dzieci i młodzieży ze wszy
advertisement
Kompetencje dyrektora współczesnej szkoły I. ZADANIA WSPÓŁCZESNEJ SZKOŁY Gwałtowne przemiany kulturowe, globalizacja kontaktów, relatywizacja wartości moralnych, niepokojący rozkład więzi rodzinnych- wszystko to rodzi poczucie zagrożenia w wielu młodych ludziach, zagrożenia, które wpływa na ich styl życia, proces uczenia się i wizję własnej przyszłości. Ta sytuacja jest wezwaniem dla europejskich szkół katolickich, aby przedstawiły autentyczny program wychowawczy, który pozwoli młodym osiągnąć dojrzałość psychiczną, moralną i duchową. Aby sprostać licznym wyzwaniom, jakie muszą podejmować, środowiska wychowawcze powinny kłaść nacisk na formację nauczycieli zakonnych i świeckich, tak aby coraz głębiej uświadamiali sobie swoją misję wychowawczą, łącząc kompetencje zawodowe z dobrowolnie przyjętym zadaniem konsekwentnego dawania świadectwa o wartościach duchowych i moralnych. Co zatem robić, by było lepiej - i zarazem - jaka powinna być szkoła XXI w? Dynamicznie narastający strumień informacji i propozycji systemów wartości atakuje umysłu i "dusze" dzieci i młodzieży ze wszystkich stron. Klasyczne ośrodki wychowawcze: rodzina i szkoła z różnych powodów nie są w stanie poświęcić wychowaniu tyle czasu i uwagi by tę różnorodność informacji i propozycji zachowań porządkować, w większości też ulegają ideologii wyścigu szczurów. Zwiększa się rozbieżność między wymogami nowoczesnej pedagogiki, a codzienną praktyką szkolną. W takiej chwiejnej sytuacji wielce przydatne może okazać się przypomnienie fundamentalnych zasad jakimi powinna kierować się szkoła. Jaka powinna być szkoła naszych marzeń? A więc powinna być np. aksjologiczna, alternatywna, demokratyczna, dostępna, funkcjonalna, etyczna, humanitarna, inicjatywna, kompensacyjna, konkurencyjna, liberalna, mądra, nagradzająca, obiektywna, opiekuńcza, otwarta, radosna, skuteczna, sprawiedliwa, twórcza, taktowna, wychowująca, wymagająca, wyrównawcza, zdrowa, życzliwa ...- to tylko kilkanaście wybranych spośród 183 przymiotnikowych definicji. Szkoła - z tym się zgodzimy - nie może wszystkiego, może jednak dostatecznie dużo aby było to przedmiotem naszej nieustannej troski o jej pozycję w społeczeństwie. Czym jest i jaka jest polska szkoła? Mimo wielu prób jej reformowania , choćby zmian wprowadzonych w ostatnich latach, nasza oświata nadal nie nadąża ani za charakterem i temperamentem zmian społecznych, gospodarczych bądź kulturowych, ani za potrzebami, prawami i powinnościami młodzieży. W dalszym ciągu dominuje funkcja kształcąca zamiast, na przykład, wychowaczo-opiekuńczej czy resocjalizacyjnej. Nadal daje o sobie znać słabość nauk o wychowaniu, które nie koncentrują się dostatecznie mocno i zdecydowanie na problematyce wartości i postaw. Obecny system kształcenia i doskonalenia nauczycieli pozostawia zatem wiele do życzenia. Skuteczność wdrażania wszelkich reform oświatowych zależy od wielu czynników, ale w znacznym stopniu od osób kierujących placówkami dydaktyczno-wychowawczymi. To Dyrektor szkoły swoją postawą i poprzez stwarzanie odpowiedniej atmosfery zachęca nauczycieli do działań innowacyjnych, do poszukiwania własnych, oryginalnych koncepcji pedagogicznych. Dyrektor dzisiejszej szkoły otrzymał szeroki zakres uprawnień i zwiększył się zakres jego odpowiedzialności. Dyrektor współczesnej szkoły samodzielnie i twórczo, a jednocześnie sprawnie i efektywnie - w ramach szerokich kompetencji- zarządza fachowo i profesjonalnie szkołą Kompetencje W ujęciu lingwistycznym kompetencja rozumiana jest jako zakres uprawnień, pełnomocnictw (...) zakres czyjejś wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności. W literaturze pedagogicznej napotykamy różne definicje kompetencji, ujmowane są one jednak jako mniej lub bardziej złożone dyspozycje osobowościowe, to ogólne zdolności, możliwości, umiejętności czy sprawności niezbędne lub wystarczające do osiągnięcia określonego celu. Przystępując do pracy nad kompetencjami nauczycielskimi Komisja Europejska odwołał się również do dorobku innych organizacji i Rady Europy. Duże znaczenie w definiowaniu wspólnej kompetencyjnej podstawy edukacji posiada dokument UNESCO ,, Edukacja dla wszystkich”, w którym określono 4 obszary dla rozwoju kompetencji kluczowych poprzez wskazanie głównych celów procesu edukacji: uczyć się aby być, aby wiedzieć, aby działać, aby żyć wspólnie. Po wprowadzeniu nowelizacji karty nauczyciela, a także ustawy o zmianie systemu oświaty zadania dyrektora szkoły zostały w znacznym stopniu rozszerzone. Najważniejszym zadaniem każdego dyrektora szkoły jest właściwe zorganizowanie pracy w szkole. Musi on odpowiednio przydzielić obowiązki nauczycielom, zorganizować pracę pozostałych pracowników szkoły, a następnie stale nadzorować funkcjonowanie placówki. Wiele działań dyrektora i jego zastępcy wymaga dostępu do wiarygodnych informacji o szkole. Bez nich nie jest możliwe ani poprawne sporządzanie raportów dla jednostek nadrzędnych, ani właściwe diagnozowanie pracy placówki. W porównaniu z czasami centralizmu demokratycznego, kiedy dyrektor był zobowiązany wykonywać tylko z góry założone plany, obecne przepisy wniosły większą swobodę w organizowaniu i administrowaniu placówki oświatowej jak i zarządzaniu jej środkami finansowymi. Próbując określić model dyrektora placówki edukacyjnej, musimy określić cele przedmiotu badań ponadto odpowiedzieć na pytania, kim jest dyrektor polskiej szkoły, jaką odgrywa rolę w systemie nauczania i zarządzania szkołą. W tym celu zostanie przedstawiona sylwetka dyrektora polskiej szkoły w oparciu o dane demograficzne, co pozwoli przeprowadzić analizę dyrektora jako pracodawcy, pedagoga i menadżera II. MODEL DYREKTORA PLACÓWKI OŚWIATOWEJ. * Cechy ,, europejskiego dyrektora” to: - europejska tożsamość- respektuje współistnienie narodowej i ponadnarodowej świadomości, - europejska wiedza – ceni własny system edukacji i postrzega go w odniesieniu do innych systemów europejskich, - europejska wielokulturowość- ma pozytywny stosunek do własnej kultury i jest otwarty na inne dając sobie radę z wielokulturowym charakterem społeczeństwa europejskiego, - europejskie kompetencje językowe- mówi więcej niż 1 językiem, jest w stanie uczyć własnego przedmiotu w językach obcych, - europejski profesjonalizm, posiada wykształcenie, które pozwala uczyć w dowolnym kraju europejskim, wymienia się doświadczeniami z innymi z innych krajów europejskich, europejskie obywatelstwo- zachowuje się jak ,, obywatel europejski”, ceni poszanowanie praw człowieka, demokrację, wolność, - europejskie miary jakości - uczestniczy w osiąganiu europejskich celów edukacyjnych. *Dyrektor szkoły w roli pracodawcy: - Definicja pracodawcy jest, więc nierozerwalnie związana z czynnościami w sprawach z zakresu prawa pracy, a tym bardziej związanych z zatrudnianiem pracowników. Obowiązki te w szkole czy instytucji oświatowej wykonuje jej przełożony i zgodnie z ustawami oświatowymi jest organem szkoły (placówki) ustanowionym, między innymi, do wykonywania tych czynności. Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991 r. w art. 39 wyraźnie mówi: "Dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole lub placówce nauczycieli i pracowników nie będących nauczycielami. Dyrektor w szczególności decyduje w sprawach: 1. zatrudniania i zwalniania nauczycieli oraz innych pracowników szkoły lub placówki, 2. przyznawania nagród oraz wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym pracownikom szkoły lub placówki, 3. występowania z wnioskami, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły lub placówki, w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli oraz pozostałych pracowników szkoły lub placówki". Znowelizowana 6.08.1996 r. Karta nauczyciela utrzymała w mocy zapis art. 7 w brzmieniu: "Szkołą kieruje dyrektor, który jest jej przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły, przewodniczącym rady pedagogicznej". Pojęcia "kierowanie szkolą i reprezentowanie jej na zewnątrz" oraz "przełożony służbowy wszystkich pracowników" są równoznaczne z pojęciem "pracodawca". Wchodząc w rolę pracodawcy dyrektor przyjmuje na siebie obowiązki wynikające zarówno z realizacji ustaw oświatowych, jak i przepisów prawa pracy. Zgodnie z art.7 punkt 2. karty nauczyciela, dyrektor szkoły odpowiedzialny jest w szczególności za: 1. dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły, 2. realizację zadań zgodnie z uchwałami rady pedagogicznej i rady szkoły, podjętymi w ramach ich kompetencji stanowiących oraz zarządzeniami organów nadzorujących szkołę, 3. tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów i wychowanków, 4. zapewnienie pomocy nauczycielom w realizacji ich zadań i ich doskonaleniu zawodowym, 5. zapewnienie w miarę możliwości odpowiednich warunków organizacyjnych do realizacji zadań dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych. *Dyrektor jako pedagog Jednym z głównych zadań pedagogów w całej historii polskiej edukacji jest wychowanie, które dzisiaj w języku polskim oznacza „wszelkie celowe oddziaływanie ludzi dojrzałych (wychowawców) przede wszystkim na dzieci i młodzież (wychowanków), aby w nich kształtować określone pojęcia, uczucia, postawy i dążenia.”1 Wychowanie jest bardzo ważnym aspektem edukacji i dlatego w ramach nowej reformy Ministerstwo Edukacji Narodowej chce przywrócić mu należyte miejsce. Zadaniem pedagoga będzie wszechstronne przygotowanie ludzi młodych do odpowiedzialności za rozwój swojego kraju. Szkole należy przywrócić funkcje wychowawczą, w której to „wychowanie umieszczone w służbie osobowego życia człowieka i jego wzrostu powinno zwracać uwagę na całą gamę relacji, w jakich jest uwikłane jego życie.”2 Dnia 1.09.1999 r. MEN wprowadziło nową reformę systemu oświaty i wychowania, która zakłada zmianę jakości nauczania, położenie większego nacisku na rozwijanie i kształtowanie umiejętności ucznia, rozwijanie jego osobowości, ustalenie obowiązków wychowawców. „Nawiązując do mądrego i sprawdzającego się w życiu Kościoła adagium Ecclesia semper reformanda, można sformułować podobne odnoszące się do edukacji: Schola semper reformanda est – szkoła powinna podlegać ustawicznej reformie. Szkoła, która zastygnie w rozwoju i nie potrafi odczytać wyzwań wynikających z aktualnych uwarunkowań, rozwoju nauki, nowoczesnych środków przekazu wiedzy, nie spełni swego zadania, nie przygotuje do życia.”3 *Dyrektor jako przewodniczący rady pedagogicznej Rada pedagogiczna jest organem kolegialnego kierowania szkołą. Wspólnie z dyrektorem, który z urzędu jest jej przewodniczącym, ma na celu planowanie, organizowanie, analizowanie i ocenianie pracy szkoły, w tym klasyfikowanie i promowanie uczniów. Dyrektor szkoły odgrywa rolę lidera, opiekuna i wychowawcy zespołu nauczycielskiego. Niezbędna dla skutecznej pracy nauczycieli atmosfera współdziałania i współżycia zależy w dużej mierze od osobowości, kompetencji i stylu postępowania dyrektora szkoły. Dyrektor jako przewodniczący rady pedagogicznej ma do spełnienia wiele zadań organizacyjnych i merytorycznych. Do zadań o charakterze organizacyjnym należą przede wszystkim: koordynowanie pracy członków i komisji rady pedagogicznej, pozyskiwanie nauczycieli do współpracy - przewodniczenie zebraniom plenarnym, kierowanie obradami rady - planowanie terminów i zwoływanie zebrań plenarnych, - dokonywanie podziału zadań między członkami rady, czuwanie nad prawidłową i terminową realizacją zadań, uchwał i wniosków rady, - projektowanie i przedstawianie radzie do zatwierdzenia porządku dziennego zebrań plenarnych, - czuwanie nad rytmicznością i terminowością odbywania zebrań plenarnych, - dbałość o prowadzenie niezbędnej dokumentacji pracy rady. Zadania merytoryczne dyrektora szkoły są następujące: - kierowanie dyskusją podczas obrad plenarnych, inspirowanie nauczycieli do aktywnego w niej udziału, przekazywanie zadań, wymagań i ocen własnych oraz szczebla nadrzędnego, zagajanie i podsumowywanie obrad, ustosunkowywanie się do poglądów wyrażanych w dyskusji, trafne wyciąganie wniosków i wypowiadanie własnych poglądów, dbałość o podejmowanie optymalnych decyzji (uchwał i wniosków) na zebraniach - - tworzenie zwartego zespołu nauczycielskiego, więzi służbowych, funkcjonalnych i osobowych między pracownikami w toku różnych form pracy rady pedagogicznej. kształtowanie atmosfery życzliwej współpracy i pomocy wzajemnej, konstruktywne rozwiązywanie problemów interpersonalnych i międzygrupowych, rzeczowe przygotowywanie posiedzeń, wyjaśnianie członkom rady obowiązujących przepisów, kształtowanie u nauczycieli postaw innowacyjnych i woli ciągłego doskonalenia się, przezwyciężanie oporów wobec koniecznych zmian w szkole, przekazywanie opinii i uchwał rady pedagogicznej władzom edukacyjnym, zwłaszcza tych, które zostały przez dyrektora zawieszone. *Bycie menadżerem, czyli sekret kierowania ludźmi. Dlaczego właśnie menedżer? Przecież potocznie pojęcie to kojarzy się raczej z produkcją i handlem aniżeli z instytucją oświatową. Jeśli jednak przyjmiemy, że menedżerstwo to określony sposób administrowania, to można dowieść, iż również placówką szkolną powinien kierować właśnie menedżer. Tym bardziej, że dyrektor współczesnej polskiej szkoły działa w warunkach gospodarki wolnorynkowej - ma spory zakres swobody finansowej, ale też i coraz mniej pieniędzy z budżetu państwa. Musi, więc umieć zdobywać dodatkowe środki finansowe i umiejętnie nimi gospodarować. Ponieważ menedżer to osoba zarządzająca przedsiębiorstwem lub instytucją, organizująca jej działalność kierownik-menedżer biorąc pod uwagę edukacyjny charakter placówki powinien być równocześnie pedagogiemwychowawcą. Biorąc pod uwagę problemy finansowe dzisiejszych szkół współczesny kierownik powinien posiadać odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności nie tylko pedagogicznych i psychologicznych, ale również z zakresu ekonomii i prawa, a także menedżerskiego zarządzania. Współczesny kierownik oświaty powinien być, więc pedagogiem - menedżerem, czyli nowoczesnym organizatorem i administratorem placówki oświatowej, zdolnym nie tylko do samodzielnego i twórczego, niekonwencjonalnego rozwiązywania problemów pedagogicznych, administracyjnych i ekonomicznych, ale także do projektowania własnych, oryginalnych koncepcji doskonalących. W literaturze można znaleźć różne klasyfikacje umiejętności kierowniczych. Proponujemy przyjęcie klasyfikacji opracowanej przez Roberta L. Katza, który umiejętności kierownicze podzielił na techniczne, społeczne i koncepcyjne. Umiejętności techniczne to zdolność posługiwania się narzędziami, metodami i technologią w określonej specjalności, które są potrzebne do sprawnego organizowania działalności pedagogicznej, a także administracyjnej i gospodarczej szkoły.. Dyrektor placówki oświatowej powinien między innymi umieć: - opracować plan pracy szkoły, zorganizować pracę rady pedagogicznej - zorganizować pracę działów pozapedagogicznych (administracyjnych i gospodarczych), - korzystać z komputera, - prowadzić niezbędną dokumentację szkolną, sprawować bieżący nadzór pedagogiczny i administracyjny, - znać zasady rachunkowości szkolnej. Umiejętności społeczne to zdolność współpracowania z innymi ludźmi, rozumienia ich potrzeb i dążeń oraz motywowania zarówno pojedynczych osób, jak i grup. Umiejętności koncepcyjne to umysłowa zdolność koordynacji oraz integrowania wszystkich interesów i kierunków działalności organizacji w taki sposób, aby sprzyjało to bieżącej i perspektywicznej działalności placówki. Opanowanie przez dyrektora określonych umiejętności natury technicznej jednak nie wystarczy. Aby zarządzanie szkołą miało charakter menedżerski, jej dyrektor musi opanować niezbędne, przejawiające się przede wszystkim w interakcjach z pracownikami szkoły, rodzicami, przedstawicielami lokalnego środowiska, a także, w mniejszym jednak stopniu, z uczniami umiejętności społeczne. W związku z tym dyrektor-menedżer powinien umieć: - kierować zespołem pracowników - traktować indywidualnie poszczególnych pracowników, - kształtować atmosferę stymulującą innowacyjne postawy nauczycieli - współpracować z rodzicami - współdziałać z władzami oświatowymi i samorządowymi - nawiązywać kontakty i współpracę z lokalnym środowiskiem Istotną funkcją zarządzania, która wymaga od menadżera umiejętności interpersonalnych jest kierowanie. Kierowanie odbywa się poprzez komunikowanie, motywowanie i przywództwo. To proces, „dzięki, któremu menadżer wysyła i otrzymuje informacje. Musi mieć charakter interpersonalny. W komunikowaniu powinny być wykorzystywane wszystkie kanały przekazu i otrzymywania informacji. Należy dążyć do tego, aby proces komunikowania nie został zakłócony. Proces komunikowania jest niepełny, gdy nie występuje w nim sprzężenie zwrotne.” Jedną z cech menadżerów jest przywództwo wyrażające się w osobistej umiejętności ludzi do przekonywania i wywierania wpływu na innych. Z badań wynika, że najlepsze efekty w kierowaniu uzyskują menadżerowie, którzy łączą ze sobą dwa style przywództwa: jeden jest skoncentrowany na pracy lub zadaniu, drugi natomiast na pracownikach. Rola przywódcza jest najważniejsza, ale i najtrudniejsza do realizacji, ponieważ najsilniej jest związana z osobowością dyrektora. Wyraża się ona między innymi w reprezentowaniu szkoły na zewnątrz i wewnątrz, w prowadzeniu różnego rodzaju uroczystości i spotkań. Dyrektor powinien mieć na uwadze sposób i styl wypowiedzi, odpowiednie przedstawianie funkcji i interesów szkoły, dążenie do obiektywizacji zdarzeń. Jest odpowiedzialny za dobór pracowników oraz za efektywność ich pracy. Dyrektor szkoły-menadżer zatwierdza plan pracy pod względem jego celowości, kontroli, realizacji, ma również wpływ na rozparcelowanie określonych środków z przyznanego budżetu. Jego istotą pracy jest to, że przedstawione role są zintegrowane nie tylko przez osobę menadżera, ale i funkcje zarządzania. Funkcje te wywierają wzajemny wpływ na siebie, nie da się ich odizolować. Niewłaściwa realizacja jednej z nich może obniżyć skuteczność działania. Jednak zadaniem dyrektora jest rozpoznanie, która funkcja jest najbardziej skuteczna, a którą trzeba zlecić innym osobom. Dyrektor zarządzając szkołą musi zdawać sobie sprawę i brać pod uwagę fakt, iż działalność szkoły jest skierowana na określone cele i zadania, że wyniki pracy dyrektora zależą od rezultatów pracy innych członków zespołu. Jego działalność prowadzona jest w organizacji, w której wyraźnie i dobitnie określone są idee jej członków. Bardzo ważny jest efekt pracy szkoły, ale ważniejszy jest jego osiągania. Dyrektor szkoły musi mieć na uwadze fakt, iż realizowane usługi szkolne są także wyrazem zainteresowania lokalnej społeczności. To z kolei jest warunkiem i konsekwencją demokracji i wolności, przygotowania do przyszłego, dorosłego życia. * Jakie są oczekiwania wobec dyrektora szkoły? Wymagania wobec dyrektora szkoły układane są przez rodziców i środowisko lokalne. Wymagania te zaostrzają się ze względu na fakt, iż w coraz większym stopniu muszą dofinansowywać utrzymanie szkół. Natomiast państwo uchwalając ustawę o systemie oświaty oraz ustawę o nauczycielu ustala, że „dyrektor szkoły sprawuje opiekę nad dziećmi i młodzieżą uczącą się w szkole i jest odpowiedzialny za poziom dydaktyczny i wychowawczy szkoły, musi respektować demokrację wewnętrzną w kierowaniu szkołą i stwarzać warunki ich pracy (w miarę możliwości) – „Karta nauczyciela”. 4Państwo „stworzyło” zadania dyrektorskie stanowiące jednocześnie treść wymagań państwa wobec dyrektora szkoły. Dyrektor musi orientować się w przepisach dotyczących nadzoru pedagogicznego, oceny pracy nauczyciela, zatrudniania i zwalniania, w prawie finansowym, podatkowym itd. Organ, który łoży środki na funkcjonowanie szkoły wymaga od dyrektora oszczędzania tych środków a jednocześnie ich pomnażania. Środowisko lokalne, rodzice uczniów pragną widzieć w osobie dyrektora działacza społecznego oraz menadżera. Musi on umieć pomagać w przekształcaniu środowiska lokalnego, zmieniać ekologiczne postawy uczniów.Natomiast nauczyciele i pracownicy szkoły przede wszystkim oczekują dobrej atmosfery w pracy, wysokich premii i nagród, wysokich ocen w swojej zawodowej pracy. Dyrektor ma obowiązek zapewnić Organom Szkoły pełne możliwości swobodnego działania i podejmowania decyzji w granicach swoich kompetencji. Dyrektor szkoły na podstawie art. 39 ustawy o systemie oświaty w szczególności: • kieruje działalnością szkoły i reprezentuje ją na zewnątrz • sprawuje opiekę nad uczniem, oraz stwarza warunki harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działanie prozdrowotne • jest odpowiedzialny za dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły, • realizuje zadania zgodnie z uchwałami rady pedagogicznej, podjętymi w ramach ich kompetencji stanowiących, oraz zarządzeniami organów nadzorujących szkołę, • tworzy warunki do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów i wychowanków, • dba o zapewnienie w miarę możliwości odpowiednich warunków organizacyjnych do realizacji zadań dydaktycznych i opiekuńczo – wychowawczych, • sprawuje nadzór pedagogiczny • dysponuje środkami określonymi w planie finansowym i ponosi odpowiedzialność za ich prawidłowe wykorzystanie, a także organizuje administracyjną, finansową i gospodarczą obsługę szkoły, • wykonuje inne zadania wynikające z przepisów szczególnych, • współdziała ze szkołami wyższymi, oraz zakładami kształcenia nauczycieli w organizacji praktyk pedagogicznych, • w drodze decyzji może skreślić ucznia z listy uczniów w przypadkach określonych w statucie szkoły. Skreślenie następuje na podstawie uchwały rady pedagogicznej, po zasięgnięciu opinii samorządu uczniowskiego, • dyrektor jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole nauczycieli i pracowników nie będących nauczycielami, • decyduje w sprawach zatrudniania i zwalniania nauczycieli, oraz innych pracowników szkoły, • decyduje w sprawach przyznawania nagród, oraz wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym pracownikom szkoły, • występuje z wnioskami, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli, oraz pozostałych pracowników szkoły, • w wykonywaniu swoich zadań współpracuje z radą pedagogiczną, rodzicami i samorządem uczniowskim • dyrektor jest przewodniczącym Rady Pedagogicznej, • nie rzadziej niż 2 razy w roku szkolnym przedstawia Radzie Pedagogicznej ogólne wnioski wynikające ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego, oraz informuje o działalności szkoły, • wstrzymuje wykonywanie uchwał Rady Pedagogicznej niezgodnych z przepisami prawa, • wyraża zgodę na podjęcie działalności na terenie szkoły przez stowarzyszenia i organizacje, których celem statutowym jest działalność wychowawcza wśród młodzieży, • dyrektor może w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę, zmienić lub wprowadzić nowe profile kształcenia młodzieży, • powołuje i odwołuje wicedyrektorów i osoby z innych stanowisk kierowniczych w szkole W pełni kompetentny Dyrektor szkoły salezjańskiej jest samodzielny i twórczy w podejmowaniu decyzji dotyczących wykorzystania zasobów: ludzkich, kapitałowych, rzeczowych i za te decyzje ponosi pełną odpowiedzialność. Kompetentny Dyrektor stwarza warunki oraz inspiruje do twórczego poszukiwania nowych form i metod działalności dydaktyczno-wychowawczej oraz organizacyjnej. Efektywne spełnianie tego rodzaju funkcji jest możliwe pod warunkiem opanowania przez Dyrektora umiejętności technicznych, społecznych i koncepcyjnych. Umiejętności techniczne wynikają również z mocy prawa i są potrzebne do sprawnego organizowania działalności pedagogicznej, administracyjnej i gospodarczej szkoły, Dyrektor dzisiejszej szkoły posiada też umiejętności konieczne, by sprostać współczesnym wymaganiom i należą do nich umiejętność: - profesjonalnego posługiwania się prawem, zwłaszcza oświatowym - prowadzenia działalności gospodarczej przede wszystkim w celu zwiększenia zasobów finansowych szkoły - promowania swojej szkoły i jej osiągnięć szczególnie w warunkach konkurencyjności - właściwej prezentacji własnej osoby Umiejętności społeczne przejawiające się przede wszystkim w interakcjach z pracownikami szkoły, rodzicami, przedstawicielami środowiska lokalnego a w szkole salezjańskiej również z uczniami. W związku z tym Dyrektor powinien umieć: - kierować zespołem pracowników i tworzyć atmosferę sprzyjającą emocjonalnemu wiązaniu się nauczycieli i innych pracowników ze szkołą, z którą się identyfikują, - traktować indywidualnie poszczególnych pracowników - kształtować atmosferę stymulującą postawy nauczycieli tak, aby mieli oni motywację do twórczych poszukiwań pedagogicznych, - współpracować z rodzicami, - współdziałać z władzami oświatowymi i samorządowymi - nawiązywać kontakty i współpracę z lokalnym środowiskiem. Umiejętności koncepcyjne związane z umiejętnością: - diagnozowania funkcjonowania szkoły, - tworzenia i realizowania własnej koncepcji bieżącej działalności szkoły, - tworzenia perspektywicznej wizji rozwoju szkoły. Kompetentny Dyrektor powinien określić koncepcję pracy szkoły, gdyż bez przyjęcia określonych ideałów, wartości uniwersalnych i reguł życia nie będzie możliwa jakościowa szkoła. Kompetentny Dyrektor dobiera sobie kompetentnych współpracowników i współpracuje z nimi tak, aby Jego szkoła była: autonomiczna, budująca, ciekawa, dbająca, etyczna, fachowa, gospodarna, humanitarna, interesująca, jednocząca, komplementarna, ludzka, łagodząca, mądra, nagradzająca, obiektywna, patriotyczna, resocjalizująca, służąca, środowiskowa, twórcza, upodmiotowiona, wychowująca, zdrowa, życzliwa. Najważniejszym zadaniem każdego Dyrektora Szkoły jest właściwe zorganizowanie pracy w szkole. Dyrektor powinien odpowiednio przydzielić obowiązki nauczycielom, zorganizować pracę pozostałych pracowników szkoły, a następnie stale nadzorować funkcjonowanie placówki. DYREKTOR POLSKIEJ SZKOŁY wobec europejskich kompetencji nauczycieli. Wstąpienie Polski do UE w 2004r. Przyniosło szereg pozytywnych konsekwencji dla polskiego systemu oświatowego. Wiążą się one z dodatkowymi funduszami na rozwój polskich szkół, ze zwiększoną mobilnością nauczycieli i uczniów, rozszerzeniem udziału w ogólnoeuropejskich przedsięwzięciach edukacyjnych. Kompetentny Dyrektor Szkoły Salezjańskiej posiada kompetencje kluczowe odpowiadające potrzebom całej społeczności, potrzebom uczniów i ich rodziców, pracownikom pedagogicznym i niepedagogicznym szkoły. Potrafi - współpracować w zespole, - posługiwać się nowoczesnymi środkami informacji i komunikacji, - rozwiązywać problemy, - korzystać z różnych źródeł informacji, - słuchać i korzystać z poglądów innych ludzi, - porozumiewać się w kilku językach Wiadomo, że ,, Szkoła jest tyle warta, ile wart jest nauczyciel”. To nauczyciel jest kluczem do właściwego funkcjonowania systemu edukacyjnego i szkolnego, od jego kwalifikacji, motywacji i cech osobowościowych, a więc szeroko pojętych kompetencji zależą w dużym stopniu efekty wychowania i kształcenia. Podstawą organizacji, funkcjonowania współczesnej, nowoczesnej, efektywnej i przyjaznej szkoły są niewątpliwie wysokiej jakości kompetencje Dyrektora, Jego Wicedyrektorów i kadry pedagogicznej. To Dyrektor pełni nadzór pedagogiczny i to Dyrektor wpływa na rozwój niezbędnych kompetencji swoich pracowników. Sam Dyrektor powinien posiadać umiejętności i kompetencje potrzebne do ukierunkowania i wspierania swoich nauczycieli. Od poziomu kompetencji Dyrektora zależy kształtowanie tych kompetencji w nauczycielach i w końcowym efekcie w młodych ludziach. Szczególną rolę w kreowaniu zmian w edukacji i jej reformowaniu odgrywają międzynarodowe raporty oświatowe. W świetle tych raportów dokonano charakterystyki procesu kształcenia i wychowania w szkole i przedstawiono obszar kompetencji nauczyciela współczesnej szkoły. KOMPETENCJE NAUCZYCIELA NA MIARĘ XXI WIEKU Bardzo ważne dla nauczyciela są kompetencje zawodowe, psychopedagogiczne, a przede wszystkim umiejętność nawiązywania kontaktu. Często słyszy się od kuratorów, że nauczyciele posiadają kwalifikacje przedmiotowe, natomiast zupełnie nie są zorientowani w komunikacji interpersonalnej. Kompletnie brakuje im sztuki kontaktowania się, nie są do tego zaprawieni. Na zachodzie Europy, w USA kładzie się wielki nacisk właśnie na kontaktowość. Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej Nauczyciel Szkół Salezjańskich posiada kompetencje nauczyciela w UE, a są to kompetencje : 1/związane z procesem uczenia się, nauczania, czyli nauczyciel Szkoły Salezjańskiej posiada m.in.umiejętności: pracy w wielokulturowej i zróżnicowanej społecznie klasie, stwarzania dogodnych warunków do uczenia się poprzez - właściwą organizację procesu uczenia się, - uczynienie ze swoich uczniów badaczy, - tworzenie programów nauczania, ich modyfikowanie, - wdrażanie innowacji pedagogicznych - stałe podnoszenie kwalifikacji, doskonalenie umiejętności pedagogicznych i metodycznych, - stałe usprawnianie swojej pracy, ewaluację i konstruktywną samoocenę - działanie w organizacjach wspierających funkcjonowanie szkoły - doskonalenie warsztatu pracy włączania technologii informacyjno-komunikacyjnej do codziennego funkcjonowania uczniów pracy w zespole bezpośrednio zaangażowanym w uczenie się tej samej grupy uczniów, współpracy przy tworzeniu programów nauczania, organizacji procesu kształcenia i oceniania, współpracy z osobami ze środowiska lokalnego i z rodzicami, dostrzegania i rozwiązywania problemów, stałego poszerzania swojej wiedzy i doskonalenia swoich umiejętności 2/ kompetencje związane z również z kształtowaniem postaw uczniowskich, nauczyciel szkoły salezjańskiej powinien posiadać umiejętność: wykształcenia w uczniach postaw w tym obywatelskiej i społecznej, promowania takiego rozwoju kompetencji uczniowskich, które pozwolą im, jako pełnoprawnym obywatelom danego państwa, z sukcesem funkcjonować w społeczeństwie wiedzy, co obejmuje: - motywację do nauki, nie tylko formalnej objętej obowiązkiem szkolnym - nauczenie się uczenia, - krytyczne przetwarzanie informacji, - posługiwanie się komputerem i korzystanie z wszelkich urządzeń cyfrowych, - twórczość i innowacyjność, - kreatywność i przedsiębiorczość, - współpracę z innymi, - łatwość komunikacji, prezentacji swoich poglądów, - umiejętność poruszania się w kulturze wizualnej umiejętność łączenia kształtowania wymaganych kompetencji z nauczaniem/uczeniem się danego przedmiotu. Jak widać współczesny nauczyciel szkoły salezjańskiej nie jest traktowany przede wszystkim jako ,,przedmiotowiec”, ma być ekspertem w zakresie nauczanego przedmiotu. Jednak jego rolą jest w pierwszym rzędzie przygotowanie młodych ludzi: - do uczenia się przez całe życie, - ciągłego zdobywania nowej wiedzy i umiejętności, - do samodzielnego korzystania z zasobów informacyjnych, - zdolności współpracy z innymi, - rozwiązywania problemów Klasyfikacje kompetencji nauczycielskich są różnorodne. Zdaniem W.Strykowskiego kompetencje nauczycielskie można podzielić na trzy grupy: 1/ merytoryczne- dotyczące treści nauczanego przedmiotu, 2/ dydaktyczno-metodyczne- koncentrujące się na warsztacie pracy nauczyciela i ucznia, 3/ wychowawcze- dotyczące różnych sposobów oddziaływania na uczniów. Poszczególne kompetencje nauczycielskie niezbędne do wykonywania założonych w toku kształcenia, dokształcania i doskonalenia funkcji można ująć jako: A/ kompetencje prakseologiczne, wyrażające się skutecznością nauczyciela w planowaniu, organizowaniu, kontroli i ocenie procesów edukacyjnych, B/ kompetencje komunikacyjne, wyrażające się w skuteczności zachowań językowych w sytuacjach edukacyjnych, C/ kompetencje współdziałania, manifestujące się skutecznością zachowań prospołecznych i sprawnością działań integracyjnych, D/ kompetencje kreatywne, objawiające się w innowacyjności i niestandardowości działań nauczycielskich, E/ kompetencje informatyczne, uwidaczniające się w sprawnym korzystaniu z nowoczesnych źródeł informacji, F/ kompetencje moralne, wyrażające się w zdolności do pogłębiania refleksji moralnej przy ocenie dowolnego czynu. S.Dylak w swoich licznych opracowaniach odwołuje się do licznych pozycji literatury zagranicznej i podaje trzy grupy kompetencji nauczycielskich: 1/ kompetencje bazowe, pozwalające nauczycielowi na porozumienie się z dziećmi i współpracownikami, 2/ kompetencje konieczne, bez których nauczyciel nie mógłby pracować konstruktywnie; należ do nich kompetencje interpretacyjne, autokreacyjne oraz realizacyjne, 3/ kompetencje pożądane, które mogą lecz nie muszą znajdować się w profilu zawodowym danego nauczyciela; należą do nich zainteresowania i umiejętności związane ze sportem, sztuką, ... Komisja Europejska zaproponowała wspólne zasady tworzące ramy zawodu nauczycielskiego, w których określono wymagane wykształcenie oraz wymagane predyspozycje nauczycieli. Główne wspólne europejskie zasady opisują zawód nauczyciela jako: zawód wymagający wyższego wykształcenia / nauczyciele muszą posiadać wiedzę merytoryczną z zakresu swego przedmiotu, umiejętności pedagogiczne, metodologiczne, powinni posiadać umiejętności i kompetencje potrzebne do ukierunkowania i wspierania swoich uczniów,.../. zawód osadzony w kontekście uczenia się przez całe życie / rozwój zawodowy nauczyciela powinien trwać przez całe jego życie zawodowe i powinien być wspierany przez dyrektora i systemy doskonalenia, nauczyciele powinni umieć wspierać proces, w którym młodzi ludzie i dorośli uczący się stają się bardziej autonomiczni w uczeniu się przez całe życie/, zawód mobilny/ mobilność powinna być centralnym komponentem programów edukacji nauczycieli, dlatego powinno się zachęcać nauczycieli, aby wyjeżdżali do innych państw europejskich w celu rozwoju zawodowego, czy nawiązywali współpracę ze szkołami państw UE/, zawód oparty na partnerstwie / instytucje kształcące nauczycieli powinny współpracować ze szkołami, przemysłem i instytucjami umożliwiającymi odbywanie praktyk, powinno się zachęcać nauczycieli, by angażowali się w aktualne badania naukowe, żeby dotrzymać kroku rozwijającemu się społeczeństwu/ W projekcie rekomendacji Komisji Europejskiej opisano również nauczyciela przyjmującego 3 kluczowe punkty odniesienia dla tego zawodu, wobec: wiedzy, innego człowieka i społeczeństwa. Nauczyciele powinni umieć: - pracować z wiedzą, nowymi technologiami i informacją, - pracować z innymi ludźmi, - pracować w społeczeństwie i dla społeczeństwa. Dyrektorzy zdają sobie sprawę, że są Dyrektorami szkół europejskich, że ich uczniowie trafią do wspólnoty europejskiej, na wspólny europejski rynek. Dyrektorzy szkół mogą wspierać ,,europejskie kompetencje” , czyli europejską tożsamość, wiedzę, wielokulturowość, kompetencje językowe, profesjonalizm, obywatelstwo i europejskie miary jakości. Mają bowiem do dyspozycji plany rozwoju szkoły, plany rozwoju nauczycieli, WDN, nadzór pedagogiczny i inne. Kompetentny Dyrektor stworzy nowoczesną, efektywną i przyjazną szkołę, jeśli będzie zatrudniał nauczycieli o wysokich kompetencjach.. Na tle przedstawionych kierunków rozwoju współczesnej edukacji i wynikających z nich wymogów najczęściej w polskiej szkole uwzględniamy obszary kompetencyjne współczesnego nauczyciela takie, jak: kompetencje merytoryczne, psychologiczno-pedagogiczne, diagnostyczne - związane z poznawaniem uczniów i ich środowiska, dydaktyczno-metodyczne, komunikacyjne, medialne i techniczne, kompetencje związane z kontrolą i oceną osiągnięć uczniów oraz jakościowym pomiarem pracy szkoły, kompetencje dotyczące projektowania i oceny programów oraz podręczników szkolnych oraz kompetencje nazwane autoedukacyjnymi związane z rozwojem zawodowym. Niektóre z tych obszarów są w salezjańskiej szkole szczególnie ważne- są to kompetencje dotyczące diagnozy ucznia i jego środowiska i organizacyjno-kierownicze w pracy z uczniami. Zakończenie Instytucja, jaką jest szkoła działa w środowisku, utrzymuje kontakty z przedstawicielami innych instytucji, z osobami, które mają poważanie i znaczenie w środowisku pedagogicznym szkoły. Szkoła powinna stwarzać warunki indywidualnego rozwoju ucznia oraz nauczycieli. Jakim więc człowiekiem powinien być dyrektor, aby sprostać tym założeniom? Podsumowując nasze rozważania- dyrektora powinny cechować wysokie kompetencje intelektualne połączone z umiejętnościami technicznymi, organizacyjnymi. Powinien zainteresować się ludźmi, spełniać rolę opiekuna i społecznika. To człowiek posiadający umiejętność rozpoznawania, rozwiązywania problemów i konfliktów, to człowiek zarządzający wiedzą i ludźmi, wspomagający rozwój innych, pomagający w stawaniu się obywatelem i kreujący Europejczyków. Bibliografia 1. Bogrowicz Jerzy: Edukacja w perspektywie wejścia do Unii Europejskiej. Studia Włocławskie, Włocławek 1999r. 2. Gawrecki Lechoslaw: Menadżer w szkole. Wydawnictwo eMPi2 Mariana Pietraszewskiego s.c, Poznań 1996. 3. Komorowski Tadeusz, Pielachowski Józef i: Dyrektor szkoły w roli pracodawcy. Wydawnictwo eMPi2 Mariana Pietraszewskiego s.c, Poznań 1997. 4. Koźmiński A., Zawiślak A:Wstęp do teorii organizacyjnych. PWN Warszawa 1996. 5. Kunowski Stanisław: Podstawy współczesnej pedagogiki. Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1993r. 6. Nowak Marian: Podstawy pedagogiki ogólnej. Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1999r. 7. Pilch Tadeusz: Rozważania wokół etyki zawodu nauczyciela- wychowawcy. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 3/1995. Steward D.: Praktyka zarządzania. PWN Warszawa, 1997.
