EDUKACJA PROZDROWOTNA L.P. 1 . TREŚCI NAUCZANIA Styl życia i jego związek ze zdrowiem i chorobą. Koncepcja i cele promocji zdrowia. Zdrowie jako wartość dla człowieka i społeczeństwa. Realizacja w przedmiocie Godzina wychowawcza Biologia Wychowanie fizyczne Dział :Budowa i czynności życiowe człowieka (Powłoka ciała. Układ ruchowy człowieka. Układ nerwowy i hormonalny. Krążenie. Odporność Układ oddechowy. Układ pokarmowy i odżywianie. Wydalanie Rozmnażanie i rozwój człowieka. Człowiek i środowisko. Dział: Elementy genetyki. Dział: Kształtowanie sprawności ogólnej Dział; Piłka siatkowa. Gimnastyka. Dział: lekka atletyka i atletyka terenowa. Dział: Rytm, taniec muzyka Piłka siatkowa Dział: Budowa i czynności życiowe człowieka. Biologia Dział: Elementy genetyki Przysposobienie obronne Wychowanie fizyczne Godzina wychowawcza Dział: Zagrożenia czasu pokoju Godzina wychowawcza Biologia Wg planów wychowawczych klas Wychowanie fizyczne 2. Pielęgnacja ciała i urody. Dbałość o utrzymanie odpowiedniej masy ciała, sylwetki dobrej sprawności i wydolności fizycznej.. Chronienie się przed zanieczyszczeniami środowiska. DZIAŁ TEMATY LEKCJI Zdrowie jako wartość dla człowieka i społeczeństwa. Klasa Liczba godzin Pierwsza Druga Cały cykl kształcenia Pierwsza Druga Pierwsza 3. 4. Praca i wypoczynek.. aktywne spędzanie czasu wolnego. Aktywność ruchowa, zabawa i poczucie humoru a zdrowie. Identyfikowanie i podejmowanie ryzyka. Zachowania bezpieczne w codziennym życiu. Troska o bezpieczeństwo innych. Przysposobienie obronne. Dział: Kształtowanie sprawności ogólnej. Wg planów wychowawczych klas Dział Budowa i czynności życiowe człowieka. Dział: Zagrożenia czasu pokoju. Zagrożenia bezpieczeństwa osobistego i społecznego. Wychowanie fizyczne Dział: Piłka nożna. Dział: Kształtowanie sprawności ogólnej. 1 Cały cykl kształcenia Cały cykl kształcenia Cały cykl kształcenia Pierwsza Pierwsza Pierwsza Cały cykl kształceni a 5. 6. 7. 8. Zasady racjonalnego żywienia w różnych okresach życia. Żywienie a samopoczucie i zdolność do pracy oraz zapobieganie chorobom. Skutki niewłaściwego odchudzania się i stosowania diet eliminacyjnych. Wybór sprzyjających zdrowiu produktów spożywczych i ich przechowywanie. Prawa konsumenta żywności. Biologia Dział: Budowa i czynności życiowe człowieka. Godzina wychowawcza Reklama i jej wpływ na nawyki żywieniowe. Wychowanie fizyczne Dział: Kształtowanie sprawności fizycznej. Korzystanie z pomocy społecznej., psychologicznej i innych form wsparcia. Znaczenie profilaktycznych badań medycznych. Zachowanie się w chorobie. Postawy wobec osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych i osób starszych, Godzina wychowawcza Radzę sobie w sytuacjach trudnych. Prawa dziecka i prawa człowieka. Prawo do opieki zdrowotnej. Postawy wobec osób niepełnosprawnych Dział: Budowa i czynności życiowe człowieka. Uwarunkowania podaży i popytu na substancje psychoaktywne. Rodzaje tych substancji i ich wpływ na organizm, psychikę oraz rozwój społeczny i duchowy człowieka. Przepisy prawa dotyczące używania substancji psychoaktywnych. Formy pomocy dla osób eksperymentujących i uzależnionych. Osobowe i społeczne umiejętności życiowe niezbędne dla ochrony, poprawy i utrzymania zdrowia. Biologia Pierwsza Pierwsza Cały cykl kształcenia Pierwsza Druga Pierwsza Przysposobienie obronne Godzina wychowawcza Dział: Pierwsza pomoc przedmedyczna Klasa druga Wg planów wychowawczych klas. Cały cykl kształcenia Biologia Dział: Budowa i czynności życiowe człowieka. Przysposobienie obronne Biologia Dział: Pierwsza pomoc przedmedyczna. Dział: Budowa i czynności życiowe człowieka. Pierwsza Przysposobienie obronne Dział: Obrona cywilna Dział: Pierwsza pomoc przedmedyczna Pierwsza Druga Wychowanie fizyczne Dział: Kształtowanie sprawności fizycznej. Pierwsza Druga Cały cykl kształcenia Tematy realizowane w ramach godzin i szerszych zagadnień z przedmiotu biologia i podczas lekcji wychowania fizycznego, przysposobienia obronnego, chemii, godzin wychowawczych. 2 PLAN REALIZACJI ŚCIEŻKI EDUKACYJNEJ W XXXI LO - EDUKACJA EKOLOGICZNA opracowany na trzy lata zgodnie z Rozporządzeniem MENiS z dnia 26 lutego 2002 roku Nr treści wg podst. progr. 1. Treści programowe Ekonomiczne i społeczne aspekty związków między człowiekiem i jego działalnością a środowiskiem. Wartość środowiska. Korzyści i straty związane z jego eksploatacją. Zasoby odnawialne i nieodnawialne. Uszczegółowienie treści o o o o o o 2. Współczesny system gospodarki światowej i jego wpływ na degradację zasobów środowiska. Współpraca międzynarodowa jako warunek osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. o o o o o o o Funkcjonowanie rynku i gospodarki rynkowej Typy gospodarowania w środowisku i ich następstwa Stosunek do przyrody i szacunek dla życia Motywy ochrony różnorodności biologicznej Opracowywanie dokumentów o rozbudowanej strukturze zawierających informacje pochodzące z różnych źródeł (np. związek między zasobami przyrody a gospodarką na podstawie serwisów informacyjnych z dziedziny rolnictwa, leśnictwa i ochrony przyrody). Zastosowanie wybranych soli w przemyśle i życiu codziennym. Tematy, motywy, wątki. Natura a cywilizacja, motywy franciszkańskie w kulturze. Przemiany w obrębie struktur świadomości i obyczajowości społeczeństw europejskich. Zastosowanie funkcji do opisu zależności w przyrodzie, gospodarce i życiu codziennym. Uwarunkowania i następstwa przyrodnicze, społeczno-ekonomiczne i kulturowe rozwoju turystyki i rekreacji. Idea zrównoważonego rozwoju. Zasoby środowiska. Funkcjonowanie rynku i gospodarki rynkowej. Gospodarstwo domowe-dochody 3 Dział Realizacja w przedmiocie Klasa Podstawy przedsiębiorczości Istota funkcjonowania gospodarki. Geografia Człowiek gospodarzem II, III przestrzeni geograficznej. Biologia Elementy ekologii i ochrony środowiska. Ekologia i biogeografia. III I, II III Technologia informacyjna Tworzenie materiałów prezentacyjnych biuletynów i folderów. Chemia Klasyfikacja związków nieorganicznych. I Elementy chemii nieorganicznej. II I Język polski Średniowiecze i następne epoki literackie. Historia Historia nowożytna II oświecenie. Historia nowoż. XIXw III Matematyka Funkcje. I Geografia Świat w fazie przemian. III Biologia Elementy ekologii i I, II I, II, III Uwagi i wydatki, ochrona praw konsumentów, inwestowanie własnych pieniędzy. 3. Zagrożenia cywilizacyjne związane z energetyką konwencjonalną i jądrową. Odnawialne źródła energii. o o o o o 4. Sposoby ochrony różnorodności biologicznej o o o o o o o Postęp a kryzysy cywilizacyjne. Energia i jej przemiany, transport energii. Reakcje chemiczne a zjawiska fizyczne. Ilościowe prawa rządzące przemianami chemicznymi. Problemy pozyskiwania i wykorzystania surowców i energii. Skutki ingerencji człowieka w jego naturalne środowisko. Konieczność zachowania naturalnych środowisk wodnych i leśnych. Formy ochrony przyrody w Polsce i na świecie. Konieczność racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska przyrodniczego Przyczyny i skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności na świecie i w Polsce. Znaczenie turystyki i rekreacji w nowoczesnym świecie. Problem odpadów przemysłowych i 4 ochrony środowiska. Podstawy przedsiębiorczości Istota funkcjonowania gospodarki. Chemia Klasyfikacja związków I nieorganicznych. Elementy chemii II nieorganicznej. Starożytność. I Historia III Fizyka Energia i jej przemiany. Fizyka jądrowa. I, II, III II Chemia Budowa atomu. Wiązania chemiczne. Elementy chemii nieorganicznej. Węglowodory. I I II Biologia Elementy ekologii i ochrony środowiska. I, II Geografia Gospodarcza II,III działalność człowieka. Klasyfikacja związków I nieorganicznych. Elementy chemii II nieorganicznej. Chemia II Geografia Globalne i regionalne problemy środowiska. I, II, III Biologia Człowiek i środowisko. Ekologia i biogeografia. I, II III o o o 5. Intensyfikacja produkcji rolnej i związane z nią zagrożenia. Rolnictwo ekologiczne. o o o o o o o o 6. Problemy bezpieczeństwa biologicznego, np. inżynieria genetyczna o o o o 7. Problemy polityki ekologicznej państwa. o o komunalnych. Wymieranie gatunków. Sposoby ochrony bioróżnorodności. Kierunki, mechanizmy i konsekwencje wpływu człowieka na szatę roślinną i faunę. Proces glebotwórczy. Żyzność gleby. Problemy racjonalnego użytkowania żyznych gleb – prerie i pampa. Związki pomiędzy warunkami przyrodniczymi a rozwojem rolnictwa w Polsce. Wpływ rolnictwa na środowisko przyrodnicze człowieka. Zdrowe odżywianie. Nowoczesne sposoby produkcji żywności. Problemy ekologiczne spowodowane przez rolnictwo. Znaczenie biotechnologii w gospodarce człowieka. Geografia Problemy wyżywienia ludności. Organizmy modyfikowane genetycznie. Metody inżynierii genetycznej i ich zastosowanie. Przepisy dotyczące organizmów transgenicznych. Geografia Kompetencje różnych organów władzy w dziedzinie ochrony środowiska. Normy prawne dotyczące ochrony środowiska i sposoby dotarcia do nich. 5 Biologia Chemia Funkcjonowanie systemu przyrodniczego Ziemi. Gospodarcza działalność człowieka. I, II Elementy genetyki. Odżywianie się człowieka. Elementy ekologii i ochrony środowiska. Biologia stosowana. I I, II III I, II II Klasyfikacja związków I nieorganicznych. Gospodarcza II, III działalność człowieka. Biologia Genetyka. Biologia stosowana. I II Wiedza o społeczeństwie Biologia Prawo. Ekologia i biogeografia. Prawo. II III Wiedza o społeczeństwie II PLAN REALIZACJI ŚCIEŻKI EDUKACYJNEJ w XXXI LO - „EDUKACJA EUROPEJSKA” opracowany na 3 lata Treści programowe Realizacja w przedmiocie Dział/zagadnienia Klasa 1. Proces integracji europejskiej w perspektywie historycznej: czynniki integrujące i dezintegrujące. Polska i Polacy w budowaniu jednoczącej się Europy. Historia Starożytność, Średniowiecze (Polska Piastów) Europa XVIII i XIX w Europa w XIX i XX w, Polska XX w I II III 2. Droga państw europejskich, w tym Polski, do Unii Europejskiej. System, procedury i pola negocjacji. Kalendarium rozszerzenia. Cele integracji Polski z Unią Europejskiej. Przedakcesyjne działania i programy Rządu. Geografia Historia Założenia i cele integracji krajów Europy w UE Średniowiecze (Polska Jagiellonów XV i XVI w) Europa XVIII i XIX w Europa w XX w, Dzieje współczesne III I II III 3. Stosunek społeczeństw krajów członkowskich i społeczeństwa polskiego do rozszerzenia Wspólnot Europejskich. Różne opcje obecne w polityce i opinii publicznej krajów członkowskich. Katalog nadziei i obaw. Wyobrażenie roli i miejsca Polski i Polaków w zjednoczonej Europie. Kwestia standardów unijnych. Kierunki integracji. Trzy filary procesu zjednoczenia. Różne koncepcje wizji przyszłej zjednoczonej Europy. Ewolucja prawa Unii Europejskiej. Kwestia konstytucji Unii Europejskiej. Wzajemne relacje między prawem UE i prawem krajowym. Ewolucja instytucji UE. Procedury podejmowania decyzji. Godzina wychowawcza WOS Unia Europejska – historia i cele Problemy integracyjne I III WOS Wspólnota kulturowa narodów Europy. II WOS Prawo unijne. III Przedsiębiorczość UE a Polska. Pomoc UE w dostosowaniu polskiej gospodarki do standardów unijnych.. Współpraca międzynarodowa. Współpraca międzynarodowa. III WOS Polityka państw UE wobec imigrantów z Polski. Problemy przemian rolnictwa w Polsce. Problemy restrukturyzacji przemysłu w Polsce. Polska w NATO i na drodze do UE I I, II, III III III WOS Międzynarodowy system ochrony praw człowieka III WOS/Historia Udział Polski i Polaków w budowaniu jednoczącej się Europy. Miejsce Polski w cywilizacji Europejskiej na przestrzeni wieków. III III Nr treści wg pods. pr 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Gospodarka UE. Polska w perspektywie polityk wspólnotowych w dziedzinie gospodarczej, w tym w szczególności wspólnej polityki rolnej. Jednolity europejski rynek pracy i jego dostępność dla obywateli polskich. Europejskie problemy społeczne i sposoby ich rozwiązywania. Droga krajów członkowskich do Unii Gospodarczej i Walutowej. Bezpieczeństwo europejskie w wymiarze międzynarodowym i wewnętrznym. Bezpieczeństwo Polski w ramach UE i w NATO. Prawa i obowiązki obywatelskie, obywatelstwo europejskie, obywatelski wymiar procesu integracji europejskiej. Europa wartości. Duchowy wymiar Europy-edukacja, kultury. Rola edukacji jako czynnika wyrównywania szans Przedsiębiorczość Geografia Geografia 6 III Uwagi 13. 14. 15. polskiej młodzieży w Europie. Możliwości współpracy. Rola i zasady działania samorządów terytorialnych w Unii Europejskiej. Współpraca polskich samorządów z odpowiednikami w UE. Euroregiony. Miejsce Polski w organizacjach europejskich, w tym w Radzie Europy. Polska i jej sąsiedzi. Polska w regionie Europy Środkowej i Bałtyku. Polska i Europa wschodnia WOS Geografia Geografia Geografia Regionalne inicjatywy integracji i wspólnoty międzynarodowej. „Europa regionów”- współpraca międzynarodowa na szczeblu regionalnym i lokalnym. Przygotowania Polski do przyjęcia do UE. III Nowy podział polityczny Europy Środkowej. Geograficzna charakterystyka krajów UE. III I, II II Ścieżka filozoficzna realizowana w XXXI LO w klasach I – III Rozkład materiału został opracowany w oparciu o program Edukacja filozoficzna. Program nauczania ścieżki edukacyjnej w zakresie podstawowym DKOS – 4015 – 161/02 oraz w oparciu o materiały publikowane przez wydawnictwo ZNAK ( J. Wojtysiak, Pochwała ciekawości, Kraków 2003 oraz Pochwała ciekawości – Poradnik dla nauczycieli filozofii, j .polskiego, wiedzy o kulturze i historii, Kraków 2003). Treści nauczania A) Postawa krytyczna i sztuka dyskusji Temat: Co to jest filozofia? Materiał nauczania, przykładowe tematy etymologia słowa filozofia, postawa krytyczna, podstawowe działy i pytania filozofii, elementy biografii wybranych filozofów i ich myśli filozoficznej (w kontekście epok literackich, historycznych). Temat: Filozofia a światopogląd wpływ filozofii na ustroje społeczne, średniowieczna koncepcja państwa uniwersalnego, rozróżnienie doktryn :liberalnej, konserwatywnej, socjalizmu utopijnego, poglądy na władzę Machiavellego, wizja społeczeństwa Tomasza Moora, koncepcja liberalnego państwa wg J. Locka i trójpodziału władzy wg Montesquieu Temat: Sztuka dyskutowania elementy erystyki, elementy retoryki, poznanie problemów wynikających z użycia w dyskusji wieloznacznych słów, zdań, poznanie pojęcia sofistyki, demagogii, prezentowani własnego stanowiska i umiejętność jego obrony, podstawowe zasady komunikowania się, bariery w komunikacji, strategie rozwiązywania konfliktów. 7 Realizowane na przedmiotach j. polski Klasa I j. polski matematyka, historia WOS historia, j. polski, prawo I-III I I-III II I-III I-III II j. polski I historia I Temat: Czy słusznie skazano Sokratesa? tekst Platona: Obrona Sokratesa,- analiza argumentów, życie i poglądy Sokratesa, demokracja ateńska, wpływ ustroju na dzieje polityczne państwa B) Natura świata Temat: Jaka jest istota świata? filozoficzne zagadnienie zmienności i niezmienności świata, elementy ontologii Platona, Arystotelesowska krytyka ontologii Platona. Temat: Czy Bóg istnieje? problematyka relacji pomiędzy wiarą a wiedzą, stanowisko fideistyczne, agnostyczne, ateistyczne, dowody św. Tomasza na istnienie Boga, Chrystus jako postać historyczna, rozwój i rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa, jego wpływ na historię Europy C) Poznanie świata Temat: Horror epistemologiczny elementy epistemologii Kartezjusza, zagadnienie źródeł wiedzy, wskazanie związków pomiędzy filozofia Kartezjusza a współczesną technologią komputerową (rzeczywistość wirtualna, świat Matrixa) epistemologiczna problematyka złudzeń i ich granic, teorie światów możliwych, mechanizmy ludzkiego poznania podstawy przedsiębiorczości j. polski III I historia j. polski I I religia, j. polski I historia j. polski I II informatyka I j. polski, g wychowawcza j. polski III II I-III II -III Temat: Spór o źródła ludzkiego poznania spór racjonalizmu z empiryzmem, elementy koncepcji wybranych filozofów np : Locka, Kartezjusza, Berkeleya, Leibniza, Spinozy. D) Człowiek wobec świata i innych ludzi Temat: Czy moralność jest obiektywna? Temat: Spór o naturę i pochodzenie zła problem obiektywności i relatywności prawd moralnych, rzeczywistość współczesna i związane z nią problemy etyczna – genetyka, klonowanie religia, j. polski biologia zagadnienia natury i pochodzenia zła, elementy koncepcji filozoficznej Liebiza, Platona, odniesienie do twórczości F. Dostojewskiego, zło i cierpienie jako temat w sztuce i literaturze – różne artystyczne realizacje tego zagadnienia religia j. polski WOK 8 II,III Temat: Jak oceniać nasze czyny? zagadnienie oceny moralnej czynu według intencji i konsekwencji (ewentualnie: elementy teorii etycznej Kanta, elementy teorii etycznej Milla) Temat: Jak żyć szczęśliwie? – starożytne koncepcje moralności problem życia szczęśliwego etyka stoicka, hedonizm, zasada złotego środka, intelektualizm Sokratesa, obiektywistyczna teoria wartości Platona teleologiczna etyka Arystotelesa, literackie realizacje koncepcji życia szczęśliwego (np. utopia), krainy szczęścia jako topos w sztuce Temat; średniowieczne i nowożytne koncepcje moralności wybrane stanowiska etyczne filozofów średniowiecznych nowożytnych i współczesnych (od św. Augustyna po egzystencjalizm – kontekst wybranych dzieł literackich) religia, g. wychowawcza, j. polski j. polski I-III WOK j. polski II I-III EDUKACJA REGIONALNA – DZIEDZICTWO KULTUROWE W REGIONIE W KLASACH I – III XXXI LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Cele edukacyjne: 1. Poznawanie własnego regionu, w tym dziedzictwa kulturowego, jako części Polski i Europy. 2. Pogłębianie więzi ze swoim środowiskiem, regionem, krajem. 3. Kształtowanie tożsamości regionalnej w kontekście wartości narodowych i europejskich. 4. Przygotowanie do dojrzałego życia w strukturach regionalnych, narodowych, państwowych i europejskich. 5. Rozwijanie szacunku wobec innych wspólnot regionalnych, etnicznych i narodowych. Procedury osiągania celów: 1. Stosowanie aktywnych metod nauczania. 2. Przygotowanie, zorganizowanie lub udział w konkursach szkolnych, międzyszkolnych. 3. Gromadzenie informacji na określony temat z różnych źródeł. 4. Analizowanie i wykorzystanie zebranych wiadomości. 5. Organizowanie lekcji tematycznych w terenie. 9 III Treści nauczania: Charakterystyka ogólna kultury materialnej człowieka. Rola grupy i jednostki. Ziemie polskie w starożytności. Kontakty z Rzymem. Dorobek kulturalny Rzymu. Grecko – rzymskie oblicze kultury europejskiej. Źródła pisane do dziejów średniowiecza. Najważniejsze ośrodki polityczne wczesnośredniowiecznej Europy. Wielka wędrówka Słowian. Kultura i życie codzienne we współczesnej Europie. Architektura i sztuka średniowiecza w Europie. Literatura Średniowiecza. Walka o dominium mundi. Od monarchii feudalnej do stanowej: Anglia i Francja. Przeobrażenia społeczno – ekonomiczne w Europie Zachodniej w wiekach XI-XIII. Państwa Europy Środkowo – Wschodniej w XII – XIV wieku. Państwo pierwszych Piastów. Kryzys i odbudowa państwa Piastów. Społeczeństwo i gospodarka w Polsce dzielnicowej. Kultura pełnego średniowiecza. Średniowiecze ideały i wartości. Kryzys społeczny, gospodarczy i polityczny Europy Zachodniej w XIV wieku. Wielka schizma w Kościele zachodnim. Niepokoje religijne XIV i XV wieku. Rozwój miast i mieszczaństwa. Historiografia polskiego średniowiecza. Kultura późnego średniowiecza. Początki reformacji w Europie. Zjednoczenie i odbudowa Królestwa Polskiego. Akademia Krakowska. Stosunki Królestwa z sąsiadami. Człowiek późnego średniowiecza. Życie codzienne, rola rodziny. Humanizm i odrodzenie we Włoszech. Renesansowe teorie państwa. Historiografia powszechna XVI-XVIII wieku. Historiografia polska w okresie nowożytnym. Dualizm w rozwoju ekonomicznym XVI i XVII wieku. 10 Polska za panowania ostatnich Jagiellonów. Kultura i sztuka renesansu w Polsce. Różnorodność wyznaniowa w okresie nowożytnym. Królowie elekcyjni na tronie polskim. Kultura baroku w Europie. Barok polski. Sarmatyzm. Zdobycze naukowe i kulturalne epoki oświecenia. Świat i Europa w XVIII w. Przemiany ustrojowe, polityczne w XVIII wieku w Europie i w koloniach brytyjskich. Znaczenie Polski za panowania S. A. Poniatowskiego. Konstytucja 3 Maja. Kultura polska w oświeceniu. Życie codzienne w okresie wczesnonowożytnym. Przemiany w nauce i kulturze w XIX i na początku XX wieku. Historiografia w XIX wieku. Problemy demograficzne, gospodarcze i społeczne w XIX w. Rozwój nowych ideologii. Kształtowanie się państw narodowych w Europie. Polskie powstania narodowowyzwoleńcze. Kultura polska w XIX w. Przemiany społeczno – gospodarze na ziemiach polskich. Nowoczesne ruchy polityczne. Życie codzienne w XIX i na początku XX wieku. Młoda Polska w sztuce i literaturze. I wojna światowa. Powstanie państwa polskiego. Rola J. Piłsudskiego. Walka o granice. Zmiany gospodarcze i społeczne po I wojnie światowej. II Rzeczypospolita. Kultura II Rzeczypospolitej. Polska i sprawa polska w czasie II wojny. Polska pod władzą komunistów. Współczesna nauka i kultura. Powstanie ,,Solidarności”. Stan wojenny. Przemiany polityczne i gospodarcze w Europie w latach 80-tych i 90-tych. 11 Kierunki polskiej polityki zagranicznej. Polska w Radzie Europy, OBWE, NATO, Unii Europejskiej, ONZ, inicjatywach regionalnych. Miejsce Polonii w społeczności międzynarodowej. Wizerunek Polski i Polaków w świecie. 12