91 podpisanie .układu "Start", przez Busha i Gorbaczowa, mającego za zadanie redukcję istniejących systemów rakietowych broni jądrowej. Zamyka on także okres kontroli zbrojeń (mniej kontroli = mniej wojny ). Doprowadziło to do redukcji sił jądrowych i wycofania (jednostronnego) wszystkich systemów broni taktycznej z Europy. Opowiedzenie się prezydenta USA za porozumieniem o rozmieszczeniu systemu obrony przed rakietami balistycznymi, co doprowadziło do utworzenia przez Gorbaczowa nowego planu, ogłaszającego odwołanie pogotowia bojowego oraz ciężkich bombowców. Zainteresowanie się USA kontrolą arsenałów nuklearnych .byłego ZSSR, a więc nakłaniania pozostałych republik do poddania się Rosji jako kontroli centralnej. 1991 – Kongres USA uchwala pomoc-. 400 mln $ przeznaczoną na zniszczenie części dawnego arsenału jądrowego Zgłoszenie propozycji przez Jelcyna o połączeniu systemów wczesnego ostrzegania obu mocarstw. Deklaracja Ukrainy, Białorusi i Kazachstanu na stanie się państwami bezatomowymi Oczekiwany kompromis między 2 mocarstwami "Start 2" Gwarancja bezpieczeństwa dla Ukrainy przez USA na wolę ratyfikacji "Start 1" i zgoda na wycofanie rakiet z jej terytorium - szef dyplomacji USA przekazał Ukrainie 27 mln $ w celu poprawienia bezpieczeństwa. 18.XL93 ratyfikacja "Start" jednak z wieloma zastrzeżeniami. Potwierdzenie bezatomowego statusu Ukrainy mającej korzystać teraz z gwarancji Rosji i USA Anulowanie zadłużenia za dostawę ropy i gazu Clinton obiecuje na spotkaniu z Krawczukiem podwojenie wsparcia finansowego; podobnie było w sprawie Kazachstanu. Obaj prezydenci podpisali kartę partnerstwa demokratycznego; wykraczającą poza koncepcję NATO (zawierała ona elementy współpracy gospodarczej). Pomoc USA została wprowadzona przed .wyborami prezydenckimi (w celu większego poparcia). Deklaracja Moskiewska podpisana między Jelcynem a Clintonem podkreślała wielkie znaczenie współpracy rosyjsko-amerykańskiej dla utrzymania stabilności na świecie(i zatrzymania doświadczeń z bronią jądrową, zakaz produkcji materiałów rozszczepialnych) oraz opowiedzenia się za koncepcją „partnerstwo dla pokoju", która miała być filarem nowej struktury bezpieczeństwa w Europie. Partnerstwo to miało silne znaczenie dla Waszyngtonu ze względu na aspekty wojskowe, jednak nie było ono do końca respektowane ze strony Rosji 'Nawiązanie współpracy policji USA i Rosji, co doprowadziło do podpisania pierwszego porozumienia (5VII) o współpracy policji obu państw Umocnienie się pozycji Rosji zmusza Waszyngton do kompromisów i ustępstw „Szczyt 3” Clinton-Jelcyn, który miał skonkretyzować zasady partnerstwa (nowy aspekt – zakaz broni masowego rażenia) USA obawia się nielojalności Rosji w sprawach likwidacji broni jądrowej Rosja nie .udziela swojego poparcia na członkostwo w NATO; mówiąc o "natocentryzmie”- a mając uprzywilejowaną pozycję Znaczący etap stosunków to także kwestia ekonomiczna: Wspieranie reform w Rosji Zapobieganie izolacji z zachodem Inwestycje wysoko gotówkowe w Rosji (wspólna budowa stacji kosmicznej) Poparcie dla Rosji w udziale w G-7 Wprowadzenie Rosji do finansów międzynarodowych "Szczyt" 4: - stała dyskusja o rozszerzeniu NATO (specjalne względy dla Rosji) - poparcie stanowiska Rosji w CFE rozmowy na temat rozszerzenia stosunków z Ukrainą (chce przystąpić do paktu ewolucyjnie) - wybory prezydenckie w Rosji - nieoficjalne poparcie USA - sukces w walce z bronią jądrową (czerwiec 96—całkowite jej wycofanie z Ukrainy) Na przełomie lat zaobserwować można wielkie przemiany USA dokonujące się z całym zachodem. - modyfikacja koncepcji bezpieczeństwa narodowego - sojusz z krajami WNP - więcej integracji między międzynarodowymi organizacjami politycznymi – rozwój stosunków z krajami bałtyckimi - utworzenie globalnego systemu bezpieczeństwa - zbliżenie z NATO Duże przemiany w Rosji pod wpływem kapitału z USA, który zajął czołową pozycję w inwestycjach na rynku rosyjskim. Chwilowy spokój zachodu w kwestii pokoju 20. Ruch krajów niezaangażowanych. Charakter, uczestnicy, działalność Na przełomie lat 40-tych i 50-tych nasiliła się konfrontacja polityczna i strategiczna na obszarach Azji. Dążenia narodów do uzyskania niepodległości, walki zbrojne i wojny w Azji wywarły znaczący wpływ na kształtowanie się polityki zagranicznej nowo wyzwolonych państw tego kontynentu. Większość z nich postanowiła nie sprzymierzać się ani z krajami kapitalistycznymi ani socjalistycznymi, tylko poszukiwać możliwości rozwijania własnej, w miarę niezależnej polityki międzynarodowej. Ten wybór pozwalał nielicznej jeszcze grupie niepodległych państw Azji i Afryki na działalność antykolonialną i rozwijanie solidarności azjatycko-afrykańskiej. Przyjęcie nowej formuły działania w stosunkach międzynarodowych oznaczało wychodzenie poza ramy tradycyjnej neutralności. W 1954 podpisano indyjsko-chiński traktat w sprawie Tybetu, zawierający zasady pokojowego współistnienia nazwane Pancza Szila (5 zasad). Przyczyniły się one do ukształtowania fundamentalnych zasad polityki niezaangażowania. Pancza Szila to: - wzajemne poszanowanie integralności terytorialnej i suwerenności - wzajemna nieagresja - nieingerencja w sprawy wewnętrzne drugiego kraju - równość i wzajemne korzyści - pokojowe współistnienie W 1957 powołano na konferencji w Kairze Organizację Solidarności Afroazjatyckiej. W 1961 grupa 21 państw opowiedziała się za niezaangażowaniem. W tym samym roku zorganizowano konferencję 17 państw Azji, Afryki, Jugosławii, Kuby i przedstawicieli Tymczasowego Rządu Republiki Algierii, której zadaniem miało być ustalenie charakteru konferencji państw niezaangazowanych i kryteriów przynależności do ruchu tych państw. Ustalono następujące wymogi przynależności do ruchu: - prowadzenie niezależnej polityki zagranicznej opartej na zasadach pokojowego współistnienia, konsekwentne popieranie ruchów narodowowyzwoleńczych - nieuczestniczenie w żadnym pakcie militarnym z udziałem wielkich mocarstw - nieutrzymywanie na swoim terytorium obcych baz wojskowych zainstalowanych za zgodą państwa. Status państwa niezaangażowanego uzyskuje się na podstawie jednostronnego oświadczenia woli lub praktycznego działania państwa. Natomiast pozwala na swobodę i jednostronne decyzje o zmianie polityki zagranicznej. Ruch państw niezaangażowanych (Non-Alignment Movement -NAM) -nie jest ugrupowaniem ani blokiem czy też organizacją międzynarodową działającą na podstawie umowy międzynarodowej. Jest to grupa państw luźno powiązanych ze sobą poprzez akceptację wspólnie przyjętych zasad postępowania. Dokumenty ruchu są tylko deklaracją intencji i maja charakter polityczny. Instytucje i organy ruchu państw niezaangażowanych: - Konferencja Szefów Państw i Rządów (spotkanie na szczycie) - Konferencja Ministrów Spraw Zagranicznych - Biuro Koordynacyjne - Przewodniczący Ruchu Państw Niezaangażowanych. - Organy i instytucje wyspecjalizowane Działalność ruchu to różnego rodzaju spotkania ministrów poświęcone problemom szczegółowym oraz sympozja i seminaria. Należą do nich coroczne spotkania szefów delegacji wszystkich państw niezaangażowanych na sesję Zgromadzenia Ogólnego ONZ, spotkania stałych przedstawicieli państw przy ONZ tworzących Grupę Państw Niezaangażowanych. Powoływane są także zespoły robocze, analizujące poszczególne zagadnienia będące przedmiotem obrad Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Do instytucjonalnych form działalności ruchu należy funkcjonowanie Funduszu Rozwoju Gospodarczego i Społecznego, Międzynarodowego Ośrodka ds. Przedsiębiorstw, ds.-Sektora Społecznego, Ośrodka Dokumentacji i Centrum ds. Korporacji Ponadnarodowych Podstawowe cele: 1.utrzymanie oraz utrwalenie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego (działania oparte na zasadach pokojowej koegzystencji i odprężenia, przeciwdziałanie wszelkim posunięciom prowadzącym do konfliktu między mocarstwami itp.) 2.umacnianie niezależności narodowej ( aktywne przeciwstawianie się wszelkim formom dominacji, zwalczanie kolonializmu i neokolonializmu, a także umacnianie jedności i •solidarności ruchu państw niezaangażowanych oraz przeciwdziałanie ingerencji w ich sprawy wewnętrzne) 3.aktywna współpraca członków ruchu na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego 4.demokratyzacja stosunków międzynarodowych (budowa nowego międzynarodowego ładu ekonomicznego i nowych zasad międzynarodowego obiegu informacji) . Na konferencji w Dżakarcie w 1992 do ruchu przyjęto nowych członków: Brunea, Filipiny, Birma, Uzbekistan, W 1994 RPA oraz Rosji przyznano status obserwatora, w 1995 Turkmenistan a wnioski o przyjęcie złożyły Bośnia i Hercegowina, Macedonia i Kostaryka. 21. Zmierzch konfliktu Wschód-Zachód; zarys nowego podziału sił na arenie międzynarodowej Od kiedy istnieje scena międzynarodowa jako struktura wzajemnych oddziaływań między państwami, to zawsze tworem tej struktury były mocarstwa. Wejście USA nastąpiło na przełomie XIX i XX wieku. Japonia też przyśpieszyła swój rozwój gospodarczy i nabrała znaczenia w świecie. Trzecim państwem które dołączyło do mocarstw były Włochy. Istnienie mocarstw trwa do dziś. Jednak nowy system odniesiony jest do zmian, które nastąpiły w 1990 r. Przestał bowiem istnieć ZSSR i system komunistyczny. Po II wojnie światowej zostały określone podstawowe założenia dotyczące ładu międzynarodowego, a także powstała nowa, bezprecedensowa sytuacja. Ukształtował się nowy system, który opierał się na równowadze i walce 2 super mocarstw USA i ZSSR. Mocarstwa te miały monopol na posiadanie broni jądrowej. Po zakończeniu wojny uzyskały one przewagę w sensie uznaniowym, ekonomicznym, moralnym i politycznym. ZSSR był najważniejszym sojusznikiem sił antyfaszystowskich. ZSRR-i USA miały ogromny wpływ na decydowanie o losach świata. Obok równowagi sił, mocarstwa te były rzecznikami odmiennych systemów politycznych, ideologii. „Walka" między nimi trwała 45 lat, brały w niej też udział państwa należące do tych systemów. Sytuacja ta wytworzyła wewnętrzne mechanizmy funkcjonowania sceny międzynarodowej. Oznaczały one walkę na każdej płaszczyźnie. Powstał stan stosunków międzynarodowych zwanych „zimną wojną". Nie była możliwa wojna, ale pokój też nie był realnie osiągalny. Nie można było osiągnąć trwałego pokoju. Była odmienna dynamika rozwojowa między dwoma systemami państw. Załamanie jednego bieguna nie umniejszyło ani potencjału, ani wpływów USA, a nawet usunęło szereg barier. Pokój nie zjednoczył systemu, jest on zdywersyfikowany. Na spotkaniu przywódców wszystkich krajów europejskich w 1975 w Helsinkach wypracowano płaszczyzny działania w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego, sfery gospodarczej i w dziedzinie kontaktów międzyludzkich. Cechy nowego systemu: -erozja hierarchicznych sojuszy,, które podporządkowały państwa mniejsze większym, silniejszym -narastająca tendencja do regionalizacji np. grupa państw bałtyckich -uzyskanie nowych możliwości oddziaływania na scenę międzynarodową przez mocarstwa światowe -uległa zmianie pozycja państw małych i średnich -przyśpieszenie procesów internacjonalizacji i zwiększająca się rola organizacji międzynarodowych w życiu narodowym -do stosunków międzynarodowych wkroczyła na szeroką skalę jednostka ludzka. 23. Scharakteryzuj strukturę krajów tzw. Trzeciego Świata. Główne przyczyny istniejącego zróżnicowania Wszystkie kraje III świata tzw. kraje Południa (jest ich ok. 130) powstały gwałtownie i stanął przed nimi problem wyboru drogi rozwojowej. Prawie wszystkie przyjęły orientację nie tworzenia systemu polityczno - społecznego, stanęły na gruncie neutralności, niezaangażowania, pokoju, suwerenności. Nie chciały wspierać ani jednego, ani drugiego imperializmu. Struktura krajów trzeciego świata: Można wyróżnić 3 grupy wśród 130 państw najbardziej rozwinięte np. Argentyna, Brazylia, Chiny, Indie, Azjatyckie Tygrysy, Malezja, Tajwan ( PKB na mieszkańca od 6 tyś $ wzwyż, sumę tę znacznie zawyżają republiki naftowe) średniego poziomu rozwoju tj. ok. 55-60 dużych i średnich państw Afryki i Azji np. Egipt, Pakistan, najsłabiej rozwinięte to ok. 30% (40-45) państw , zwłaszcza czarna Afryka żyjąca z rolnictwa i pasterstwa (PKB na mieszkańca ok. 300$ rocznie - jest tu najniższy udział przemysłu w tworzeniu PKB tj. poniżej 10% oraz najwyższy odsetek analfabetyzmu). Państwa III świata wyróżniają się ogromnym potencjałem demograficznym; wysokim przyrostem naturalnym; niskim i nierównomiernym poziomem rozwoju; zatrudnieniem w rolnictwie (w przeważającym stopniu); brakiem bodźców psychospołecznych; wysokim stopniem konfliktogenności (wojny narodowościowe, religijne); wysokim poziomem uzależnienia większości tych krajów od rozwiniętych gospodarczo krajów Europy; nierozwiniętymi strukturami państwowymi; wysokim stopniem biurokracji i korupcji. Kraje III świata są bardzo zróżnicowane. W krajach rozwiniętych (ok.20, w tym: Brazylia, Meksyk, Argentyna, Tygrysy Azjatyckie, Emiraty Arabskie, Kuwejt, Oman, grupa producentów ropy naftowej), dochód narodowy waha się od 1-3 tyś. $ rocznie na l mieszkańca. Mimo tego zalicza sieje do krajów III-go świata z .powodów kulturowych czy przyzwyczajenia społecznego. Średniorozwinięte kraje II świata (55-60) to zarówno kraje duże i średnie m.in.: Egipt, Pakistan, Nigeria, Indie, Syria, Jordania gdzie dochody ludności sięgają 600-1000$ rocznie. Ok. 45-50 krajów III świata to kraje najsłabiej rozwinięte (głównie afrykańskie i niektóre azjatyckie (14): Bangladesz, Nepal, Nikaragua), gdzie dochody-wynoszą poniżej 600$/os. rocznie. Cechami tych krajów jest wysoki analfabetyzm (ok. 20% ludności) i nikły udział przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego. 24. Polityka zagraniczna Rosji po 1991r. Podstawowe koncepcje i orientacje Związek Radziecki byt nie tylko określoną strukturą polityczną, ekonomiczną, społeczną, ale był imperium, które-kontynuowało politykę imperialną Rosji. Rozpad ZSSR był zasadniczym cofnięciem granic imperium Rosji, do linii z XVIIIw. w momencie, kiedy carska Rosja rozpoczęła-swoją ekspansję na zachód. Na Kaukazie Rosja posiada granice, które miała na początku XIX w. W Azji Środkowej te granice pochodzą z połowy XIX w. Rozpad ZSSR dla Rosji oznaczał odcięcie jej od Morza Bałtyckiego i od republik. Niepodległość Ukrainy pozbawiła Rosję jej dominującej pozycji na Morzu Czarnym. Uległa znacznemu ograniczeniu ekspansja Rosji na M. Śródziemnym. Jest teraz tylko jednym z-5 pretendentów do bogactw z basenu M. Śródziemnego. Rosja została też postawiona w obliczu wyniszczającego konfliktu (G.Karabach, Osetia). Rosja stanęła wobec nowej niebezpiecznej sytuacji na dalekim wschodzie, którą wyznacza głównie dynamiczny rozwój Chin. Na obszarze Rosji odbywa się transformacja systemowa polegająca na odchodzeniu od komunizmu. Polityka zagraniczna Rosji jest dziś ciągle jeszcze nie do końca określona. Dąży się do utrzymania jak najszerszego oddziaływania za wszelką cenę. O pozycji Rosji na arenie międzynarodowej decyduje olbrzymia przestrzeń (równa 11 strefom czasowym) a także olbrzymie bogactwo naturalne (25% światowego wydobycia ropy, 10% światowej produkcji gazu). Rosja obok USA jest największym producentem i posiadaczem broni termojądrowej. Polityka zagraniczna Rosji zmierza do tego, aby ciągle nadawać stosunkom międzynarodowym układ dwubiegunowy. Walczy o równą pozycję, w stosunku do Stanów Zjednoczonych, robiąc wszystko, żeby nie dopuszczać do odgrywania przez USA pierwszorzędnej roli w decydowaniu o polityce międzynarodowej. Rosyjska polityka zagraniczna jest zorientowana na to, aby stosunki międzynarodowe opierały się na współpracy ze-wszystkimi państwami, ale nie chce wiązać się z żadnym z nich. Zacieśnia współpracę z Niemcami, Francją, by zmniejszyć wpływy USA. Rosja m.in. broni Iraku, Iranu, aby powstrzymać USA na tym obszarze. Rosja jest szczególnie zainteresowana współpracą z Chinami, by regulować konstrukcję swojej polityki, przewartościowuje pewne zasady. Obecnie w Rosji ścierają się dwie koncepcje polityki zagranicznej: Wg koncepcji euro-atlantyckiej interesem nadrzędnym Rosji jest wyrwać się z zacofania i kryzysu gospodarczego; przybliżyć się do zachodnich demokracji, z którymi współpraca pozwoli wydźwignąć się Rosji z jej dotychczasowych problemów ekonomicznych. Rosja jest świadoma, że będzie zależna od państw, od których otrzymuje pomoc. Wg koncepcji euro-azjatyckiej, zachód stoi w obliczu wielkiego-kryzysu, natomiast dynamika należy dp państw rozwijających się, dlatego specjaliści są zdania żeby kierować się ku Azji (Chiny a nawet Japonia); W Polsce Rosja chce widzieć kraj, który będzie dla niej wzbudzał poczucie bezpieczeństwa, będzie jej partnerem gospodarczym, z którego to kraju nie będą wysuwane żądania pod adresem Rosji. 1. Perspektywa nowego ładu europejskiego po upadku systemu komunistycznego Społeczność międzynarodowa stanęła w obliczu konieczności budowy nowego ładu międzynarodowego. Po zakończeniu „zimnej wojny” zostały przedstawione propozycje budowy nowego ładu. Do najważniejszych należą: Nowa Pentarchia, Pax Gonsortis, Bigemonia, Pax Nipponica, System Unipolarny. Pomysł Nowej Pentarchii zakłada, że najdoskonalszym systemem jest system nad którego stabilizacją czuwa 5 ośrodków siły, które są zdolne utrzymać równowagę polityczną i militarną, nie dopuszczając do wyeliminowania ze sceny międzynarodowej innych państw, traktowanych jako faktycznych lub potencjalnych sprzymierzeńców. Wzorowaną na takim rozwiązaniu Nową Pentarchię mogłyby tworzyć Stany Zjednoczone, Japonia, Chiny, Unia Europejska i Rosja. Pax Consortis jest policentryczną wersją nowego ładu międzynarodowego. Podstawą tego kierunku myślenia jest założenie, że po upadku Związku Radzieckiego osłabieniu ulegnie znaczenie drugiego bieguna bipolarnego. Ma to związek z ewentualną rezygnacją Stanów Zjednoczonych z dominującej pozycji w świecie. USA stałoby się tylko jednym z wielu członów systemu złożonego z równorzędnych partnerów o porównywalnej sile i roli w stosunkach międzynarodowych. Wszyscy w jednakowym stopniu ponosiliby odpowiedzialność za pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe. Pax Nipponica – punktem wyjścia kolejnego wariantu jest założenie, że prężnie rozwijająca się Japonia, stanie się największą potęgą gospodarczą i osiągając pozycję super mocarstwa przejmie dominację w świecie. Paź Nipponica jako model przywództwa w nowym ładzie międzynarodowym z Japonią w roli hegemona, wydaje się być wizją bardzo odległą, gdyż państwo to nie dysponuje wyjątkowo ważnym atrybutem mocarstwowości, jakim jest potencjał nuklearny. Bigemonia - wszystkie atrybuty mocarstwowości zostały uwzględnione w opcji opowiadającej się za zdynamizowaniem współpracy USA i Japonii w kierowaniu systemem światowej gospodarki. Taką Bigemonię tworzyłyby dwa silne państwa: Stany Zjednoczone potęga militarna, polityczna i ekonomiczna oraz Japonia potęga gospodarcza. Ten model może być w przyszłości rozwiązaniem dylematu przywództwa w świecie. Duet mocarstw uzyskałby prymat na arenie międzynarodowej. System unipolarny – wizja systemu unipolarnego kształtowała się stopniowo pod koniec lat 80-tych bieżącego stulecia. Nadal jest rozwijana, ale nie uzyskała jeszcze dojrzałego, całościowego kształtu czy też syntetycznego ujęcia i zwartej formy. Wizja ta sięga szybkich zmian zachodzących w bloku wschodnim. W związku z sytuacją na Wschodzie polityka Stanów Zjednoczonych nie mogła już dłużej opierać się na strategii powstrzymywania ani odprężenia, które zakłady nieuchronność rywalizacji amerykańsko-radzieckiej. Celem stało się stworzenia takich warunków, w których ZSRR uzyskałyby rolę pełnoprawnego, wiarygodnego i odpowiedzialnego partnera Zachodu w stosunkach międzynarodowych. Nowa rola pomogłaby niedawnemu antagoniście skorzystać z wartości i dokonań systemu, który przyniósł światu polityczną wolność i rozwój gospodarczy. 2. Rola ONZ we współczesnym świecie Organizacja narodów zjednoczonych (ONZ) to organizacja o charakterze międzyrządowym; nie należą doń żadne przedstawicielstwa, grupy społeczne a jedynie państwa. Idea zawarta w preambule Karty ONZ brzmi: „Nie my rządy, tylko my ludy narodów zjednoczonych...” Do głównych celów ONZ należy: - utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa; rozwijanie stosunków międzynarodowych (każde państwo bez względu na potencjał i wielkość obszaru jest równe); -popieranie i uznanie Praw Człowieka; -popieranie gospodarczego i społecznego postępu oraz współpraca w tej dziedzinie. Cele te są ogólnospołeczne co stanowi ich słabość. Ich urzeczywistnienie nie może być oparte o łamanie zasad demokracji. O sposobie realizowania decyduje każde państwo autonomicznie. W I-ej fazie wielkiego napięcia w stosunkach Wschód – Zachód ONZ była płaszczyzną konfliktu między dwoma dominującymi państwami. Stałymi członkami Rady Bezpieczeństwa (RB) są: USA, ZSRR, WB, Francja i Chiny. Kraje te mają prawo zawetowania spraw dot. kwestii bezpieczeństwa. W okresie „zimnej wojny” ONZ była przedmiotem debat, z czasem na forum wysunęły się kwestie dot. pomocy krajom 3-go świata. ONZ, choć nie była w stanie zlikwidować podziału na dwa bloki to jednak miała ogromne znaczenie w tym procesie. Struktury ONZ mają różnorodne cele. RB może np.: wydawać decyzje w stosunku do państw, które naruszają ład, może wezwać dane państwo do zaprzestania szkodliwej działalności. Istnienie 16 wyspecjalizowanych organizacji np.: WHO, FAO, UNESCO, IMF, itp., w skład których wchodzą przedstawiciele każdego z państw członkowskich a fundusze na działalność związaną z pomocą poszczególnym krajom czy też unifikacja życia gospodarczego pochodzą ze składek członkowskich w skali dochodu narodowego państwa. ONZ określa nowe kierunki działań, formy przeciwdziałania konfliktom, wskazuje nowe zagrożenia. Najważniejszym celem na przyszłość okazuje się zaangażowanie w program wspólnego przetrwania ludzkości, a bezpieczeństwo winno być rozumiane w szerszym znaczeniu. Dąży się do stworzenia stałego forum przy Zgromadzeniu Ogólnym. Chodzi o powierzenia ONZ roli forum globalnego zarządzania na przyszłość. Potrzebne jest określenie norm i zasad pomocy społecznej, pomocy na rzecz rozwoju a nie humanitarnej, wprowadzenie standardów w handlu (np. zakaz pracy dzieciom), ograniczenia szkodliwego transportu, wprowadzenia podatków od luksusu, ograniczenie liberalizacji handlu bronią czy wzrost poziomu życia w krajach 3-go świata. 4. Jak doszło do zjednoczenia Niemiec (przesłanki wew. i zew.) Zjednoczenie Niemiec w 1990r zamknęło 50-letni okres rozbicia państwa niemieckiego na dwa odrębne państwa (ustrojowo i politycznie). Zamknięto rozdział Niemiec, który był najbardziej wyrazistym podziałem na 2 odrębne bloki. Podział nastąpił w 1949r. mimo, że zakończenie wojny nie wskazywało na to, że powstaną dwa oddzielne państwa i że kwestia niemiecka będzie należała do najważniejszych czynników w konflikcie między ZSRR z Zachodem. 13.VIII.1961r. wzniesiono mur w Berlinie. Konstytucyjnym celem było dążenie RFN do zjednoczenia Niemiec. Partia K. Adenauera pojmowała ten cel jako strategiczny: dążenie do zjednoczenia jako przywrócenie Niemcom granic sprzed 1939r. W drugiej połowie lat 60-tych w RFN pojawia się nowa, odmienna koncepcja połączenia Niemiec poprzez zbliżenie: przesłanki zjednoczenia Niemiec mogą być stworzone tylko na bazie porozumienia z ZERR. Jednak ZSRR zgodzi się na zjednoczenie jeśli Niemcy ogłoszą neutralność (czyli m.in. wystąpią z NATO). Niemcy pod wodzą socjaldemokracji nawiązuję stosunki z ZSRR i w VII 1970 zostaje podpisany traktat pomiędzy ZSRR a RFN. XII 1970 – Willy Brand w Warszawie – zostaje podpisany traktat z Polską, w którym zostaje wpisana nieodwracalność granic na Odrze i Nysie. Przemiany w krajach socjalistycznych w latach 90-tych pozwalają na zmianę pozycji Niemiec czyli doprowadzenie do zjednoczenia: pod wpływem daleko sięgających politycznych i społecznych reform w ZSRR zaczynają się w NRD ruchy mieszkańców które przechodzą do ruchów masowych: 6-7 IX 1989 odbywa się w Berlinie i w całej NRD wielki święto „50 lat NRD” – 10 dni później odbywają się demonstracje (chęć zmiany systemu). Powstaje plan dla NRD: pomoc żywnościowa, odbudowa infrastruktury transportowej, pomoc medyczna, nawiązanie stosunków, które mogą doprowadzić do konfederacji państw. W marcu 1990r. odbywają się pierwsze wole wybory w NRD (wygrywa chrześcijaniska demokracja); władze NRD przyzwalają na otwarcie granic; 9 XI 1990 następuje rozbicie muru berlińskiego. Zostaje powołana konferencja „dwa plus cztery” (Francja, USA, ZSRR, Wielka Brytania i dwa państwa niemieckie) w celu przywrócenia pełnej państwowej suwerenności; posiedzenia w Bonn: V, VII, X 1990. Traktat zjednoczeniowy zawiera 5 warunków: - Granice Niemiec to granice dwóch państw; - Pokojowy charakter Niemiec – Niemcy mają prowadzić pokojową politykę, a broni mogą użyć tylko za pozwoleniem ONZ; - Zjednoczone Niemcy muszą zrezygnować z posiadania i dysponowania bronią masowej zagłady (N.B.C – nuklearna, biologiczna, chemiczna); - Z terenu zjednoczonych Niemiec wycofuje się armia ZSRR; - Niemcy pozostają w strukturze NATO. 10. Wymień najistotniejsze przyczyny sytuacji krajów najsłabiej rozwiniętych i wskaż sposoby jej przezwyciężenia Po II wojnie światowej w wyniku dekolonizacji powstało 130 nowych państw, nazwane „krajami Trzeciego Świata” lub „krajami południa”. Kraje te łączą przede wszystkim dwa wspólne elementy: przeszłość kolonialną oraz zacofanie gospodarcze. Zróżnicowanie gospodarcze stanowi właśnie podstawę podziału świata na bogatą północ i biedne południe, a w miarę upływu czasu dysproporcje pomiędzy tymi krajami zwiększały się coraz bardziej. Pogłębiały się także różnice między poszczególnymi państwami i regionami Trzeciego Świata. Przyczyn tej sytuacji jest bardzo wiele: niskie dochody per capita mniej niż 600 dolarów rocznie; wysoki analfabetyzm; nikły udział przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego, a co za tym idzie niski poziom zużycia energii; większość ludzi żyje z rolnictwa; duża konfliktogenność na tle narodowościowy, etnicznym czy rasowym; na tych obszarach żyje 2/3 ludności świata, która żyje na granicy nędzy; 1,5 mld. Nie ma dostępu do czystej wody pitnej; 3 mln. Ludzi w tych krajach umiera od chorób przenoszonych przez wodę; jest bardzo duże zanieczyszczenie wód, powietrza, wycina się lasy i tu pojawia się problem ogromnego zanieczyszczenia środowiska. Wiadomo na pewno, że bogata północ nie będzie mogła się rozwijać bez rozwoju tych najbiedniejszych krajów południa czyli 80% świata w zacofaniu. Nie mogą pomnażać swojego dobrobytu beż rozwoju krajów Trzeciego Świata, więc muszą tam inwestować i w dużym stopniu kierować pomoc w te rejony. Powstała silna grupa 77 państw podczas konferencji w Genewie, która integruje te państwa i rozwija współpracę między nimi. Ostatnio domagała się zmniejszenia luki rozwojowej między nimi. Wysunęła plan stworzenia stowarzyszenia dłużników i wierzycieli. Grupa ta ma również konkretne pomysły co do handlu, inwestycji i współpracy naukowo-technicznej, w pomocy tym najbardziej potrzebującym krajom Trzeciego Świata. Właśnie następuje proces przesuwania inwestycji, szczególnie korporacji międzynarodowych w stronę krajów Trzeciego Świata np.: przemysł samochodowy, komputerowy, tekstylny – przede wszystkim do krajów azjatyckich. Trzeci Świat ze swoim popytem, stanowi obszar eksportu dla wielu potęg światowych np.: USA eksportuje na te tereny 40% swojego całego eksportu, UE 47%, Japonia 48%. W ostatnich latach w krajach tych nastąpiło znaczne ożywienie rozwoju, stopa wzrostu wyniosła 5%, a w krajach północy 2%. Udział krajów Trzeciego Świata w produkcji globalnej rośnie. W handlu zagranicznym kraje Trzeciego Świata nie uczestniczą już surowcami ale półprzetworzonymi produktami rolnymi. W niedalekiej przyszłości produkt globalny Chin przekroczy produkt globalny USA. Importowa chłonność krajów Trzeciego Świata będzie rosła i nastąpi nowy porządek na świecie. 11. Jakie szanse i zagrożenia stoją przed krajami Europy Środkowo-Wschodniej w okresie transformacji systemowej? W okresie transformacji następują przemiany: w strukturze społeczeństwa, w obrębie interesów grupowych oraz w świadomości społecznej. Za przemianami na drodze do gospodarki rynkowej i parlamentarnej często nie nadążają zmiany w świadomości społecznej. Wszystkie pozytywne strony kapitalistycznej gospodarki są akceptowane, ale sposoby dochodzenia do niej budzą różne odczucia. Transformację gospodarczą w Europie ŚrodkowoWschodniej po roku 1989 rozumiemy jako całokształt zmian w systemach gospodarczych krajów tego regionu polegających na odchodzeniu od gospodarki centralnie kierowanej, nakazowo rozdzielczej w kierunku gospodarki, której głównym regulatorem jest mechanizm rynkowy. W dobie transformacji ustrojowej pojawiły się zagrożenia stwarzające bariery w przechodzeniu do demokracji i efektywnej gospodarki rynkowej. W sferze gospodarki są to nakładające się na siebie objawy kryzysu strukturalnego (tzn. przerost zatrudnienia i niewłaściwa struktura własności w rolnictwie, dominacja gałęzi przemysłu ciężkiego, a jednocześnie słaby rozwój niektórych gałęzi przemysłu lekkiego i usług) i koniunkturalnego oraz nierówny podział kosztów reform w społeczeństwie. Przeobrażenia w systemie politycznym spowodowały z jednej strony przywracanie praw i wolności indywidualnych i zbiorowych, z drugiej zaś strony wyzwalały aspiracje polityczne. Ich następstwem jest pluralizm społeczny i polityczny, ale i związane z tym objawy niestabilności politycznej. Wszystkie te zjawiska osłabiają siłę społeczeństwa obywatelskiego i utrudniają przechodzenie do ustroju demokratycznego. Promowanie kultury obywatelskiej i instytucji demokratycznych, konsekwencja w realizowaniu reform ekonomicznych, wyraźne zakreślenie granic władzy państwowej są niezbędne dla pokonywania zjawisk kryzysowych i tworzenia koniecznych zabezpieczeń przed odrodzeniem się tendencji autorytarnych. Dotychczasowy przebieg transformacji pozwala określić bariery rozwoju. Należą do nich w szczególności: bariera rynku (brak dostatecznie rozwiniętych instytucji rynkowych, niekorzystna struktura produkcji oraz niedostateczne zmiany własnościowe); bariera kadrowa (słabe przygotowanie kadr menedżerskich, słaba znajomość i niepełne rozumienie nowych zasad ekonomicznych oraz zbyt wolna przebudowa mentalności społecznej); bariera kapitałowa (brak kapitału na modernizację przedsiębiorstw, przekształcenia strukturalne w gospodarce, proces prywatyzacji); bariera nierozwiniętej w wystarczającym stopniu infrastruktury (np. telefonizacja, zły stan dróg). Upadek komunizmu przyniósł rozmaite zmiany i przewartościowania w stosunkach międzynarodowych w Europie. Spowodował rozwój procesów integracyjnych oraz globalizację stosunków międzynarodowych. Najbardziej opóźnione w przechodzeniu do ustroju demokratycznego i gospodarki rynkowej są Bułgaria i Rumunia, podczas gdy Polska, Węgry i Czechy są zaliczane do liderów przemian. Wszystkie te państwa dążą do włączenia się w system instytucji zachodnich. W ostatnich latach podjęły one kilka inicjatyw zmierzających do instytucjonalizacji wzajemnych stosunków. Są to: Rada Państw Morza Bałtyckiego (1992), Inicjatywa Środkowoeuropejska (1989), w regionie Europy Środkowej podpisano również Środkowoeuropejską Umowę o Wolnym Handlu – CEFTA (1992). Nowo powstałe, na obszarze postradzieckim, państwa przejawiają różne postawy w polityce wewnętrznej i zagranicznej. Litwa, Łotwa i Estonia z powodzeniem realizują reformy prorynkowe i deklarują chęć przyłączenia się do instytucji zachodu. Na Ukrainie, pomimo słabych postępów w reformach politycznych i gospodarczych, obserwuje się tendencje do utrzymania niezależnej od Rosji. Rosja dąży do odgrywania głównej roli w regionie Europy Środkowowschodniej i przywrócenia wzorem ZSRR , własnej strefy wpływów w tym obszarze. Wykorzystuje w tym celu strategiczne położenie obwodu kalingradzkiego, rozpoczęto też proces reintegracji z Białorusią, chcąc zapobiec włączeniu tego państwa do struktur zachodnich. 15. Wymień najważniejsze mocarstwa światowe i uzasadnij ich aktualną pozycję Odkąd istnieje scena międzynarodowa (rozumiana jako system wzajemnych relacji, powiązań, zależności między państwami) zawsze jej trzonem, głównymi członkami były MOCARSTWA. Mocarstwa cechują się: 1potęgą, ogromnym potencjałem ekonomicznym, gospodarczym, militarnym 2duży zasięg oddziaływania 3znaczna siła wpływów (możność podporządkowania sobie innych państw, podmiotów). Zawsze na scenie międzynarodowej dominowały mocarstwa, zawsze było ich niewiele około 5 – 8. Początek XIX wieku- (lata kongresu wiedeńskiego) 5 mocarstw : Austro-Węgry, Prusy, Anglia, Francja, Rosja. Początek XX wieku -powyższe mocarstwa + Stany Zjednoczone, Japonia, Włochy. Te mocarstwa przetrwały tylko do pierwszej wojny światowej , w jej wyniku rozpadły się Austro-Węgry. Okres po II wojnie światowej- ukształtował się nowy system, który trwał 45 lat .W wyniku nagromadzonego kapitału, potencjału militarnego , broni jądrowej dominację uzyskały dwa państwa SUPERMOCARSWTA czyli Stany Zjednoczone i ZSRR. System międzynarodowy był systemem dwubiegunowym, każde z tych dwóch supermocarstw miały obszary swych wpływów; te dwa supermocarstwa charakteryzowały się odmiennymi systemami wartościami ekonomicznymi, gospodarczymiwłaśnie te różnice były zarodkiem późniejszego rozpadu tego systemu. Struktura nowego systemu międzynarodowego (trzy kondygnacje): I USA – nie jako supermocarstwo w sensie polityczno-militarnym, ale jako superpotęga II Mocarstwa regionalne – dawniej były też silne, ale teraz zmienia się ich rola. Są to: Chiny, Indie (przyspieszony rozwój), Brazylia, Rosja, Japonia, UE III Drugorzędne potęgi regionalne: Pakistan, Ukraina, Argentyna itd. Oczekują one od USA, że będą dla supermocarstw przeciw wagą dla dominacji regionalnej. Miedzy potęgami regionalnymi istnieją sprzeczności, walka konkurencyjna. Powstaje system, który nie jest dwubiegunowy.USA jest największą potęgą, ale nie jest w stanie wywierać wpływu na wszystkie kraje. Rola innych państw jest wyraźnie rosnąca. Dzisiaj podstawowym czynnikiem niemożności absolutyzacji jednego bieguna jest tendencja do regionalizacji, tworzenia ośrodków regionalnych. Regiony a nie same mocarstwa staja się ośrodkami. W związku z nową konstelacją znacznie zwiększa się rola małych i średnich państw. W okresie Zimnej Wojny nie było miejsca dla autentycznej demokracji. Dzisiaj do tych stosunków wkroczył człowiek, prawa człowieka, poszanowanie jego godności – człowiek staje się jednym z kryteriów wartościowania. 14. Wspólnota Niepodległych Państw. Powstanie, charakter, główne cele, perspektywy Przywódcy trzech słowiańskich republik Rosji, Białorusi, Ukrainy na spotkaniu w puszczy Białowieskiej zawarli porozumienie o powstaniu WNP. Stwierdzono w nim , że ZSRR jako podmiot prawa międzynarodowego i byt geopolityczny przestaje istnieć. 21. XII 1991 w Ałma Acie zastaje podpisany protokół o powołaniu do życia WNP. Podpisało go 11 państw. 1993 ostatnia podpisała Gruzja. Nie podpisała Litwa, Łotwa i Estonia. Mogło to się dokonać na skutek ruchów oddolnych i żądań republik, co doprowadziło do ogłoszenia przez Gorbaczowa piereistroiki. WNP powstała w momencie, gdy kraje te były bardzo mocno powiązane z pozostałymi regionami byłego ZSRR. Ich faktyczna niezależność buła pod znakiem zapytania. Ta polityka polegała na ograniczonym związku tych republik z centrum głównie gospodarczo. Było to świadome tworzenie monokultur przemysłowych w jednych regionach by uzależnić je w pozostałych dziedzinach przemysłu od drugich regionów. Każdy region nie produkował produktu finalnego. W przeddzień rozpadu ZSRR więzy między republikami były silniejsze niż kiedykolwiek. Udział produktu globalnego wynosił tam około 20% . Zależność wynikała z faktu produkcji 60% całego produktu globalnego Rosji. Z niej płynęła zdecydowana większość zapotrzebowania i powodowała, że rozwiązanie ZSRR i utworzenie WNP nakazywało utrzymywanie tych więzi, gdyż uniezależnienie nie było takie proste. Po rozpadzie ZSRR republiki WNP podpisały porozumienie o wspólnej obronie, stworzeniu wspólnej armii. Pojawiła się inicjatywa stworzenia wspólnych sił pokojowych. Granice niepodległych państw nie podlegały etnicznym tradycją lecz były administracyjną spuścizną ZSRR. Stworzono ruch bez dewizowy. Obecnie tereny byłego ZSRR to tereny ostrej rywalizacji. Chodzi tu głównie o ropę naftową, wydobycie i szlaki przesłania. 32. Proces likwidacji systemu kolonialnego i jego skutki KOLONIALIZM można określić jako politykę podboju i przejmowania obcych terytoriów oraz podporządkowania sobie zamieszkującej tam ludności. Tworzenie imperiów kolonialnych służyło zarówno celom ekonomicznym, jak i celom politycznym oraz strategicznym. W rezultacie kolonizacji na początku XX wieku rozległe terytoria Afryki, Azji, Ameryki, prawie w całości zostały podzielone i podporządkowane kilku państwom europejskim. Utworzono ogromne imperia kolonialne zajmujące ponad 73 mln km 2, to jest około 55% powierzchni globu. Mieszkało w nich około 35% ogółu ówczesnej ludności. Narastanie procesów, które doprowadziły do załamania się systemu kolonialnego, odbywało się przez wiele lat. Najpierw objęły one Azję, a następnie Afrykę. O szybkim tempie dekolonizacji decydował splot różnych czynników: 1 II wojna światowa, która przyczyniła się do wzrostu świadomości społecznej i narodowej ludności kolonialnej. Wojna spowodowała rozwój ekonomiczny krajów kolonialnych, a to było spowodowane zwiększonym zapotrzebowaniem na surowce strategiczne i żywność, koniecznością budowy zakładów przemysłowych i linii komunikacyjnej poza Europą 2 powojenna rywalizacja między mocarstwami zachodnimi 3 współzawodnictwo między Wschodem a Zachodem 4 działalność ONZ Pierwszy etap likwidacji systemu kolonialnego objął dekadę 1945- 1955. W tym okresie niepodległość uzyskało 11 państw azjatyckich i 1 afrykańskie. Niektóre z tych państw uzyskały niepodległość w wyniku walki zbrojnej (Wietnam, Indonezja). Pierwszy etap dekolonizacji podsumowała konferencja solidarnościowa 29 państw azjatyckich w Bandungu w 1995 roku na której zdecydowanie opowiedziano się za szybką i całkowitą likwidacją kolonializmu oraz poparto walkę wyzwoleńczą narodów krajów kolonialnych i zależnych. Od połowy lat 50 do połowy lat 60 trwał drugi etap dekolonizacji. Doszło wtedy do największego tempa procesu wyzwalania się narodów kolonialnych. Z 42 państw, które weszły w skład społeczności międzynarodowej, aż 30 uzyskało niepodległość w Afryce. Do roku 1960 na tym kontynencie było zaledwie 9 niezależnych państw. W tym samym roku doszło do nich dalszych 17. Nie bez powodu w historii dekolonizacji rok 1960 jest nazywany jako „rok Afryki”. Większość tych państw uzyskała niepodległość w wyniku rozwiązań politycznych , lecz część z nich po walce zbrojnej, jak np. Algieria. Trzeci etap dekolonizacji rozpoczął się w połowie lat 60 i trwał do 1975 roku. Rozpadły się pozostałości imperium brytyjskiego na bliskim wschodzie oraz imperium kolonialne Portugalii w Afryce. Ponadto dekolonizacja objęła małe i peryferyjne posiadłości, w tym położone w basenie Morza Karaibskiego i Pacyfiku. W czwartym etapie dekolonizacji rozpoczętym w 1976 roku najważniejsze znaczenie miał problem wyzwolenia Namibii, bezprawnie zaanektowanej przez Unie Południowej Afryki (obecnie RPA) oraz ostatecznej dekolonizacji terytoriów zależnych Wielkiej Brytanii, Francji, Hiszpanii i Holandii w Afryce, Ameryce Łacińskiej i Azji. Ten etap dekolonizacji traw do chwili obecnej. Poważny wpływ na rozwój i przyspieszenie procesu dekolonizacji wywarła działalność ONZ. Szczególne znaczenie odegrała ONZ w procesie dekolonizacji obszarów niesamodzielnych, które nie podlegały systemowi powierniczemu tej organizacji. SKUTKI DEKOLONIZACJI dekolonizacja doprowadziła do zmiany układu sił w ONZ. Wspólny blok głosów ZSRR, jego europejskich i azjatyckich sprzymierzeńców, a później części innych państw afroazjatyckich osłabił pozycję USA w tej organizacji. W rezultacie dekolonizacji powstało 130 państw o zróżnicowanym szczeblu rozwoju cywilizacyjnego, ekonomicznego, społeczno-politycznego. Ostatecznie przyjęło się określanie tych krajów jako kraje rozwijające się, często stosowane zamiennie z pojęciem Trzeciego Świata. Państwa te charakteryzują się brakiem społecznej dyscypliny, słabością ustawodawstwa, uchybieniami w przestrzeganiu i egzekwowaniu prawa, niedbalstwem, samowolą urzędników, korupcją. Stan faktyczny większości krajów trzeciego świata pokazuje niedorozwój gospodarczy, który jest wynikiem kolonialnej eksploatacji oraz błędów popełnionych w rozwoju gospodarczym już po odzyskaniu niepodległości. Poważnym obciążeniem jest również stale rosnące zadłużenie państw Trzeciego świata, które w 1995 roku przekroczyło poziom 1,5 biliona $. Według banku światowego już dwa lata później dług wzrósł do 2 bilionów $ , a spłata odsetek od zaciągniętych kredytów przekroczyła wysokość otrzymywanych nowych kredytów. 34. Co zadecydowało o zakończeniu zimnej wojny? Rozpad ZSRR nie był jedyną przyczyną zakończenia zimnej wojny. Inne czynniki to: 1powstanie olbrzymiej grupy państw Trzeciego Świata (ponad 100) – zajmowały one stanowisko krytyczne wobec tej rywalizacji, nie przystąpiły do żadnego z bloków 2wielki wyłam w kręgu państw komunistycznych; tendencje do autonomizacji Chin – zredukowały one siłę jednego z supermocarstw 3coraz większą przewagę zdobywa gospodarka wolnorynkowa nad gospodarką zcentralizowaną 4czynnik cywilizacyjny – pod koniec tego okresu nowe środki przekazu, telekomunikacji doprowadziły do naruszenia stanu izolacji jednego z dwóch biegunów. 35. Najważniejsze postanowienia traktatu o zjednoczeniu Niemiec 12 września 1990 w Moskwie odbyła się konferencja „dwa + cztery” (przedstawiciele dwóch państw niemieckich i czterech mocarstw okupacyjnych na szczeblu ministrów spraw zagranicznych ) – zastał podpisany układ o ostatecznej regulacji w sprawie Niemiec. Co dawał Niemcom traktat a czego zabraniał? 1traktat określił obszar państwa niemieckiego , nadał geograficzny wymiar nowemu państwu 2zniesienie praw i odpowiedzialności czterech mocarstw 3pełna suwerenność Niemiec ( ZSRR zobowiązał się do wycofania swoich wojsk w ciągu 4 lat) 4zniósł okupację Berlin i włączył go w obszar zjednoczonych Niemiec jako land 5Niemcy zjednoczone zachowały prawo do zachowania statutu członka NATO. OBOWIĄZKI Niemiec: -zobowiązały się, że nie podejmą nigdy działań, które mógłby zakłócić sm -rezygnacja z produkowania i posiadania broni masowej zagłady -na obszarze Niemiec nie będą stacjonowały inne wojska niż niemieckie -Niemcy ograniczą liczebność swojej armii do 370 tysięcy 36. Przyczyny rozpadu ZSRR Główna przyczyna rozpadu ZSRR tkwiła w założeniach systemowych. Ten system wyeliminował konkurencję, innowacyjność, wytworzył stan pogardy dla handlu, wyeliminował przedsiębiorczość. System planowanej gospodarki (cały wachlarz nakazów i zakazów) czynił kraj bardziej mobilnym do wielkich wysiłków i zmian, ale tylko podczas wojny, podczas pokoju nie mógł być skuteczny , nie dotrzymywał kroku technologii państw zachodnich. W przededniu rozpadu nastąpił uskok cywilizacyjny 1stopa wzrostu gospodarczego ZSRR na przestrzeni tych lat (+ww czynniki) doprowadziła do tego, ze w przededniu rozpadu ten wielki obszar (250 mln. ludzi) wytwarzał tylko 8% światowego produktu globalnego-USA 28%) 2wydajność pracy zatrudnionego w przemyśle w ZSRR między 2-10 razy mniejsza niż w USA (1 farmer wytwarzał żywność dla 75 Amerykanów; 1 kołchoźnik wytwarzał żywność dla 10 obywateli ZSRR). Kwestia wschodnia w polityce Polski Zakres zagadnień, które były przedmiotem polityki wschodniej RP, jest rozległy. Głównym zagadnieniem w początkowej fazie było odzyskanie przez Polskę suwerenności co wymagało przeobrażenia stosunków politycznych, militarnych i gospodarczych, w tym odrzucenia dotychczasowych więzi sojuszniczych i wycofania wojsk sowieckich z Polski. Dla uzdrowienia stosunków gospodarczych konieczne było zastosowanie rozliczeń w walutach wymienialnych, wg cen światowych. Spowodowało to załamanie wymiany gospodarczej. Wśród innych kwestii były; ochrona polskiej mniejszości rozrzuconej na terenie byłego ZSRR, sprawa zwrotu zagrabionych dóbr kultury, oraz tzw. „białe plamy” w stosunkach polsko-sowieckich. Przebudowy wymagały także stosunki wielostronne, co oznaczało przede wszystkim konieczność rozwiązania starych struktur (Układu Warszawskiego i RWPG.), będących w przeszłości instrumentem dominacji sowieckiej. Moskwa nie chciała się z nimi łatwo rozstać, ponieważ były także atrybutem jej mocarstwowej roli. Postawa Polski była jednoznaczna. Dzięki ścisłemu współdziałaniu z Węgrami i Czechosłowacją udało się najpierw rozwiązać struktury wojskowe, a następnie sam Układ jako sojusz wojskowo-polityczny (01.07.1991r.). Nieco bardziej złożoną sprawą była likwidacja RWPG. Kraje Rady znajdowały się w sytuacji narzuconej i prymitywnej, jednak daleko idącej współzależności, ponad 2/3 obrotów każdego z nich przypadało na pozostałych członków RWPG. Jej ostateczne rozwiązanie nastąpiło w czerwcu 1991r. Biorąc pod uwagę procesy zachodzące w ZSRR. Oraz inne interesy polskiej racji stanu, nasz kraj w stosunkach ze wschodnim mocarstwem sformułował i realizował od 1990r. politykę dwutorowości : kontaktów z „centrum” (władzami ZSRR.) oraz rozwoju stosunków z dążącymi do emancypacji republikami, zwłaszcza europejskimi. Wyrazem tej polityki były podróże naszych polityków nie tylko do Moskwy, lecz także do Kijowa czy Mińska, tworząc podstawy przyszłej współpracy z Rosją, Ukrainą, itd. Była to trudna polityka bowiem nie ułatwiała dialogu Polski z ZSRR., zaś kraje zachodnie zdecydowanie popierały Gorbaczowa, który dążył do utrzymania Związku i unikał kontaktów z republikami. Rozmowy w sprawie wycofania wojsk, w sprawach gospodarczych, w sprawie traktatu dwustronnego, rozliczenia z przeszłością posuwały się opornie. Dialog był szczególnie utrudniony w m-cach poprzedzających i następujących po puczu W ostatnich dniach istnienia ZSRR udało się parafować traktat i porozumienie polsko-sowieckie o wycofaniu wojsk. Upadek ZSRR istotnie zmodyfikował sytuację geopolityczną na wschód od Polski. Pojawiły się cztery państwa. Rozwój stosunków dwustronnych był zdeterminowany burzliwymi procesami wew. Tych państw. Tworzenie suwerenności miało charakter nieliniowy. W maju 1992r zawarto z Rosją traktat o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy, który reguluje całokształt stosunków dwustronnych. Faktyczna normalizacja tych stosunków zależy od stabilizacji wew. Rosji (dotyczy głównie wymiany handlowej i innych dziedzin obrotu międzynarodowego.) Od 1993r. nastąpiło pogorszenie stosunków z Rosją. Moskwa ogłosiła, że Europa ŚrodkowoWschodnia należy do sfery jej historycznych interesów, co uwidoczniło się w jej sprzeciwie w sprawie rozszerzenia NATO na kraje Europy Środkowej. W polityce wschodniej szczególne znaczenie mają stosunki z niepodległą Ukrainą. Polska stara się rozwijać z tym krajem szeroką współpracę na wielu polach. Jej podstawą jest podpisany traktat o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy. Strategiczne znaczenie tych stosunków podkreślają częste spotkania na wysokim szczeblu. Polska zawarła również wiele umów i porozumień z Białorusią, Poważnym utrudnieniem w tych stosunkach okazuje się jednak powolny zwrot Białorusi ku Rosji.(co oznacza zmniejszenie zainteresowania stosunkami z Europą Środkową) a także niejasna sytuacja polityczna w Ukrainie. Dynamika rozwoju z tymi krajami zależy od tempa ich przeobrażeń wew. i stopnia zależności od Rosji. Polska rozwija także kontakty z Litwą mimo trudności stwarzanych przez stronę litewską. Dotyczy to głównie sprawy mniejszości narodowych i sporu o interpretację stosunków polsko-litewskich z przeszłości. Sprawy te spowodowały, że Litwa była jedynym sąsiadem, z którym nie mieliśmy od marca 1994r. zawartego układu o stosunkach dwustronnych 25. Zmiany geopolityczne w świecie po rozpadzie ZSRR i ich skutki Wraz z rozpadem ZSRR (25 XII 1990) i rozpadem Układu Warszawskiego nastąpiło szereg zmian. Przede wszystkim miał miejsce rozpad systemu dwubiegunowego. Państwa zachodnie straciły przeciwnika, który był powodem konsolidacji politycznej, militarnej i gospodarczej na ich obszarze. Rozpad ZSRR spowodował, że USA stało się jedynym światowym supermocerstwem. Mimo, że niektóre państwa są mocarstwami: Japonia, Niemcy - pod względem gospodarczym, Chiny, Rosja - potęgi militarne posiadające arsenał nuklearny, to jednak żadne z nich nie jest w stanie przeciwstawić się potędze jaką jest obecnie USA pod względem gospodarczym, politycznym , militarnym. USA wypracowuje ok. 20% światowego produktu brutto, technologie amerykańskie dominują na świecie, największe światowe przedsiębiorstwa mają swoje siedziby w tym kraju. USA posiada arsenał nuklearny, ma rozmieszczone wojsko na obszarze niemal całego świata, pełnią dominującą rolę w organizacjach międzynarodowych - ONZ, Bank Światowy, NATO. Państwa byłego bloku wschodniego oraz byłe republiki radzieckie wraz z rozpadem ZSRR uzyskały suwerenność. Nastąpiło wycofanie wojsk radzieckich z tego obszaru. Po rozpadzie systemu dwubiegunowego możliwe było zjednoczenie Niemiec. Państwo to stało się jedna z największych potęg gospodarczych świata (obecnie są na pierwszym miejscu na świecie pod względem inwestycji kapitałowych) i największa Europy, gdzie pełni rolę wiodącą (to właśnie Bankowi Centralnemu Niemiec powierzono rolę kreowania nowej waluty europejskiej euro). Na obszarze Europy powstało 18 nowych państw (rozpad ZSRR, Czechosłowacji, Jugosławii). Większość z nich dąży do wstąpienia w struktury europejskie NATO (Polska, Czechy, Węgry są członkami NATO od 1999). Dla Rosji rozpad ZSRR oznaczał przede wszystkim powrót do stanu granic z XIX w. (na granicy zachodniej powrót do stanu granic z 1600) utratę strefy wpływów oraz pozycji supermocarstwa w stosunkach międzynarodowych. Oznaczał również konieczność określenia polityki zagranicznej w nowych warunkach (prawdopodobnie Rosja będzie dążyła do zacieśnienia współpracy z Francją, Niemcami - na zachodzie oraz Chinami - na wschodzie, aby osłabić pozycję USA na tych obszarach). Rozpad ZSRR pozwolił z jednej strony na uzyskanie suwerenności przez republiki radzieckie, z drugiej jednak spowodowało to powstanie szeregu konfliktów o charakterze lokalnym - Nadniestrze, Południowa Osetia, Abchazja, Górny Karabach, Czeczenia 26. Sprzeczności i konflikty na obszarze krajów tzw. 3-go Świata, sposoby ich rozwiązywania Obecna dysproporcja rozwojowa sprawia, że kraje 3-go Świata (jest ich ok. 130) są synonimem braku stabilności wewnętrznej i konfliktogenności (na tle niedorozwoju). Ponad połowa ludności tych krajów żyje w nędzy, !,5 mln ludzi nie ma dostępu do czystej i pitnej wody, czego efektem jest wysoka umieralność na choroby zakaźne przenoszone przez wodę. Zadłużenie tych państw wynosi ok. 2 bilionów $, dlatego też konieczna jest zmiana w polityce ekonomiczno - społecznej tych krajów. Pomoc udzielana m. in. w formie kredytów nie spełnia zamierzonych celów. Dotyczy to również zagranicznych inwestycji. Kraje 3-go świata są bardzo zróżnicowane. Ok. 20 krajów pomimo tego, że ich dochód narodowy waha się od 1-3 tyś. $ rocznie na 1 mieszkańca, zalicza się do krajów 3-go świata (z powodów kulturowych czy przyzwyczajenia społecznego). Tylko one z tej wielkiej społeczności dostarczają aż 75% wzrostu gospodarczego (czyli 25% 70 wzrost, który przypada na ok. 120 pozostałych państw). Wszystkie imperia kolonialne przestały istnieć, lecz skutki podziałów i panowania kolonialnego odczuwane są do dziś. Drastyczne konflikty wewnętrzne i głód to zjawiska powszechne na kontynencie afrykańskim. Proces demokratyzacji rozwijający się w krajach 3-go świata napotyka na olbrzymie trudności, większą bowiem rolę odgrywają podziały plemienne niż polityczne. Wielki wpływ na podziały w Afryce miała rywalizacja wielkich mocarstw o wpływy w młodych państwach afrykańskich. Brak stabilności jest główną słabością krajów 3-go świata. Obok konfliktów etnicznych występują niepokoje religijne pomiędzy chrześcijanami, a muzułmanami. Rządy wojskowych cechują się licznymi aresztowaniami, nieprzestrzeganiem praw człowieka, prześladowaniem opozycji. Istnieje dążenie do ustanowienia władzy cywilnej. Na przykład nowa władza RPA próbuje ewolucyjnie rozwiązywać sprzeczności i konflikty m. in. poprzez zapewnienie bezpłatnej opieki zdrowotnej dla dzieci, poprzez reformę oświaty, anuluje się bezprawne wywłaszczenia ziemi czarnej ludności, wprowadzane są w życie wielkie projekty rozwoju gospodarczego (elektryfikacja, budownictwo). Wobec licznych konfliktów OJA jest bezradna. Rozwiązanie wspomnianych problemów wymaga wielkich środków finansowych i dużo czasu, gdyż zmniejszyło się zainteresowanie wielkich mocarstw państwami 3-go świata w momencie wygaśnięcia rywalizacji między nimi. Poza tym konieczne jet także przezwyciężenie niecierpliwości czarnej ludności. 27. Nowe uwarunkowania bezpieczeństwa Polski Wraz z rozpadem ZSRR i Układu Warszawskiego Polska stała się państwem niezwiązanym z żadnym partnerem militarnym, politycznym. Zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego Polsce wymagało przystąpienia do struktur północnoatlantyckich (Polska ze względu na swoje położenie między strefami wpływów dwóch mocarstw nie może być państwem neutralnym). Proces ten został poprzedzony okresem przygotowania państwa do uczestnictwa w tej strukturze. W 1994 r. zostało zawarte porozumienie "partnerstwo dla pokoju". W ramach tego porozumienia, Polska brała udział we wspólnych ćwiczeniach wojskowych na terenie Polski i innych państw. Polskie wojsko brało również udział w interwencjach zbrojnych razem z wojskami państw - członkami NATO (Jednostka GROM na Haiti). W lipcu 1997 r. w Madrycie Polska została oficjalnie zaproszona do rozmów w sprawie członkostwa w NATO (co niewątpliwie było sukcesem polskiej polityki zagranicznej). Ostateczne przyjęcie Polski do NATO miało miejsce w 1999 r. Przyjęcie Polski do tego paktu oznacza konieczność dostosowania struktur obronnych do wymogów tego paktu (najlepiej dostosowane do standardów NATO są systemy łączności wojskowej, dostosowane są również niektóre jednostki wojskowe, najsłabiej zaś jest polskie lotnictwo - wiąże się to z koniecznością zakupu samolotów wojskowych). Oprócz NATO Polska jest również członkiem OBWE (organizacja ta powstała w 1995 r. poprzez przekształcenie KBWE) i stanowi organizację mającą na celu rozwój stosunków międzynarodowych opartych na bezpieczeństwie na obszarze europejskim i poradzieckim (plus USA i Kanada). W przyszłości przewidywany jest wzrost znaczenia OBWE w kreowaniu bezpieczeństwa europejskiego. Polska jest także członkiem stowarzyszonym UZE, która także pretenduje do roli głównego filaru bezpieczeństwa w Europie. 28. Międzynarodowy układ sił na linii Północ-Południe po rozpadzie systemu dwubiegunowego Kraje 3-go świata powstały na obszarze byłych kolonii, które przez 200 lat znajdowały się w rękach wielkich mocarstw. Podział na kolonie dokonał się na przełomie XIX i XX wieku. Proces kolonizacji miał jednak miejsce znacznie wcześniej na przełomie XV i XVI wieku. Rezultatem kolonizacji było podzielenie świata pomiędzy dwanaście wielkich mocarstw imperialnych. Do czołowych metropolii należały Anglia, Francja, Włochy, Niemcy, Hiszpania, Portugalia, Holandia (obejmująca Indonezję i Malezję) i Belgia. Do 1945 r. sprawowały one władzę nad ponad 600 mln ludzi. Kolonializm jako forma panowania opierał się na eksploatacji podbitych terenów i społeczeństw. Jednostronność w tych stosunkach rodziła zjawisko zacofania gospodarczego oraz degradacji np. głód. Towary przywożone z Europy powodowały zanikanie lokalnej produkcji i przemysłu. Występowało zjawisko degradacji środowiska naturalnego i wyczerpywanie surowców. Kraje europejskie czerpały z krajów kolonialnych olbrzymie korzyści. Załamanie się tego systemu który istniał ponad 200 lat przyszło dość gwałtownie, ale było rezultatem długoletniego procesu. Po II w.ś. wyzwolenie następowało etapami: -1945-55 I etap - dekada pod znakiem przewagi na obszarze Azji. 11 państw uzyskało niepodległość + państwo Afrykańskie -1955-65 II etap - wyzwolenie narodów Afryki. Do początku lat 60-tych istniało tylko 9 niepodległych państw, a w roku 60 powstało 17 wyzwolonych. W roku 65 były już 42 państwa niepodległe w tym 32 w Afryce -Po roku 1965 III etap - rozpad pozostałości kolonialnego imperium angielskiego oraz rozpad kolonii portugalskich na początku lat 70-tych. Pojawiła się grupa państw, które nie należały do bloku ani państw wschodnich ani zachodnich. Były to państwa o niskim poziomie rozwoju, o niespójnej strukturze wewnątrz kraju i dużym zróżnicowaniu. Na początku zaczęto je nazywać krajami rozwijającymi się lub zacofanymi. W połowie lat 50-tych francuscy intelektualiści zaproponowali termin zbiorczy kraje trzeciego świata Ruch krajów niezaangażowanych: Kraje 3-go świata musiały określić swoje miejsce w świecie zaraz po zdobyciu statusu niepodległych państw. Miały możliwość wyboru drogi: 1. podążanie za wysoko rozwiniętymi krajami zachodu, ale tu była przepaść w stopniu rozwoju gospodarczego 2. pójścia drogą na wschód, co wiązało się z wyborem orientacji socjalistycznej i koniecznością dokonania przeobrażeń ustrojowych na wzór modelu radzieckiego, co oznaczało komunistyczną gospodarkę, społeczeństwo, struktury państwowe. Tylko kilka państw zdecydowało się pójść tą drogą 3. poszukiwanie własnej drogi, w miarę niezależnej polityki afroazjatyckiej dla utrzymania zdobytej niedawno suwerenności. Poszanowanie integralności, nieagresji, nieingerencji w sprawy wewnętrzne innych krajów, równości i wzajemnych korzyści, pokojowe współistnienie to podstawowe zasady, na których opierały się kraje trzeciego świata. W 1955 roku odbyła się konferencja w Indonezji, brało w niej udział 29 państw, które postanowiły podjąć współpracę i dążyć do utrzymania pokoju. Niedługo potem został utworzony Ruch Krajów Niezaangażowanych. W 1961 roku na konferencji w Belgradzie brało udział 25 państw. W konferencji udział brali przywódcy krajów trzeciego świata oraz Jugosławii (sprzeciwiającej się wpływom ZSRR). Ruch ten spotkał się z potępieniem ze strony ZSRR i USA. Obydwa obozy dążyły do tego, aby nowopowstałe państwa znalazły się w strefie ich wpływów. Ruch stopniowo, w miarę powstawania nowych państw, zwiększał swoją liczebność. W 1989 roku 100 krajów należało do RKN, na konferencji w Kartagenie w 1995 114 państw. Łączyły je te same cele, interesy, podobna sytuacja gospodarcza. Do ruchu dołączyły także np. Brazylia, Meksyk, Argentyna a po rozpadzie ZSRR Uzbekistan, Tadżykistan. RKN to forma współpracy, a nie organizacja międzynarodowa, nie ugrupowanie z formalnym uczestnictwem, bez konkretnej strategii i polityki. Jest formą konsolidacji państw, która nie posiada zinstytucjonalizowanej formy, opiera się na określeniu sytuacji międzynarodowej i na jej podstawie, wspólnych celów, ruch jedynie koordynuje współpracę państw. Odbyło się kilkanaście konferencji, na których starano się określić tę sytuację dokonujące się przemiany, rozwój i na tym tle sytuację państw trzeciego świata, a nie wyznaczyć konkretne dyrektywy do wykonania. RKN stał się ruchem masowym (około 115 krajów), jest skutecznym środkiem nacisku np. w ONZ. Z drugiej strony skuteczność ruchu jest ograniczona, ponieważ nie ma obowiązku wykonywania uchwał, nie ma członkostwa wiążącego. Jest to przede wszystkim siła polityczna wpływająca na układ sił we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Układ ten jest dzisiaj znacznie zróżnicowany. Odegrał jednak duże znaczenie w zakończeniu procesu dekolonizacji, a także w dialogu z państwami rozwiniętymi. Obecnie ruch odgrywa znaczącą rolę w formowaniu się regionalnych porozumień. Aby pomóc krajom trzeciego świata potrzebna jest zgodna współpraca zainteresowanych państw, a także wsparcie innych krajów i organizacji jak ONZ oraz sektora prywatnego (dużych korporacji). Strategiczna pomoc nie trafia w potrzeby wszystkich krajów Południa, niezbędne są kredyty rozwojowe, pomoc technologiczna, nie tylko humanitarna pomoc doraźna. Kraje te potrzebują wiedzy na tematy systemów zarządzania i organizacji, a więc kompleksowej pomocy. Niestety obecnie kierowana pomoc nie daje szans na zrównoważony rozwój, koncentruje się na niewielkiej grupie najbardziej rozwiniętej grupie państw trzeciego świta -2/3 pomocy skierowane jest do zaledwie 8 ze 130 krajów Południa. Cele krajów Południa: Najważniejszym problemem jednoczącym kraje trzeciego świata mimo różnych tradycji, religii, kultury, jest pokonanie ogromnej przepaści, dysproporcji w stosunku do krajów bogatej Północy. Ich wspólnym celem jest zainteresowanie zmianą niekorzystnych mechanizmów rynkowych gospodarki światowej, którym nie są w stanie sprostać, przełamywanie dysproporcji gospodarczych. Wzajemnie korzystne stosunki z państwami Północy, które powinny partycypować w rozwoju krajów trzeciego świata. Państwa te wymagają nie tylko pomocy humanitarnej. Obecnie powstały możliwości dla zmiany położenia krajów trzeciego świata. Kraje trzeciego świta mają szansę być w coraz mniejszym stopniu zależne od bogatej Północy, jeżeli ich rozwój będzie zrównoważony. W stosunku do Północy mają dwukrotnie wyższe wskaźniki rozwoju np. wzrost PKB rocznie Płn. 2%, Płd. 5%. Znaczące zmiany w strukturze światowego PB następują na korzyść krajów trzeciego świata. W 1977 roku trzynaście procent światowego PB wytwarzały kraje trzeciego świata, dzisiaj około 29%. 20 kolejnych lat około 50% (prognozy). Kraje trzeciego świata to olbrzymi rynek zbytu: USA 42% eksportu do krajów trzeciego świta, Unia Europejska 47%, Japonia 48%. Czynniki konkurencyjności krajów trzeciego świata: - niskie płace około 0,5 $ (Niemcy ok. 30$) - dłuższy dzień pracy - rosnący udział produktów gotowych w eksporcie. Przewiduje się, że nastąpi znaczące przetasowanie w rankingu czołowych państw świata, na rok 2025 prognozy są że: 3/4 produkcji światowej wytwarzać będą kraje Południa i 1/4 produkcji światowej wytwarza będą kraje Północy. Optymistyczne perspektywy są zwłaszcza dla Chin (duże tempo wzrostu, wydajności pracy, inwestycji zagranicznych), którym rokuje się pierwsze miejsce, trzecie Japonia, dalej Indonezja, Indie, Korea Płn., Brazylia, Tajlandia itd. Jednak warunkiem jest wprowadzenie do stosunków Pn.-Płd. Zasad sprzyjających rozwojowi. Konflikty krajów trzeciego świta można podzielić na: - zewnętrzne dotyczące rozwiązywania problemów granicznych - wewnętrzne polegające na starciu różnych społeczności, narodowości, religii. Częste problemy społeczne w krajach ogarniętych biedą eksponują się poprzez chęć wyodrębnienia własnego państwa. Na dzień dzisiejszy doprowadziło by to powstania około 300 państewek. 30. Kryzys współczesnej międzynarodowe Rosji; przyczyny, skutki wewnętrzne, implikacje Federacja Rosyjska po rozpadzie ZSRR nadal pozostaje ogromnym krajem, który zamieszkuje blisko 150 mln. Ludzi. Jest to więc potencjalnie wielki rynek, zarówno wytwórczy jak i zbytu. Jednak w praktyce sytuacja wygląda znacznie gorzej. Rosja ma duże problemy z utrzymaniem w całości swojego terytorium - jej integralne części jak Czeczenia czy Tatarstan dążą do oderwania się od Rosji, bądź też do uzyskania jak najszerszej niezależności. Tym sposobem do budżetu Rosji wpływa coraz mniej środków pieniężnych z uniezależniających się republik. Podobnie problematyczna jest sytuacja gospodarcza Rosji - kolejno wprowadzane reformy rynkowe przynoszą różne skutki jak np. bardzo duże zróżnicowanie dochodów wśród ludzi. W nędzy żyje w Rosji 1/4 społeczeństwa (czyli blisko 40 mln ludzi), sytuacja emerytów i rencistów jest równie tragiczna (także kilkadziesiąt mln ludzi, którzy z otrzymanych rent i emerytur mogą bardzo skromnie przeżyć zaledwie kilka dni). Poziom dochodów obywateli spadł o ok. 50% w stosunku do roku 1991, a jednocześnie pojawiła się duża grupa ludzi posiadających wielkie majątki, bardzo często lokowane zagranicą. Sprawa płacenia podatków prawie nie istnieje - podatki płaci tylko ok. 20% społeczeństwa, przez co wpływy do budżetu państwa są niezwykle małe. Wpływy te zmniejsza także gigantyczna korupcja, którą ocenia się na ok. 21 mld USD miesięcznie (co stanowi roczny budżet Rosji). Innym bardzo ważnym problemem jest ogromny dług zagraniczny Rosji - ponad 100 mld USD odziedziczone po ZSRR i ponad 25 mld USD zadłużenia samej Rosji. Na bardzo kiepską sytuację gospodarczą wpływ ma także rozbudowana struktura mafijna, która operuje wielkimi ilościami "brudnych" pieniędzy. Kolejnym problemem są ciągłe aspiracje mocarstwowe Rosji, odziedziczone po byłym ZSRR. Utrzymanie wielkiej armii pochłania olbrzymie środki finansowe, na które Rosja nie może sobie pozwolić. Mimo to kolejni prezydenci wciąż topią w armii mld USD, starając się nie dopuścić do jej kompletnego upadku. Jednak pozycja Rosji na arenie międzynarodowej jest coraz gorsza, gdyż spada jej prestiż militarny, co szczególnie wiąże się z wojną w Czeczenii, gdzie Rosja się wręcz ośmieszyła, Korupcja, niestabilność gospodarcza i polityczna, działalność mafijna i coraz gorsza sytuacja militarna doprowadziły do tego, że Rosja coraz częściej na świecie jest postrzegana jako państwo bardzo słabe i stojące na niższej pozycji w negocjacjach. Można wręcz stwierdzić, że tak głęboki kryzys gospodarczy i militarny doprowadził do znacznego pogorszenia sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej Rosji, który mimo wielu reform będzie niezwykle trudny do przezwyciężenia.
