KOMUNIKACJA NIWEREBALNA
advertisement
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA KOMUNIKACJA To proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą. Proces ten dokonuje się za pomocą przekazu: werbalnego – za pomocą słów niewerbalnego – za pomocą znaków, dźwięków i gestów FAZY PROCESU KOMUNIKOWANIA Akt komunikowania rozpoczyna nadawca, który decyduje, jaki przekazać komunikat (przekaz) o określonym zbiorze znaczeń. Nadawca koduje zamierzone znaczenia poprzez właściwy dobór słów, gestów, itp. oraz ich układ (styl, gramatyka). Komunikat jest następnie wyemitowany, wypowiedziany lub pokazany tak, aby pokonać przestrzeń między nadawcą a odbiorcą. Odbiorca, czyli jednostka do której jest skierowany przekaz, zwraca uwagę i postrzega komunikat jako zbiór o pewnym układzie znaków. Odbiorca następnie odkodowuje komunikat konstruując własne interpretacje znaczeń znaków. W rezultacie interpretacji odbiorca jest pod pewnym wpływem komunikatu. Oznacza to, że komunikowanie ma na niego wpływ. LINEARNY MODEL KOMUNIKACJI MIĘDZYLUDZKIEJ KOMUNIKACJA NIEWERBALNA To wszelkie zamierzone i niezamierzone, pozasłowne przekazywanie informacji. To mowa naszego ciała na którą składają się m.in. mimika, gesty, pozycja ciała, przestrzenne stosunki między komunikującymi się osobami. FORMY KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ wyraz twarzy kontakt wzrokowy gesty i inne ruchy ciała kontakt dotykowy postawa ciała odległość od partnera wygląd zewnętrzny niewerbalne aspekty mowy uśmiech ZADANIA KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ wspomaga komunikację werbalną poprzez dodanie jej wyrazistości i czytelności funkcjonuje jako samodzielny środek przekazu wyraża postawy i emocje definiuje relacje kształtuje wrażenia informuje o naszym stosunku do otoczenia zastępowanie mowy, gdy utrudniony kontakt werbalny CECHY KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ Ważną cechą komunikacji niewerbalnej jest to, że zachodzi często na poziomie podświadomości. Często nie zdajemy sobie sprawy, że oprócz przesyłania informacji w mowie, wysyłamy także różnego typu sygnały za pomocą swojego ciała. Sygnały te są nieodłącznym procesem komunikacji. "Mowa ciała" odkrywa przed nami prawdziwą treść przekazu. Przekazuje informacje dotyczące sfery emocjonalnej nadawcy i odnosi się również do emocji osoby odbierającej sygnały. ILOŚĆ INFORMACJI PRZEKAZYWANEJ KANAŁAMI INFORMACYJNYMI słowa 20% nadawca ton głosu 30% mowa ciała 50% odbiorca SPÓJNOŚĆ PRZEKAZU WARTO ZAPAMIĘTAĆ Jeżeli przekazujemy pewną informacje o sobie – typu „jestem osobą zdecydowaną i pewną siebie” – to ta informacja powinna być przekazana również za pomocą kanału niewerbalnego, czyli winny temu towarzyszyć takie sygnały, jak pewny glos, otwarta postawa ciała, spojrzenie prosto w oczy rozmówcy itp. W procesie komunikacji liczy się bowiem spójność przekazu. W przeciwnym razie, jeśli ciało będzie wysyłało przekaz odwrotny do informacji zawartej w słowach to rozmówca nieświadomie zaufa komunikatowi niewerbalnemu. Brak spójności jest sygnałem ostrzegawczym dla otoczenia i nosi nazwę „podwójnego wiązania”. KOMUNIKATY NIEWERBALNE dystans mimika postawa Komunikacja niewerbalna gesty ton DYSTANS Dystans to odległość pomiędzy rozmówcami, informuje nas o bliskości psychicznej partnerów, ich zażyłości, a także poprawności wzajemnej relacji. Najczęściej najmniejszy dystans występuje w kontaktach z najbliższymi, nieco większy w przypadku spotkań z przyjaciółmi, jeszcze większy między przełożonym a podwładnym, największy zaś w kontaktach z publicznością. Bliskość przestrzenna jest wskaźnikiem lubienia, sympatii i relacjach. Im bliższy dystans, tym bliższa relacja. SFERY DYSTANSU strefa intymna (0-45cm) strefa społeczna (120-360 cm) strefa osobista (45-120 cm) strefa publiczna (36O-600cm) POSTAWA Postawa, czyli to, jakie pozycje przyjmuje ciało podczas stania lub siedzenia informuje rozmówcę o stanie naszego napięcia psychicznego. Za pomocą postawy ciała komunikujemy również nasze nastawienie wobec rozmówcy. Bezpośrednie ustawienie ciała ułatwiające kontakt wzrokowy, wychylenie ciała do przodu, dotykanie jest wyrazem pozytywnego nastawienia do rozmówcy. Wyrazem sympatii dla rozmówcy jest podobna/ lustrzana pozycja ciała. POSTAWA OTWARTA Polega na zwróceniu się całym ciałem na wprost, bez krzyżowania rąk i stóp - oznacza otwartość na kontakt i wymianę informacji, a także zainteresowanie rozmówcą i pewność siebie. Taka postawa jest najbardziej dogodna w trakcie prowadzenia negocjacji, gdyż eliminuje dominację, a wyraża partnerstwo między stronami rozmów. ELEMENTY POSTAWY OTWARTEJ Postawa wyprostowana Plecy wyprostowane Łopatki ściągnięte na plecach Głowa podniesiona Wzrok skierowany prosto przed siebie Ręce swobodnie opuszczone wzdłuż ciała POSTAWA ZAMKNIĘTA Jest przeciwieństwem postawy otwartej, nazywa się ją także postawą pokorną. Przyjmują ją często osoby zdominowane. Może także wyrażać niepokój, niechęć do rozmowy lub unikanie bezpośredniego kontaktu lub konfrontacji. Charakteryzuje się np. pochylaniem całego ciała i skuleniem ramion, tak jakby ta osoba chciała ochronić się przed ciosem. ELEMENTY POSTAWY ZAMKNIĘTEJ Ciało lekko pochylone Plecy przygarbione Skulone ramiona Opuszczona głowa Spuszczony wzrok Ręce zaplecione na piersiach MOWA CIAŁA RODZAJ ZACHOWANIA ZNACZENIE stoisz gdy inni siedzą, siedzisz gdy inni stoją okazywanie wyższości, brak szacunku wyprostowana, stabilna sylwetka asertywność przygarbienie, sylwetka pasywna, wycofana, taka postawa źle wpływa na przechylona do tyłu odbiór Twojej osoby zwrócenie się całym ciałem wprost, bez krzyżowania rąk i nóg (otwarta postawa) otwartość na kontakt, zainteresowanie rozmówcą i pewność siebie odwrócenie się bokiem lub „wiercenie się” niepokój, niechęć do rozmówcy, unikanie bezpośredniego kontaktu sztywne siedzenie na boku krzesła niepewność, lęk, napięcie MOWA CIAŁA Zamieszczone tablice pokazują co może „powiedzieć” układ naszego ciała osobie z którą rozmawiamy. ZACHOWANIE DYSTANSU SAMOKONTROLA I BRAK ZAUFANIA ZMIESZANIE SZCZEROŚĆ PEWNOŚĆ SIEBIE WĄTPLIWOŚĆ ZNUDZENIE . TON GŁOSU Ton głosu jest najbardziej związany z mową. Ton , jakim zostało wypowiedziane słowo lub zdanie, ma decydujące znaczenie w interpretacji jego znaczenia. Ton głosu pomaga w porozumiewaniu się, gdy jest pewny, ciepły i odprężony, kiedy mówisz wyraźnie, nie mamrocząc, nie krzycząc ani nie szepcząc. Jeżeli ktoś powie „piękny samochód” z ironicznym tonem, to wypowiedz ta zostanie odebrana jako ocena negatywna Obok tonu znaczenie ma także: akcent (mocniejsze wypowiedzenie jednego słowa w zdaniu może zmienić całe jego znaczenie) i dźwięki paralingwistyczne (np.: odchrząknięcia, płacz, śmiech, pomrukiwania czy westchnienia). GŁOS – NATĘŻENIE, PŁYNNOŚĆ RODZAJ ZACHOWANIA ZNACZENIE zbyt głośne lub zbyt ciche mówienie nadmierne zdenerwowanie, brak uwagi Wypowiedź bez niepotrzebnych przerw i manieryzmów słownych kompetencja i wiarygodność GESTY Gestykulacja to ogół ruchów głównie rąk, a także głowy i pozostałych części ciała wspomagających mowę i ułatwiający komunikowanie się. Kiedy mówimy nieustannie poruszamy rękami, głową ale też całym ciałem. Ruchy te są skoordynowane z mową i stanowią część całościowego procesu komunikowania się. Gestykulując możemy: określać strukturę wypowiedzi akcentując niektóre elementy, wskazywać ludzi i przedmioty podkreślać coś, ilustrować rozmiary i kształty, szczególnie wtedy, kiedy trudno wyrazić je słowami. INTERPRETACJA GESTÓW WYKONYWANYCH PRZEZ UCZNIÓW Często niewłaściwa postawa może popsuć relacje między nauczycielem i uczniem lub utrudnić komunikację, gdy tymczasem świadome sterowanie przekazem niewerbalnym, którego do pewnego stopnia można się nauczyć, może temu zapobiegać. ZACIERANIE RĄK Jest to sposób uniwersalnego przekazywania swoich pozytywnych oczekiwań . SPLECIONE RĘCE Jest to gest frustracji – dana osoba próbuje zapanować nad swoją negatywną postawą. PODNIESIONA WIEŻYCZKA Sygnał pozytywny, oznacza pewność siebie w wyrażaniu swoich opinii i pomysłów. POZYCJA Z KCIUKIEM KU GÓRZE Podwójny sygnał: - obronna, negatywna postawa (zgięte ramiona) - stosunek wyższości (kciuki) POCIĄGANIA KOŁNIERZYKA Przyłapanie na kłamstwie, zagniewanie lub frustracja, obawa przed zdemaskowaniem. POCIERANIE OKA Próba ukrycia widocznego oszustwa lub uniknięcia patrzenia w twarz osobie, którą się okłamuje. POCIERANIE UCHA Próba niesłuchania złych wiadomości, a także słuchacz chce nareszcie coś powiedzieć. NUDA Podpieranie głowy to sygnał obronny przed zaśnięciem. NEGATYWNE MYŚLI Krytyczny stosunek do mówcy i tematu. SYGNAŁ ZAPOMINALSTWA Niezadowolenie z wytykania uchybień. SKRZYŻOWANE RĘCE Próba ukrycia się przed niekorzystną sytuacją, szczególnie wśród ludzi obcych. ZACHOWANIE OCHRONNE Dla osób ostrożnych jest to próba przejęcia kontroli nad innymi ludźmi. PEWNOŚĆ SIEBIE Typowy gest profesjonalistów, menedżerów i handlowców. Pozycja dominująca, wywyższanie się. OTWARCIE RĄK Otwarta pozycja ciała i otwarta postawa. DZIAŁANIE NA ZWŁOKĘ WYSTAWIANIE KCIUKA Z TYLNEJ KIESZENI Podwójny sygnał: Wymigiwanie się lub uchylanie od decyzji. -okazywanie wyższości, a nawet agresji -postawa ludzi, którzy chcą ukryć nawyki. INTERPRETACJA GESTÓW GŁOWA kiwanie głową (potakiwanie) uwaga, akceptacja, zgoda, potwierdzenie uważnego słuchania kręcenie głową zdziwienie, zaprzeczenie, nie zgadzanie się Spuszczanie głowy przygnębienie, smutek, zmęczenie patrzenie w oczy uczciwość, bezpośredniość spuszczanie wzroku brak pewności siebie, brak szacunku zbyt natarczywe wpatrywanie się w rozmówcę odczytywane jest jako przesadna ingerencja (przekraczanie granic) NOGI I STOPY: nogi i stopy spokojne, równolegle oparte o podłoże pewność siebie, spokój szerokie rozstawienie nóg duża pewność siebie, demonstrowanie swojej siły nerwowe poruszanie lub pukanie stopą niepokój, napięcie, zniecierpliwienie nogi i stopy usztywnione, krzyżowanie nóg zamykanie się w sobie, wycofywanie się z kontaktu RAMIONA : wzruszanie ramionami lekceważenie, irytacja skulenie ramion do przodu zamykanie się w sobie, przygnębienie garbienie się brak motywacji do kontaktu wychylenie ramion do przodu (otwarte ramiona) uwaga, zainteresowanie, otwarcie się na kontakt RĘCE I DŁONIE : ręce skrzyżowane (zamknięte ręce) opór, niechęć, unikanie porozumienia dłonie drżące, ręce chaotycznie poruszające się lęk, tłumiona złość nadgarstki rozluźnione, ręce gestykulują w związku z treścią mówienia otwartość, zainteresowanie, przekonywanie ręce sztywne, dłonie nieruchome, zaciśnięte pięści napięcie, stres palce bębniące po stole irytacja, lekceważenie, pośpiech, zniecierpliwienie MIMIKA I WYRAZ TWARZY Mimika - ruchy mięśni twarzy, wyrażające myśli, emocje, przeżycia, nastroje, a także postawy wobec innych ludzi oraz bieżące komentarze do toczącej się komunikacji. Twarz jest najbardziej ekspresyjną częścią ciała - odzwierciedla szybko zmieniające się nastroje, reakcje na wypowiedzi i zachowania rozmówcy. . Pod względem informowania o reakcjach poznawczych bardzo ekspresyjne są brwi: całkowicie podniesione - niedowierzanie podniesione do połowy - zdziwienie stan normalny - bez komentarza obniżone do połowy - zakłopotanie całkowicie obniżone - niezadowolenie, złość Podobną siłę ekspresji ma okolica ust. Zmiana położenia kącików ust wyraża stany od zadowolenia - podniesione, do przygnębienia - opuszczone. Drżenie dolnej wargi oznaczają wrogość. RODZAJE EKSPRESJI TWARZY RADOŚĆ SMUTEK Uniesione kąciki ust, możliwe pokazanie zębów, zmarszczki od skrzydełek nosa do kącików ust, “kurze łapki” w okolicach oczu. Uniesione wewnętrzne końce brwi, trójkątne zmarszczki poniżej powiek, opadnięte kąciki ust, możliwe drżenie warg. NIESMAK STRACH ZDZIWIENIE ZŁOŚĆ Lekko uniesiona górna warga, uniesiona i wysunięta dolna warga, zmarszczony nos, uniesione policzki, zmarszczki poniżej dolnych powiek, brwi uniesione, lub zbliżone do siebie Podniesione brwi, zmarszczki w centrum czoła, uniesione górne powieki, otwarte usta, wargi wciągnięte w tył. Uniesione brwi, długie poziome zmarszczki przez całą długość czoła, szeroko otwarte oczy, opuszczona żuchwa Opuszczone i ściągnięte brwi, pionowe zmarszczki pomiędzy brwiami, napięte powieki i przymrużone oczy, ściągnięte wargi, rozchylone nozdrza. KONTAKT WZROKOWY Kontakt wzrokowy z drugą osobą jest najczęściej pierwszym kontaktem, wejściem w interakcję. Utrzymywanie tego kontaktu podczas rozmowy jest sygnałem gotowości do komunikacji dla strony przeciwnej, przejawem uwagi i zainteresowania. Uciekanie wzrokiem na boki, spuszczenie oczu i inne przerwy w kontakcie wzrokowym mogą być odbierane jako wycofywanie lub unikanie tematu. Uporczywe wpatrywanie się oznacza nieugiętość, sztywność myślenia lub niepokój. Wytrzymywanie czyjegoś wzroku świadczy o sile i czystości intencji. Oczy mogą wyrazić każde uczucie. KONTAKT WZROKOWY Podstawowe formy kontaktu wzrokowego: spoglądanie i przyglądanie się wzajemne spoglądanie bezpośredni kontakt wzrokowy Ekspresja oczu wyraża się nie tylko poprzez spoglądanie, ale również: zmianę wielkości źrenic (2-8 mm) wskaźnik mrugania (zwykle co 3-10 sek.) stopień otwarcia oczu (od szeroko otwartych do przymkniętych powiek), wyraz oczu - tzw. maślane oczy, mordercze spojrzenie BIBLIOGRAFIA 1. Collins A., Język ciała, gestów i zachowań, Wrocław 1996 2. Głodowski W., Bez słowa. Komunikacyjne funkcje zachowań niewerbalnych, Warszawa 1999 3. Molcho S., Mowa ciała, Warszawa 1998 4. Nęcki, Z., Komunikacja międzyludzka, Kraków, l996 5. Nęcki Z., Negocjacje w biznesie, Kraków 1991 6. Pease A., Język ciała. Jak czytać myśli ludzi z ich gestów, Warszawa 1992 7. Profesjonalna obsługa klienta, Warszawa 2003 8. Wołowik W., Język ciała, Kraków 1998 9. www.eduseek.interklasa.pl – Bednarska Z., Mowa ciała, czyli komunikacja niewerbalna [email protected]
