Biologia

KOD UCZNIA
Liczba uzyskanych punktów:
KONKURS BIOLOGICZNY
DLA SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH
województwa podlaskiego
STOPIEŃ WOJEWÓDZKI
4.03.2011 r.
Instrukcja dla ucznia:
1. Test konkursowy zawiera 43 zadania (są to zadania zamknięte i otwarte).
Na ich rozwiązanie masz 90 minut.
2. Po uważnym przeczytaniu i zrozumieniu treści zadania oraz analizie rysunków, wybierz
jedną z czterech odpowiedzi w zadaniach zamkniętych (zadania wielokrotnego wyboru).
W zadaniach otwartych samodzielnie sformułuj odpowiedź i zapisz ją w
wyznaczonym miejscu.
3. Test wypełniaj długopisem, nie używaj korektora, ołówka, ani gumki.
4. Przy rozwiązywaniu zadań zamkniętych (wielokrotnego wyboru) wybierz jedną,
prawidłową odpowiedź i zakreśl ją znakiem X.
Przykład:
b
a
c
d
Jeżeli pomylisz się i zechcesz wybrać inną odpowiedź, to źle zaznaczoną otocz kółkiem,
po czym zakreśl znakiem X literę właściwą np:
a

b
c
d
5. Nie denerwuj się. W tym konkursie nic nie tracisz, zdobywasz natomiast nowe
doświadczenia.
POWODZENIA !
Zad. 1 (0 – 1)
Przeciwciała to:
a) substancje stymulujące produkcję antygenów
b) białka mające zdolność rozpoznawania i niszczenia antygenów
c) produkowane przez szpik kostny komórki umiejące zwalczać antygeny
d) obce komórki, które wyzwalają odpowiedź immunologiczną organizmu
Zad. 2 (0 – 1)
Somatyczny układ nerwowy steruje:
a) pracą mięśni szkieletowych
b) pracą mięśni gładkich
c) pracą gruczołów dokrewnych
d) pracą mięśnia sercowego
Zad. 3 (0 – 1)
Komórka czapeczki korzenia u pewnej odmiany rośliny dwuliściennej zawiera 14 chromosomów. Ile
chromosomów będzie zawierało zapłodnione, wtórne jądro woreczka zalążkowego tej rośliny ?
a) 14
b) 21
c) 7
d) 28
Zad. 4 (0 – 1)
Bliźnięta mają:
a) różną informację genetyczną u jednojajowych
b) identyczną informację genetyczną u jednojajowych, różną u dwujajowych
c) zawsze identyczną informację genetyczną u dwujajowych
d) różną informację genetyczną u jednojajowych, identyczną u dwujajowych
Zad. 5 (0 – 1)
Na podstawie opisu rozpoznaj gatunek bakterii: ”Bakteria ta wytwarza najsilniej działającą toksynę
porażającą układ nerwowy człowieka. Źródłem zakażenia jest mięso, a także konserwy warzywne i
mięsne”. Jest to:
a) gronkowiec złocisty
b) salmonella
c) pałeczka czerwonki
d) laseczka jadu kiełbasianego
Zad. 6 (0 – 1)
Jeżeli daltonista ma dziecko ze zdrową kobietą (nie nosicielką), to prawdopodobieństwo, że to dziecko
będzie chore na daltonizm wynosi:
a) 75%
b) 50%
c) 25%
d) 0%
Zad. 7 (0 – 1)
Grzyby nie mogą:
a) rozmnażać się płciowo
b) odżywiać się autotroficznie
c) rozkładać drewna
d) żyć bez oddziaływania z korzeniami drzew
1
Zad. 8 (0 – 1)
Mężczyzna nie może być nosicielem:
a) mukowiscydozy
b) białaczki szpikowej
c) daltonizmu
d) anemii sierpowatej
Zad. 9 (0 – 1)
W przewodzie pokarmowym człowieka bakterie:
a) nie występują
b) wytwarzają niektóre witaminy
c) wiążą azot atmosferyczny
d) umożliwiają trawienie celulozy
Zad. 10 (0 – 1)
Sześcionogi, tchawkodyszny stawonóg to:
a) tygrzyk paskowany
b) kozioróg dębosz
c) skorpion włoski
d) krab wełnistoręki
Zad. 11 (0 – 1)
Rośliną jednoliścienną nie jest:
a) moczarka kanadyjska
b) tulipan ogrodowy
c) chaber bławatek
d) tatarak zwyczajny
Zad. 12 (0 – 1)
Surowica krwi to osocze pozbawione:
a) fibrynogenu
b) albumin
c) globulin
d) wszystkich białek
Zad. 13 (0 – 1)
Jeżeli cząsteczka DNA zawiera 20% tyminy, to zawiera:
a) 20% cytozyny i 30% guaniny
b) 30% cytozyny i 20% guaniny
c) po 20% cytozyny i guaniny
d) po 30% cytozyny i guaniny
Zad. 14 (0 – 1)
Konkurują ze sobą:
a) dwie sosny o zapylające je owady
b) wróbel i bocian o pokarm
c) dwa słowiki szare o terytorium
d) żuraw i sójka o miejsce na gniazdo
Zad. 15 (0 – 1)
Oksytocyna wywołująca skurcze macicy podczas porodu magazynowana jest w:
a) jajnikach
b) nadnerczach
c) przysadce mózgowej
d) tarczycy
2
Zad. 16 (0 – 1)
W cyklu rozwojowym włośnia krętego w porównaniu z cyklem rozwojowym glisty ludzkiej nie
występuje:
a) rozdzielnopłciowość
b) linienie larw
c) wędrówka larw naczyniami krwionośnymi
d) stadium rozwojowe w środowisku zewnętrznym
Zad. 17 (0 – 1)
Ryjówka górska i ryjówka malutka należą do tej samej rodziny – ryjówkowatych. Ryjówka górska ma
szpiczasty pyszczek, ciemnoszary grzbiet i szaro–brązowy brzuch, zaś ryjówkę malutką
charakteryzuje długi pyszczek, brunatno – szary grzbiet i żółto – szary brzuch.
Powyższa charakterystyka opisuje różnice pomiędzy:
a) rodzajami
b) gatunkami
c) gromadami
d) rzędami
Zad. 18 (0 – 1)
Przepona to miesień oddzielający jamę brzuszną od klatki piersiowej. Są w niej trzy otwory, przez
które przechodzą:
a) przełyk, tchawica, żyła główna górna
b) przełyk, aorta, żyła główna górna
c) przełyk, aorta, żyła główna dolna
d) przełyk, tchawica, żyła główna dolna
Zad. 19 (0 – 1)
Pod wpływem stężonego HNO3 /kwas azotowy (V)/ pewna substancja organiczna zabarwiła się na
żółto. Substancją tą jest:
a) celuloza
b) skrobia
c) białko
d) sacharoza
Zad. 20 (0 – 1)
Przyporządkuj podanym poniżej organellom komórkowym (1-4) ich funkcje (A-E).
1. chloroplast
2. lizosom
3. rybosom
4. mitochondrium
A. synteza białek
B. utlenianie glukozy
C. synteza glukozy
D. rozkład białek
E. synteza tłuszczy
…………………………………………………………………………………………………………...
Zad. 21 (0 – 1)
Wskaż zdania poprawnie opisujące odporność nieswoistą organizmu człowieka.
A. Śluz produkowany przez nabłonek migawkowy wyściełający drogi oddechowe zlepia
mikroorganizmy, które w ten sposób są usuwane z organizmu.
B. Po podaniu szczepionki przeciwko grypie w organizmie następuje wytwarzanie przeciwciał.
C. Obronę organizmu zapewnia integralność powłok ciała np. skóry, błon śluzowych, nabłonków
dróg oddechowych i pokarmowych.
D. Komórki żerne rozpoznają mikroorganizmy chorobotwórcze i mają zdolność ich fagocytozy.
……………………………………………………………………………………………………….
3
Zad. 22 (0 – 2)
Poniżej przedstawiono dwa sposoby transportu substancji rozpuszczonej w wodzie przez błonę
komórki oddzielającą komórkę od środowiska wodnego.
Transport A odbywa się z komórki do środowiska, zaś transport B ze środowiska do komórki.
Porównaj przedstawione na rysunku dwa sposoby (A i B) transportu substancji pomiędzy
komórką i jej otoczeniem – uzupełnij tabelę, wybierając odpowiednie sformułowania ze
środkowej kolumny.
Transport A
Cechy transportu
- transport aktywny
- transport bierny
- bez zużycia energii
- ze zużyciem energii
- wbrew gradientowi stężeń
- zgodny z gradientem stężeń
Transport B
Zad. 23 (0 – 2)
Kobalt to pierwiastek niezbędny w procesie wytwarzania erytrocytów i związany w witaminą B12,
która nie jest witaminą pochodzenia roślinnego.

Wyjaśnij, dlaczego ścisła dieta wegetariańska może doprowadzić do niedoboru kobaltu w
organizmie człowieka.
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………….....................................................
…………………………………………………………………….....................................................

Podaj nazwę choroby, która może wystąpić na skutek niedoboru kobaltu w organizmie
człowieka.
………………………………………………………………………………………………………..
4
Zad. 24 (0 – 2)
Na schemacie przedstawiono przepływ energii w komórce roślinnej.
Przeanalizuj powyższy schemat i uzupełnij nazwy związków chemicznych i procesów
oznaczonych literami od A do D.
Zad. 25 (0 – 3)
Na rysunku przedstawiono wybrane procesy zachodzące podczas biosyntezy białka.
Wyjaśnij, co się dzieje w komórce podczas procesów oznaczonych na rysunku jako I, II i III.
I. - ……………………………………………………………………………………………………....
II. - ………………………………………………………………………………………………………
III. - ……………………………………………………………………………………………………...
5
Zad. 26 (0 – 2)
Schematy przedstawiają budowę zalążka (A) i budowę nasienia (B) sosny.
I) Dopasuj odpowiadające sobie części zalążka i nasienia:
- zapłodniona komórka jajowa - …………………………………………………………………………
- osłona zalążka - ………………………………………………………………………...........................
- gametofit żeński - ………………………………………………………………………………………
II) Wskaż tę część nasienia, która jest młodym sporofitem.
………………………………………………………………………........................................................
Zad. 27 (0 – 2)
W pewnym doświadczeniu badano warunki, w jakich przebiega trawienie skrobi. Do pięciu próbówek
zawierających po 1 cm3 roztworu skrobi dodano po 0,1 cm3 enzymu – amylazy ślinowej. W każdej z
próbówek określono wcześniej pH – odpowiednio: 4, 5, 6, 7 i 8 i temperaturę, która we wszystkich
próbówkach wynosiła 36oC. Następnie w odstępach jednominutowych pobierano z mieszaniny
reakcyjnej, z każdej próbówki po jednej kropli roztworu i badano czy nastąpiło rozłożenie skrobi.
Następnie cały eksperyment powtórzono w temperaturze 37oC. Otrzymane wyniki zebrano w tabeli.
pH roztworu skrobi i amylazy
4
5
6
7
8
Czas całkowitego rozkładu skrobi (w minutach).
W temperaturze 36oC
W temperaturze 37oC
15
12
8
6
7
12
9
4
3
4
Na podstawie wyników doświadczenia określ wartości dwóch czynników (warunków), w jakich
trawienie skrobi zachodzi najefektywniej.
……………………………………………………………………………………………………………
6
Zad. 28 (0 – 3)
Na schemacie układu pokarmowego człowieka zaznaczono trzy jego części (narządy). Poniżej
wymieniono funkcje poszczególnych narządów układu pokarmowego.
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
intensywne wchłanianie składników pokarmowych
ścinanie białek mleka
emulgacja i trawienie tłuszczów
rozkład białek przy użyciu pepsyny
odkażanie spożytego pokarmu
całkowity rozkład dwucukrów i dwupeptydów
wstępne trawienie zemulgowanych tłuszczów np. śmietany
Dopasuj odpowiednie funkcje do narządów układu pokarmowego człowieka.
1. ………………………
2. ………………………….
3. ………………………
Zad. 29 (0 – 1)
Tabela przedstawia dzienne spożycie błonnika przez kobiety i mężczyzn w różnym wieku.
Płeć \Wiek
60 – 64 lata
65 - 69 lat
70 – 74 lata
75 - 79 lat
Powyżej 80 lat
Mężczyźni
20 g
17 g
14 g
13 g
9g
Kobiety
15 g
17 g
19 g
17 g
14 g
Przeanalizuj powyższą tabelę i wyjaśnij, jaki jest związek pomiędzy wiekiem mężczyzn, a ilością
spożywanego błonnika.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
7
Zad. 30 (0 – 2)
Schemat przedstawia regulację wydzielania hormonu tarczycy.
Dobierz dwa komentarze właściwie opisujące ujemne sprzężenie zwrotne w regulacji
wydzielania tyroksyny.
I) Wzrost poziomu tyroksyny we krwi wpływa pobudzająco na czynność przysadki, co powoduje
wydzielanie większej ilości hormonu tropowego TSH, co wpływa na tarczycę – zwiększa się
wydzielanie tyroksyny.
II) Spadek poziomu tyroksyny we krwi wpływa pobudzająco na czynność przysadki, co powoduje
wydzielanie większej ilości hormonu tropowego TSH, co wpływa na tarczycę – zwiększa się
wydzielanie tyroksyny.
III) Wzrost poziomu tyroksyny we krwi wpływa hamująco na czynność przysadki, co powoduje
wydzielanie mniejszej ilości hormonu tropowego TSH, co wpływa na tarczycę – zmniejsza się
wydzielanie tyroksyny.
……………………………………………………………………………………………………………
Zad. 31 (0 – 2)
Przyporządkuj wymienione poniżej nazwy chorób genetycznych do ich charakterystycznych objawów.
hemofilia, pląsawica Huntingtona, mukowiscydoza, fenyloketonuria
I) Gromadzenie się toksycznej substancji uszkadzającej układ nerwowy - ……………………………..
II) Wydzielanie gęstego śluzu np. w układzie oddechowym - …………………………………………..
III) Zaburzenia krzepliwości krwi - ……………………………………………………………………...
IV) Niekontrolowane skurcze mięśni i zaburzenia umysłowe - …………………………………………
8
Zad. 32 (0 – 1)
Do wzrostu szczepów bakterii Corynebacterium glutamicum, używanych do wytwarzania na skalę
przemysłową kwasu L – glutaminowego (aminokwas), niezbędna jest biotyna.
Na wykresie przedstawiono zależność stężenia tego aminokwasu od ilości biotyny w podłożu.
Na podstawie analizy wykresu przedstaw warunek konieczny do uzyskania maksymalnej
produkcji kwasu L- glutaminowego.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Zad. 33 (0 – 3)
U człowieka uszy o płatku wolnym (A) są cechą dominującą nad cechą uszu o płatkach przyrośniętych
(a). Jakie jest prawdopodobieństwo, że rodzice mający wolne płatki uszne będą mieli dziecko o uszach
z płatkami przyrośniętymi? Ustal genotypy rodziców i dziecka oraz wykonaj odpowiednią krzyżówkę
genetyczną.
…………………
P:
♀
X
……………………
♂
F1:
♀
♂
Odpowiedź: ………………………………………………………………………
9
Zad. 34 (0 – 1)
Spośród niżej wymienionych wskaż dwie cechy wspólne dla wszystkich rodzajów tkanki łącznej.
a) komórki wykazują dużą różnorodność
b) płynna substancja międzykomórkowa
c) brak ukrwienia i unaczynienia
d) galaretowata substancja międzykomórkowa
e) duża ilość substancji międzykomórkowej
f) brak występowania włókien białkowych
………………………………………………………………………………………………………
Zad. 35 (0 – 2)
Oceń prawdziwość poniższych zdań wpisując znak „+” w odpowiedniej rubryce tabeli
(P – prawda, F – fałsz).
Zdanie
Bakteriofagi to bakterie zdolne do fagocytozy.
Ssaki, owady i ryby wykazują ten sam typ symetrii ciała.
P
F
Matka dwójki dzieci: chłopca i dziewczynki ponownie spodziewa się
dziecka. Prawdopodobieństwo, że będzie to córka wynosi 75%.
Wielocukrem budulcowym u roślin jest skrobia, a u grzybów chityna.
Zad. 36 (0 – 1)
Przygotowano zestaw doświadczalny do zbadania procesu transpiracji.
Zestaw I pozostawiono w temperaturze pokojowej, zestaw II obłożono lodem, zaś zestaw III
ustawiono przy źródle ciepła. Po 24 godzinach zaznaczono poziom wody w próbówkach.
Sformułuj hipotezę do przedstawionego wyżej doświadczenia.
……………………………………………………………………………………………………………
10
Zad. 37 (0 – 1)
Przyporządkuj podanym poniżej stawonogom (1-5) odpowiednie choroby człowieka (A-F), których
zarazki są roznoszone przez te organizmy.
1. mucha domowa
2. pchła
3. komar widliszek
4. kleszcz
5. mucha tse-tse
A. śpiączka afrykańska
B. borelioza
C. trąd
D. dżuma
E. dur brzuszny
F. malaria
…………………………………………………………………………………………………................
Zad. 38 (0 – 1)
Odruch to prosta, mimowolna reakcja organizmu na dany bodziec. Wyróżnia się odruchy warunkowe i
bezwarunkowe.
Uzupełnij tabelę, wpisując do kolumny odpowiednie litery: B - odruch bezwarunkowy lub W –
odruch warunkowy.
Odruchy
Zwężenie źrenicy pod wpływem silnego światła.
Położenie się psa na rozkaz: ”waruj!”.
Odruch kolanowy.
Obgryzanie paznokci przez nerwowe dziecko.
Ślinienie się na widok smacznego jedzenia.
Ssanie mleka przez noworodka.
Cofnięcie palca po oparzeniu wrzątkiem.
Wydzielanie śliny podczas jedzenia ciastka.
Zapinanie pasów po wejściu do samochodu.
B/W
Zad. 39 (0 – 1)
Poniżej przedstawiono listę chorób, które można wykryć za pomocą różnych badań profilaktycznych.
Choroby:
A. gruźlica
B. nowotwór szyjki macicy
C. anemia
D. nowotwór piersi
E. osteoporoza
F. próchnica zębów
G. zawał serca
H. owsica
Badania:
1. morfologia krwi
2. EKG
3. mammografia
4. badanie kału
5. densytometria
6. próba tuberkulinowa
7. badanie cytologiczne
Połącz chorobę (A-H) z odpowiednim badaniem (1-7), które pozwala ją wykryć.
…………………………………………………………………………………………………...
11
Zad. 40 (0 – 2)
Poniżej przedstawiono sekwencję nukleotydów fragmentu matrycowej nici DNA.
G A T C G T C A T A T G
a) Podaj sekwencję nukleotydów w cząsteczce mRNA syntetyzowanej na tym fragmencie nici
DNA.
………………………………………………………………………………………………………….
b) Odczytaj szereg łańcucha białkowego powstałego na podstawie nowo utworzonej nici mRNA.
Wykorzystaj poniższą tablicę kodu genetycznego.
…………………………………………………………………………………………………
Pierwsza
pozycja
w kodonie
U
C
A
G
Druga pozycja w kodonie
U
C
A
G
Phe
Phe
Leu
Leu
Leu
Leu
Leu
Leu
Ile
Ile
Ile
Met
Val
Val
Val
Val
Ser
Ser
Ser
Ser
Pro
Pro
Pro
Pro
Thr
Thr
Thr
Thr
Ala
Ala
Ala
Ala
Tyr
Tyr
STOP
STOP
His
His
Gln
Gln
Asn
Asn
Lys
Lys
Asp
Asp
Glu
Glu
Cys
Cys
STOP
Trp
Arg
Arg
Arg
Arg
Ser
Ser
Arg
Arg
Gly
Gly
Gly
Gly
Trzecia
pozycja
w kodonie
U
C
A
G
U
C
A
G
U
C
A
G
U
C
A
G
Zad. 41 (0 – 1)
Wskaż numery zdań poprawnie opisujących zjawisko dzieworództwa.
1. Jest to odmiana rozmnażania płciowego polegająca na rozwoju zarodka z zapłodnionej
komórki jajowej.
2. Jest to odmiana rozmnażania bezpłciowego polegająca na rozwoju zarodka z niezapłodnionej
komórki jajowej.
3. Zjawisko to zwane jest inaczej partenogenezą.
4. Jest to odmiana rozmnażania płciowego polegająca na rozwoju zarodka z niezapłodnionej
komórki jajowej.
5. Przykładem bezkręgowca rozmnażającego się dzieworodnie jest rozwielitka.
6. Jest to odmiana rozmnażania bezpłciowego polegająca na rozwoju zarodka z zapłodnionej
komórki jajowej.
…………………………………………………………………………………………………………..
12
Zad. 42 (0 – 2)
W tabeli przedstawiono grupy krwi rodziców w trzech rodzinach.
Rodzina
Grupy krwi
matka
ojciec
1
A
B
2
O
AB
3
B
O
We wszystkich rodzinach możliwe jest urodzenie dzieci z pewną wspólną grupą krwi.
Ustal jaka to grupa krwi i określ jej genotyp.
……………………………………………………………………………………………………………
Zad. 43 (0 – 2)
Schemat przedstawia obieg węgla w przyrodzie.
Na podstawie analizy schematu wskaż jeden sposób uwalniania i jeden sposób włączania węgla
do obiegu w przyrodzie.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
13
BRUDNOPIS
14