Teologia Starego Testamentu

advertisement
Teologia Starego Testamentu Kompendium Dr Ingrid Faro, Brno, wiosna 2015 Spis treści
A. Wstęp do teologii Starego Testamentu
1. Definicja teologii i teologii Starego Testamentu……………....…...........................…...7
2. Sposoby zajmowania się teologią Starego Testamentu ….......................…………….10
3. Materiały w teologii …………………………………..........................................……..14
Autorytet i spójność Pisma
Kanon
4. Perspektywa w zajmowaniu się teologią Starego Testamentu...............................…..16
Stary Testament i chrześcijanin
Czytanie Prawa
Czytanie proroczego przesłania
5. Przegląd Starego Testamentu ………………………...........................……………….20
Plan, cel i wydarzenia
Wstęp do głównych tematów
B.
Podejście tematyczne: główne tematy teologiczne w Starym Testamencie
6. Bóg ………………………………............................…………………………………....23
Stwórca, Monoteizm, imiona Boga i PANA
Bóg-Duch-Słowo
Obecność: ogród, Boże objawienia, przybytek, świątynia, Emmanuel
7. Stworzenie………………….........................…………………………………………....26
Stworzenie przez Boże Słowo i Mądrość
Stworzenie jako Boża świątynia
Stworzenie jako kolebka ludzkości
8. Człowiek ……………………………………………….............................……………..26
Obraz Boga
Tożsamość, cel i odpowiedzialność
Grzech, zniekształcenie obrazu Boga: przyczyna i konsekwencje
9. Odkupienie ………………….............................………………………………………..29
Wybranie: błogosławieni, by być błogosławieństwem (Noe, Abraham-Izrael,
Mojżesz, Dawid, Jezus, Kościół):
Przymierze i relacja: Boże przymierza (Noe, Abraham-Izrael, Mojżesz, Dawid,
Jezus, Kościół)
Ofiara i przebłaganie: zawsze z łaski przez wiarę
Pojednanie: cel odkupienia
Nowe Stworzenie: uwieńczenie odkupienia
C.
Historia podejścia odkupieńczego: misja Boga w Starym Testamencie
10. 1 Mojżeszowa: od stworzenia do patriarchów………………...................………….33
Kluczowe tematy: biblijna historia odkupienia zaczyna się od stworzenia i
człowieka jako obrazu i przedstawiciela Boga
Główne tematy teologiczne: monoteizm, stworzenie, Abraham, przymierze, ziemia
11. Od 2 do 5 Mojżeszowej: niewolnictwo i eksodus na pustynię.......................……..35
Kluczowe zagadnienia: Poznanie PANA, Eksodus jako wydarzenie odkupieńcze,
Oddanie się przymierzu i odnowienie go, Boża świętość i konsekwencje dla
Jego narodu, pustynia jako test, przybytek jako Boża obecność (ze słupem
ognia i przykrywającym obłokiem), kapłaństwo i reprezentowanie
Główna tematyka teologiczna: Kim jest PAN (obrońca, zaopatrzyciel, święty,
jedyny Bóg), Boża obecność i ludzka reprezentacja (obraz i wstawiennik),
odwrócenie grzechu (wiara, ofiara, posłuszeństwo) i odkupienie
12. Od Jozuego do Sędziów: Ziemia obiecana i sędziowie ....................……………….35
Kluczowe zagadnienia: Boża wierność w wypełnieniu Jego obietnic przymierza,
podbój ziemi, posłuszeństwo i porażka, Boża sprawiedliwość i łaska, zadanie
Ducha Pańskiego
Główna tematyka teologiczna: przymierze i ziemia, Boża obecność (Boże
zaangażowanie w historię), konflikt między dobrem a złem (czynienie zła bądź
dobra w oczach Pana)
13. Księgi Samuela i Królewskie: Od monarchii do wygnania ……………........……..36
Kluczowe zagadnienia: Boże panowanie, ludzkie panowanie/królestwo (dobre i
złe), uwielbienie PANA kontra uwielbienie Baala (i innych bożków),
Błogosławieństwa przymierza (przez pokutę i odnowienie) i przekleństwa
(osąd i wygnanie z ziemi)
Główna tematyka teologiczna: przymierze (Arka Przymierza i przymierze
Dawidowe), królestwo, Boża obecność, charyzmatyczne przywództwo,
pierwotne i klasyczne proroctwo
14. Więksi i mniejsi prorocy: historia oczami proroków ………...............…………….36
Izajasz
Kluczowe zagadnienia: Jedynie PAN jest Bogiem, Boża wiarygodność, Boża
suwerenność w osądzie i uwolnieniu
Główna tematyka teologiczna: Święty Izraela, sługa Pana ,odkupiciel,
eschatologia
Jeremiasz
Kluczowe zagadnienia: prawo w sercu, Bóg jako garncarz, wygnanie
Główna tematyka teologiczna: Boża obecność, Boża prawość i sprawiedliwość,
nowe przymierze, fałszywi prorocy
Ezechiel: spojrzenie na historię z Bożym okiem
Kluczowe zagadnienia: Boże panowanie nad narodami, Boski sąd i ludzka
odpowiedzialność, wygnanie, przywrócenie Nowego Izraela pod Dawidowym
królem
Główna tematyka teologiczna: „Syn Człowieczy”, ludzka odpowiedzialność,
apokalipsa i eschatologia
Prorocy mniejsi: echa i wizje tamtego dnia
Kluczowe zagadnienia: Boża wierność i sprawiedliwość, społeczna
sprawiedliwość (prawość, sprawiedliwość i szalom), sąd nad Izraelem i
wszystkimi narodami (wszystkie narody odpowiadają przed Bogiem), resztka
będzie zbawiona, odnowienie Izraela, wylanie Ducha, Dzień PAŃSKI
Główna tematyka teologiczna: przymierze, sprawiedliwość, wiara, prawość,
odkupienie i odnowienie
15. Psalmy i Księgi mądrościowe: życie i przemyślenia dotyczące wiary…………..….37
Psalmy
Kluczowe zagadnienia: błogosławieństwo wierności Tory, królewskie
panowanie Boga, chwalenie i uwielbianie Boga, stworzenie objawiające Boga
Główna tematyka teologiczna: Dawidowe Królestwo, Królestwo Boże,
stworzenie, uwielbienie, ostateczne zwycięstwo Boga nad złem
Job
Kluczowe zagadnienia: cierpienie i suwerenność, Bojaźń Pańska i mądrość,
sprawiedliwość i dobroć Boża
Główna tematyka teologiczna: stworzenie, problem zła
Księga Przypowieści Salomona, Rut, Pieśń nad Pieśniami, Księga Kaznodziei
Salomona, Treny
Kluczowe zagadnienia: mądrość, miłość i wierność przymierza, doskonała
osoba, marność, praktyczna teologia
Główna tematyka teologiczna: bojaźń Pańska, zaufanie Panu, kochanie Pana,
wszystkie pozostałe dążenia inne niż wierność przymierzu są marnością
Księgi Estery, Daniela, Ezdrasza, Nehemiasza
Kluczowe zagadnienia: Bóg działa w historii nawet jeśli wydaje się, że się
ukrył, końce i nowe początki, kryzys przywództwa, duchowe upoważnienie,
praktyczna i duchowa mądrość
Główna tematyka teologiczna: wygnanie i powrót, nadchodzące Królestwo
Księga Kronik “Niech wyruszą!”
Kluczowe zagadnienia: scentralizowanie uwielbienia świątynnego, rola
kapłanów i proroków w królestwie, ocena królów
Główna tematyka teologiczna: uwielbienie, wierność, wygnanie i powrót
D.
Podejście światopoglądu: jak żyć w upadłym świecie
16. Boża misja wśród ludzi: konflikt między dobrem a złem ……….....……………...40
Teodycea: teologiczny i fizjologiczny problem zła
Cel: stworzenie ramy w celu stawienia czoła, oceny i odpowiedzi na zło, ból i
cierpienie
Teologia biblijna, poczynając od 1Mojżeszowej, oferuje (przynajmniej) 4 główne
zasady
17. Zasada działania – konsekwencji......................................................………………...40
Biblijna metaforyka - nasienie
Zasada: każde działanie ma swoje konsekwencje, chyba że jest interwencja, by
zmienić jego rezultat
Bóg wbudował część naturalnego prawa w stworzenie
18. Zasada autorytetu i odpowiedzialność...............................................……………...40
Biblijna metaforyka: obraz i podobieństwo Boga
Zasada: ludzkości został dany autorytet i odpowiedzialność, by podtrzymywać
Boże panowanie we wszystkich dziedzinach życia na tym świecie
Dany przez Boga, oszukany i poddany Szatanowi obraz i wybór pozostają,
przywrócony przez Chrystusa, dostępny przez bycie przemienionym na obraz
Chrystusa
Najważniejszy klucz do zwalczania zła
19. Zasada naturalnego prawa i złych mocy............................................……………….41
Biblijna metaforyka: potwór morski (1 Moj 1:21) i wąż (1 Moj 3:1)
Zasada: niektóre rzeczy są częścią naturalnego prawa – są dobre, ale mogą
szkodzić, inne są częścią ciemnych mocy duchowych i złych zamiarów
Odpowiedź na zagrożenie ze strony naturalnego prawa, klęski żywiołowej,
„dzikich” zwierząt lub innych czynników środowiskowych
Odpowiedź na zagrożenie wychodzące poza naturalne prawo, rozpoznaj źródło
stojące za złem przychodzącym przez ludzkie bądź duchowe istoty
20. Zasada miłosierdzia i łaski…...............................…………………………………….42
Biblijna metaforyka: okrycie (kutonet), przymierze i znak
Zasada ta przewyższa pozostałe trzy: Bóg okazuje miłosierdzie temu kto pokutuje,
a łaskę temu, ktory jest wierny
Od 1 Moj 3 poprzez całe Pismo zasada ta jest fundamentalna dla Bożej woli i
charakteru, by przynieść zbawienie, odkupienie i pojednanie
21. Jak zatem powinniśmy żyć: przywrócenie obrazu Boga.............................………...42
E.
Podejście mesjanistyczne
22. Most do NT ……………...................................……………………………………….43
Stary Testament jest „Pismem Świętym” w Nowym Testamencie
23. Jezus: Pan i Mesjasz ….…………………….………………………………………...44
1 Moj 1-3 i Jezus
W 1 Mojżeszowej „widziany” w Noem, Abrahamie, Judzie
Przepowiedziany przez Balaama
Eksodus i Jezus
Zwiastowany w królestwie Dawidowym
Mesjasz w prorokach IX I VIII wieku
Mesjasz w Izajaszu (prorok VIII wieku)
Mesjasz w Jeremiaszu i Ezechielu (prorokach VII wieku)
Mesjasz w Danielu (prorok VI wieku)
Mesjasz w Zachariaszu i Malachiaszu
24. Wypełnienie Starego Przymierza w Nowym Przymierzu ……...........……………..45
Przymierze Abrahamowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – osobisty lub
rodzinny wymiar przymierza
Przymierze Mojżeszowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – narodowy
wymiar przymierza
Przymierze Dawidowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – dynastia,
monarchia
25. Przyszła nadzieja……………………………………………………………………...47
Cienie i cykle: najlepszy z możliwych światów dopiero nastąpi
Izajasz i koniec smutku i konfliktu
Daniel i nadchodzące królestwo
F.
Wnioski………………………………………………………………………………47
Osobista refleksja studenta: napisz o tym, czego się nauczyłeś, a co było dla ciebie istotne w
tym tygodniu. A. Wstęp do teologii Starego Testamentu
1. Definicja teologii i teologii Starego Testamentu
Anzelm z Canterbury zdefiniował teologię w swoim słynnym motto „wiara
poszukująca zrozumienia” (fides quaerens intellectum) co „oznacza coś jakby aktywne
kochanie Boga poszukujące głębszej wiedzy o Bogu”1 Dla tych, którzy kochają Pana
jest to prawdziwy cel w teologii i studiowaniu Biblii jako Bożego Słowa.
!
o
Czym jest teologia? (pierwsza strona tego compendium jest zmodyfikowaną
wersją Kompendium Andersa Gerdmara z kursu teologia Nowego Testamentu,
jesień 2014)2
Teologia oznacza ‘wiedza o Bogu’, theos, logos
o Jako świecka dziedzina akademicka, teologia jest systematycznym studium myśli
np. Starego Testamentu lub pewnego tekstu czy też autora
o Dla nas teologia jest wiedzą o Bogu
" Teologia to nie tylko wiedza o tym, co ktoś inny powiedział na temat Boga
– nawet jeśli jest to interesujące
" to1) wiedza o Bogu i 2) znanie Boga
!
Jednakże wierzymy, że poznajemy Boga głównie przez Biblię – i nigdy w opozycji do
Biblii
o Bóg dał nam biblijną ramę dla naszej relacji z nim po to, abyśmy 1) wiedzieli o
Nim i 2) znali Go (hebrajskie słowo jada, używane zarówno w znaczeniu ‘wiedza’
ale również np. intymna seksualna więź pomiędzy mężem i żoną, 1 Moj 4:1; Mat
1:25)
o W naukowej pracy egzegetycznej studiujemy to, co Biblia mówi o nim.
o Zatem teologia jest również ludzką intelektualną pracą:
" Formułujemy pytania ( Jaka jest nowotestamentowa teologia chrztu?
Krzyża? itp.);
" Dokonujemy egzegetycznych poszukiwań (np. studiowanie słowa,
analizowanie pokrewnych tematów, studium tła historycznego) w
poszukiwaniu odpowiedzi na te pytania
" Systematyzujemy i nawet jeśli chcemy pozwolić autorom Starego
Testamentu pokierować naszym sposobem systematyzowania, i tak nasze
umysły i tradycje mają wpływ na ten system.
o “Pracowanie ze Słowem Pana”(Dz 6:3) miało miejsce od pierwszego dnia
Kościoła, a ty, który jesteś powołany do służby musisz stać się pracownikiem
Słowa (2Tym 2:15).
o Przykład pracownika w “teologii Starego Testamentu”: Paweł ciężko studiował.
Zwoje i teksty, które musiał znać pochodziły z żydowskiej Biblii – naszego
1 ”Saint Anselm,” Stanford Encyclopedia of Philosophy, revised Sept 25, 2007. Accessed Feb 2, 2015.
http://plato.stanford.edu/entries/anselm/#FaiSeeUndChaPurAnsThePro 2 Wyciąg z „Kompendium teologii Nowego Testamentu” Andersa Gerdmara, Brno, jesień 2014. Starego Testamentu (2 Tym 3:16, Dz 26:24), studiowanie było jego stylem
życia (2 Tym 4:13), jednocześnie dbał on o bliską relację z Bogiem!
o Jest więc powiązanie między studiowaniem Biblii a życiem w Duchu
o Zauważ, że prawdziwa egzegeza tekstu nie jest zaprzeczeniem intymnego
poznania Boga przez Ducha Świętego.
!
Czym w takim razie jest biblijna teologia, teologia Starego Testamentu, teologia Nowego
Testamentu i żydowska biblijna teologia?
o Chociaż my, jako chrześcijanie, dzielimy Biblię na teologię Nowego Testamentu i
teologię Starego Testamentu musimy pamiętać, że Biblia jest jedną, pełną i
połączoną księgą
o Biblijna teologia zajmuje się całą Biblią jako jednym dokumentem, w którym Bóg
objawił się nam
o Jaka jest różnica pomiędzy biblijną teologią, teologią Nowego Testamentu a
teologią Starego Testamentu?
o Teologia biblijna systematyzuje cały materiał biblijny w jeden
system
o Teologia Nowego Testamentu systematyzuje teologie autorów
Nowego Testamentu indywidualnie i zbiorowo. Teologia Nowego
Testamentu próbuje dostrzec to co ‘nowe’ w objawieniu o Bogu, to
co często było tajemnicą albo cieniem w Starym Testamencie (Ef
3:8-11; Hbr 8:4), zostało napisane by nas pouczyć i dać nam
nadzieję (Rz 15:4; 1 Kor 10:6-11).
!
‘Nowe’ nie oznacza, że nie było tam od zawsze, ale że
zostało objawione (apo-kaluptô)
o Teologia Starego Testamentu systematyzuje zagadnienia Starego
Testamentu (lub różne zbiory tekstów wewnątrz Starego
Testamentu) w jedną całość
o Jaka jest różnica między teologią biblijną a teologią systematyczną?
" Johan Gabler po raz pierwszy oddzielił teologię biblijną od
dogmatycznej w 1787 roku. Zapoczątkował również podział pomiędzy
zagadnieniami historyczno-humanistycznymi a teologicznouniwersalnymi.
Dla Gablera, doktryny o Bogu, grzechu i zbawieniu są
zagadnieniami teologiczno-uniwersalnymi i powinny być one
oddzielone od zagadnień historycznych bądź ich powiązań z
nowoczesnymi wydarzeniami. Oddziela to w zasadzie świat
akademicki od Kościoła (my nie będziemy ich rozdzielać podczas
tego kursu!)
Stworzyło to również podział pomiędzy Starym a Nowym
Testamentem, zaliczając ST do historycznych studiów, a NT do
zagadnień teologicznych. Podział ten został pogłębiony przez
zorientowane na historię badanie krytyki źródłowej, szczególnie
przypisywane Juliusowi Wellhausenowi pod koniec XIX wieku
kontynuowane w wieku XX i nawet do dziś.
System ten „okradł” część Biblii z jej autorytatywnego statusu:
jeśli jakiś fragment Pisma określono „tylko” jako historyczny i
mniej ważny, mniej autorytatywny i bardziej kwestionowany niż
inne części, kanon Pisma był podzielony i Boska natura Słowa
Bożego osłabiona
Teologia systematyczna gromadzi informacje ze studiów biblijnych,
historii kościoła i dogmatów, ale obejmuje również horyzont, z
którego tworzymy teologię. Celem nadrzędnym jest tu odnalezienie
głównych zasad wiary. Dogmatyka, etyka i filozofia religii uważane
są za poddyscypliny teologii systematycznej
Teologia biblijna koncentruje się na szczegółowej egzegezie
fragmentów, które przyczyniają się do całkowitej interpretacji ksiąg
i autorów tekstów biblijnych z kanonu i odkrycia objawienia
Bożego. Celem nadrzędnym jest odnalezienie głównych tematów i
kluczowych zagadnień w Bożej historii.
Teologia systematyczna jest bardziej dogmatyczno-opisową
kategoryzacją listy zagadnień. Teologia biblijna jest w swej naturze
bardziej historyczno-opisowa.
o Jaka jest różnica między teologią Starego Testamentu a teologią żydowską
(teologią Tanach)?
" Często z różnych powodów w teologii chrześcijańskiej utrzymywano, że
Nowy Testament jest ważniejszy niż Stary Testament, bądź też
traktowano Stary Testament jako zbędny w czytaniu i interpretacji
Nowego Testamentu, czasami tworząc anty-żydowskie interpretacje
zarówno Starego jak i NT.
" Marvin Sweeney stwierdza: „Z zasady judaizm oddany jest relacji z Bgiem, który zdefiniowany jest w Boskiej Torze podczas gdy
chrześcijaństwo oddane jest idei, że jego relacja z B-giem zdefiniowana
jest przez Jezusa Chrystusa.”3
" Niektóre różnice widoczne są w kolejności ksiąg w kanonie. Chociaż są
to te same księgi, porządek ksiąg w obu kanonach ma wpływ na
czytanie w żydowskich i chrześcijańskich społecznościach.
Żydowski kanon odzwierciedla żydowskie oddanie Torze jako
fundamentowi relacji z Bogiem. Wcześniejsi Prorocy (księgi
historyczne) zakłócają ideał tej boskiej relacji, nad którą Późniejsi
Prorocy lamentują, strofują i nawołują do powrotu, a także
przewidują ideał. Pisma próbują przywrócić ideał utożsamiony w
Torze, poczynając od psalmów, tworząc 5 ksiąg, które odwołują się
do Tory, a kończąc na księgach Kronik i powrocie do ziemi
obiecanej, „niech idą!” do ziemi.
Chrześcijański kanon odzwierciedla chrześcijańskie oddanie
przyjściu i powrotowi Jezusa Chrystusa, kończąc na Prorokach
Mniejszych, którzy ostrzegając, wypatrują „tego dnia” i Malachiaszu
3 Marvin A. Sweeney, Tanak: A Theological and CriticalIntroductionto the JewishBible. Minneapolish, MN:
Fortress, 2012. „wzejdzie słońce sprawiedliwości z uzdrowieniem na swoich
skrzydłach”.
Struktura Tanach wskazuje na cykliczny wzór idealnego życia,
zakłócenia życia i przywrócenia ideału.
Struktura Starego Testamentu historycznie i proroczo wskazuje
na objawienie Jezusa Chrystusa jako punkt kulminacyjny ludzkiej
historii. Sweeney zauważa, że:
o
Pięcioksiąg opisuje wczesną historię świata od momentu
stworzenia do patriarchów
o
Księgi historyczne opisują późniejszą historię Izraela od
wyjścia z Egiptu do Ziemi Obiecanej i wygnanie (od
Jozuego do Imperium Perskiego)
o
Księgi mądrościowe i poetyckie opisują „wieczną
teraźniejszość, w której zawarte są pytania o sens życia i
uwielbienie tego co boskie”
o
Prorocy mówią o ukaraniu Izraela za nieposłuszeństwo i
„oczekują czasu odkupienia”4
"
Tanach czytane jest przez Żydów w ujęciu żydowskich tradycji,
włączając w to pisma rabinistyczne, skupiając się na zdefiniowaniu ich
tożsamości jako unikalnego i świętego narodu
"
Chrześcijański Stary Testament czyta się zazwyczaj najpierw w
powiązaniu z Nowym Testamentem, skupiając się na dopasowaniu ST
do zagadnień NT (podejście teologii systematycznej albo podejście
historyczno-odkupieńcze), często nazywane chrystologiczną bądź też
teleologiczną perspektywą
o
Problem obdarcia NT z jego semickich korzeni
o
Problem czytania o Jezusie w NT z perspektywy greckorzymskiej a nie żydowskiej
" Co należy uwzględnić podczas czytania Starego Testamentu jako
Tanach?
2.
Sposoby zajmowania się teologią Starego Testamentu5
Co to jest teologia i jak ją rozumiemy? Czy biblijna teologia jest narzędziem dla
kościoła czy dla świata akademickiego, czy też dla obu tych światów? Jakie jest
podejście stojące za różnymi metodami?
4
Sweeney, ”The Task ofJewishBiblicalTheology,” location 790-791.
5
Obszerna część tej sekcji pochodzi z: Edward W. Klink III and Darian R. Lockett, Understanding Biblical
Theology: A Comparison of Theory and Practice (Grand Rapids, MI: Zondervan, 2012), ”Introduction.” !
Pięć głównych typów teologii biblijnej:
HISTORIA…………………………………………………………………..……………….….TEOLOGIA6 Opis Historia Opis Podejście Konstrukcja historyczny odkupienia światopoglądu kanoniczne teologiczna Zakorzenione w:
Podejściu historyczno-krytycznym
!
Podejściu literackim
Teoria i praktyka różnią się od siebie w tych 5 typach teologii biblijnej
o Typ 1: teologia biblijna jako opis historyczny
" Całkowicie historyczna i opisowa, bez zwracania uwagi na zastosowanie czy
odniesienie do wiary w dniu dzisiejszym czy chrześcijańskiej praktyki.
Podejście zainteresowane wyłącznie odkryciem i opisaniem tego, co oznaczał
tekst biblijny w oryginale i historycznym kontekście (lub też założenia i
konkluzje dotyczące prawdopodobnego oryginalnego kontekstu historycznego)
" Celem jest odszukanie i opisanie teologii, wierzeń i praktyk ludzi w „tamtych
czasach”, w obrębie ich czasu, języka i kultury. Podejście kanoniczne nie jest
częścią tej metody, nie jest nią też podejście literackie, które uważa Biblię za
jeden tekst. Stary Testament nie jest czytany w świetle Nowego ani na odwrót.
" Ten typ teologii może być stosowany tylko w ujęciu akademickim, bazując na
historycznej, archeologicznej i materialnej kulturze i studiach jako zadanie
egzegetyczne zakorzenione w języku biblijnym
" Do jego pozytywnych elementów zaliczamy:
James Barr, John Barton i wielu innych uważa ten typ jako pierwszy
krok, ale nie jedyny krok w procesie teologicznym – musimy wiedzieć
co dany tekst oznaczał zanim będziemy mogli właściwie stwierdzić co
on oznacza
Krister Stendahl postrzega zadanie kaznodziei jako umiejętność
przetłumaczenia najpierw społeczno-historycznego języka starożytnego
tekstu (praca wykonywana w świecie akademickim) na teraźniejszą
sytuację społeczną (praca dokonywana przez kościół, gdzie kaznodzieja
reprezentuje kościół)
" Problemy w tym podejściu:
Może być ono aroganckie – możemy być zbyt pewni siebie co do
umiejętności analizy myśli, intencji i światopoglądu starożytnych kultur
Możemy zaniedbać dużą część kanonu, zarówno żydowską jaki
chrześcijańską
Możemy “wczytać” w tekst dużo innej starożytnej literatury Bliskiego
Wschodu bądź też przy interpretacji położyć zbyt duży nacisk na
niebiblijne źródła i wczytać je w tekst biblijny
6
Klink and Lockett, Understanding Biblical Theology, Chart and descriptions from ”Introduction.” Stendahl krytykuje uczonych, którzy podkreślają podejście historycznoopisowe jako tych, którzy są subiektywnie przekonani, że są
obiektywnymi uczonymi dostrzegającymi tylko fakty
o Typ 2: Teologia biblijna jako historia odkupienia (odkupieńczo-historyczny)7
" Podejście to spogląda na historię, która przez Pismo objawia Boże cele w
kontynuowanym przez wieki procesie objawienia
" Teologia ta zainteresowana jest ogólnym teologicznym przesłaniem Biblii dla
kościoła i wymaga wrażliwości na literacki odbiór. Skupienie
chrystocentryczne. Wymaga podejścia do Biblii jako połączonej narracyjnej
całości
" Chociaż typ ten jest mocno historyczny, zakorzeniony jest w koncepcji
historii odkupienia w całym biblijnym kanonie. Podejście to jest linearnym,
chronologicznym rozwojem historii odkupienia w Biblii od jednej księgi do
kolejnej.
" Najważniejsze tematy w tym podejściu to: stworzenie, grzech, przymierze,
ziemia, królestwo, odkupienie i odnowienie obserwowane w tekstach
biblijnych
" Podobnie jak typ 1, jest to również zadanie naukowe, egzegetyczne, ale skupia
się na zastosowaniu w kościele. Kluczowe tematy postrzegane są jako wynik
Bożego „samo-objawienia” zmierzającego ku historii odkupienia
" Polega na indukcyjnej, egzegetycznej analizie fragmentów, która tworzy
większą syntezę kończącą się na teologii systematycznej
" Istnieją przynajmniej trzy różne „szkoły”
o Typ 3: teologia biblijna jako historia światopoglądu8
" Ta środkowa kategoria jest literacka i filozoficzna, poszukująca wielkiej
historii w tekście narracyjnym dla teologicznych zagadnień, które łączą oba
testamenty
" Głównym celem w tej metodzie jest poszukiwanie jedności w kształcie i
fabule Biblii. Analiza dokonywana jest na podstawie zarówno historycznych
jak i teologicznych elementów narracji w celu rozwinięcia kompleksowego,
biblijnego światopoglądu. Podejście to odwołuje się zarówno do świata
akademickiego jak i kościoła w jego metanarracyjnym podejściu
" Zamiast czytać Biblię jako jedną wielką rozwijającą się historię (tak jak to jest
w przedstawionym powyżej podejściu historyczno-odkupieńczym), podejście
to poszukuje całościowego połączenia Starego i Nowego Testamentu
" Umiejscawia fragmenty NT w kontekście historii światopoglądu pierwszych
chrześcijan i judaizmu drugiej świątyni
7W
podręczniku napisanym przez Klinka i Locketta, podejście to jest opisem D. A. Carsona, podobnym do
Geerhardusa Vosa i Rosnera
8W
podręczniku napisanym przez Klinka and Locketta, pierwsza metoda jest opisem N. T. Wrighta i niektórych
z jego zwolenników włącznie z Michaelem W. Goheenem i Christopherem J.H Wrightem " Niektórzy koncentrują się na literackiej spójności narracji biblijnej, podczas
gdy inni rekonstruują historyczny świat Biblii.
" Zachęca czytelników do „zrozumienia pojedynczych fragmentów Pisma w
świetle ich całościowej linii historycznej. Zamiast zaczynać od najmniejszych
kawałków narracji aż po większą całość (BT3) podejście to zaczyna od
większych fragmentów tekstu, przez które czytane są poszczególne części”9
o Typ 4: Biblijna teologia jako podejście kanoniczne10
" Próbuje połączyć podejścia historyczne i teologiczne. Zamiast patrzeć na
kanon Pism jako rozwijające się objawienie ze względu na jego kolejność,
postrzega kanon jako Pismo chrześcijańskie
o Chociaż termin “kanon” często używany jest zamiennie ze słowem
“Pismo”, niektórzy używają ich w innym znaczeniu
o Podejście to nie jest literackim czytaniem w poszukiwaniu struktury
fabuły całej Biblii, ale jest to czytanie teologiczne całej Biblii w
świetle wiary chrześcijańskiej.
" Typy 3 i 4 mogą się częściowo zazębiać, ponieważ podejście to również
rozważa zarówno historyczne jak i teologiczne elementy narracji. Jednakże w
tym podejściu nacisk kładziony jest na połączenie historycznego znaczenia
tekstu z dzisiejszym zastosowaniem w kościele.
" Miesza akademicki rygor tego, co tekst oznaczał “wtedy” z nowoczesną
kontekstualizacją. Wynikiem tego podejścia jest wielokanoniczna mieszanka z
identyfikacją i rozwinięciem teologicznego tematu lub motywu.
" Ważnym dla tej metody jest rozpoznanie tworzenia się kanonu w jego
ostateczną formę. Sam kanon staje się całościowym obrazem dla historycznej
i teologicznej interpretacji Biblii. Zarówno świat akademicki jak i kościół są
potrzebne w tym procesie tworzenia biblijnej teologii.
" Podejście to jest zarówno akademickie jak i skupione na praktycznym
zastosowaniu w społeczności wyznaniowej, kościele. Jest ono zatem opisowe
(historyczne) jak i normatywne (teologiczne), znaczy to, że powinno się je
zastosować w życiu, a nie tylko studiować.
o Typ 5: Teologia biblijna jako konstrukcja teologiczna11
" Jest to podejście normatywne dopasowane do postmodernistycznego sposobu
myślenia
" Brak zainteresowania i troski w kwestii okoliczności czy starożytnego
umiejscowienia tekstu biblijnego.
" Metoda ta koncentruje się głównie na zastosowaniu w kościele przez
wyznającą społeczność, poza światem akademickim.
9
Klink and Lockett, rozdz. 5, ”BiblicalTheology as Worldview-Story,” (location 1693 of 3853), kursywa jak w
oryginale.
10W
podręczniku Klinka i Locketta, pierwsza metoda jest opisem Brevarda Childsa. Childs używa terminu
„podejście kanoniczne”. James Sanders stworzył termin „krytycyzm kanoniczny”, inni w swoich teologicznych
podejściach sugerują „kanoniczną świadomość” z podkreśleniem wewnątrzbiblijnej egzegezy.
11
W podręczniku Klinka i Locketta, metoda ta jest opisem metody Francisa Watsona. " Trzy główne podejścia: podejście “objawieniowe”, w którym tekst jest
czytany dla odwiecznych prawd bez względu na oryginalny kontekst;
podejście „tekstowe” poszukuje symbolicznego świata Biblii jako ramy
pomagąjącej zrozumieć świat współczesny i podejście „funkcjonalne”
umieszcza interpretację tekstu w rękach współczesnej społeczności
wierzących – metoda „czytelnik-odpowiedź” – by nadać znaczenie tekstowi
" Problem dotyczący tego podejścia to subiektywność i otworzenie się na
indywidualne interpretacje, które mogą być dalekie od intencji autora czy
kontekstualnego celu tekstu
3.
Materiały w teologii
!
Autorytet i spójność Pisma
o Tekst biblijny sam w sobie, zarówno Stary jak i Nowy Testament jak i starożytne
źródła i tradycje świadczą o autorytecie Pisma i nieustannym respekcie dla Księgi
jako całkowitego dzieła powstałego pod wpływem Bożej inspiracji, oddzielonego
od pozostałych dzieł literackich.12
o Uznanie jednolitości tekstu biblijnego i Bożej inspiracji jako jego źródła jest
wymogiem w celu utworzenia prawdziwej chrześcijańskiej teologii biblijnej.
o Duża ilość używanych metod prowadzi do koncentracji na różnych rzeczach. Mimo
tego, o ile podchodzimy do Biblii jako zainspirowanego przez Boga, całościowego
tekstu, różnorodność metod tworzyć będzie mozaikę, która pomoże docenić
zastosowanie biblijnego tekstu w naszym osobistym życiu i na misjach.
!
Problemy dotyczące krytycyzmu historycznego i powody zastosowania literackiego
czytania
Czy Biblia jest jedną księgą czy “workiem na odpadki”?13
o Historyczno-krytyczna metoda doprowadziła do “hermeneutycznej
podejrzliwości” w stosunku do Biblii.
" Świat naukowy stwierdził, że Biblia, zwłaszcza Stary Testament, jest tylko
zbiorem wielu źródeł stworzonym na zasadzie „wytnij-wklej” przez Żydów z
ideologicznymi motywacjami dla ich własnych politycznych bądź religijnych
celów
" Ludzie stali się bardzo sceptyczni i cyniczni w stosunku do Biblii traktowanej
jako autorytatywne Boże Słowo
" Doprowadziło to wielu ludzi do błędnego pojęcia, że Stary Testament jest
pełen błędów i został poprzekręcany na przestrzeni wieków podczas
przepisywania, tak że nie możemy mieć zaufania do tego co zostało napisane.
" Ponadto przez dziesiątki lat idea Biblii jako kompletnego dzieła została
zatracona a ludzie zarówno w świecie akademickim jak i kościele ulegli
zwyczajowi czytania tekstu Pisma jakby to były oddzielne slogany, zbiór
12
See R. Beckwith, The Old Testament Canon of the New Testament Church (Grand Rapids, MI: Eerdmans,
1984.
Dempster, ”Chapter 1,” Dominion and Dynasty. 13
odrębnych pism i zapisane powiedzenia, które zaprzeczają sobie nawzajem,
tworząc zagmatwany, prawie nieczytelny bałagan, któremu brak spójnego
przesłania.
o W ciągu ostatnich dekad część świata akademickiego zaczęła patrzeć na
poszczególne księgi Biblii jako całość poprzez podejście literackie a także
postrzegać Biblię jako całość przez pryzmat podejścia kanonicznego
" Metody te dowiodły spójności ksiąg biblijnych i ich powiązania ze sobą
nawzajem, wskazując tym samym niektóre błędy w podejściu historycznokrytycznym
" Skutkowało to korektą metody historyczno-krytycznej
!
Literackie podejście do teologii biblijnej
o Lepiej pojęło duży obraz, Dramat Pisma.
o Przez analizowanie fabuły i tematyki możemy wyraźniej zobaczyć wielką
teologiczną narrację, powtórzoną i ponownie ujrzaną przez pryzmat teologicznych
tekstów
o Studia literackie w ostatnich dekadach pokazały przez różne metody, że pomimo
rozpoznania różnych źródeł, które były użyte podczas pisania i tworzenia Starego
Testamentu, istnieje wyraźny związek, spójna historia i konsekwentne przesłanie.
Wielka historia i główne tematy mistrzowsko wplecione są w różne księgi Biblii.
o Powiązane wzorce stworzenia – odwrotu – odnowienia, buntu – wygnania –
powrotu i grzechu – pokuty – odkupienia powtarzają się w całym Piśmie.
Przeplatanie się biblijnych tekstów i współgranie obrazów i historii tworzą wielką
historię misji Boga od pierwszego do ostatniego rozdziału: dramat odkupienia.
!
Kanon
o Będziemy korzystać z żydowskiej struktury hebrajskiej Biblii, tak jak w książce
"Dominion and Dynasty” (Panowanie i dynastia). Zgodnie z tym co zauważył
Rendtorff, chrześcijanie rzadko czytają Stary Testament według ostatecznego
żydowskiego porządku, pomimo tego, że był to porządek według, którego czytał
Jezus i wczesny Kościół.14
o Brevard Childs pisze, że „Historia wiary została w dużej mierze zachowana w
historycznej sekwencji (od 1 Mojżeszowej do Ezdrasza) wraz z rozmaitymi
komentarzami (psalmy, prorocy, księgi mądrościowe)”15
o Chrześcijański układ podkreśla eschatologię, a żydowski koncentruje się na etyce i
powrocie do Ziemi (odnowionej żydowskiej społeczności)
o Porządek od wcześniejszych proroków (księgi historyczne) po których następują
późniejsi prorocy (Prorocy Więksi i Mniejsi) buduje perspektywę, w której
wydarzenia historyczne są „dziełem Bożego Słowa w historii”16
14Dempster,
Dominion and Dynasty, 38
15B.
Childs, Biblical Theology of the Old and New Testaments: Theological Reflection on the Christian Bible.
Minneapolis, MN: Fortess, 1992, 97), as quoted in Dempster, 39. 16
Dempster, 42. 4.
Perspektywa w zajmowaniu się teologią Starego Testamentu
!
Prawo w Starym Testamencie a chrześcijanin
o Znaczenie słowa “prawo”
" Hebrajskie słowo torah(‫)תוֹרה‬, najprawdopodobniej pochodzi od korzenia
słowa yarah(‫„ )ירה‬znaczącego pokazywanie palcem albo ręką, wskazywanie
drogi, wskazywanie trasy” (HALOT); instrukcja
" Greckie słowo nomos używane jest jako tłumaczenie hebrajskiego słowa
torah i oznaczające „prawo”. Według wiodącego greckiego leksykonu
(BDAG) „Najważniejsze znaczenie odnosi się do tego, co jest uważane za
standard albo ogólnie uznawane zasady zachowania społecznego zwłaszcza
nakazywane przez tradycję...system postępowania...”
" W zachodniej kulturze słowo “prawo” rozumie się jako “ujednolicone normy
prawne”
" Istnieje wiele użyć zarówno w ST jak i NT jako: cały kanon ST, Pięcioksiąg,
dekalog, język prawniczy (patrz np. 1 Moj 26:5, 2 Moj 12:49, Przyp 1:8, Mt
7:12, J 8:5)
o Historyczne zastosowania “prawa” w protestantyzmie
" Według Lutra były DWA ZASTOSOWANIA PRAWA (tzn. 10 przykazań –
nie chciał on przenosić prawa do chrześcijańskiego życia. Był podejrzliwy w
stosunku do „teologii zasługiwania”
Pierwsze zastosowanie prawa – moralne – przekonuje grzeszników albo
potępia niewierzących
Drugie zastosowanie prawa – cel cywilny – powstrzymuje bezbożnych
" Kalwin nie zgadzał się z Lutrem – wierzył, że były TRZY
ZASTOSOWANIA PRAWA
Trzecie zastosowanie prawa – moralne – prawo jest przewodnikiem w
Bożym sposobie życia – potrzebujemy prawa, zwłaszcza 10 przykazań,
by udzieliło nam wskazówek jak mamy żyć
" Luter uważał, że Stary Testament nie jest już wiążący dla chrześcijan
W luterańskim katechizmie 10 przykazań znajduje się w pierwszej
części – przekonanie o grzechu
W katechizmie Kościoła Reformowanego (Katechizmie Heidelberskim)
znajduje się wśród zasad pobożnego życia
" Obydwoje dostrzegali prawo rytualne, albo ceremonialne jako ogólnie
niedotyczące chrześcijan
" Stereotypy i niebezpieczeństwa w obu ekstremach – Luter kontra tradycja
reformacyjna – istnieją powody na trochę różne sposoby praktycznego życia
widoczne w obu tradycjach. Każde ekstremum jest niebezpieczne:
!
Niebezpieczeństwo w tradycji reformowanej to podążanie w kierunku
legalizmu
!
Niebezpieczeństwo w tradycji Lutra to podążanie w kierunku
antynomianizmu (wolność od etyki)
" LEGALIZM <--------------------------------------------------# Antynomianizm
(Mogę robić co chcę)
o “Problem dotyczący tradycyjnych podejść, które w znaczny sposób nie
dostrzegają ciągłości pomiędzy prawem a łaską i uczynkami a wiarą, sprawia, że
trudno odpowiedzieć na pytanie dlaczego w ogóle Bóg dał Żydom prawo...”17
" “…nie ma takiego miejsca ani w Starym ani w Nowym Testamencie gdzie te
rzeczy byłyby rozróżnione i wyciągnięte takie wnioski...istotnie, musimy
zmienić nasze myślenie z „ograniczenia” albo „zasięgu”zastosowania
prawa na „poziom” lub „rodzaj” zastosowania. Nie chodzi o to ile prawa
powinno się stosować, ale jak je stosować.”18
o Stosunek chrześcijanina do Starego Testamentu – trzy główne punkty:
" Przymierze dostarcza kontekstu dla prawa, a nie odwrotnie. Całkowite
relacyjne oddanie przymierzu stanowi kontekst dla zobowiązań w relacji.
Dlatego też zastosowanie starotestamentowego prawa poza kontekstem
odkupieńczego przymierza w Biblii nie działa.
" Starotestestamentowe prawo nigdy nie było stworzone by funkcjonować
poza odkupieńczą relacją z Bogiem przymierza, w której jest osadzone.
Przymierze, które przyszło przez Mojżesza jest naturalnym
przedłużeniem przymierza Abrahamowego i wnosi obietnice i
zobowiązania tego przymierza w przyszłość Izraela jako narodu. Jako
dzieci Abrahama przez wiarę w Chrystusa, który doskonale wypełnił
prawo, wypełniamy Prawo w takim samym znaczeniu i w taki sam sposób
jak Abraham – przez wiarę. Ale niesie to również ze sobą obietnice i
zobowiązania dla nas jako naśladowców Chrystusa.
Zgodnie z powyższym, absolutnie żadna część starotestamentowego
prawa nie „przeminęła” do dziś. „ani jedna jota, ani jedna kreska nie przeminie z zakonu” (Mt 5:18b)
" Dwa największe przykazania, które odzwierciedlają całe prawo: Mt 22:3639; Łk 10:25-28; ponieważ miłość jest wypełnieniem prawa (Rz 13:8-10;
Gal 5:14; Jk 2:8)
o Trzy właściwe ZASTOSOWANIA prawa według Pisma NT (prawo jest dobre jeśli
się go używa “zgodnie z prawem”):
17
A. Kuruvilla, Privilege the Test: A Theological Hermeneutic for Preaching, Chicago: Moody, 2013, 155.
18
Richard E. Averbeck, “The Whole Law as Ethical: The Unity of the Law and Its Ethical Significance in the
New Testament, in the Church, and in Society,” presented at ETS, in the Biblical Law Group, Nov 14, 2001, 2021. Pierwsze zastosowanie prawa – regulacja narodu izraelskiego (Żydów) –
Dz 15 – prawo było istotną częścią pierwotnego Bożego zamiaru w
regulowaniu jego relacji z Izraelem jako narodem. Nie odnosi się ono do
Kościoła w ten sposób – nie może ono być używane by regulować życie
Kościoła w taki sposób w jaki regulowało ono narodem żydowskim.
Patrz Dz 15:5 (zauważ co to oznaczało w świetle 21:20-21, 23-24) w
odróżnieniu od 15:19-21 ( porównaj z 21:25).
Drugie zastosowanie prawa – 1 Tym 1:9 – prawo jest dla przestępców i
buntowników (nie po to by przekonywać wierzących): prawo było
efektywne w pokazywaniu ludziom, że są grzesznikami. To jest dobra
rzecz, a nie zła! To jeden ze sposobów w jaki prawo wciąż jest „dobre”
(patrz, np. Rz 3:19-20; 7:7 itp.) – prowadzi do pokuty
Trzecie zastosowanie starotestamentowego prawa – prawo wciąż jest
użyteczne jako przewodnik w chrześcijańskim życiu (1 Tym 1:5) –
pozytywny punkt w 1 Tym (Luteranie nie wierzą w trzecie zastosowanie
prawa).
o Ostatecznie, według Pawła, celem nauczania Bożego Słowa – włączając w to
starotestamentowe prawo jest „jest miłość płynąca z czystego serca i z dobrego
sumienia, i z wiary nieobłudnej” (1Tym 1:5) – porównaj z dwoma największymi
przykazaniami Jezusa (Mt 22:34-40) a także tym co pisze Paweł w Rz 13:8-10,
Gal 5:13-14, 22-23 (szczególnie werset 23b; porównaj też z Jk 2:8). To jest ten
pozytywny punkt w 1 Tym 1:3-11!
Zatem starotestamentowe prawo było i nadal dzisiaj jest „dobre” (Rz
7:12-14 – „Tak więc zakon jest święty i przykazanie jest święte i
sprawiedliwe, i dobre. (…) Wiemy bowiem, że zakon jest duchowy...” )
– nigdy nie powinniśmy iść na kompromis jeśli chodzi o tę zasadę!
Tak naprawdę jest ono nie tylko “dobre”, „ale jest również użyteczne dla
chrześcijan”: „...od dzieciństwa znasz Pisma święte, które cię mogą
obdarzyć mądrością ku zbawieniu przez wiarę w Jezusa Chrystusa. Całe
Pismo przez Boga jest natchnione i pożyteczne do nauki, do wykrywania
błędów, do poprawy, do wychowywania w sprawiedliwości, aby
człowiek Boży był doskonały, do wszelkiego dobrego dzieła
przygotowany.” (2 Tym 3:15-17).
Ma to bezpośrednio zastosowanie dzisiaj w życiu chrześcijanina, w
Nowym Przymierzu „napisanym na sercu”, tak że żyjemy nim z miejsca
przemienionego „serca” ( albo „ducha”) i dlatego uzewnętrzniamy je w
sposobie naszego życia (Jer 31:31-34, Rz 8:4, 6, 2 Kor 3:3, 6-8).
Bóg posłał swojego własnego Syna by wyeliminować grzech jako
problem (Rz 8:1 i 3b) „aby słuszne żądania zakonu wykonały się na nas,
którzy nie według ciała postępujemy, lecz według Ducha”(Rz 8:4).
!
Czytanie proroczego przesłania
o Zawsze zawiera ostrzeżenie:
" “A chociaż Pan ostrzegał Izraela i Judę przez wszystkich swoich proroków,
przez wszystkich jasnowidzów, mówiąc: Zawróćcie ze swoich błędnych
dróg i przestrzegajcie moich przykazań i ustaw zgodnie z całym zakonem,
jaki nadałem waszym ojcom i przekazałem wam przez moje sługi,
proroków,” 2 Królewska 17:131
o Po którym jest osąd i/lub obietnica
o
Celem jest zawsze osobiste i/lub zbiorowe zbawienie lub wyzwolenie
o Kluczowe cechy literackie
" Co zawiera proroctwo jako gatunek literacki:
Przepowiednię (co się stanie jeśli)
Wypowiadanie (ogłaszanie teraźniejszej sytuacji i Bożego osądu co do
niej)
Wizje
Wezwanie do pokuty
Część przesłania dotycząca życia proroka
Powód – ogłoszenie – wstawiennictwo pomiędzy Bogiem a ludzkością
o Najczęstsza struktura:i
" Określone wydarzenie, czas, miejsce i/lub ludzie
•
„Widzenie Izajasza, syna Amosa, dotyczące Judy i Jeruzalemu
w czasach królów judzkich” (1:1)
" Wyrażenie wprowadzające lub prorocze nawoływanie rozpoczynające
pewną część, np. „słuchaj teraz”, „tak mówi Pan”, „potem doszło mnie
słowo Pana...”
•
“Słuchajcie, niebiosa, i uważnie przysłuchuj się, ziemio! Gdyż
oto Pan mówi” (Iz 1:2)
" Argument
•
„Wół zna swego właściciela, a osioł żłób swego pana, lecz
Izrael nie ma rozeznania, mój lud niczego nie rozumie.” (Iz
1:3).
" Wezwanie
•
“Nie składajcie już ofiary daremnej (...) Obmyjcie się (...)
Uczcie się dobrze czynić (...) Chodźcie więc, a będziemy się
prawować.” (Iz 1:13-18)
" Zakończenie – skutkująca groźba lub obietnica, „dlatego też”, „w takim
razie”
•
“Lecz jeżeli będziecie się wzbraniać i trwać w uporze, miecz
was pożre...” (Iz 1:20)
" Znacznik części tekstu: kolejne wyrażenie wprowadzające lub zmiana
wydarzenia, czasu, miejsca i/lub ludzi
Dyskusja w grupach* W jaki sposób ST ma zastosowanie w chrześcijańskim życiu?
Prezentacja wniosków z pracy w grupach
*Dyskusje w grupach:
Każdego popołudnia studenci dzielą się na 5-10 osobowe grupy by przedyskutować i
odpowiedzieć na pytanie dnia (nie musicie się wszyscy zgadzać). Jedna osoba z grupy robi
notatki. Reprezentant grupy przedstawi wnioski przed całą klasą. Cała klasa spróbuje
sformułować kilka głównych punktów i praktyczne zastosowanie.
5.
Przegląd Starego Testamentu: wydarzenia (fabuła) i główne tematy
!
Plan, cel i wydarzenia
o Fabuła zawiera fakty o: ludziach, miejscach, datach i wydarzeniach
o Prawdziwym kluczem jest zrozumienie Boga i jego planu, “fabuły” (czy
kontynuacji wydarzeń) w Biblii
" Fabuła – “konkretne i celowe ułożenie wydarzeń w tekście od początku do
końca”19
o Stary Testament kładzie fundament pod Nowy. Każda strona NT zawiera
odnośniki do ST
o Naszym głównym celem, naszym ostatecznym zadaniem w studiowaniu ST jest
lepsze poznanie Boga, nie tylko faktów o Bogu, ale poznanie Go w osobistej,
znaczącej relacji. Lepsze poznanie Boga powinno wpłynąć na to kim jesteśmy,
jako osoby stworzone na Jego obraz, na to jak myślimy i działamy – jako Boże
dzieci i Jego przedstawiciele i na to jak traktujemy innych – jako wartościowych
i godnych ludzi i sposób w jaki troszczymy się o Boże stworzenie.
" ST to Boża historia, w której Bóg objawia samego siebie ludzkości
" Boża historia zaczyna się od stworzenia
" Od początku Bożym planem jest objawienie nam samego siebie
!
Wstęp do głównych tematów
o Stworzenie jest pierwszym głównym tematem, którego Bóg używa, by uczyć o
sobie i o nas
o Cel ludzkości to kolejny ważny temat wprowadzony w historii stworzenia
o Jednakże grzech człowieka zerwał relację i został on wypędzony z Bożej
obecności. Pozostała część Biblii opowiada o Bożej inicjatywie przywrócenia
zerwanej więzi
o Temat eksodusu i wygnania szybko staje się ważnym tematem w Bożej historii
odkupienia. Relacja między Bogiem a Izraelem zostaje wielokrotnie zakłócona
przez ludzki grzech jakim jest uwielbienie innych bogów po to, by uwolnili ludzi
od ich problemów.
o Boża obecność jest innym ważnym tematem w historii odkupienia. Bóg był
obecny na ziemi od momentu stworzenia, w Ogrodzie i nigdy stamtąd nie
wyszedł.
Dempster, Dominion and Dynasty, 45. 19
" Pismo przepowiada czas kiedy relacja i obecność będzie ustanowiona na
jeszcze głębszym poziomie w nowym stworzeniu gdy powróci Chrystus
o Innym ważnym tematem w relacji z Bogiem i historii odkupienia jest
Przymierze
" Słowo “testament” ( z łaciny) = przymierze (w hebr. brit)
" Za pomocą przymierza Bóg objawia samego siebie i poświęca się planowi,
który dotyczy ludzkości
" Hesed = miłość przymierza
" W historii Bożej relacji z ludzkością Bóg zawarł kilka przymierzy:
Przymierze z Noem i stworzeniem
Przymierze z Abrahamem i jego potomstwem
Przymierze z Mojżeszem – naród i ziemia obiecana
Przymierze z Dawidem – dotyczące tego, że wywodzić się będą od
niego królowie a na końcu król, który będzie miał wieczne królestwo
Przymierze przez Jezusa Chrystusa – nowe przymierze w Jego krwi
" Aby doświadczyć Bożej obecności i Jego przymierza, musimy zaakceptować
autorytet jego słowa, które objawione jest przede wszystkim w Biblii
!
Jak czytać i studiować Stary Testament
o Ponieważ ST zawiera objawienie Boga, który objawia sam siebie, musimy
podejść do tekstu szukając przesłania zamierzonego przez Boga. Przede
wszystkim musimy uważać, aby nie manipulować tekstem dla własnych celów,
ani nie podporządkować intencji Biblii temu, co sami myślimy jako czytelnicy.
By właściwie zinterpretować tekst musimy określić gatunek literacki tekstu,
zamierzonych odbiorców i ich sytuację historyczną i określić intencję
autora/edytora
o Najpierw w modlitwie – jako Słowo Boże
o Odłóż na bok swoje własne założenia
" Niech Biblia mówi sama za siebie – słuchaj co autor zamierzał przekazać –
jakie jest przesłanie
" Rozpoznaj odgórne założenia, które możesz mieć albo słyszałeś i chciej
odłożyć je na bok „słuchając” tekstu
" Oceń słuszność swoich założeń
" Poddaj swoje założenia Pismu
o Interpretacja konkretnego czytanego tekstu
" Określ gatunek literacki (opowiadanie, pieśń, poezja, prawo, lamentacje,
itd.)
" Odszukaj informacje o zamierzonych czytelnikach i okoliczności, w których
tekst powstał
" Określ cel autora
o Zastosowanie Starego Testamentu
" Unikaj “poprawianych tekstów”, przykładów, typologii czy “słowa na dziś”
" Pamiętaj o tym jak interpretacja związana jest z resztą Biblii (“podejście
kanoniczne”)
" Zastosowanie jest powiązane z interpretacją
" “Jakie mam pytania?”
" “Czego mogę się nauczyć z tego czego uczy tekst?”
! O Bogu
! O sobie
! O innych i świecie
B. Podejście tematyczne: główne tematy teologiczne w Starym Testamencie
Temat to „pojęcie, które jest częścią systemu wartości danej historii”20
6.
Bóg
Credo Apostolskie ( z ok. 140 roku), najstarsze credo Kościoła, które zachowało „regułę
wiary” przekazaną od pierwszych apostołów. „Wierzę w Boga, Ojca Wszechmogącego,
stworzyciela nieba i ziemi...” (i potwierdza Trójcę).
Credo Nicejskie (325 n.e.) zaczyna się od słów: „Wierzę w Boga, Ojca
Wszechmogącego, stworzyciela nieba i ziemi i wszystkich rzeczy widzialnych i
niewidzialnych...” (i potwierdza Trójcę).
!
Stwórca, Monoteizm
o Judaizm był pierwszą znaną wiarą uznającą, że jest tylko jeden Bóg. Shema z
5Mojżeszowej 6:4 mówi, że nasz PAN jest Bogiem, jest unikalnym Bogiem.
Nie ma mocy, źródła, bożka, który mógłby się z nim równać, nie ma nikogo jak
PAN Bóg.
" Inni bogowie opisani są jako bezwartościowi (Jer 2:5, 11; 10:8, 14:22), nie
są oni bogami (Jer 2:11), a tylko ludzkim tworem (Iz 40:18-20; 44:9-20; Jer
2:26-28)
" Bóg jest stwórcą; Panem historii opowiedzianej i wypełnionej przez
proroctwo
“Ja jestem Bogiem i nie ma innego, jestem Bogiem i nie ma takiego
jak Ja. Ja od początku zwiastowałem to, co będzie, i z dawna to, co
jeszcze się nie stało.” (Iz 46:9-10)
o Biblia zaczyna się od Boga, Elohim, na początku
" Koncept Boga jako stworzyciela w przeciwieństwie do bożków –
porównanie biblijnego poglądu na stworzenie z innymi kulturami tamtych
czasów(Iz 40:12-26)
Egipt
Mezopotamia
Opis stworzenia z 1Mojżeszowej jest wyjątkowy w porównaniu z
innymi opisami stworzenia:
• Bóg mówi zarówno do, jak i przeciw panującym kulturom
• W odróżnieniu do kultur wokół Izraela, Bóg stworzenia nie mógł
być zmanipulowany magią czy rytuałami
• Tworzy porządek, nie chaos
• Brak innych mocy mogących rywalizować z Bogiem
• Wszystko co czyni jest dobre
o Niektóre z imion Boga w Starym Testamencie
" Elohim (1 Moj 1)
20
Robert Alter, Art of Biblical Narrative, 95. " El Shaddai (Bóg Wszechmogący; 1 Moj 35:11; 28:3; 35:11; 43;14; 48:3; 2
Moj 6:3)
" El Elyon (Bóg Najwyższy; 1 Moj 14:18-19)
" Yahweh ElohimEmet (PAN Bóg prawdy; Jer 10:10)
" El Gibor (Potężny Bóg; Iz 9:6)
" El ‘Olam (Bóg odwieczny; 1 Moj 21:33; Iz 40:28)
" El Qannah (Bóg zazdrosny 5 Moj 6:15 – nie będzie tolerował, żebyśmy
służyli innym Bogom oprócz Niego)
" Ojciec (Iz 9:6 – odwieczny Ojciec; Psalm 68:5)
" Adonai (Pan, Władca; Psalm 8:1)
" Melek, MelekOlam (1 Sam 8:7 – Izrael odrzucił Boga jako króla nad nimi;
Król Wszechświata; Jer 10:10)
" Jahwe Elohim (PAN Bóg; 1 Moj 2:4; 5 Moj 6:4-9)
" Jahwe (PAN, Bóg przymierza; 2 Moj 3:11-15)
-Nissi (PAN moim sztandarem; 2 Moj 17:15)
-Roi (Ten, który widzi/zaopatruje; 1 Moj 22:14; wcześniej Hagar na
pustyni poznała El Roi w 1 Moj 16:13, Boga, który mnie widzi)
-Ro‘iy (- mój pasterz; Psalm 23:1)
-Tzidkenu (-moja sprawiedliwość; Jer 23:6)
-Meqoddishchem (-który cię uświęca: 2 Moj 31:13; 3 Moj 20:8)
-Yireh (-ten, który widzi albo ten, który zaopatrzy; 1 Moj 22:14)
-Tsebaoth (Pan zastępów/wojsk/wojsk niebieskich: Iz 22:14; Zach 1:3;
Ag 2:9)
o Charakter Boga:
" Świętość: idea oddzielenia, “odmienność” (2 Moj 15:11; 3 Moj 10:3; 1
Sam 2:2; Iz 6:3; 8;13)
" Sprawiedliwość: właściwe zachowanie, szczególnie w kwestii relacji;
kojarzone z prawością
" Zazdrość: ponieważ Bóg jest Bogiem oczekuje od swoich ludzi wyłącznej
lojalności i oddania
!
Bóg-Duch-Słowo
o Wstępne zrozumienie Trójcy zaczyna się w 1 Moj 1:1-3
o Słowo również pojawia się w 1 Moj 1:1-3. Jan podchwytuje to zrozumienie we
wstępie do opisu swojej ewangelii (Jan 1:1-14)
" Rozmowa na temat Mesjasza i mostu do Nowego Testamentu w piątek
o Duch: ruah oznacza ducha, Ducha, oddech/tchnienie i wiatr
" Pierwszy odnośnik do ruahelohim pojawia się w 1 Moj 1:2. Działanie
Ducha jest działaniem Boga. Boża obecność kojarzona jest z Jego Duchem
(Ps 51:11; 143:10; Ag 2:4-5; Zach 4:6; Ez 37).
" Boży Duch daje Boże życie (1 Moj 2:7)
" Tylko Bóg jest “Bogiem duchów wszelkiego ciała” 4 Moj 16:22
Połączenie i kontrast między tchnieniem a prochem, duchem a ciałem:
ludzie wypełnieni są boskim tchnieniem. 1 Moj 6:3 w historii o
potopie może wskazywać, że „ludzie są utrzymywani przy życiu
poprzez Ducha Bożego, który jest w nich.” W historii potopu widzimy
podobne obrazy do Ogrodu Edenu – tam Duch Boga tchnął w Adama,
i stanowi on kontrast do prochu, z którego Adam powstał. Bóg dał
prochowi duchowe życie i boskie połączenie. To właśnie połączenie
tych dwóch rzeczy czyni nas unikalnymi ludźmi w przeciwieństwie do
innych stworzeń.
" W ST Duch “jest złożony na ludziach” (4 Moj 11:29), „zstępuje” na nich
(np, 4 Moj 24:2; Sdz 3:10; 1 Sam 10:6; 16:13), „przyodziewa” ich (Sdz
6:34), „spoczywa na” nich (Iz 11:2) i jest „włożony w” nich (1 Kr 19:7)
" Duch przychodzi również aby “wypełnić/ napełnić” w znaczeniu
uzupełnienia, pełni i spełnienia. Nie odnosi się to do początkowego
obdarowania czy jednorazowego wyposażenia, ale do stanu pełni,
wypełnienia, owocowania i uzupełnienia
" Działanie Ducha w ludziach: Duch jest dany w konkretnym celu:
Tłumaczenie snów: Józef był tym, „w którym był duch Boga” (1 Moj
41:38).
Obdarza szczególną mądrością i umiejętnościami: Besalel był
„napełniony Duchem Bożym” (2 Moj 31:3) – umiejętności w
budowaniu przybytku; 2 Moj 28:1-3 – język bycia wypełnionym
Duchem – przetłumaczone jako „wprawieni w rzemiośle”...”którzy
posiadają umiejętność”...są oni „napełnieni duchem mądrości” (52-53)
Wyposażeni w odwagę do bycia przywódcami: Jozue był tym, „w
którym był duch” (4 Moj 27:18) i „pełen ducha mądrości” (5 Moj
34:9); później Saul i Dawid
Proroctwo: Ezechiel prorokuje do wyschniętych kości w dolinie w Ez
37:4-6 „Oto Ja wprowadzę do was ożywcze tchnienie i ożyjecie (...) i
dam wam moje ożywcze tchnienie, i ożyjecie” (w angielskim
tłumaczeniu zamiast zwrotu „ożywcze tchnienie” występuje słowo
„duch” – przyp. tłum.)
Moc: Micheasz – „Lecz ja jestem pełen siły, ducha Pana, prawa i
mocy” (Mi 3:8) – do prorokowania, wypełnieni Duchem i mocą
Różnorodne dary: Daniel miał w sobie ducha (Dn 4:8, 9, 18; 5:11, 12,
14; 6:3) dla wiedzy, mądrości, snów i interpretacji
" Istnieje różnica między Micheaszem a Samsonem – są ci, w których cechy
i charakter Boga zostały wpisane w życie, tych, którzy są wypełnieni
Bożym Duchem, ale są również ci, którzy poddają się tylko tymczasowym
poruszeniom Ducha tylko po to, by wypełnić Bożą sprawiedliwość
pomimo braku charakteru w ich życiu (45)
!
Obecność: ogród, Boże objawienia, przybytek, świątynia, Emmanuel
7.
Stworzenie
! Stworzenie przez Boże Słowo i Mądrość (również Ps 33:6, 9; 148:5-6; Iz 55:11;
Przyp 8:22-31)
! Stworzenie jako Boża świątynia (Psalm 104)
o1 Mojżeszowa 1 to opis ziemi jako Bożej świątyni we wszechświecie,
przygotowanej na miejsce fizycznego przebywania Jego obecności21 Opis z
1Moj 1 odpowiada opisowi budowania przybytku w 2 Moj 35-40.22
oOgród jako miejsce najświętsze z ludźmi jako Bożymi królewskimi kapłanami:
poza 1 Moj 2:15 „użycie bd and šmrto opisujące pracę Adama w Ogrodzie
Eden sugeruje, że funkcjonował on tam jako nie tylko administrator
królestwa, ale również, na pewnym poziomie, jako królewski kapłan w
świątyni Jahwe w Edenie.”23
oPrzybytek i świątynia wypełnione obrazami stworzenia:
" Drzewa wyrzeźbione w ścianach i wplecione w wystrój
" Menora - świecznik w kształcie drzewa z 7 gałęziami i kwiatami
" Aniołowie wyhaftowani na zasłonach oddzielających Miejsce Święte od
Miejsca Najświętszego
" Złoto w ogrodzie w Chawila, które jest dobre i drogie kamienie, a także
wykorzystanie złota w Miejscu Najświętszym a drogich kamieni w
napierśniku kapłana najwyższego
" Aniołowie zakrywający wieko skrzyni
" Symbolizuje, że Bóg jest z nami; święte miejsce24(2 Moj 29:42-45)
! Stworzenie jako kolebka ludzkości (1 Moj 1:2 i 1 Moj 2)
! Stworzenie połączone z odkupieniem w Iz 40-55 – Bóg jako stwórca wskazuje na
swoją moc do wypełnienia obietnic przymierza, aby odkupić swój lud.
8.
Człowiek
!
Obraz Boga (1 Moj 1 and 2, Psalm 8)
21
Levenson, Creation and the Persistence of Evil, 86, "świątynia jako świat, tzn. uporządkowane,
wspierające i posłuszne środowisko i przedstawienie świata jako świątyni, tzn. miejsca, w którym
widoczne i niekwestionowane jest panowanie Boga, a jego świętość namacalna, niezagrożona i
wszechogarniająca"; podobnie w książce Raymonda C. Van Leeuwena, "Cosmos, Temple, House: Building
and Wisdom in Ancient Mesopotamia and Israel" in From the Foundations to the Crenellations: Essays on
Temple Building in the Ancient Near East and Hebrew Bible (ed. Mark J. Boda and Jamie Novotny; Münster:
Ugarit-Verlag, 2010), 399-421.
22
Mark J. Boda and Jamie Novotny, eds.,From the Foundations to the Crennellations: Essays on Temple
Building in the Ancient Near East and Hebrew Bible (Alten Orient und Altes Testament:
VeröffentlighungenzurKultur und Geschichte des Alten Orients und des Alten Testaments 366; Münster: UgaritVerlag, 2010).
23
Ibid.
24
Waltke, OTT, 458, 7.
o Co to znaczy być stworzonym na obraz i podobieństwo Boga?
o Biblijny pogląd: reprezentant króla, Boże dziecko i kapłan
" 1 Moj 1:26-28 i 2:7-24 – kiedy Bóg stworzył Adama, umieścił go w ogrodzie
(1 Moj 2:7) i dał mu cel (1 Moj 2:15)
" Bóg dał jasne instrukcje dotyczące zakresu i ograniczeń autorytetu i
odpowiedzialności danej jego wyznaczonemu reprezentantowi
!
3 główne punkty 1 Moj 1:26-28 to: (1) nasza tożsamość, (2) nasz cel przed Bogiem i
(3) nasza odpowiedzialność przed Bogiem i w stosunku do świata25
o Pierwszy punkt, który mówi o naszej tożsamości to terminologia obrazu i
podobieństwa: zgodnie z w. 26 Bóg rozpoczął stwarzanie ludzi od proklamacji
„Uczyńmy człowieka na obraz (Hb. tselem) nasz, podobnego (Hb. demut), do
nas...” (w.26a)
" Termin “podobieństwo” pojawia się w Starym Testamencie 21 razy poza
trzema razami kiedy mowa jest o “podobieństwie” do Boga (1 Moj 1:26; 5:1,
3).
" Od Egiptu do Mezopotamii przy wejściach do miast czy ziem znajdowane
były posągi królów i zarządców. Wszędzie gdzie były posągi, oznaczało to
panowanie, ziemię, prawa i autorytet panującego.
" W podobny sposób gdziekolwiek jesteśmy, jako Boże żywe posągi,
powinniśmy reprezentować jego panowanie, jego ziemię, prawa i
podtrzymywać autorytet Bożego królestwa.
" Posąg sam w sobie miał na celu reprezentowanie króla przed jego Bogiem w
miejscu, w którym został on postawiony.
" Zostaliśmy umieszczeni w środku Bożego stworzenia, by reprezentować
Boga i jego interesy. Nie znaczy to, że fizycznie wyglądamy jak Bóg, ale że
jesteśmy fizycznymi istotami, które stoją pośród fizycznego stworzenia jako
Boży szafarze. Stoimy przed Bogiem, by służyć jako jego autorytatywni
przedstawiciele na tej ziemi „na jego obraz i podobieństwo”. Zostaliśmy
ustanowieni zarządcami i odpowiedzialnymi za to jak tu wszystko przebiega.
o Drugi główny punkt mówi o naszym celu przed Bogiem. Jest on powiązany z
pierwszym i wynika z gramatyki drugiej części zdania w w.26 „Uczyńmy
człowieka na obraz nasz, podobnego do nas i niech panuje nad rybami morskimi i
nad ptactwem niebios, i nad bydłem, i nad całą ziemią, i nad wszelkim płazem
pełzającym po ziemi.” Druga część zdania nadaje cel temu, że jesteśmy stworzeni
na obraz i podobieństwo Boga.
" Nasze zrozumienie obrazu i podobieństwa powinno być postrzegane w
bezpośrednim połączeniu z naszym celem, którym jest panowanie nad
ziemią z ramienia Boga (tzn. jako Boży „obraz”) w sposób, który jest
podobny do sposobu w jaki Bóg sprawuje władzę nad wszystkim (tzn. jako
Boże „podobieństwo”)
25Część
dotycząca obrazu Boga zawiera fragmenty z książki Richarda E. Averbecka, “Having a Baby the NewFashioned Way: An Old Testament Perspective,” Deerfield: Trinity Evangelical Divinity School, draft 4-21-09. Tak więc obraz (i podobieństwo) przechodzą przez dwa cykle w tych
wersetach (tzn. w w.26 a potem w.27-28). Nie da się przeoczyć faktu, że
oba cykle kończą się mandatem byśmy „panowali” nad innymi
stworzeniami.
•
Jesteśmy Bożym obrazem i podobieństwem – jego posągami
•
Jako Imago Dei mamy szczególną funkcję. Jeśli chodzi o
funkcję to główna zależność między nami a Bogiem jest taka,
że On jest najwyższym władcą nad całym stworzeniem a my
jesteśmy stworzeni do panowania w jego imieniu spośród jego
stworzenia jako jego najważniejsza część (por. Psalm 8:6-8)
o Trzecia główna cecha mówi o naszej odpowiedzialności przed Bogiem i
światem:
" Cała ludzkość stworzona jest na Boży obraz
Zostaliśmy stworzeni do relacji przez „Boga relacji”
W 1 Moj 9:6 Bóg jeszcze raz jasno ogłasza, że zostaliśmy stworzeni na
jego obraz
Brak szacunku dla „obrazu” to brak szacunku dla tego, którego ten
obraz reprezentuje
!
Podsumowując, Stworzony przez Boga plan dla nas ludzi jest:
o Fizyczny: bycie stworzonym na Boży obraz, jako jego podobieństwo to przede
wszystkim sprawa fizyczna – nie znaczy to, że jesteśmy podobni do Boga w
fizyczny sposób, ale że jesteśmy fizycznymi istotami, które stoją podczas
fizycznego stworzenia jako Boże „posągi”.
o Aktywnie reprezentujący: jako Boże „posągi” naszym celem jest stanie za
Nim, Jego autorytetem i Jego Boskimi planami pośród całego stworzenia.
Jesteśmy powołani, by „panować” jako zarządzający jego stworzeniem.
Reprezentujemy go na tym świecie. To jest nasza funkcja. Jesteśmy
odpowiedzialni, by to robić i by to robić dobrze, tzn. według Bożego charakteru i
jego kreatywnego planu. 26
o Relacyjny: Bóg stworzył nas nie tylko po to, byśmy reprezentowali go
indywidualnie, ale razem, jako kobieta i mężczyzna i w sposób w jaki odnosimy
się do siebie nawzajem.
Pierwsza część 1 księgi Mojżeszowej (1 Moj 1:1-2:3) kończy się Bożym odpoczynkiem – nie
dlatego, że był On zmęczony, ale z powodu ukończenia „bardzo dobrej” pracy stworzenia, po
wyznaczeniu królewskich reprezentantów, mężczyzny i kobiety, i powierzenia im autorytetu
– a prawdopodobnie i mocy – do objęcia pozycji, w której wypełniają Boży plan i cel na
ziemi.
o Bóg pociąga nas do odpowiedzialności za to jak traktujemy siebie nawzajem.
Nasz „obraz Boga” opisany w 1 Moj 1:26-28 nie został utracony po upadku.
Boży obraz pozostaje, o czym świadczy 1 Moj 5:1-2 i 9:6. Atak na innego
26
Richard E. Averbeck, “Having a Baby the New-Fashioned Way: An Old Testament Perspective,” Deerfield:
Trinity Evangelical Divinity School, draft 4-21-2009, 19.
człowieka to atak na Boga. Zgodnie z tą zasadą, Bóg traktuje osobiście wszelkie
zło wyrządzone innym ludziom.
o Bóg wiedział, że my, ludzie, upadniemy. Wiedział, że nie będziemy dobrze
reprezentować Boga. Wiedział, że będziemy potrzebowali kogoś, kto pokaże
nam jak mamy to robić, kogoś kto pomoże nam wypełnić Boży plan! Bóg
wiedział, że zrobimy „królewski” bałagan – bałagan tak wielki – że tylko Bóg w
swojej własnej Osobie i Mocy jest w stanie go zniwelować. Jeszcze przed
pierwszym bałaganem zrobionym przez ludzkość...
o …Bóg wiedział, że Jego rozwiązaniem dla nas będzie On sam
!
Grzech, zniekształcenie obrazu Boga („złamanie”): Przyczyna i konsekwencje:
o Nawet po upadku ludzkość wciąż jest obrazem Boga
" Po potopie, stworzenie funkcjonuje na nowo z dodatkowymi wytycznymi
danymi przez Boga dotyczącymi jedzenia i więzi międzyludzkich (1Moj 9:113)
" Różnica między głównym żydowskim a chrześcijańskim zrozumieniem
pochodzenia zła
W chrześcijaństwie pochodzenie zła pojawia się raczej w 1Moj 3 niż w
1Moj 6
W judaizmie nie ma upadku ani grzechu pierworodnego, ale ludzie mają
umiejętność czynienia zarówno dobra jak i zła; grzech jest naszą
skłonnością, ale również naszym wyborem.27
" Jednakże zarówno w judaizmie jak i w chrześcijaństwie ważna jest pokuta,
przebaczenie, odkupienie i oczekiwanie nowego nieba i nowej ziemi.
9.
Odkupienie
! Wybranie (Noe, Abraham-Izrael, Mojżesz, Dawid, Jezus, Kościół):
o Wybrani, by reprezentować, nie by się izolować
o Błogosławieni, by być błogosławieństwem
! Przymierze i relacja: Boże Przymierza (Noe, Abraham-Izrael, Mojżesz, Dawid,
Jezus, Kościół)
o Definicja: przymierze jest sposobem wyrażenia i/albo metodą ustanowienia i
zdefiniowania relacji
" Najczęściej spotykanym zwrotem na zawarcie przymierza w ST jest zwrot
„naciąć (karat) przymierze (berit)" – np. 1 Moj 15:18
= Ustanowić (lub zdeterminować) zobowiązania (lub warunki) relacji
pomiędzy dwoma osobami lub grupami osób.
Skupiamy się na biblijnych przymierzach między Bogiem a
człowiekiem (pionowo). Ale te same zwyczaje i terminologia używane
są w Biblii w celu ustanowienia zobowiązań w relacjach pomiędzy
ludźmi (poziomo).
" Zwyczaje powiązane z zawieraniem przymierza:
27
Davies, “The Origin of Evil,” 43. Przysięga – skupia się na oddaniu w relacji
Wspólny posiłek – skupia się na zaangażowaniu w relację
Wszystkie przymierza zawierają obietnice i zobowiązania
o Główne przymierza z Bogiem
" Noe: przymierze powszechne (1 Moj 9:1-17) obejmuje Noego, jego
potomków i wszelkie żywe istoty (w.16)
Znakiem przymierza z Noem jest tęcza
Bóg obiecuje, że już nigdy nie zniszczy ziemi potopem
Zobowiązaniem jest, by nie przelewać ludzkiej krwi
" Abraham: przymierze osobiste i rodzinne (1 Moj17:1-27; 1 Moj 12:1-3;
15:1-21):
Boża obietnica obejmowała ziemię, potomstwo i błogosławieństwo
(1Moj 12:3).
Zobowiązanie: wierność i obrzezanie
" Mojżesz: Przymierze z narodem (święty naród, królewskie kapłaństwo;
2Moj 19)
Funkcjonuje „pod parasolem” Abrahamowego przymierza
• Wiele obietnic – 2 Moj 19:5b-6, 3 Moj 26:40-45, 5Moj 30:1-10
(por. Jer 32:36-44 i Ez 37)
• Wiele zobowiązań – 2 Moj 19:5a, 8, 24:3, 7, 3 Moj 26:46, 27:34,
5Moj 28:1 i 15, 29:10 i dalej, 30:15-20, a także wszystkie
przykazania, przepisy i sądy w 2Moj 20-23 a zwłaszcza w 5Moj 411.
" Dawid: przymierze dynastii, królewska linia genealogiczna do Mesjasza
(2 Samuela 7:8-17)
Funkcjonuje „pod parasolem” zarówno przymierza Abrahamowego jak
i Mojżeszowego
• Obietnica - 2 Sam 7:12-16, 1 Kr 17:11-14 (zauważ różnicę), Psalm
89:3-4, 28-29.
• Zobowiązania - 1 Kr 2:1-4. 9:3-9, Ps 89:30-37, 132:11-12.
" Jezus: Nowe Przymierze (zawiera w sobie i wypełnia wszystkie
wymienione przymierza)
Przewidziane w Jer 31:31-37, 32:36-44 (por. z 33:14-26 w MT [nie w
LXX] o dawidowym i kapłańskich przymierzach) i Ez 11:14-21
(szczególnie w. 19-20), 36:22-38 (por. z 34:20-31), itp.
Zainicjowane i zatwierdzone przez ofiarę Chrystusa na krzyżu (Łk
22:19-20 and 1 Kor 11:23-26)
! Ofiara i przebłaganie:
o Zawsze dotyczy dostępu do Bożej obecności z łaski przez wiarę
o Poglądy na ofiarę:
" Ofiara jako dar: dziękczynienie jako sposób na przybliżenie się do Boga
" Ofiara jako społeczność: społeczność z Panem i z innymi przez ofiarę
pokoju
" Ofiara jako poświęcenie: przez ofiarę ze zwierząt, często z nałożeniem
rąk na ofiarę celem zidentyfikowania się z ofiarą
o Pięć głównych rodzajów ofiar
Ofiary w Starym Testamencie
Ofiary Dobrowolne
Akt uwielbienia Boga Ofiary całopalne
Ofiary z pokarmów
Ofiara pojednania (pokoju)
Wyraz uwielbienia i
całkowitego oddania się
Bogu
Często towarzyszyły
ofiarom całopalnym lub
ofiarom pojednania
Osoba składająca ofiarę
jadła posiłek z Bogiem
Wymagane ofiary (po otrzymaniu Prawa)
Zadośćuczynienie za nieumyślne grzechy
!
Ofiara przebłagalna za grzechy
Ofiary pokutne
Jako odkupienie za konkretny
nieumyślny grzech
Jako odkupienie nieumyślnego grzechu
wymagającego zwrotu
Pojednanie:
o Celem odkupienia jest pojednanie
o Odkupienie i pojednanie z Bogiem zawsze powinno być jedynie pierwszym
krokiem
o Odkupienie i pojednanie prowadzi nas z powrotem do naszej tożsamości i celu,
by być ambasadorami, „ministrami pojednania” (2 Kor 5:16-21):
!
Nowe stworzenie:
o Definicja: słowo „apokalipsa” pochodzi z greckiego słowa oznaczającego
„objawienie” – greckiej nazwy ostatniej księgi Nowego Testamentu.
Eschatologia pochodzi od greckiego słowa „koniec, ostatni, najdalszy”.
o Głównie w Danielu, Izajaszu, Ezechielu, Zachariaszu i Joelu
o Proroctwa apokaliptyczne czy też proroctwa końca czasów mają następujące
cele:
" Napomnienie i pocieszenie
" Opór przeciwko opresji: zachęta przeciwko złym mocom, ponieważ Bóg
jest wojownikiem, który zaprowadzi ostateczną sprawiedliwość
" Wytrwałość w cierpieniu – zachęca do patrzenia „długoterminowo”,
doczesne życie jest tymczasowe i krótkie w świetle wieczności z Bogiem.
" Nadzieja w przyszłej wieczności: przewiduje czas całkowitego shalom,
pokoju i harmonii, nowe niebo i nową ziemię (Iz 65)
" Problem zła będzie rozwiązany raz na zawsze – wszelkie zło będzie
pokonane na wieki
Dyskusje w grupach:* Jaka jest nasza odpowiedzialność jako ludzi stworzonych na Boży
obraz? Prezentacja wniosków z pracy w grupach.
C. Historia podejścia odkupieńczego: misja Boga w Starym Testamencie
“Bóg działa w historii w celu zbawienia świata.”28
Kim jestem? Skąd pochodzę? Dlaczego tu jestem? Dokąd zmierzam?
10.
1 Mojżeszowa: od stworzenia do patriarchów
!
Kluczowe tematy: biblijna historia odkupienia traktuje stworzenie ludzkości i naszą
tożsamość jako obraz i lustrzane odbicie Boga w 4 krokach:
o Nasza oryginalna tożsamość jako obraz Boga (1 Moj 1-2)
o Utrata naszej Bożej tożsamości poprzez identyfikację ze światem (1 Moj 3)
o Początek Bożego programu odkupienia i odnowienia – relacja przymierza
o Ostateczny cel: odkupienie i odnowienie
" Przywrócenie naszej tożsamości w Chrystusie, idealny obraz Boga
" Przemiana naszego życia jako Bożych przedstawicieli poprzez nasze
nowe życie i odnowienie naszych umysłów do nowego życia w
Chrystusie (2 Kor 3:17-5:21)
! Główne tematy teologiczne
o Monoteizm
" Jeden Bóg, nie ma innego
" Boża dobroć
o Stworzenie
" Niebiosa i ziemia
" Człowiek
Cudowność i wspaniałość całego stworzenia przyćmiona jest
stworzeniem człowieka
Żydowska tradycja: stworzenie człowieka zaznacza początek czasu
(Rosh HaShanah).
o Człowiek jako Boży obraz
" Właściwie reprezentujący Boga w bliskiej relacji z Nim i innymi ludźmi
" Służący i chroniący Boże stworzenie jako rodzinę i królewskie
kapłaństwo
o Grzech
" Nie wierzenie Bogu, poddanie w wątpliwość Jego charakteru i słowa
" Nieposłuszeństwo Bogu, autonomia i rebelia
o Przymierze i wybranie
" Bóg wyciągnął rękę do ludzi (żaden inny Pan)
" Ludzki wybór wierzenia bądź niewiary (Komu będziesz służył?)
Bartholomew and Goheen, The Drama of Scripture, 22. 28
!
“Obraz Boga” stanowi ramę dla 1 Moj 1-11, a następnie temat kontynuowany jest
w historii Abrahama w rozdziale 12.
o 1 Moj 1:26; 5:1-2; 9:5-6 – 1 Moj 1:1-2:4 jest dlatego pierwszą częścią ramy –
temat obrazu Boga pojawia się od tego momentu
o Pojęcie Boga jako Ojca wbudowane jest w pierwszy rozdział Biblii (1 Moj 1, 4,
5)
o Nasza tożsamość: zakorzeniona w Bożej perspektywie i celu
Wstęp: Czy kiedykolwiek rozważałeś fakt, że nikt z nas nigdy tak naprawdę
nie widział swojej własnej twarzy? Nasze pojęcie dotyczące tego jak
wyglądamy to odbicie naszej twarzy. Oczywiście mamy teraz powiększające
lustra z bardzo jasnym oświetleniem, więc możemy szczegółowo zobaczyć
każdą porę i niedoskonałość, podczas gdy pojawiające się w gazetach i
komputerach zdjęcia innych ludzi są udoskonalone, by wyeliminować każdy
mankament. Ale pomyśl o tym, przez tysiące lat najlepszym obrazem siebie
jaki można było zobaczyć było być może odbicie w nieporuszonej wodzie,
szkle, metalowym talerzu lub poprzez oczy i opinie innych. To jak
wyglądamy i jakimi wydajemy się dla innych jest częścią sposobu w jaki
formujemy własną tożsamość.
Bóg zawsze zamierzał, by nasz cel i tożsamość były zakorzenione w tym, kim
On jest, w Jego obrazie. Chociaż nasza zewnętrzna tożsamość zmienia się z
czasem i okolicznościami, nasza wewnętrzna tożsamość może pozostać pewna
podczas zmian w życiu.
!
Abraham – kontynuacja ramy:
o Wypełnienie „Bożego obrazu”
o Obietnica i przymierze:
" Ojciec wielu narodów
" Błogosławiony, żeby być błogosławieństwem dla narodów
" I posiadający ziemię – święte miejsce.
!
Teologia ziemi
„Los ziemi jest kluczowym punktem biblijnej historiografii.”29
„Znaczenie ziemi w teologii biblijnej pochodzi z głębokiego i poruszającego
pragnienia w ludzkim duchu by posiadać dom, być w bezpiecznym miejscu.”30
„W swojej łasce Bóg daje ludziom ziemię, ale pozostawia niebiosa wyłącznie dla
siebie (Ps 115:1-16) i pozostawia sobie prawo do kontrolowania ziemi według swego
upodobania.”31
o Potrójne znaczenie słowa „ziemia” (eretz) w Nowym Testamencie pochodzi z
komentarza do Starego Testamentu napisanego przez Waltke32
Weinfeld, Promise of the Land, OTT, 534 31Waltke, OTT, 536 32From Waltke, OTT, 567, 578, 539 29Moshe
30Waltke,
" 1. ziemia – w NT: obecny świat, zorganizowane królestwo Szatana;
przyszłość – wolni i Abraham jako dziedzic całej ziemi
" 2. Ziemia jako terytorium geopolityczne – dosłownie wypełnione w pasji i
zmartwychwstaniu Mesjasza; duchowe wypełnienie dla chwały po
zmartwychwstaniu (Kościół i spełnienie)
Galilea jako miejsce początku nowej ery
Jerozolima jako miejsce końca starej ery
„W takim razie, w domniemany sposób, starotestamentowe proroctwa
dotyczące przyszłej chwały Jerozolimy muszą wypełnić się w sposób,
który dopasuje się do przeniesienia Królestwa Bożego z ziemskiego
królestwa do duchowego królestwa.”
" 3. Ziemia jako duchowe terytorium w NT
Ziemia “schrystianizowana” – ziemia Kanaanu schrystianizowana:
świątynia w Jerozolimie zamieniona na żywe, duchowe kamienie
Kościoła
Dlatego świątynia jako żywe kamienie, a ziemia jako reszta
„Obietnice wypełniły się kilkakrotnie, ale nigdy nie zostały
sfinalizowane”
11. Od 2 do 5 Mojżeszowej: niewolnictwo i eksodus na pustynię
„Izrael powołany jest, by pośredniczyć między PANEM a innymi narodami...by być
‘narodem na pokaz, przykładem pokazującym światu jak przymierze z Jahwe zmienia
naród’ (...) ‘Od tego momentu historia Izraela jest tak naprawdę jedynie komentarzem
dotyczącym stopnia wierności w jakim Izrael trzymał się powołania danego na Syjonie.”33
!
Kluczowe zagadnienia:
o Poznanie PANA
o Eksodus jako wydarzenie odkupieńcze
o Oddanie się przymierzu i odnowienie go
o Boża świętość i konsekwencje dla Jego narodu
o Pustynia jako test, przybytek jako Boża obecność (ze słupem ognia i
przykrywającym obłokiem), kapłaństwo i reprezentowanie
!
Główna tematyka teologiczna:
o Kim jest PAN (obrońca, zaopatrzyciel, święty, jedyny Bóg)
o Boża obecność i ludzka reprezentacja (obraz i wstawiennik)
o Odwrócenie grzechu (wiara, ofiara, posłuszeństwo) i odkupienie
12. Od Jozuego do Sędziów: Ziemia Obiecana i sędziowie
!
Kluczowe zagadnienia:
Bartholomew and Goheen, The Drama ofScripture, 66 (Dumbrell, Covenant and Creation, 80). 33
o Boża wierność w wypełnieniu Jego obietnic przymierza
o Podbój ziemi, posłuszeństwo i porażka
o Boża sprawiedliwość i łaska
o Zadanie Ducha Pańskiego
!
Główna tematyka teologiczna
o Przymierze i ziemia
o Boża obecność (Boże zaangażowanie w historię)
o Konflikt między dobrem a złem (czynienie zła bądź dobra w oczach Pana)
13. Księgi Samuela i Królewskie: Od monarchii do wygnania
„Uwielbienie w ST było mocno powiązane z przyszłością. Świątynia sprawiła że
Hebrajczycy tęsknili za dniem, kiedy w końcu Bóg zamieszka między ludźmi (Obj
21:3).” (Dyrness, 146)
!
Kluczowe zagadnienia:
o Boże panowanie
o Ludzkie panowanie/królestwo (dobre i złe)
o Uwielbienie PANA kontra uwielbienie Baala (i innych bożków)
o Błogosławieństwa przymierza (przez pokutę i odnowienie) i przekleństwa (osąd i
wygnanie z ziemi)
!
Główna tematyka teologiczna:
o Przymierze (Arka Przymierza i przymierze Dawidowe)
o Królestwo
o Boża obecność
o Charyzmatyczne przywództwo
o Pierwotne i klasyczne proroctwo
14. Więksi i mniejsi prorocy: historia oczami proroków
!
Izajasz
o Kluczowe zagadnienia:
" Jedynie PAN jest Bogiem
" Boża wiarygodność
" Boża suwerenność w osądzie i uwolnieniu
o Główna tematyka teologiczna:
" Święty Izraela
" Sługa Pana
" Odkupiciel
" Eschatologia
!
Jeremiasz
o Kluczowe zagadnienia:
" Prawo w sercu,
" Bóg jako garncarz,
" Wygnanie
o Główna tematyka teologiczna:
" Boża obecność,
" Boża prawość i sprawiedliwość,
" Nowe przymierze,
" Fałszywi prorocy
!
Ezechiel: Spojrzenie na historię Bożym okiem
o Kluczowe zagadnienia:
" Boże panowanie nad narodami
" Boski sąd i ludzka odpowiedzialność,
" Wygnanie,
" Przywrócenie Nowego Izraela pod Dawidowym królem
o Główna tematyka teologiczna:
" „Syn Człowieczy”
" Ludzka odpowiedzialność
" Apokalipsa i eschatologia
!
Prorocy mniejsi: echa i wizje tamtego dnia
o Kluczowe zagadnienia:
" Boża wierność i sprawiedliwość
" Społeczna sprawiedliwość (prawość, sprawiedliwość i szalom)
" Sąd nad Izraelem i wszystkimi narodami (wszystkie narody odpowiadają
przed Bogiem)
" Resztka będzie zbawiona
" Odnowienie Izraela
" Wylanie Ducha
" Dzień PAŃSKI
o Główna tematyka teologiczna:
" Przymierze
" Sprawiedliwość, wiara, prawość
" Odkupienie i odnowienie
15. Psalmy i księgi mądrościowe: życie i przemyślenia dotyczące wiary
!
Psalmy: Dawid, Tora, Królestwo
o Kluczowe zagadnienia:
" Błogosławieństwo wierności Tory
" Królewskie panowanie Boga
" Chwalenie i uwielbianie Boga
" Stworzenie objawiające Boga
o Główna tematyka teologiczna:
" Dawidowe Królestwo
" Królestwo Boże
" Stworzenie
" Uwielbienie
" Ostateczne zwycięstwo Boga nad złem
!
Job
o Kluczowe zagadnienia:
" Cierpienie i suwerenność
" Bojaźń Pańska i mądrość
" Sprawiedliwość i dobroć Boża
o Główna tematyka teologiczna:
" Stworzenie
" Problem zła
!
Księga Przypowieści Salomona, Rut, Pieśń nad Pieśniami, Księga Kaznodziei
Salomona, Treny
o Kluczowe zagadnienia:
" Mądrość
" Miłość i wierność przymierza
" Doskonała osoba
" Marność
" Praktyczna teologia
o Główna tematyka teologiczna:
" Bojaźń Pańska
" Zaufanie Panu
" Kochanie Pana
" Wszystkie pozostałe dążenia inne niż wierność przymierzu są marnością
!
Księgi Estery, Daniela, Ezdrasza, Nehemiasza: końce i nowe początki
o Kluczowe zagadnienia:
" Bóg działa w historii nawet jeśli wydaje się, że się ukrył
" Końce i nowe początki
" Kryzys przywództwa
" Duchowe upoważnienie
" Praktyczna i duchowa mądrość
o Główna tematyka teologiczna:
" Wygnanie i powrót
" Nadchodzące Królestwo
!
Księga Kronik “Niech wyruszą!”
o Kluczowe zagadnienia:
" Scentralizowanie uwielbienia świątynnego
" Rola kapłanów i proroków w królestwie
" Ocena królów
o Główna tematyka teologiczna:
" Uwielbienie
" Wierność
" Wygnanie i powrót
D. Podejście światopoglądu: jak żyć w upadłym świecie
16.
Boża misja wśród ludzi: konflikt między dobrem a złem
!
Problem zła jest głównym zagadnieniem teologicznym, do tego niesamowicie
osobistym
o Teodycea: filozoficzna obrona dobra i wszechmocy Boga w świetle istnienia zła
o Główny powód nie wierzenia w Boga podawany przez ateistów
o Problem dla wielu chrześcijan, powód zamieszania, złości i odejścia od wiary
!
Cel: stworzenie ramy w celu stawienia czoła, oceny i odpowiedzi na zło, ból i
cierpienie
o Unikaj zbyt uproszczonych odpowiedzi lub wypowiadania fałszywej teologii (np.
pocieszyciele Joba, itp.)
o Unikaj pasywności wobec zła
o Utwierdzaj dobroć i sprawiedliwość Boga
!
17.
Teologia biblijna, poczynając od 1Mojżeszowej, oferuje (przynajmniej) 4 główne
zasady
Zasada działania - konsekwencji
!
!
!
Biblijna metaforyka - nasienie
Zasada: każde działanie ma swoje konsekwencje, chyba że jest interwencja. by
zmienić jego rezultat
Bóg wbudował część naturalnego prawa w stworzenie
o Zrozumiane przez wszystkie narody i kultury
o Osadzone w języku Biblii
o Korekcja „teologii kary”
o Przyczynia się do zrozumienia sprawiedliwości i prawa
o Podstawa argumentu w Jobie
18.
Zasada autorytetu i odpowiedzialności
!
Biblijna metaforyka: obraz i podobieństwo Boga
!
Zasada: ludzkości został dany autorytet i odpowiedzialność, by podtrzymywać
Boże panowanie we wszystkich dziedzinach życia na tym świecie
!
Dany przez Boga, oszukany i poddany Szatanowi obraz i wybór pozostają,
przywrócony przez Chrystusa, dostępny przez bycie przemienionym na obraz
Chrystusa
!
Najważniejszy klucz do zwalczania zła
o Rozumiany w teologii żydowskiej
o Zagubiony w dużej części teologii chrześcijańskiej
o Pokazany przez Jezusa, wczesny Kościół i różne gałęzie chrzescijaństwa
o Upoważnienie
o Wymaga znania naszej tożsamości w Chrystusie i pełni tego, czego dokonał na
krzyżu, poprzez zmartwychwstanie i wniebowstąpienie
19.
Zasada naturalnego prawa i złych mocy
!
!
Biblijna metaforyka: potwór morski (1 Moj 1:21) i wąż (1 Moj 3:1)
Zasada: niektóre rzeczy są częścią naturalnego prawa – są dobre, ale mogą
szkodzić, inne są częścią ciemnych mocy duchowych i złych zamiarów
o Naturalne prawo: część Bożego dobrego stworzenia, ale może szkodzić bez złych
intencji, będąc po prostu częścią natury
o Złe moce: duchowe moce ciemności zbuntowane przeciwko Bogu, nienawidzące
obrazu Boga bardziej niż czegokolwiek innego w fizycznym wszechświecie. To
jest wróg, kłamca, który aktywnie działa, by zabijać i niszczyć a także
zwierzchnicy zła, którzy wykonują wolę Szatana, często demoniczne moce
działające przez ludzi lub inne czynniki w świecie fizycznym.
!
Kiedy jest zagrożenie ze strony naturalnego prawa, klęski żywiołowej, „dzikich”
zwierząt lub innych czynników środowiskowych:
o Znaj swój autorytet jako wierzącego (Jezus przejmował autorytet nad rybami,
wiatrem, falami, siłami natury, wszelkimi problemami ze zdrowiem, sprawiał, że
odrastały kończyny, rozmnażał jedzenie; Bóg rozkazywał roślinom, wielkiej
rybie, osłu)
o Nie przeduchawiaj, nie bój się
!
Gdy kwestia wychodzi poza naturalne prawo, rozpoznaj źródło stojące za złem
przychodzącym przez ludzkie bądź duchowe istoty
o Jezus przejmował autorytet nad wszelkimi mocami ciemności, Szatanem i
wszelkimi manifestacjami demonicznymi. Dał też ten sam autorytet swoim
uczniom i wszystkim, którzy wierzą w Jego imię (Mt 10:1-8; Mk 16: 15-18;
J 17:20-21; Ef 1:15-23)
o Tylko dwa królestwa – Boże Królestwo i wszystko inne
o Jak działa wąż (1 Moj 3:1-6)
" Proces kuszenia
" Przekręcanie Bożego Słowa
o Jak ludzie reagują, właściwie i niewłaściwie
" Adam – Ewa: obwinianie, chowanie się , strach, wstyd
" Kain: złość, religijny duch
o Szatan w hebrajskim jako kat
o Znaczenie naszej odpowiedzi i wyboru
" Uważaj na to co słyszysz
" Pilnuj tego, na co patrzysz
" Stój razem w jedności
" Ufaj Bożej dobroci, wierz i bądź posłuszny
20.
Zasada miłosierdzia i łaski
!
Biblijna metaforyka: okrycie (kutonet), przymierze i znak
!
Zasada ta przewyższa pozostałe trzy: Bóg okazuje miłosierdzie temu, kto pokutuje,
a łaskę temu, który jest wierny
!
Od 1 Moj 3 poprzez całe Pismo zasada ta jest fundamentalna dla Bożej woli i
charakteru, by przynieść zbawienie, odkupienie i pojednanie
o Bóg interweniuje i wybawia od nawet najbardziej złych zamiarów
o Bóg w cudowny sposób przywraca życie wiernych, nawet jeśli doświadczyli bólu i
zła
o Bóg działa przez swoich ludzkich reprezentantów, by mówić, działać, zbawiać i
uwalniać
o Zasada ta pojawia się w Biblii wielokrotnie: w historii Józefa, w Księdze Sędziów,
w życiu Dawida, a także w księgach prorockich, Pismach i w Nowym
Testamencie, gdzie Jego łaska i miłosierdzie sięga aż do nas przez Jezusa
Chrystusa
21.
Jak zatem powinniśmy żyć: przywrócenie obrazu Boga
Dyskusja w grupach:* Jak widzisz swoją misję (i/albo misję twojego kościoła) jako ten, który
odzwierciedla obraz Boga. Prezentacja wniosków z pracy w grupach przez przedstawicieli
grup.
E. Podejście mesjanistyczne
22.
Most do NT
!
Stary Testament jest „Pismem Świętym” w Nowym Testamencie
o 2 Tymoteusza 3:15-17
" „I ponieważ od dzieciństwa znasz Pisma święte, które cię mogą
obdarzyć mądrością ku zbawieniu przez wiarę w Jezusa Chrystusa. (16)
Całe Pismo przez Boga jest natchnione i pożyteczne do nauki, do
wykrywania błędów, do poprawy, do wychowywania w
sprawiedliwości, (17) aby człowiek Boży był doskonały, do wszelkiego
dobrego dzieła przygotowany.”
o Rzymian 1:1-6
" „Paweł, sługa Jezusa Chrystusa, powołany na apostoła, wyznaczony do
zwiastowania ewangelii Bożej, (2) którą [Bóg] przedtem zapowiedział
przez swoich proroków w Pismach Świętych (3) o Synu swoim, potomku
Dawida według ciała, (4) który według ducha uświęcenia został
ustanowiony Synem Bożym w mocy przez zmartwychwstanie, o Jezusie
Chrystusie, Panu naszym, (5) przez którego otrzymaliśmy łaskę i
apostolstwo, abyśmy dla imienia jego przywiedli do posłuszeństwa wiary
wszystkie narody, (6) wśród których jesteście i wy, powołani przez Jezusa
Chrystusa.”
o Rzymian 15:1-13
" „A my, którzy jesteśmy mocni, winniśmy wziąć na siebie ułomności
słabych, a nie mieć upodobania w sobie samych. (2) Każdy z nas niech
się bliźniemu podoba ku jego dobru, dla zbudowania. (3) Bo i Chrystus
nie miał upodobania w sobie samym, lecz jak napisano: Urągania
urągających tobie na mnie spadły. (4) Cokolwiek bowiem przedtem
napisano, dla naszego pouczenia napisano, abyśmy przez cierpliwość i
przez pociechę z Pism nadzieję mieli. (5) A Bóg, który jest źródłem
cierpliwości i pociechy, niech sprawi, abyście byli jednomyślni między
sobą na wzór Jezusa Chrystusa, (6) abyście jednomyślnie, jednymi usty
wielbili Boga i Ojca Pana naszego, Jezusa Chrystusa. (7) Przeto
przyjmujcie jedni drugich, jak i Chrystus przyjął nas, ku chwale Boga. (8)
Gdyż powiadam, że Chrystus stał się sługą obrzezanych ze względu na
prawdę Bożą, aby potwierdzić obietnice dane ojcom. (9) I aby poganie
wielbili Boga za miłosierdzie, jak napisano: Dlatego będę cię wyznawał
między poganami i będę śpiewał imieniu twemu. (10) I znowu mówi:
Weselcie się, poganie, z jego ludem. (11) I znowu: Chwalcie Pana,
wszyscy poganie, i niech go wysławiają wszystkie ludy. (12) I znowu
Izajasz powiada: Wyrośnie odrośl z pnia Jessego i powstanie, aby
panować nad poganami; w nim poganie nadzieję pokładać będą. (13) A
Bóg nadziei niechaj was napełni wszelką radością i pokojem w wierze,
abyście obfitowali w nadzieję przez moc Ducha Świętego.”
o Hebrajczyków 10:1-3 (i Kolosan 2:16-17)
" „Albowiem zakon, zawierając w sobie tylko cień przyszłych dóbr, a nie
sam obraz rzeczy, nie może w żadnym razie przez te same ofiary,
nieprzerwanie składane rok w rok, przywieść do doskonałości tych,
którzy z nimi przychodzą. (2) Bo czyż nie zaprzestanoby ich składać,
gdyby ci, co je składają, nie mieli już żadnej świadomości grzechów, gdy
raz zostali oczyszczeni? (3) Przeciwnie, one właśnie przywodzą na
pamięć grzechy co roku.”
Jezus: Pan i Mesjasz34
23.
!
1 Moj 1-3 i Jezus
o Słowo i nasienie (potomstwo) Boże
" Bóg posyła swoje Słowo, Światło, Życie (J1:1-5)
Potomstwo kobiety (1 Moj 3:15)
Słowo Boże i nasienie (Mk 4:14 i J 1:14; Iz 55:10-11)
Słowo stało się Ciałem i zamieszkało między nami
• Łk 1:31-38 „niech mi się stanie według słowa twego”
• J 1:14 (skeno-ow – „Przybytek, rozbić namiot”)
Wykonując to, z czym zostało posłane
Światłość świata
o Obraz Boga
" Ukazał się w Jezusie Chrystusie
" Widzenie Ojca
" Boża chwała
!
W 1 Mojżeszowej „widziany” w:
o Noem
o Abrahamie
o Judzie
!
Przepowiedziany przez Balaama
!
Eksodus i Jezus
o Na podobieństwo Mojżesza
o Zwycięstwo nad wężem
o Moc ponad wszystkimi (plagi, poznaj PANA)
o Pascha i odkupienie
o Pustynia
o Ziemia obiecana
!
Zwiastowany w królestwie Dawidowym
o Anna, Heli i namaszczony Boży
o Natan i Boża dynastia
o Dynastia Dawida i psalmy
Patrz Walter C. Kaiser, The Messiah in the Old Testament(Grand Rapids, MI: Zondervan, 1995). 34
" Psalmy 110 i 2
" Odrzucenie Mesjasza (Psalm 118)
" Zdrada Mesjasza (Psalmy 69 i 109)
" Cierpienie Mesjasza (Psalm 22)
" Triumf Mesjasza (Psalmy 68 i 72)
!
Mesjasz w prorokach IX I VIII wieku
o Mesjasz jako nauczyciel (Joel 2:23)
o Mesjasz w dynastii Dawidowej (Ozeasz 3:4-5; Amos 9:11-15)
o Mesjasz jako nadchodzący władca (Mi 5:1-4; Mi 2:12-13)
!
Mesjasz w Izajaszu (prorok VIII wieku)
o Mesjasz jako Boża obecność
o Mesjasz jako król
o Mesjasz jako sługa i cierpiący Mesjasz
o Mesjasz jako namaszczony i zdobywca
!
Mesjasz w Jeremiaszu i Ezechielu (prorocy VII wieku)
o Mesjasz jako PAN naszą sprawiedliwością (Jr 23:5-6)
o Mesjasz jako kapłański król (Jr 30:9, 21)
o Mesjasz jako prawowity król (Ez 21:25-27)
o Mesjasz jako dobry pasterz (Ez 34:23-31)
o Mesjasz jako ożywiciel Izraela i władca nad narodami (Ez 37:15-28)
!
Mesjasz w Danielu (prorok VI wieku)
o Mesjasz jako Syn człowieczy (Dn 7:13-14)
o Mesjasz jako nadchodzący władca (Dn 9:24-27)
!
Mesjasz w Zachariaszu i Malachiaszu
o Mesjasz jako najwyższy kapłan (Za 3:8-10)
o Mesjasz jako król i kapłan (Za 6:9-15)
o Mesjasz odrzucony (Za 11:4-14)
o Mesjasz przebity (Za 12:10-14)
o Mesjasz jako powracający władca narodów (Za 14)
o Mesjasz jako posłaniec przymierza (Ml 3:1)
o Mesjasz jako słońce sprawiedliwości, uzdrowiciel (Ml 4:2)
a. Wypełnienie Starego Przymierza w Nowym Przymierzu
!
Przymierze Abrahamowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – osobisty lub
rodzinny wymiar przymierza
o Chrystus jest ostatecznym „potomstwem” Abrahama (Gal 3:16)
o Wszyscy, którzy są uczestnikami Nowego Przymierza są również „dziećmi
Abrahama” (porównaj J 8:31-59, Rz 4:9-16, Gal. 3:7, 29, itd.) – posiadają
oni „wiarę Abrahama”
" Motyw „obrzezania” (1 Moj 17:9-14) jest również użyty w
odniesieniu do teraźniejszego wypełnienia, tzn. w znaczeniu
„obrzezania serca” (Rz 2:27-29; por. 3 Moj 26:41, 5 Moj 10:16, 30:6,
Jr. 4:3-4, 6:10, 9:25 i Ez. 44:7). 5 Moj 30:6 – obrzezane serce znaczy
pokorne, kochające Boga. Jr 5:4; 9:22- 25 – chwali się tym, że zna
Mnie…Jr 31 – prawo wypisane na sercu
! Przymierze Mojżeszowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – narodowy
wymiar przymierza, wymagający prawa cywilnego. 2 Mojżeszowa 19 –
warunki 19:5-6; 3 Moj 26 – błogosławieństwa i przekleństwa (w kontekście
roku szabatowego), mówi o tym, że jeżeli się zbuntujecie, pójdziecie na
wygnanie (z powodu rebelii) 26:34; 26:40 – jeśli wyznają swoją nieprawość
na wygnaniu (co będzie ich karą)...i obrzeżą swoje serca...wspomnę na moje
przymierze (obrzezane serce = pokorne serce) ... 26:43-44
o Jezus żył wypełniając przymierze i nawoływał do tego (Mt 5:17 i dalej,
Rz 10:4 [telos “koniec” albo “cel”?], itd.). Mieć prawo „wypisane na
sercu” (Jr 31:33) oznacza „życie nim z serca” (Mt 5-7, 22:34-40, 23:23,
Rz 13:8-10, 2 Kor. 3:1-11, itd.)
o ZAUWAŻ, że zawiera to w sobie wszystkie aspekty prawa, nawet tzw.
„prawo cywilne” (np. 1 Kor 9:7-14 „wół” i „kaznodzieja”) i „prawo
ceremonialne” (patrz np. Rz 12:1 nasza osoba, 15:16 nasza służba Hbr
13:15-16 – nasze uwielbienie i uwielbienie zbiorowe – więcej na ten
temat poniżej w dyskusji na temat prawa w ST i chrześcijańskiego życia)
o Poprzez ofiarowanie samego siebie Jezus wypełnił wszystkie wymagania
dla naszego odkupienia i akceptacji przez łaskę przed Bogiem. Tak
naprawdę nasze zrozumienie znaczenia śmierci Jezusa na krzyżu jest w
dużej mierze uzależnione od tego jak dobrze rozumiemy system składania
ofiar w Starym Testamencie. Autorzy Nowego Testamentu często
zakładali, że jest to fundament.
o Wypełnienie prawa lewickiego w NT: Czy Jezus wypełnił tylko prawo
moralne? Prawo cywilne? Prawo ceremonialne? Czy wszystkie trzy…jak
jest to użyte w NT? Jaki jest cel każdego z tych praw wewnątrz prawa
jako całości, i jaka jest korespondująca nisza w NT. Spójrzmy na różne
kategorie, np.
" Chrystus jako nasza ofiara pokoju umarł jako ofiara ratyfikująca
Nowe Przymierze – porównaj 2 Moj 24:5 i 11 z Łk 22:19-20 i 1 Kor
11:23-25, itd. – Jezus jest zarówno ofiarą paschalną jak i ofiarą
pokoju.
" Jezus jest naszym barankiem paschalnym (2 Moj 12:1-15, por. J 1:29
i 36), którego krew została przelana ( por. 1 Pt 1:17-21), by stworzyć
„przaśną społeczność” (por. 1 Kor. 5:6-8 i Mishnah Pesahim 1-3).
" Chrystus jest naszym przebłaganiem, zapewne ofiarą za grzech (3
Moj 4:1-5:13, zwłaszcza 4:27-31) – 50 razy w 3 Moj; dokonał On dla
nas odkupienia (porównaj z całą terminologią okupu w Rz 3:25, Mt
20:17-19, 28, Rz 3:25, Ef 1:7, itd.), i przyniósł przebaczenie tym,
którzy pokładają w nim nadzieję (por. 1 J 1:9, itd.) 1 Pt 2:18 i dalej –
cierpienie za czynienie tego co właściwe... ponieważ Chrystus
również cierpiał za was (Iz 53 – cierpiący Sługa odnoszący się do
naśladowców Jezusa. System ofiarniczy nie przepływa tylko do życia
Jezusa, ale również do naszego życia, Kol 1:13)
!
Przymierze Dawidowe wypełniło się w Nowym Przymierzu – dynastia,
monarchia, 2 Sam 7 – Bóg zbuduje mu dom (dynastię) 7:12 – Przymierze
Dawidowe (brak tutaj mesjańskiej obietnicy, ponieważ nawiązuje do popełnienia
przestępstwa i bycia napomnianym. 1 Kr 2:1 – przestrzegaj jego przykazań...żeby
ci się wiodło...aby i PAN dotrzymał swojej obietnicy, JEŚLI (zobowiązanie,
warunek obietnicy). Stała obietnica z trwającym zobowiązaniem.
o Jezus Chrystus (czyli Mesjasz) jest ostatecznym królem Dawidowym a
Kościół jest jego królestwem
" Chrystus jest naszym królem Dawidowym (Mt 2:2, 3:2, 4:17, 23, 6:10,
11:25-27 [został mu dany cały królewski autorytet, por. 28:18], 21:111, Dz 1:6, 3:17-26)
" Promował on prawo właściwe dla swojego królestwa (Mt 5:3, prawo
jego królestwa w Mt 5-7)
" Kościół jest dzisiaj Jego królestwem (Dz 15:12-19, Rz 11:5-32, 14:17,
Kol 1:13, itd.)
" W odpowiednim czasie Jego królowanie objawi się w pełny i
oczywisty sposób na tej ziemi (Rz 11:25-32, Obj 19-20, zwłaszcza
20:6).
b. Przyszła nadzieja
! Cienie i cykle: najlepszy z możliwych światów dopiero nastąpi
! Izajasz i koniec smutku i konfliktu
! Daniel i nadchodzące królestwo
G. Wnioski
Osobista refleksja studenta: napisz o tym, czego się nauczyłeś a co było dla ciebie istotne
w tym tygodniu. *Dyskusje w grupach:
Każdego popołudnia studenci dzielą się na 5-10 osobowe grupy, by przedyskutować i
odpowiedzieć na pytanie dnia (nie musicie się wszyscy zgadzać). Jedna osoba z grupy robi
notatki. Reprezentant grupy przedstawi wnioski przed całą klasą. Cała klasa spróbuje
sformułować kilka głównych punktów i praktyczne zastosowanie.
i
Częściowo oparte na książce Davida McLaina Carra, “Isaiah 40:1-11 in the Context of the
Macrostructure of Second Isaiah, “Discourse Analysis of Biblical Literature: What it is and What it Offers. ed.
Walter R. Bodine, Atlanta: Scholars Press, 1995, 51-74
Download