Program pracy korekcyjno – kompensacyjnej dla uczniów
advertisement
Program pracy korekcyjno – kompensacyjnej dla uczniów z zaburzeniami analizy i syntezy słuchowej. oprac. mgr Wioletta Czarnecka – Maciak W pedagogice specjalnej terapia pedagogiczna bywa traktowana jako jedna z form walki z upośledzeniem . Zdaniem Kirejczyka „ … terapia pedagogiczna , specjalne wychowanie i nauczanie upośledzonych , zajmuje się tymi jednostkami , u których mimo różnorodnych form zapobiegania wystąpiło upośledzenie i których nie udało się w drodze leczenia przywrócić do grona ludzi normalnych „ . Cytowany autor uważa , że zadanie jej polega na wykorzystaniu specjalnych metod i organizacji postępowania pedagogicznego , a także specjalnie stworzonych warunkach do przygotowania tej kategorii dzieci i młodzieży do użytecznej pracy i życia w społeczeństwie. W Polsce , tak rozumianą terapię pedagogiczną zorganizowano dla głuchych , niewidomych i niedowidzących , upośledzonych umysłowo , dla nieprzystosowanych społecznie , a także dla dzieci kalekich , chorych leczących się w szpitalach lub sanatoriach . Zajęcia korekcyjno – kompensacyjne są to zajęcia wspierające proces dydaktyczny . Celem ich jest usprawnienie funkcji poznawczych i ruchowych . Dotyczą one rewalidacji w zakresie czytania , pisania , liczenia , wad słuchu , wad wymowy , wad postawy . Podstawą pracy z dzieckiem przejawiającym trudności szkolne jest wczesna diagnoza . Diagnoza prowadzona w poradni psychologiczno – pedagogicznej przez pedagoga i psychologa , uzupełniana niekiedy konsultacją logopedy , psychiatry . Diagnozy dokonuje również nauczyciel prowadzący zajęcia korekcyjno – kompensacyjne . Kompleksowa diagnoza jest wykładnikiem do podjęcia pracy z dzieckiem przejawiającym swoiste zaburzenia . 1 Ćwiczenia korekcyjno – kompensacyjne to kompleksowe działania polegające na ćwiczeniu zaburzonych funkcji ( korekcja ) i takim ćwiczeniu funkcji nie zaburzonych , aby stały się wsparciem lub zastąpiły funkcje zaburzone ( kompensacja ) . Treść , forma i metody pracy z uczniami w ramach tego typu zajęć muszą być dostosowane do potrzeb i możliwości każdego dziecka . Praca na zajęciach powinna przebiegać zgodnie z zasadami wypracowanymi przez pedagogikę specjalną : zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego zasada powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania zasada korekcji zaburzeń : ćwiczenie przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności zasada kompensacji zaburzeń : łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych w celu tworzenia właściwych mechanizmów kompensacyjnych zasada systematyczności zasada ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego Forma i materiały używane podczas terapii powinny różnić się od tych stosowanych podczas lekcji . Atmosfera na zajęciach powinna być pełna zrozumienia , życzliwości ale również konsekwencji i zdyscyplinowania . Zawsze należy bazować na tym co przychodzi dziecku z łatwością , co dziecko potrafi . Podstawową formą zajęć jest zabawa , a najefektywniejszym sposobem uczenia się są wielorakie gry dydaktyczne Zaburzenia analizy i syntezy słuchowej Poziom rozwoju psychoruchowego większości dzieci z każdego rocznika mieści się w granicach normy wiekowej i jest w miarę harmonijny. Trudności mają 2 przeważnie dzieci o zaburzonym lub opóźnionym rozwoju , a także te , u których występuje znaczna dysharmonia rozwojowa. Trudności w nauce szkolnej występują najczęściej u dzieci : - globalnie opóźnionych w rozwoju intelektualnym ; - z osłabioną pamięcią wzrokową , słuchową , ruchową ; - z zaburzeniami lub opóźnieniami rozwoju mowy ; - z fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi w zakresie syntezy i analizy wzrokowej , słuchowej , opóźnionej sprawności manualnej i słabej koordynacji funkcji wzrokowych , słuchowych i ruchowych. Jednym z warunków opanowania umiejętności czytania i pisania jest sprawne funkcjonowania analizatora słuchowego . Umiejętność różnicowania dźwięków mowy ludzkiej określa się mianem słuchu fonematycznego. Analiza i synteza słuchowa polega na odebraniu bodźca , rozłożeniu go na elementy , następnie złożeniu w całość dźwiękową. Procesy analizy i syntezy dźwiękowej nieustannie obecne są w czytaniu i pisaniu . Objawami zaburzeń syntezy i analizy słuchowej ( nie licząc upośledzenia umysłowego ) są : - trudności w rozumieniu bardziej złożonych poleceń słownych ; - trudności w zapamiętywaniu i powtarzaniu trudniejszych wyrazów i zdań; - trudności w dokonywaniu syntezy dłuższych wyrazów ; - trudności czytania metodą literowania ; - mały zasób słów , agramatyzmy ; - trudności w odróżnianiu samogłosek nosowych od om i on ; - opuszczanie wyrazów , końcówek wyrazów ; - zamiana dźwięcznych na bezdźwięczne - trudności w nauce wierszy , zapamiętywaniu ciągów słownych . 3 Cele i zadania programu pracy korekcyjno – kompensacyjnej dla uczniów z zaburzeniami analizy i syntezy słuchowej Cele opracowanego programu mają za zadanie usprawnianie syntezy i analizy słuchowej dziecka . Program skierowany jest do dzieci zarówno w normie intelektualnej , jak i do dzieci z upośledzeniem umysłowym , u których występują zaburzenia funkcji analizatora słuchowego . Ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej prowadzone są prawie zawsze na materiale słownym. Celem ćwiczeń prowadzonych w ramach programu , jest to , aby dziecko opanowało umiejętności : - rozdzielania zdania na poszczególne wyrazy , a wyrazów na sylaby i głoski ; - tworzenie całych wyrazów z poszczególnych sylab ; - wypowiadanie kolejnych zgłosek słowa ;rozpoznawanie sylaby w wyrazie i wypowiadanie jej oddzielnie ; - rozpoznawanie położenia sylab ; - rozpoznawanie i wyodrębnianie pojedynczych dźwięków , głosek w wyrazie ; - rozpoznawanie położenia głoski , sylaby w wyrazie ; - rozpoznawanie początku i końca wyrazu ; - łączenia analizy i syntezy słuchowej z ruchem ręki ; - dokonywania poprawnej artykulacji głosek , sylab , wyrazów ; - rozumienia i zapamiętania pojęć : głoska , sylaba , samogłoska , spółgłoska ; - rozpoznawania powiązań między dźwiękami i znakami graficznymi ; - odtwarzania rytmu , rozpoznawania dźwięków ; 4 - czytania i pisania. Zawarte w programie ćwiczenia mogą być wykorzystane do pracy z dziećmi w różnym wieku , zależy to od nauczyciela który na podstawie diagnozy dostosowuje je do możliwości intelektualnych , stopnia zaburzenia usprawnianej funkcji ucznia. Program skierowany jest do pracy z uczniami klas I – III szkoły masowej , klas I – VI dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. Program realizowany jest sukcesywnie przez cały rok szkolny w ramach zajęć korekcyjno – kompensacyjnych , w wymiarze 15 – 20 godzin lekcyjnych ( uzależnione jest to od indywidualnych potrzeb ucznia , stopnia zaburzenia analizatora słuchowego ). Program pracy korekcyjno – kompensacyjnej Konstruowanie programu pracy korekcyjno – kompensacyjnej stanowi ważną część procesu rehabilitacji . Nauczyciel – terapeuta powinien przed rozpoczęciem pracy z dzieckiem , zapoznać się z opracowaną przez poradnię psychologiczno – pedagogiczną diagnozą lekarską , psychologiczno pedagogiczną . Prawidłowe prowadzenie zajęć wyrównawczych wymaga pełnego zrozumienia trudności dziecka , rozeznania co do przydatności poszczególnych ćwiczeń . Dobór materiału ćwiczeniowego i formy pracy należy dostosować do aktualnych dyspozycji psychofizycznych dziecka , rodzaju , stopnia i rozległości zaburzeń oraz zaawansowania w czytaniu i pisaniu . Dodatkowo u dzieci z upośledzeniem umysłowym znacznie będzie wydłużony etap pracy na materiale bezliterowym – przygotowawczy . 5 Etap I - przygotowawczy Stymulowanie i korygowanie słuchu fonematycznego Ćwiczenia wrażliwości słuchowej Rodzaje ćwiczeń Cel ćwiczeń Środki dydaktyczne Wysłuchiwanie i Usprawnianie rozróżnianie dźwięków z koncentracji na bodźce najbliższego otoczenia i słuchowe ich lokalizacja ( kroki , szmery , szelesty , pojazdy ) Nagrania odgłosów przyrody , muzyka relaksacyjna , magnetofon Rozpoznawanie i różnicowanie głosów przyrody Usprawnianie koncentracji na bodźce słuchowe oraz usprawnianie pamięci słuchowej Nagrania odgłosów przyrody , magnetofon Rozpoznawanie odgłosów wydawanych przez upadające lub uderzające o siebie przedmioty , przesypywanie substancji Usprawnianie koncentracji na bodźce słuchowe oraz usprawnianie pamięci słuchowej , analizy słuchowej Różne przedmioty : klocek , łyżka , szklanka , kasza , groch , piasek , woda itd. Rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków wydawanych przez instrumenty perkusyjne oraz ich lokalizacja Jw. oraz usprawnianie Instrumenty perkusyjne umiejętności różnicowania dźwięków i ich lokalizacja w czasie i przestrzeni Różnicowanie wysokości Jw. , natężenia i barwy dźwięku Różne instrumenty Ćwiczenia rytmiczne według M. Bogdanowicz Rodzaje ćwiczeń Cel ćwiczeń Środki dydaktyczne 6 Odtwarzanie struktur rytmicznych Usprawnianie Wystukiwanie , koncentracji słuchowej na wyklaskiwanie , bodźce słuchowe wygrywanie różnych układów rytmicznych Odtwarzanie przestrzenne układów rytmicznych Rysunek na określony temat Usprawnianie Klocki , rysunki koncentracji słuchowej na elementów bodźce słuchowe geometrycznych w liniaturze Odtwarzanie rytmiczne układów przestrzennych Jw. oraz usprawnianie orientacji czasowo przestrzennej Rozpoznawanie układów przestrzennych lub rytmicznych , zgadywanie , który spośród kilku układów na planszy został wystukany lub który z wystukanych odpowiada układowi na planszy Usprawnianie Plansze z wzorami koncentracji słuchowej na graficznymi rytmu , bodźce słuchowe oraz klocki , pałeczki usprawnianie orientacji czasowo – przestrzennej, usprawnianie koordynacji słuchowo – ruchowo – wzrokowej Zabawy ruchowe ze Usprawnianie śpiewem , klaskaniem lub koordynacji słuchowo – wygrywaniem rytmu ruchowo - wzrokowej melodii na instrumentach perkusyjnych Zabawy ruchowe prowadzone w formie poleceń : podnieś prawą nogę , lewą nogę ; pokaż prawe ucho , lewe oko ; podnieś prawą rękę , lewą rękę , zabawa w „ pingwinka „ Kolorowe klocki sześcienne , bębenek , pałeczka Instrumenty perkusyjne Usprawnianie Słowa piosenki koordynacji słuchowo – „ pingwinek „ ruchowej , oraz orientacji kierunkowej 7 Ćwiczenia percepcji słuchowej : analizy i syntezy oraz pamięci słuchowej Według T. Gąsowskiej i Z. Stępkowskiej Rodzaje ćwiczeń Układanie zdań i rozdzielanie ich na wyrazy Cel ćwiczeń Usprawnianie analizy słuchowej Środki dydaktyczne Obrazki , klocki Wyodrębnianie wyrazów Usprawnianie analizy ukrytych w wyrazach słuchowej dłuższych , przygotowanie do czynności wyodrębniania sylab z wyrazu Loteryjka rebusowa Podział wyrazów na Usprawnianie analizy sylaby wg stopnia słuchowej trudności : wyrazy dwusylabowe , trzysylabowe , czterosylabowe z sylab otwartych wyrazy z pierwszą sylabą zamkniętą wyrazy z grupami spółgłoskowymi Różne obrazki , stukanie ołówkiem, klaskanie w rytm wypowiadanych sylab, liczenie sylab w wyrazach, porównywanie liczby sylab Tworzenie wyrazów rozpoczynających się od podanej sylaby Usprawnianie syntezy słuchowej Jw. Kończenie i zaczynanie Usprawnianie syntezy wyrazów dwusylabowych słuchowej Jw. Tworzenie wyrazów rozpoczynających się sylabą końcową poprzedniego wyrazu Jw. Usprawnianie syntezy słuchowej 8 Rozpoznawanie w Usprawnianie syntezy wyrazie określonej sylaby słuchowej oraz analizy i ustalenie miejsca jej słuchowej położenia ( pierwsza , ostatnia , druga ) Jw. Synteza sylab podanych ze słuchu Usprawnianie syntezy słuchowej Jw. Wybieranie obrazków , których nazwy rozpoczynają się od podanej głoski Usprawnianie słuchu fonematycznego Jw. oraz kartoniki z obrazkami różnych przedmiotów Rozpoznawanie Usprawnianie słuchu określonej głoski w fonematycznego nagłosie – rozpoczynamy od samogłosek Jw. Dobieranie par obrazków Usprawnianie słuchu (wyrazów ) według fonematycznego pierwszej głoski Jw. Tworzenie wyrazów rozpoczynających się od wskazanej głoski Usprawnianie słuchu fonematycznego Jw. Rozpoznawanie określonej głoski w wygłosie Usprawnianie słuchu fonematycznego Jw. Rozpoznawanie Usprawnianie słuchu obrazków na podstawie fonematycznego ostatnich głosek ich nazw Jw. Wyodrębnianie spółgłosek i samogłosek – ostatnich głosek w nazwach obrazków Usprawnianie słuchu fonematycznego Jw. Rozpoznawanie Usprawnianie słuchu wyrazów kończących się fonematycznego Jw. 9 i rozpoczynających tą samą głoską ; dobieranie par obrazków ze względu na pozycję danej głoski w wyrazie Tworzenie wyrazów Usprawnianie słuchu rozpoczynających się od fonematycznego ostatniej głoski podanego wyrazu lub obrazka , np. dom- motyl Jw. oraz loteryjki i domina obrazkowe Rozpoznawanie samogłosek w wyrazach jednosylabowych Usprawnianie słuchu fonematycznego Jw. Rozpoznawanie głosek wewnątrz wyrazów Usprawnianie słuchu fonematycznego Jw. Określanie miejsca położenia w wyrazie rozpoznanej głoski Usprawnianie słuchu fonematycznego Jw. Rozpoznawanie głoski powtarzającej się w wyrazie Usprawnianie słuchu fonematycznego Jw. Przekształcanie wyrazów Usprawnianie słuchu przez zmianę głoski na fonematycznego początku , w środku lub na końcu wyrazu Jw. Przekształcanie wyrazu przez zmianę położenia sylaby Usprawnianie słuchu fonematycznego Jw. Określanie różnic i Usprawnianie słuchu podobieństw w wyrazach fonematycznego –liczba głosek , liczba sylab , pierwsza i ostatnia głoska Jw. Synteza głosek podanych Usprawnianie słuchu Jw. 10 ze słuchu fonematycznego oraz synteza słuchowa Analiza słuchowa Usprawnianie słuchu wyrazów dwusylabowych fonematycznego oraz analiza słuchowa Jw. Synteza słuchowa wyrazów z pierwszych głosek wydzielonych z nazw obrazków , np. lalka + igła + ser = lis Jw. Usprawnianie słuchu fonematycznego oraz synteza słuchowa Etap II – terapia właściwa Ćwiczenia drugiego etapu mają na celu przezwyciężenie specyficznych trudności w opanowaniu umiejętności czytania i pisania , a u dzieci z upośledzeniem umysłowym trudności spowodowanych zaburzeniami centralnego układu nerwowego . Są one oparte na materiale literowym . Ćwiczenia polegają na dalszym usprawnianiu funkcji słuchowej , wzrokowej i kinestetyczno – ruchowej , szczególnie w zakresie rozwijania zdolności analizy i syntezy oraz kształtowania pamięci i koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej w różnych czynnościach z przechodzeniem stopniowo do ćwiczenia czytania i pisania . Utrwalanie znajomości liter i różnicowanie samogłosek i spółgłosek według Z. Pietrzak – Stępowskiej „ Praca wyrównawcza „ Rodzaje ćwiczeń Utrwalanie Cel ćwiczenia Środki dydaktyczne Usprawnianie analizy Obrazki , rozsypanki 11 podstawowych pojęć fonetycznych : głoska , litera , sylaba słuchowo - wzrokowej Układanie pociętych liter, dobieranie par jednakowych liter , segregowanie liter , wyszukiwanie podanej litery w tekście Utrwalanie różnicowania Różne zestawy liter liter bez kojarzenia znaku graficznego z dźwiękiem Swobodne zestawianie par obrazków i liter Utrwalanie znajomości w skojarzeniu z dźwiękiem Domina obrazkowo literowe Dobieranie par liter wielkich i małych , drukowanych i pisanych Utrwalanie znajomości w skojarzeniu z dźwiękiem Zestawy liter Pisanie liter odpowiadających pierwszej głosce nazwy obrazka Utrwalanie znajomości w skojarzeniu z dźwiękiem Klocki literowe , plansze z alfabetem , zestawy tekstów, zestawy obrazków Wprowadzenie pojęcia samogłoski i spółgłoski Utrwalanie znajomości w skojarzeniu z dźwiękiem Klocki literowe , plansze z alfabetem , zestawy tekstów, zestawy obrazków Rozpoznawanie liczby głosek przy czytaniu kolejnych liter alfabetu Utrwalanie znajomości w skojarzeniu z dźwiękiem Klocki literowe , plansze z alfabetem , zestawy tekstów, zestawy obrazków literowe i sylabowe Czytanie i pisanie liter i wyrazów Rodzaje ćwiczeń Cel ćwiczeń Tworzenie sylaby Rozpoznawanie dwuliterowej otwartej ; wzrokowo – słuchowe i spółgłoska i samogłoska , usprawnianie analizy i Środki dydaktyczne Rozsypanki literowe , suwaki , klocki 12 samogłoska i spółgłoska syntezy wzrokowo – słuchowej Rozpoznawanie i czytanie całych sylab dwuliterowych Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowo słuchowej Samodzielne tworzenie i Ćwiczenia analizy i pisanie sylab otwartych z syntezy wzrokowo wszystkimi słuchowej samogłoskami Rozsypanki sylabowe , loteryjki sylabowe Rozsypanki literowe , sylabowe, klocki Czytanie sylab w krótkich ekspozycjach Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowo słuchowej Rozsypanki sylabowe , loteryjki sylabowe Dobieranie par jednakowych sylab , dobieranie obrazków do sylab i sylab do obrazków na podstawie analizy sylabowej nazw Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowo – słuchowej oraz doskonalenie czytania i rozpoznawania sylab otwartych Rozsypanki , domina i loteryjki sylabowe , rebusy Tworzenie wyrazów dwusylabowych z sylab otwartych Pierwsza sylaba stała , druga zmienna np. ko-za , ko – sa Pierwsza sylaba zmienna , druga stała np. me- ta , nu - ta Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowo – słuchowej oraz doskonalenie czytania i rozpoznawania sylab otwartych Rozsypanki sylabowe , suwaki , zegary sylabowe Czytanie sylab i całych wyrazów dwusylabowych z sylab otwartych , pisanie z pamięci i ze słuchu Usprawnianie czytania oraz tworzenie związków Wzrokowo – słuchowo ruchowych Łamigłówki sylabowe , domina sylabowo – wyrazowe , rozsypanki sylabowe i literowe Tworzenie sylab zamkniętych trzyliterowych przez Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowo – słuchowej oraz Łamigłówki sylabowe , domina sylabowo – wyrazowe , rozsypanki 13 łączenie sylaby otwartej ze spółgłoską np. do-m , ko-t , se-r , ro-k , so-k doskonalenie czytania i rozpoznawania sylab otwartych sylabowe i literowe Czytanie całych Usprawnianie związków Loteryjki wyrazowe i wyrazów trzyliterowych i wzrokowo - słuchowych obrazkowe , dobieranie rozpoznawanie wyrazów obrazków do wyrazów wypowiedzianych przez nauczyciela. Pisanie wyrazów z pamięci Analiza dźwiękowa Usprawnianie funkcji wyrazów trzyliterowych : analizatora wzrokowego i wysłuchiwanie słuchowego samogłoski w środku wyrazu oraz spółgłosek na początku i końcu Łamigłówki sylabowe , domina sylabowo – wyrazowe , rozsypanki sylabowe i literowe Przekształcanie wyrazów Usprawnianie funkcji Rozsypanki literowe trzyliterowych przez analizatora wzrokowego i zmianę środkowej słuchowego samogłoski , pierwszej i ostatniej spółgłoski np. las-los , koc-noc , sok-sos Tworzenie wyrazów dwusylabowych z sylab mieszanych Czytanie , układanie nowych wyrazów Usprawnianie techniki czytania i pisania Rozsypanki wyrazowe i sylabowe Tworzenie wyrazów dwusylabowych z sylab zamkniętych ; ser-dak, war-kot . Czytanie i rozpoznawanie wyrazów Usprawnianie techniki czytania i pisania Rozsypanki sylabowe i wyrazowe Tworzenie sylab Usprawnianie techniki trzyliterowych przez czytania i pisania łączenie spółgłoski z sylabą otwartą , wyrazy znaczące i bezsensowne ; d+la , k+os , p+um Rozsypanki wyrazowe , sylabowe i literowe 14 Tworzenie wyrazów jednosylabowych z grupą spółgłoskową na początku i na końcu : Łączenie spółgłoski z sylabą zamkniętą k+rok, s+mak , łączenie sylaby zamkniętej ze spółgłoską: tor+t , kor+t , mop+s dostawianie spółgłosek na początku i na końcu sylaby zamkniętej : k+lop+s , p+lus+k Tworzenie związków Rozsypanki sylabowo – słuchowo – wzrokowych, literowe , loteryjki usprawnianie techniki obrazkowo - sylabowe czytania Czytanie i pisanie wyrazów trzy i wielosylabowych Usprawnianie czytania wyrazów wielosylabowych Zestawy wyrazów wielosylabowych Pisanie wyrazów o różnej liczbie sylab poprzedzone dzieleniem na sylaby i wyodrębnianiem samogłosek Przezwyciężanie błędów polegających na opuszczaniu lub myleniu samogłosek Zestaw wyrazów i sylab, obrazki Czytanie i pisanie Przyspieszenie tempa wyrazów o różnej liczbie czytania i pisania sylab , łączenie ich w grupy tematyczne ; ssaki, ptaki , przedmioty Dobieranka obrazkowo wyrazowa Układanie zdań z podanych wyrazów . Przepisywanie zdań Wdrażanie do czytania ze zrozumieniem i przyspieszenie tempa czytania Historyjki obrazkowo – wzrokowo - zdaniowe Pisanie z pamięci zdań poprzedzone dzieleniem zdania na wyrazy Wdrażanie do czytania ze Historyjki obrazkowo – zrozumieniem i wzrokowo - zdaniowe przyspieszenie tempa czytania 15 Dobieranie całych zdań do obrazków Wdrażanie do czytania ze Historyjki obrazkowo – zrozumieniem i wzrokowo - zdaniowe przyspieszenie tempa czytania Czytanie pojedynczych Wdrażanie do czytania ze Historyjki obrazkowo – zdań i tworzenie krótkich zrozumieniem i wzrokowo - zdaniowe tekstów przyspieszenie tempa czytania Dobieranie odpowiednich zdań do prezentowanych obrazków Wdrażanie do czytania ze Historyjki obrazkowo – zrozumieniem i wzrokowo - zdaniowe przyspieszenie tempa czytania Etap III – doskonalenie umiejętności czytania i pisania Etap trzeci to doskonalenie umiejętności czytania i pisania. Celem ćwiczeń jest opanowanie przez dziecko umiejętności zestawiania pojedynczych wyrazów w zdania oraz umiejętności czytania i pisania całych zdań . Ponadto , jeśli do zadań wprowadzamy odpowiednio dobrane treści , ćwiczenia mogą służyć rozwijaniu zainteresowań dziecka i wzbogaceniu jego wiadomości z różnych dziedzin. Etap ten uwzględnia dalsze prowadzenie ćwiczeń korekcyjno – kompensacyjnych zaburzonych funkcji , pracę nad eliminowaniem błędów ortograficznych . W ćwiczeniach zwracamy uwagę na błędy w postaci mylenia liter podobnych i asymetrycznych , mylenie głosek podobnych dźwiękowo. Przede wszystkim jednak należy uwzględniać trudności dotyczące głosek i liter specyficznych dla języka polskiego , według następującej kolejności : dwuznaki ( sz , cz , ch , dz , dż ) - wyróżnianie głosek oznaczonych przez dwuznak - tworzenie sylab z dwuznakiem ; szo , cze , dzo , dże itp. - wyszukiwanie w tekście wyrazów z dwuznakami 16 - tworzenie nowego wyrazu przez dodanie dwuznaku lub sylaby ; kosz-ula zmiękczenia przez kreskę i przez i - wyodrębnianie głosek miękkich , zmiękczonych przez i , a następnie przez znak diakrytyczny - wypisywanie z tekstu wyrazów z : ś ,ź , ć , ń ; - wzrokowe i ruchowe różnicowanie : ć-ci , ś-si , ń-ni , ź-zi ; - utrwalanie pisowni zmiękczeń przed spółgłoskami ; - utrwalanie pisowni miękkości na końcu wyrazu , uzupełnianie luk w wyrazach różnicowanie i-j - podział na sylaby - podział wyrazów na głoski ; - uzupełnianie luk w wyrazach - dobieranie podpisów do obrazków utrata dźwięczności w wygłosie i śródgłosie - różnicowanie słuchowe głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych - wymawianie i zapisywanie sylab z głoską dźwięczną i bezdźwięczną - uzupełnianie liter w nazwach oznaczających spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne - uzupełnianie liter w tekście samogłoski nosowe ą , ę - wyróżnianie w śródgłosie i wygłosie samogłosek ą , ę pisownia ó , rz , h ; - uzupełnianki wyrazowe - gry ortograficzne ( np. wg. T. Czabaj ) zbieg spółgłosek w nagłosie , wygłosie i śródgłosie - wysłuchiwanie zbiegu spółgłosek ( dzban , jabłko , gość ) - zbieg spółgłosek w sylabie - podstawianie dowolnej drugiej sylaby i tworzenie nowych wyrazów. 17 opuszczanie głosek Ćwiczenia na określonym poziomie trudności powinny być prowadzone tak długo , dopóki dziecko nie opanuje tej umiejętności . Dopiero wówczas można przejść do materiału trudniejszego . W pracy z dzieckiem upośledzonym umysłowo etapy te znacznie się wydłużają , wielokrotnie trzeba się cofać do materiału pozornie już opanowanego . Krótkotrwała pamięć i zaburzona koncentracja , a także deficyty rozwojowe , sprawiają iż wielu uczniów uczęszcza na zajęcia korekcyjno – kompensacyjne przez trzy , cztery lata , a osiągnięte wyniki są jedynie zadowalające. Część uczniów nigdy nie osiągnie umiejętności płynnego czytania i pisania ( mowa tu o dzieciach z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim ponieważ dzieci z upośledzenie umysłowym w stopniu umiarkowanym dochodzą do tego etapu niezwykle rzadko ) Ogólnie jedynym kryterium przejścia do następnego , trudniejszego etapu pracy z dzieckiem są faktyczne jego osiągnięcia . 18 Literatura M. Bogdanowicz „ Metoda Dobrego Startu „ Warszawa 1998 T. Czajkowska , K. Herda , „ Zajęcia korekcyjno – kompensacyjne w szkole „ Warszawa 1998 T. Gąsowska , Z. Pietrzak – Stępowska „ Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu „ Warszawa 1994 B. Sawa „ Jeżeli dziecko źle czyta i pisze „ Warszawa 1975 E . Waszkiewicz „ Zestaw ćwiczeń do zajęć korekcyjno – kompensacyjnych dla dzieci przedszkolnych „ Warszawa 1994 B. Zakrzewska „ Jeszcze potrenujemy „ WSiP S.A. Warszawa 1998 19
