wyklad socjologia
advertisement
SOCJOLOGIA:) :D Geneza nazwy Socjologia to początek XiX w, twórcą jest August Comte. Związane z rewolucją przemysłową, zmieniające się normy i wartości, pewne normy przekazywane są z pokolenia na pokolenie w procesie socjalizacji, zmiana społeczna polega na zmianie norm TRAUMA KULTURALNA- stare normy już nie obowiązują pojawiają się nowe klasy U genezy filozofii leżą: 1 - Historiozofia - A.Comte ( społeczeństwo zmienia się jak zmienia się sposób myślenia; era pozytywistycznego myślenia ; sięganie do faktu rozumu) - H. Spencer (prawo ewolucji społeczeństwa, świat zmienia się bo zmienia się świat przyrody) K.Marks , nowe metody pracy, zmieniają się relacje między ludźmi, konflikt interesów prowadzi do konfrontacji SOCJOLOGIA ANALITYCZNA Durkheim XiX/XX w odwołuje się do społeczeństwa francuskiego wprowadza teorię chaosu aksjomatywnego, ład i nieład; zasady podziału pracy społecznej i samobójstwo anomijne - Tonnies społeczeństwo jako dominacja organizacji formalnych, znaczenie zycia wspólnotowego, wspólnotę cechuję bezpośredniość kontaktów, zwrócenie uwagi na dynamikę Webber SOCJOLOGIA EMPIRYCZNA - orientacja teoretyczna w poł. XX w realizowana przez 2 metody: - Jakościowe ( stosowane do celów badawczych, nie są dokładne to wstępne rozumienie, interpretacja wątpliwych konkluzji, czasochłonne, kosztowne) - ilościowe ( muszą być realizowane na bazie reprezentacyjnej standaryzowana wersja narzędzia za pomocą którego robimy badania , np. kwestionariusz bierzemy do analizy cechy położenia społecznego, czyli płeć, wiek, wykształcenie, kategorię społeczno-zawodową, miejsce zamieszkania) 2 Geneza socjologii empirycznej: - zapotrzebowanie na konkret - konflikty przemysłowe (kryzys lat 30) - rozwój w USA instytucji demokratycznych, czyli mechanizmu wyborczego - potrzeba opisywania prawidłowości zachowań konsumentów Wywiad: technika komunikowania bezpośredniego, badacz rozmawia z osobą badaną Ankieta komunikacja pośrednia za pomocą kwestionariusza Rodzaje ankiet: - przestrzeni wirtualnych - pocztowa - ankieta rynkowa ( dołączona do produktu) - prasowa - audytoryjna (badają zgromadzeni w jednym miejscu) Zastosowanie badań ankietowych: - do badania opinii publicznej (CBOS) - badanie zachowań 3 - rynkowe (ceny produktów) - akademickie ( na podstawie twierdzeń i hipotez) Tuner – wiedza o pożytkach kulturalnych a) wiedza o kodach - symboli kulturalnych (kultura ma znaczenie dla procesów gospodarczych) Symbole językowe ułatwiają zorganizowanie się społeczeństwa. Systemy językowe Systemy technologiczne (komunikacja) Systemy wartości Systemy przekonań Systemy norm Zasoby wiedzy Coleman- przezwyciężenie ograniczeń związanych z miejscem przebywania ; społeczeństwo doświadczone; przestrzeń jest wartością , ale z drugiej strony wszystko ma swoje ograniczenia, np. telefon kom poszerza horyzonty możemy się komunikować z kim chcemy, ale z drugiej strony wszyscy mogą się komunikować z nami i ogranicza nam to nasza wolność Rozwój technologii ograniczenie wolności Syntetyczność kontaktów alienacja wartości WARTOŚCI: Uznawane realizowane Przekonania to nasze subiektywne definicje sytuacji, mają charakter świadomościowy 4 Różne typy wiedzy: Teoretyczna Ekspercka oswojenie wiedzy teoretycznej i wdrożenie jej w życie Wiedza zarządcza ( organizowanie zespołów ludzkich) Tradycyjna ( przekazywana z pokolenia na pokolenie) Potoczna ( common sense) mieszanka różnych rodzajów wiedzy odnosi się do danej lokalności Wiedza o zróżnicowaniach kulturalnych, tzw. Dyskusja kulturowa, dziś mamy do czynienia Z migracjami przez to powstają społeczeństwa wielokulturalne Hannerz „Siedem argumentów na rzecz różnorodności kulturowych”: 1. Hołdowanie zasadom kreatywności rodzaju ludzkiego 2. Odwołanie się do zasad sprawiedliwości i samostanowienia 3. Traktowanie różnorodności jako korzystnej dla procesu adaptowania się do coraz bardziej ograniczających się zasobów środowiska 4. Różnorodność neutralizuje zależnościowe powiązania praktyki z gospodarką 5. Odwołanie się do estetycznego stanowiska postulującego postrzeganie piękna w istnieniu różnorodności 6. Kulturowa różnorodność stanowi wyznanie intelektualne będące wartością autotemiczną 7. Fakt istnienia różnorodności dostawcą wiedzy na temat sprawdzonych sposobów radzenia sobie z problemami w różnych warunkach Wymiar ekonomiczny różnorodność kulturowa ułatwia przetrwanie, równowaga ze środowiskiem w którym się żyje. Różnica jako forma oporu Twórcze funkcji kultury czyli wzbogacenie świata 5 Mobilizacja do wzbogacenia Kulturowa różnorodność to klucz do przetrwania Ograniczenia niebezpieczeństwa bycia błędnie poinformowanym: Uprawomocnione sposoby zbierania informacji Konstrukcja procesu badawczego TEORIA WYBÓR METODY BADACZEJ: Eksperyment Badania sondażowe B. terenowe (monografia) Analiza treści Analiza danych zastanych Badania porównawcze TECHNIKI ZBIERANIA INFORMACJI: TECHNIKI OBSERWACYJNE 6 TECHNIKI OPARTE NA WZAJEMNEJ KOMUNIKACJI Techniki niestandaryzowane Techniki standaryzowane Obserwacje niekontrolowane Obserwacje kontrolowane bezpośrednie pośrednie Technika wywiadu swobodnego (wolnego) Techniki otrzymywania wypowiedzi pisemnych niestandaryzowanych Techniki wywiadu kwestariuszowego Techniki ankiety WIĘZI SPOŁECZNE: Mechanizm tworzenia więzi społecznych wiąże się z powstaniem społeczeństwa Styczność relacji= wzajemne oddziaływanie, mogą mieć charakter pośredni poprzez symbole, kulturę integracja społeczna jako stała cecha społeczeństw wzajemne oddziaływanie na siebie w kontaktach twarzą w twarz, odwołują się do zasobów wiedzy do reguł , korzystamy z symboli Interakcje staja się uporządkowane poprzez symbole proces wzajemnego oddziaływania ulega transmisji proces instytucjonalizacji – przekazywanie utrwalenie narzuconych wzorów i zachowań innym 7 proces intercjalizacji - przyswajanie pewnych wartości ( przejście od wiedzy do uznania wartości za własne), proces ten dokonuje się w procesie socjalizacji, czyli całokształtu wpływu społeczeństwa na jednostkę, socjalizacja czyli całokształt wpływu społeczeństwa na jednostkę Podstawowe funkcje socjalizacji: Uczy określonych zachowań Wpaja aspiracje Daje kompetencje Resocjalizacja – przymusowa forma oddziaływania na tych, dla których wpajanie wartości nie przynosi rezultatów Więź społeczna – ogół stosunków społecznych wiążący ludzi w dany zbiór oraz podstaw członków grupy wyrażających się w sposobie identyfikacji i solidarności z grupą Rodzaje więzi społecznych: 1. Naturalne w raz z przyjściem na świat, związek pochodzenia, krwi, kultury 2. Stanowione dobrowolne nasze wybory np. wybór studiów często wchodzenie do grup , które już istnieją - pod przymusem organizacje totalne, to dowódca rości sobie prawo do wpływu na nasze więzi z innymi np. więzień, żołnierz 1. Uczuciowe charakter psychiczny, subiektywny rodzina, przyjaciele 2. Dyrektywne (rzeczowe) płyną z faktu obecności w jakimś miejscu Obiektywny : Mieszkam w Łodzi Subiektywny: Jestem Łodzianinem 1. Formalne – ustanowione przepisami, prawem np. regulamin studiowania 2. Nieformalne np. przyjaciół 8 Często te wymiary się ze sobą łączą np. Miłość rodzinna, a normy prawne dotyczące np. opieki nad dzieckiem 1. Częściowe obejmują jakiś jeden aspekt . Każdy z nas może być opisany poprzez kilka częściowych 2. Całkowite powstaje więź gdy wszystkie stosunki są ze sobą powiązane w jedna całość np. Jednostka identyfikuje się tylko z jedną zbiorowością 1. Długotrwałe wiążą nas ilością więzi między ludzkich (rodzina, przyjaciele) 2. Krótkotrwałe praca 1. Pierwotne grupy pierwotne rodzina, przyjaciele, wspólnoty terytorialne , same w sobie są wartością , wymiar funkcjonalny poprzez pokazanie całej naszej postaci (naturalne, bezpośrednie, osobiste, emocjonalne, trwałe, nieformalne) 2. WtórneZadaniowe wtórne formalne, pośrednie, rzeczowe, nietrwałe, częściowe, stanowione, racjonalne Więzi pierwotne łączą się z wtórnymi i dzięki po części nim te pierwsze nadal funkcjonują (zmieniające się proporcje) 9 Wspólnota (Gemeinschaft) Społeczeństwo (Gesellschaft) Dominują więzy: Pokrewieństwo, braterstwo, sąsiedztwo Umowy, dóbr materialnych, wyrachowania Łączy ze sobą ludzi: Jako osobowości Rolami wyodrębnionymi , ze względu na jakąś funkcje Czynnikiem kontroli społecznej jest: Zwyczaj i tradycja Sformalizowane prawo Jej członkowie kierują się w postępowaniu : Wiarą Opinia publiczną Gospodarczą podstawą wspólnoty jest: Własność zbiorowa 10 Pieniądz i własność Model wiejskiego sposobu życia: tradycjonalistyczny sposób zachowania przepływ wiedzy między pokoleniami, często w przekazie ustnym familiarność krąg krewniaków sąsiedzkich, społeczność lokalna zaspokaja niemal wszystkie potrzeby, samowystarczalna grupa, zamknięta w sobie, oparta na podobieństwie warunków życia ograniczone aspiracje mała empatia gdyż oparte na podobieństwach uleganie wrogości w stosunkach z władzami ograniczona innowacyjność lokalno centryczne i konkretne ujmowanie świata Model miejskiego trybu życia: uczestnictwo w ielosci grup celowych dominacja rodziny małej zanikająca instytucja sąsiedztwa anonimowość bezosobowość kontroli formalnej nadwątlenie autorytetu opartego na tradycji heterogeniczność (różnicowanie) społeczno – kulturalna wzmożona ruchliwość przestrzenna i społeczna Fazy rozwoju społeczeństwa: PRE|INDUSTRIALNY| POST Toffler koncepcja trzech fal cywilizacyjnych 1. Faza rolnicza 11 2. Faza cywilizacji przemysłowej 3. Faza oparta na wiedzy Bell społeczeństwo oparte na wiedzy i informacji Era industrialna – nowoczesność, zastosowanie nowinek technicnzych np. samochód symbol kulturowy poł 50 do 70 . Ludzie nowocześni ( cechy charakterystyczne) : Otwartość na nowe doświadczenia Gotowość akceptacji zmiany społecznej Rozwój opinii ( perspektywa ponadczasowa) Informacja porządkowanie jej jak też aktywne jej zbieranie Czas bardziej orientacja na teraźniejszość i przyszłość niż na przeszłość Planowanie – orientacja na planowanie długotrwałe Umiejętności kalkulacji Wysoka ocena umiejętności technicznych Aspiracje zawodowe i oświatowe Świadomość godności i szacunek dla niej Rozumienie procesu produkcyjnego Coleman Ukazuje proces od społeczeństw (pierwotnych) do organizacji ( w której dominują organizacji ( w której dominują organizacje społeczne celowo tworzone, np. współczesne korporacje) Przemiana od pierwotnych do celowych dokonuje się na 4 płaszczyznach: 12 1. Zmiana zachodzi w sposobie produkcji + nasz proces przyswajania tych technologii Okres przemysłowy Otoczenie Państwa narodowe kierujące gospodarkami narodowymi - sprzedaż masowa - standaryzacja - państwo dobrobytu Technika - produkcja masowa ( w rozumienie Taylora i Forda) - rutynowość - produkcja towarów Struktura społ. Kultura Struktura fizyczna 13 - biurokratyczna - hierarchiczna z naciskiem na komunikacje pionową - socjalizacja Integracja pionowa i pozioma Koncentracja na kontroli - szacunek dla stabilności tradycji i zwyczaju - wartości organizacyjne, wzrost wydajność, standaryzacja kulturalna - koncentracja ludzi w miastach przemysłowych - orientacja lokalna i narodowa - czas jest linearny Charakter pracy - rutynowość -niewykwalifikowana siła robocza - funkcjonalna specjalizacja zadań OKRES POSTINDUSTRIALNY Kultura Struktura fizyczna Charakter pracy - szacunek dla niepewności, paradoksu mody - wartości organizacyjne: jakość obsługa klienta, różnorodność innowacyjność - dekoncentracja ludzi -zmniejszenie czasu komunikacji wiąże odległe przestrzenie i zachęca do orientacji międzynarodowej i globalnej - ciśnienie wymiaru czasowego (np. skrócenie żywotności produktu) - prowadzi do równoczesności - nerwowość - umiejętności oparte na wiedzy - praca zespołowa ludzi o różnych specjalizacjach - nacisk na samokształcenie - zatrudnienie samego siebie, praca na odległość ( zlecenie typu outsourcing), podzlecanie Manule Castels- współkoncepcja tworzenia sieci. Istotą jest ·założenie iż jesteśmy w fazie przejścia od tanich układów energii do tanich układów informacji - coraz tańsze techniki informacji Cechy techniczne informacji 1. Informacja stanowi surowiec tej gospodarki 14 2. Wszechobecność wpływów nowych technologii ( kreowane przez nowe medium) 3. operowanie nowymi technologiami informacyjnymi prowadzi nas do sieciowej logiki Wzrastająca interakcja: a) Nieprzewidywalność interakcji b) Strukturyzowanie i elastyczność 4. Elastyczność w sieci; mamy możliwość, że procesy są odwracalne, struktury mogą być modyfikowane. Sieci służa do zdobywania przewagi. Wykluczenie z niej prowadzi do marginalizacji. 5. Postępujące się łączenie różnych technologii w wysoce zintegrowane systemy informacyjne. Druga płaszczyzna ruchliwości społecznej: ( migracja, ruchliwość na rynkach pracy) Wieś ludzie miasto 38% ludzi w Polsce mieszka na wsi 62% ludzi w Polsce mieszka w mieście 50 lat temu: 70 % na wsi ,a 30 % w mieście Odwrócenie miasto > wieś a przedtem wieś > miasto Wśród rolników następuje proces deagraryzacji, czyli odchodzenia od rolnictwa. Czynni zawodowo rolnicy: 19,2 % I piętnastka UE około 4,2 % 15 Trzecia płaszczyzna – Przekraczanie ograniczeń związanych z miejscem przebywania : - inny sposób poznawania przestrzeni - do terytorialność – tzw. Perspektywa de terytorialności, proces charakterystyczny dla globalistycznego świata. Charakter procesu dla globalizacji: - masowe migracje -elektroniczna mediacja więzi międzyludzkich - narody zmieniają się w sieci diaspor Proces de terytorialności – oderwanie się od dotychczas związanych z przestrzenią związków z narodem „ Nie musi osłabiać związków z narodem, jako manifestacja poczucia przynależności, Wspólnoty wirtualne- związane z elektryczną mediacją więzi międzyludzkich Kiedyś Odległość: - fizyczna ( np. w km) - ekologiczna ( czas dostępu) 4. Płaszczyzna- erozja instytucji pierwotnych, upadek kluczowego znaczenia dominacji struktur pierwotnych, 16 Coleman podkreśla, że upadek instytucji pierwotnych wiąże się z faktem zmian technologicznych. Konsekwencją jest malenie znaczenia grup pierwotnych, coraz większe znaczenie grup formalnych. Pierwotnie opierała się o normy lokalnej, zamknietej społeczności ( przekazywane z pokolenia na pokolenie) Warunkiem skuteczności norm społecznych był kapitał ( a więc temu, ze była ona izolowana siłą) Kapitał społeczny- zespół wartości i norm, które uznają członkowie grupy i które umożliwiają im współpracę. Jeżeli członkowie grupy oczekują od innych uczciwego postępowania, muszą sobie ufać Kultura zachowanie kapitał społeczny Nie ma już ściśle powiązanych więzi społecznych, w skutek rozwoju nowinek technologicznych; rozszerzająca wrażliwość kontaktu. Społeczeństwa przyszłości będą miały charakter skonstruowany ( oparte na strukturach formalnych) Współczesne ujęcie przekształceń co się z nimi stało ( efekty), 3 hipotezy: 1. Zanik społeczności lokalnej zakłada się że modernizacyjne procesy społeczne przejawiają się w urbanizacji industrializacji, ruchliwości społecznej, wzrost autonomii jednostki (indywidualna) prowadzą do zaniku terytorium. Rozpad bliskich powiązań, brak kontroli społecznej. Konsekwencja: Jednostka słabo zakorzeniona w trwałych interakcjach ( na poziomie mikro w miejscu 17 zamieskzania, podlega wykorzenieniu lokalnemu na poziomie makropodlega modzie , naśladownictwu). 2. Wspólnota zachowania- argumentuje na rzecz przetrwania. Cechą wspólną- jest założenie że wspólnota przetrwała w bezpośredniej więzi osobistej ora zw wymiarze terytorialnym. 2.1 Akcentuje się ową wspólnotowość ( podst. Jest najbliższe sąsiedztwo) 2.2 Kieruje nas do zwrócenia uwagi na znaczącą rolę organizacji formalnych w ramach zw. Bezpośrednich. 3. Wspólnota uwolniona- wspólnota zachowana ale podlegająca procesom de terytorialności . Kategoria sieci daje nam przestrzenne uwolnienie, rozproszenie, rozległość obszarową , przestrzeń prywatną- sieć indywidualizuje. Sytuacje kreowania, sytuacje różne od tradycyjnego pojmowania, czyli przynależności do miejsca zamieszkania. Społeczność wirtualna: Świat wirtualny i świat realny nie są to światy funkcjonujące obok siebie, ale światy te przenikają się ( społeczeństwa wirtualne mogą kreować nowe idee, mobilizować środki finansowe, mające odbicie w realnym świecie, Granovefter- Wyróżnia 2 rodzaje sieci 1. Silne ( pierwotne) 18 2. Słabe ( zawodowe, luźne) Eksperyment Milgrama w 1967 kilkaset osób miało przekazać list do wskazanego adresata (mieli dotrzeć do maklera), lecz adres pocztowy nie został poddany członkom eksperymentu. Mieli oni dotrzeć do niego poprzez sieci znajomości. Wystarczyło 6 ogniw. Granovefter- podkreślał duze znaczenie więzi słabych, umożliwiają dotarcie do danej osoby. W szukaniu pracy lepsi są znajomi niż krewni. Wspólnota sieci- społeczeństwo interakcyjne. Wellman zauważa że: 1. Wspólnoty wirtualne nie muszą być przeciwstawne wspólnotom fizycznym są one odmiennymi formami wspólnoty. Każde z nich cechują się swoimi regułami oraz dynamiką. 2. Wspólnoty osobiste- nieformalne więzi międzyosobowe, obejmujące bliskich jak i setki słabszych więzi.. Kluczowym rozróżnieniem między więziami słabymi i mocnymi. Czy wspólnoty wirtualne są społeczeństwami rzeczywistymi ?- Tak i nie, SA wspólnotami, ale nie fizycznymi i nie podlegają tym samym wzorom interakcji co wspólnoty fizyczne, zarazem nie są one rzeczywiste. Funkcjonują na innym poziomie rzeczywistości. Są interpersonalnymi sieciami społecznymi, których większość jest oparta na słabych więziach, wysoce wyspecjalizowanych ale zdolnych generować wzajemności i wsparcia, dzięki dynamice, podtrzymywania interakcji. Sieć jest siecią przekraczającą dystans. Łączą szybka zdolność rozprzestrzeniania masowych mediów i 19 wszechobecnością komunikacji osobistej. Sieć wzmacnia pozycję jednostki Diagnoza 2007 ( Polska) 40% gospodarstw posiada komputer, a 30 % Internet KONTROLA SPOŁECZNA (wzory zachowań (role) Proces ich przekazywania uczenia się Rola społeczna ma wymiar definicyjny 2-gi składnik roli – sposób pełnienia roli. Wartości społeczne Opisują cele ludzkiego działania określają cele społeczne Normy społeczne Regulują przebieg zachowania 20 opisują dany sposób zachowania wskazują powinności( trzeba, należy, powinienem) Podsystemy normatywne: - zwyczajowe - obyczajowo-moralny - prawny Durkheim, Berger System aksjonormatywny. Reguły kulturowe: - wartości, do czego dążyć - normy, jak dążyć Regulacja kulturowa odnosi się do działania społecznego. Każde działanie można charakteryzować ze względu na cel lub środki. Reguły do metod działania to reguły kulturowe. Mówią one co ludzie powinni robić (normy). Wartości kulturowe, których przedmiotem są cele pokazanie co jest celem słusznym. Ukazanie kierunków działania. Wartości się zmieniają ; są zakorzenione w kulturze; różnorodne Regulacje ludzkich działań różnią się siłą oddziaływania co do działania. Imperatywy kulturowe – kategoryczne żądanie (nakaz) - przyzwolenia ( może, wolno, dopuszcza się); formułowanie wprost lub zastępowanie innym - zalecenia lub preferencje- jakie postępowanie jest najlepsze z zastrzeżeniem, że nie trzeba się tak zachowywać ukazanie ideałów zachowań, kulturowe ideały osobowości 21 Durkeim- społeczna regulacja opiera się na kulturowych podstawach życia społecznego znaczenie powtarzalnych, utrwalonych wzorów zachowania dla ładu społecznego Podejście tradycyjne – instytucja społeczna- utrwalone wzorce zachowania Współcześnie to rozumowanie się pokrywa. Podejście neoinstytucjonalne – używane nie tylko w socjologii, ale np. w ekonomii. Używa się rozumienia pojęcia instytucja- to wszystkie wymyślone przez człowieka ( zaprojektowane i nałożone na ludzkie zachowania) zasady i reguły, które kontrolują , porządkują i czynią przewidywalnym świat społecznych interakcji. Wymiar norm i wartości dwustopniowa siła ich regulacji. Różnorodne formy reguł kulturowych. Podział reguł ze względu na treści: - prawny - zwyczajowy - obyczajowo-moralny Zwyczaje- bogata kategoria reguł towarzyszących nam w życiu codziennym i we wszystkich jego przejawach. Ich cechą jest uproszczenie życia nadania mu pewnego automatyzmuzwolnienie z każdorazowego podejmowania decyzji we wszystkich sprawach.--> bezrefleksyjny automatyzm. Zwyczaje tworzą się samoistnie, oddolnie Maja prywatny charakter każdy ma swoje zwyczaje, podlegają szerokiej tolerancji Odmienne są reguły moralne – obyczaj jako mechanizm regulacji sfery interakcji społecznych 22 Gdy dotyczy interesów innych a nie tylko jednostkinielojalność , zdrada itd. Dotyczy ważnych relacji międzyludzkich Reguły prawne – rodzaj reguł kulturowych, nie treść jest istotna a sposób regulacji specyfika prawa Ze względu na potrzebę jednoznaczności- artykułowane w formie pisemnej, systematyzowane w kodeksach na straży prawa stoi szczególny system sankcji administrowany przez odpowiednie organy. Triada- nowa trójca, zwyczaj-moralność-prawo podstawowa typologia. Inne regulacje też odgrywają ważna rolę w naszym życiu - styl artystyczny, kanony piękna reguły estetyczne; element sztuki symbolicznej, ale i folkloru. Moda dotyka nie tylko spraw powierzchownych, monopolizuje zachowana, dyktuje bezwzględnie i dyskwalifikuje inne, jest dynamiczna w tempie przemian Nie tylko zachowania i powierzchowność ale np. badawcze wątki, sposoby podejmowania analiz Moda prowadzi do uniformizacji- paradoks Jest elementem destrukcji jednostkowości, konformizacja Problematyka nabywania wiedzy o systemie aksjonormatywnym ( procesie socjalizacji) Funkcje socjalizacji: Uczy panowania nad popędami i potrzebami Zaspokaja ich w sposób uznawany za właściwy w danym społeczeństwie Wpaja : aspiracje do osiągania danych cech, stanów i rzeczy 23 Daje: wiedzę i umiejętności do grania ról społecznych , sprawności, kwalifikacje zawodowe Fazowość socjalizacji: - proces poznawania i uznawania za własność jakichś wartości. W toku socjalizacji jednostka uczy się grania różnych ról społecznych. Prowadzi do konformizmu- do życia tak jak oczekuje tego grupa Socjalizacja =/= wychowanie Obejmuje wpływy rówieśników, znajomych proces celowy, kształtuje osobowość w ramach relacji innych ( według ideału wychowawczego) Socjologiczna koncepcja osobowości: 1. Sfera biogenna – nasze biologiczne ciało 2. Sfera psychogenna – pamięć, wola, inteligencja 3. Socjogenna – stanowią ją jaźń subiektywna i jaźń odzwierciedlona Nasze wyobrażenie o sobie samym, Zakorzeniona w I fazie relacji z rodziną Niektóre mogą być ukształtowane niezgodnie z prawdą Nasze wyobrażenie o tym kim jesteśmy na podstawie ocen innych osób Subiektywizm inni+ nasze reakcje na te wyobrażenia Pełnione przez nas role społeczne cechuje dynamika; przejście z jednej do drugiej. 2 komponenty : def roli Sposób pełnienia roli przez każdego z nas Socjalizacja odnosi się do sfery socjogennej 24 Czynniki socjalizacji - Rodzina to najważniejszy czynnik socjalizacji ma miejsce w I fazie Nabywanie kompetencji. Jednostka poznaje pierwsze elementy kultury dzięki rodzinie. - Grupa rówieśnicza – też daje kompetencje jednak o różnym statusie, o pozycje się walczy, nowa wiedza o regułach życia społecznego, nie jest to relacja wychowawcza, nie przebiega z jakimś planem 4 etapy procesy edukacji kontekście mediów 1. Zainteresowanie treści ważne dla naszego życia 2. Przyswajanie – tego czego się nauczyliśmy + nowe sposoby wiedzy 3. Zastosowanie jak wykorzystujemy dana wiedzę w działaniu 4. Motywacja – co przynosi korzyści lub straty i prowadzi do wzrostu lub spadku motywacji w danej dziedzinie. 2 aspekty : - jak media uczestniczą w procesie socjalizacji mogą wspierać inne instytucje - mogą być postrzegane jako niebezpieczne dla pewnych wartości Nagrody i Kary - socjalizacja w wieku dojrzałym jest bardziej kreatywna, samodzielna. Wymaga przejścia od zależności do autonomii, a następnie do oddziaływania na innych. Resocjalizacja – wykorzenienie tego co otrzymaliśmy, dobrowolna lub pod przymusem Pojęcia kontrola społeczna – XX – Ma związek z więzią społeczną , związana z fenomenem zależności od siebie ukierunkowują i ograniczają nasze działania. 2 wymiary 1. Funkcja perswazyjna – ma zapobiec działaniu niezgodnemu 2. Funkcja represyjna przejawia się sankcją za działanie niezgodne z przyjętymi normami Statyczny – system Zach. Wymagany Dynamiczny- represyjne i prewencyjne. WYKŁAD Z 12 LISTOPADA ( przesłany przez: kasia_ala88 ) 25 W Y K Ł A D z dnia 12. 11. 2007 Kulturowe reguły życia społecznego Berger - jeden z socjologów. 2 perspektywy: sposobu obecności w społeczeństwie; obecność społeczeństwa w jednostce. Wyróżnia się różne terminy: system aksjonormatywny w nawiązaniu do polskiej tradycji socjologii; instytucje w sensie normatywnym; instytucje totalne. Kulturowe reguły życia społecznego tworzą instytucje w sensie aksjonormatywnym. Florian Znaniecki (najbardziej znany polski socjolog) nazywa te reguły systemem aksjonormatywnym. Charakteryzuje się go poprzez reguły kulturowe, tzn. wartości i normy. Odnosi się to do działań społecznych widzianych z punktu widzenia celów lub sposobu ich realizacji. Normy kulturowe - to reguły, których przedmiotem są sposoby, metody, środki dążące do realizacji celów; odpowiadają na pytanie: jak? Wartości kulturowe - to reguły społeczne dotyczące ludzkich zachowań, których przedmiotem są cele zachowań; wartości ulegają ciągłym zmianom. Wartościami mogą być, np. sprawność fizyczna, zdrowie, sława, wykształcenie; środowisko naturalne może również zostać uznane za wartość w społeczeństwie postnowoczesnym. Regulacje ludzkich działań różnią się siłą społecznego działania. Piotr Sztompka wyróżnia 3 różne wymiary reguł: imperatywy kulturowe - kategoryczne żądania/nakaz/zakaz aksjologiczny, np. dekalog, czy fakt, że każdy musi mieć wykształcenie; przyzwolenia ("można", "wolno") - formułowane wprost lub wypowiedzenie typu coś jest zakazane lub dozwolone; zalecenia, preferencje - wskazanie działania, jakie byłoby preferowane, ale z zastrzeżeniem, 26 że nie są one konieczne, np. ideał dżentelmena, rycerza; wzory, ideały postępowania; kulturowe ideały osobowości; wskazują drogowskazy działań z nadzieją, że ludzie będą się do nich stosować, ale nie przewidują przymusu. Durkheim (prawnik, socjolog) za najważniejszą społeczną regulację uważa regulację życia kulturowego. Podkreśla powtarzalność utrwalonych wzorców i ich znaczenie dla ładu społecznego. To jest tradycyjne podejście. Durkheim jako pierwszy użył terminu instytucja w sensie aksjonormatywnym. Pojecie (tudzież podejście... nie wiem ;p) neoinstytucjonalne - używane nie tylko w socjologii; nawiązuje do tradycyjnego; używa się tu rozumienia instutycja wg Chmielewskiego (on to tylko zebrał w jedną całość i stworzył definicję), tak więc: Instytucja - to wszystkie wymyślone przez człowieka, tzn. zaprojektowane i nałożone na ludzkie zachowania zasady i reguły, które kontrolują, porządkują i czynią przewidywalnym (produktywnym. możliwym, realnym) świat społecznych interakcji. *termin instytucja jest wieloznaczny - więcej o nim na innym wykładzie. ** brak reguł = anomia (?) Podsystemy normatywne (aksjonormatywne ze względu na treść) wg Sztopmki (?): zwyczajowy Zwyczaje - kategoria reguł towarzyszących człowiekowi w życiu codziennym, np. strój, co by tu dziś zjeść itp. Funkcja - uproszczenie życia, pewne zautomatyzowanie życia codziennego; zwyczaje tworzą się spontanicznie; charakterystyczne dla tych spraw życia codziennego jest ich prywatność; podlegają one szerokiej tolerancji; obyczajowo - moralny Odmienne względem zwyczajowego. Obyczaj - mechanizm, który reguluje zachowania wchodzące w sferę obyczajowo - moralną; życie jednego człowieka nie jest obojętne dla życia innego; nie jest to sprawa prywatna; dotyczy realcji między ludźmi (interackji); należą do kategorii imperatywów; wiążą się z sankcjami; 27 prawny Jest to trzeci rodzaj reguł kulturowych. Prawo wyróżniamy ze względu na sposób regulacji; nie wytwarza się spontanicznie, wręcz przeciwnie, jest tworzone celowo; ze względu na potrzebę jednoznaczności wymaga się by było w formie pisemnej systematyzowane i publikowane; na straży prawa stoi szczególny system sankcji administrowany przez organy wymiaru sprawiedliwości. Innego rodzaju regulacje: styl artystyczny - kanony piękna; odniesienie do reguł estetycznych; wyraz w sztuce symbolicznej, ale też folkloru; moda - bliska zwyczajowi; dotyczy spraw powierzchownych; dynamiczna; charakteryzuje ją duża zmienność; rygorystycznie dyktuje swoje trendy, dyskwalifikuje inne; bycie modnym prowadzi do uniformizacji, jak też konformistyczne poddanie się zbiorowości; Problematyka nabywania wartości, wiedzy na temat reguł w sensie aksjonormatywnym - -> - --------> socjalizacja Funkcje socjalizacji: uczy: panowania nad popędami i potrzebami; zaspokajania ich w sposób właściwy w danym społeczeństwie; wpaja: aspiracje do osiągania danych cech, stanów i rzeczy; daje: wiedzę i umiejętności do grania roli społecznych; sprawności i kwalifikacje zawodowe. Socjalizacja prowadzi do konformizmu - zachowania, jakiego grupa od jednostki oczekuje. Wychowanie - element socjalizacji; proces celowy, intencjonalny; dokonuje się w ramach relacji między wychowawczą a wychowankiem według przyjętego wzoru wychowawczego, Socjalizacja obejmuje również inne wpływy: przyjaciół, znajomych, mediów, szkoły. Socjologiczna koncepcja osobowości - wyróżnia się jej trzy sfery: biogenna - biologiczna konstrukcja naszej osobowości - wzrost, kolor włosów; psychogenna - wola, inteligencja; 28 socjogenna a) jaźń subiektywna - nasze wyobrażenie o sobie samym (związane z I fazą socjalizacji, tj. relacjami w rodzinie); b) jaźń odzwierciedlona - nasze wyobrażenie o tym, kim jesteśmy na podstawie naszej interpretacji tego, jak inni nas postrzegają + nasze reakcje na te wyobrażenia; c) kulturowe reguły/ kulturowy ideał osobowości i jego wpływy; d) pełnione przez nas role społeczne (rola społeczna - zbiór przepisów określający sposób pełnienia tej roli przez każdego z nas) Socjalizacja odnosi się do sfery socjogennej. Instytucje socjalizujące: rodzina - najbardziej trwały świat społeczny dla jednostki, miejsce automatyczne (?) mass media - coraz powszechniejsza forma, dominująca kapitał kulturowy (?) - jego nabywanie poprzez grupę rówieśniczą jest możliwe, ale w mniejszym w stopniu niż poprzez rodzinę. *grupa rówieśnicza nie jest przykładem relacji wychowawczej 4 etapy edukacji następujące po sobie w kontekście mass mediów (Bandura) dot. spraw codziennych: zainteresowanie - interesują nas takie treści, które mają znaczenie dla naszych potrzeb, interesów; przyswajanie - przyswajamy te informacje i włączamy do naszego zasobu wiedzy; zastosowanie - jak wykorzystujemy nabytą wiedzę w działaniu; motywacja - co przynosi korzyści lub straty i prowdzi do spadku lub wzrostu zainteresowania. Media w procesie socjalizacji: umacniają i wspierają inne uczestniczące w socjalizacji instytucje; mogą być postrzegane jako zagrożenie dla wartości przekazywanych w procesie wychowania; założenie to zwraca uwagę, że media mogą uczyć norm i wartości przez nagrody i kary za różne prezentowane zachowania, odwołując się do badań, że dzieci potrafią wyciągać wnioski, odnosić je do własnego doświadczenia. Badania pokazują, że systematyczne prezentacje obrazu społecznego może kształtować żądania i aspiracje dzieci (konformizm mediów - faworyzują najbardziej dominujące, obowiązujące wartości) 29 Socjalizacja w wieku dojrzałym - samodzielna, kreatywna, konieczna; wymaga przejścia od zależności do oddziaływania na innych. Resocjalizacja - wykorzenienie, restrukturyzacja tego, co nabyliśmy; może być dobrowolna (konwersja, np. religijna, zerwanie z nałogiem) lub przymusowa (np. szpital psychiatryczny). Kontrola społeczna - termin powstały na początku XX wieku przez Amerykanina Rossa; odnosi się to pojęcie do związku z więzią społeczną, czyli z fenomenem zależności od siebie - ukierunkowują nasze działania, ale także je ograniczają) 2 wymiary kontroli społecznej: funkcja prewencyjna - ma na celu zapobiec działaniom niezgodnym z prawem; funkcja represyjna - przejawia się w sankcjach za działania niezgodne z prawem. Kontrola społeczna - zespół czynników kształtujących zachowania jednostki w sposób społecznie pożądany. Czynniki te występują w 2 aspektach: statycznym - społeczny system normatywny, wzorzec zachowań wymaganych; dynamicznym - społeczne oddziaływanie represyjne i prewencyjne; stwierdzenia rozbieżności między aktami zachowania jednostki a wymaganiami systemu normatywnego. WYKŁAD z 19 listopada Rodzaje sankcji: 1. Pozytywne i negatywne (kary, nagrody) 2. aktualne i perspektywiczne 3. Represyjne i prewencyjne 4. Realne i symboliczne 5. Sankcje formalne, nieformalne 30 System aksjonormatywny ułatwia organizowanie się społeczności intencją jest ład, harmonia, niekiedy jednak występuję niespójność systemowa. Tendencje: 1. Historyczna polega na procesach różnicowania 2. Odchodzenie od pierwotnych izolacji kultur do ich przemieszczania się społeczeństwo wielokulturowe 3. Tendencja- niezwykle istotne przyspieszanie zmian społecznych ( przyspieszenie z innowacją, ciągłe zmiany sposobu życia, zwyczaju, moralności prawa) Każde z żyjacyh pokoleń doświadcza normatywnych przemian. Dzisiejszy człowiek jest bombardowany przez reguły. Te 3 tendencje prowadzą czasem do niespójności. Kilka form sprzeczności: 1. Anomia społeczna ( Emil Durkheim) dotyczy sytuacji kiedy sys. aksjonormatywny przestawał być wspólny, stare wartości przestają być przestrzegane , nowe zaś są nieznane, lub powodują niepewność . Jest to tzw. chaos normatywny. ( Karierę w tym czasie robią Ci którzy Graja nie fair). Jest to dezorganizacja kultury społeczności samobójstwa anomijne 2. Węższe pojecie anomii ( Robert Marton). Reinterpretacja znaczenia , anomia w jego ujęciu to nie każdy chaos, to pewna swoista rozbieżność pomiędzy uznanymi wartościami a normami mającymi służyć do ich osiągania. Sys. anomii polega na mechanizmie narzucania wspólnych celów członkom społeczności. Jeżeli panuje zgodność do owych celów to wtedy przy danej zbiorowości akaceptujacej te cele , to może zabraknąć realnych ośrodków do zrealizowania ich. Nie wszyscy mogą osiągnąć uznawanych przez siebie wartości. Często występuje deficyt legalnych dróg do realizacji celu. Przykład : chęć zdobycia wykształcenia a dostęp do edukacji, ambicja osiągnięcia 31 wysokiego stanowiska w pracy a niemożność ze względu na pochodzenie. Taki stan anomii może prowadzić do działań dewiacyjnych. 3. Konflikt ról ( role często SA określone rola studenta w regulaminie, rola żołnierza – również opisana w regulaminie. Element statyczny- zespół oczekiwań Element dynamiczny- sposób pełnienia ról Konflikty ról- rozbieżność oczekiwań społecznych związanych z rozmaitymi pozycjami społecznymi pełnionymi przez jednostkę. Grupa odniesienia: grupa którą wymagamy w razie konfliktu ról 4. Konflikt w obrębie jednej roli 5. Ambiwalencja normy- kiedy spotykamy się z oczekiwaniami wewnętrznie niespójnymi typu : lekarz-pacjent ( pacjent chce być nie tylko wyleczony , ale także oczekuje współczucia) 6. Antynomia normatywna w kodeksie ( np. donoszenie na własną rodzinę jeżeli byli przeciwnikami ustroju, często zdarza się w okresie PRL w Polsce. 7. Słabość systemu normatywnego , występują sprzeczne reguły ( przeciwstawne formy postępowania; jedna norma zezwala duga zakazuje w tej samej sprawie. 8. Kultury oddalone od siebie, wiedzące o swoim istnieniu , nie ingerujące w siebie. Teraz jest to zjawisko przeciwne , wiedzą o sobie i ingerują, prowadzi to do konfliktu. 9. Reguły z różnych okresów czasu 10. Ma miejsce gdy w ramach jednej społeczności następuje zmiana systemowa, tzw. trauma kulturowa. Jest to zmiana systemowa i zmiana kulturowa Dualizm kultur starej i nowej , przywiera to postać dysonansu kulturowego. 32 Kultura realnego socjalizmu Kolektywizm egalitaryzm Kultura demokratyczna indywidualizm merytokracja (zasada całkowitej równości życia) ( różnicowanie na podstawie fachu, wykształcenia) Przeciętność sukces pewność i bezpieczeństwo ryzyko los sprawstwo opiekuńczość życie na własny rachunek obwinianie systemu własna odpowiedzialność pasywna prywatność uczestnictwo publiczne zanurzenie w przeszłość orientacja ku przyszłości Konformizm – gdy ludzie postępują zgodnie z regułami, które ich dotyczą a gdy postępują niezgodnie o ich zachowaniu możemy mówić , że jest dewiacyjne. DEWIACJE: 1. Wyjaśnienie biologiczne ( Lambroso, Sheldon) 2. Dewiacja jako czynnik dezintegracji (parson, Durkheim, Znaniecki, Erikson, Marton) Pięć typów reakcji na anomię wg. Roberta Martona: konformizm innowacja 33 wycofanie rytualizm bunt 3. Dewiacja jako zachowanie wyznaczone ( Edwir Southerland) Teoria zróżnicowanych powiązań Floriana Znanieckiego : podnormalność i nadnormalność- jako dwie odrębne formy dewiacji 4. Interpretatywne koncepcje dewiacji i teoria naznaczenia społecznego ( Erikson, Becker, Goffman) Ad.2 Innowacja- akceptuje się sukces jako wartość rytualizm – całą swoja uwagę sprowadza do przestrzegania procedur wycofanie- odrzucenie oferty kulturalnej ( zarówno wartości jak i celu) Bunt- sprzeciw przeciwko wartościom aksjonormatywnym , stawianie nowych celów i środków osiągania sukcesów. Teoria Southerlanda- wyrabianie zachowań dokonuje się z na zasadzie interakcji z osobami znaczącymi . Jednostki SA mało skłonne do postępowania normatywnego. Ad.4 Uznawanie czyjegoś zachowania za dewiacyjne , proces interpretowania nosi miano naznaczania tzw. przyklejanie łatki. Dezorganizacja społeczna: Kategoryzacja zachowań , jednostkowych, grupowych, instytucjonalnych: przestępczość zachowania dezorganizujące rodzinę samozniszczenie: o alkoholizm o narkomania o samobójstwo inne autoagresywne zachowania 34 dysfunkcje instytucjonalne. 26.11.07 ~ Dodane przez Meo (za pomoc w zrozumieniu trudniejszych słówek dziękuję słownikowi Kopalińskiego ;P) rodzina – najtrwalszy, najstarszy element organizacji społecznej, jest mikrostrukturą – małą grupą społeczną, której członkowie powiązani są małżeństwem, pokrewieństwem, siecią zależności i stosunków społecznych, prowadzą gospodarstwo domowe i pełnią w nim odpowiednie role. Jest uniwersalną instytucją społeczną – utrwalaną w tradycji wszystkich kultur, zrytualizowanym zespołem działań ludzkich ukierunkowanych na zaspokajanie potrzeb tej rodziny. Jest grupą pierwotną (względna trwałość, mała liczebność, wielofunkcyjność, więź społeczna oparta na stosunkach ...). Przekazuje dzieciom spuściznę kulturową. Typy rodzin (w naszej kulturze): - nuklearna (mała) – kobieta, mężczyzna i dzieci (mogą być adoptowane) - rozszerzona (wielopokoleniowa) – rodzice, dzieci, dziadkowie, powinowaci Inne typy: - rodzina poligamiczna: wielożeństwo/ wielomęstwo - rodzina matriarchalna/ patriarchalna 35 - rodzina patrylinearna/ matrylinearna (dzieci zostają włączone odpowiednio do rodu ojca/ matki) - rodzina patrylokalna/ matrylokalna (rodzina żyje odpowiednio w miejscu zamieszkania ojca (tj. męża)/ matki (tj. żony)) Funkcje rodziny: - prokreacyjna (zapewnienie biologicznej ciągłości społeczeństwa) - wychowawczo-socjalizacyjna - opiekuńcza - emocjonalno-ekspresyjna (zapewnienie dzieciom wsparcia emocjonalnego i możliwości wyrażania swych emocji) - ekonomiczna (gospodarcza, zapewnienie dóbr materialnych itd.) - stratyfikacyjna (alokacyjna, określa miejsce rodziny w strukturze społecznej) - integracyjno-kontrolna (zacieśnianie więzów między jej członkami i sprawowanie kontroli nad ich zachowaniami) gdzie obowiązuje sprawiedliwy - rekreacyjna (odpoczynek w domowym ognisku) podział obowiązków i ról między jej poszczególnych członków Alternatywne formy rodziny (poza rodziną partnerską – egalitarną): - rekonstruowana - homoseksualna - dobrowolnie bezdzietne - monobarytalność (niepełna) – samotne wychowywanie dziecka - kohabitacyjny (wspólne zamieszkiwanie ze sobą partnerów) 36 3.12.07 Grupy formalne celowe – organizacje powołane do realizacji określonego celu, zadania. Można je dzielić ze względu na cel, liczebność, kryterium wyodrębnienia, poczucie odrębności, wykształcone struktury wewnętrzne. Sektory: + organizacje gospodarcze + organizacje publiczne (administracja, kultura) + organizacje pozarządowe (życie społeczne, jego organizacja, zdolność do współpracy obywateli) + organizacje totalne (Goffman)/ chciwe (Louis Coser) Totalne: charakteryzują się specyficznym porządkiem, mającym za zadanie podporządkowanie zachowania ludzi poszczególnym rygorom, działają w różnych sektorach i mają różne cele, a znaczącym dla nich jest fakt, że odgradzają one swoich uczestników od otoczenia w sposób fizyczny. Składają się z personelu i szeregu podobnie usytuowanych jednostek, odciętych od szerszego społeczeństwa, podporządkowanych ścisłemu reżimowi. W celu skutecznego przekształcenia ich osobowości stosuje się praktyki takie jak: zlikwidowanie indywidualności poprzez uniformizację ich wyglądu zewnętrznego, ograniczenie posiadania rzeczy osobistych, poddanie ścisłej dyscyplinie, podporządkowanie personelowi oraz ograniczenie kontaktów osobistych. 37 Goffman o organizacji totalnej mówi jako o miejscu zamieszkania i pracy, gdzie dana liczba zamkniętych na dłuższy okres czasu osób o podobnym położeniu prowadzi tryb życia pod prawie całkowitą kontrolą personelu (czy jakoś tak). Przykłady: więzienia, obozy koncentracyjne, obozy pracy, szpitale psychiatryczne, zakłady poprawcze, szkoły z internatem, wojsko (zwłaszcza podczas szkolenia rekrutów) Chciwe: nie działają poprzez izolację przestrzenną, ale przez sferę symboliczną, dążąc do pozyskania możliwie całego czasu osób oraz ich pełnej lojalności. Przykłady: niektóre kościoły, partie polityczne, firmy, sekty. Dwa typy organizacji: + klasyczna, tj. biurokracja, metafora maszyny, doskonałego mechanizmu + organiczna (?), przeciwieństwo klasycznej, elastyczna forma, skuteczna w środowisku niestabilnym mówimy tu o typach idealnych biurokracji, w których Cztery kategorie postępowania: - tradycjonalno-nawykowe, zwyczajowe - emocjonalne - racjonalne w sensie instrumentalnym - celoworacjonalne wszystkie założenia zostały spełnione, a nie o rzeczywistych przykładach Rozwój racjonalizacji życia społecznego przyczynił się do wzrostu roli działań racjonalnych. 38 Organizacja formalna (biurokracja) najlepiej przystosowania jest do obsługi czynności racjonalnych (w najmniej kosztowny sposób), jest też przejawem sformalizowanych zasad. Wedle Webera racjonalizacja jest stalową klatką, ograniczającą nasze kontakty z innymi, ale mimo to biurokracja jest najlepsza w obsłudze. Cechy biurokracji: - podporządkowanie zachowań się członków grupy bezosobowym przepisom - ścisły podział obowiązków i kompetencji zgodny z zasadą specjalizacji funkcji - hierarchiczny układ pozycji w obrębie organizacji - łączność za pośrednictwem przepływu dokumentów - dokumenty (kancelaria) jako zbiorowa pamięć organizacji - profesjonalizacja - dostępność stanowisk dla wszystkich posiadających odpowiednie kompetencje - wymienialność osób - impersonalność - ścisłe oddzielenie sfery zawodowej od prywatnej Konsekwencje dysfunkcjonalne biurokracji: - nadmierna specjalizacja prowadzi do zawężenia perspektywy i niemożności ogarnięcia szerszych implikacji podejmowanych działań - sztywność procedur uniemożliwiająca uwzględnienie sytuacji nietypowych - inercja procedur uniemożliwiająca adoptację do nowych sytuacji lub szybko zmieniających się warunków społecznych 39 będący celem samym w sobie, nie wymagającym odniesienia do rzeczywistości - „wyuczona bezradność” i pasywność w obliczu decyzji ryzykownych i nierutynowych - „przesunięcie celów” – nadanie procedurom rangi wartości autotelicznej (a nie instrumentalnej) - fenomen „myślenia grupowego” – nadmierna identyfikacja i lojalność wobec grupy - syndrom „paragrafu 22” – mnożenie ponad miarę szczegółowych, nieskoordynowanych czy wzajemnie sprzecznych przepisów - konserwatyzm, rytualizm i opór przeciw innowacjom - tendencje do oligarchizacji, tj. do przejmowania kontroli nad organizacją przez małe, często nieformalne grono kierujące się własnymi interesami - antyhumanistyczne zagrożenia – tendencje do uprzedmiotawiania administrowanej zbiorowości ludzkiej 10.12.07 W warunkach powtarzalności biurokracja miała duży wkład. Możliwe nadużycia i patologie w biurokracji: - nieprzestrzeganie zasad hierarchii - nieprecyzyjne i nadużywane kompetencje - nepotyzm, korupcja, frakcyjność – podważają zasadę depersonalizacji i uniwersalności procedur 40 merytokracja - rządy osób najbardziej utalentowanych i stojących najwyżej pod względem intelektu, które awansowały na swe stanowiska zgodnie z "systemem zasług" - rekrutacja na stanowiska opierana na niemerytokratycznych, partykularnych zasadach - arbitralne wynagradzanie i premiowanie urzędników (jako przywileje, a nie uprawnienia) - maskowanie i nadawanie anonimowości działaniom poprzez unikanie ich rejestracji i dokumentacji Metafory w teorii organizacji Perspektywa okresu klasycznego modernistyczna symboliczno-interpretująca 41 Metafora Wyobrażenie organizacji jako.. maszyny maszyny zaprojektowanej i zbudowanej przez kierownictwo w celu osiągania wcześniej określonych celów organizmu żywego ustroju spełniającego funkcje konieczne do przetrwania, zwłaszcza przystosowania się do wrogiego świata kultury system znaczeń stworzonych i utrwalonych w wyniku stowarzyszania się ludzi mających wspólne wartości, tradycje i zwyczaje postmodernistyczna kolażu* kolażu złożonego z fragmentów wiedzy i zrozumienia w celu stworzenia nowej perspektywy odnoszącej się do przeszłości * kompozycja art. z fragmentów różnych przedmiotów (druki, fotografie) i kawałków tworzyw (papier, piasek, żwir, słoma, tekstylia) naklejanych na płótnie „W organizacji wartość ma to, czego nie da się policzyć” Za najcenniejszą wartość uznaje się często wymianę emocjonalną. -/- kultura okres przemysłowy (klasyczny) okres postindustrialny - szacunek dla stabilności, tradycji i zwyczaju - szacunek dla niepewności, paradoksu, mody - wartości organizacyjne: wzrost, wydajność, standaryzacja, kontrola - wartości organizacyjne: jakość obsługi klienta, różnorodność, innowacyjność - biurokratyczna - nowe formy organizacji (np. sieć, współpraca strategiczna, organizacja wirtualna) - hierarchiczna z naciskiem na komunikację pionową struktura społeczna 42 - integracja pionowa i pozioma - bardziej spłaszczone hierarchie z komunikacją poziomą i rozproszeniem odpowiedzialności menedżerów - koncentracja na kontroli - usamodzielnianie się firm - specjalizacja - nieformalne mechanizmy wywierania nacisku (uczestnictwo, kultura, komunikacja) - deintegracja pionowa i pozioma - niewyraźne granice między funkcjami, jednostkami organizacji i organizacją - rzeczowość, skomplikowanie - umiejętności oparte na wiedzy - sztywność charakter pracy - niewykwalifikowana siła robocza - funkcjonalna specjalizacja zadań - praca zespołowa ludzi o różnych specjalnościach - większy nacisk na samokształcenie - zatrudniania samego siebie, praca na odległość, zlecenia (outsourcing), podzlecenia Instytucje w trzech znaczeniach: - związane z systemami aksjomatycznymi, jako normy i zwyczaje - jako pewne wyodrębnione, zorganizowane typy działalności podejmowanej w celu zaspokojenia potrzeb jednostek i całej zbiorowości - instytucje totalne 43 5 instytucji społecznych i ich funkcje + gospodarka - system wytwarzania i dystrybucji dóbr i usług + edukacja - zapewnienie podstawowych umiejętności + rodzina - przekaz dziedzictwa kulturowego + instytucja polityczna - organizacja i rozdział władzy + religia (sfera sacrum) - nadanie życiu sensu, wsparcie psychiczne i emocjonalne, społeczna kontrola Systemy alokacji dóbr (Karl Polanyi) Mechanizm wzajemności, wymiana wzajemna (reciprocity) Mechanizm redystrybucji, składający się wg. Smelsera z systemu mobilizacji i systemu redystrybucji Mechanizm wymiany rynkowej 44 Społeczna struktura rynków (typy idealne), w aspekcie historycznym: - rynki prehistoryczne o charakterze wspólnotowym - wczesne rynki „zagraniczne” - rynek średniowieczny (miejski) - współczesne rynki kapitalistyczne, np. kapitałowe Społeczna struktura współczesnych rynków kapitalistycznych (typy idealne): - rynek pracy - rynek kapitałowy - rynek konsumencki - rynek industrialny Kategorie rynku pracy: 1. czarny i oficjalny rynek pracy 2. lokalne rynki pracy 3. rynek zewnętrzny i wewnętrzny 4. rynek centralny i peryferyjny 5. zawodowe rynki pracy 6. sektor prywatny i państwowy 7. rynek pracy kobiet (generalnie uciskanych mniejszości) Blau i jego dwie funkcje wymiany: - ustalenie więzi przyjaźni - ustalenie wyższości nad innymi 45 Koniecznym warunkiem jest, aby jednostki wypełniały swoje zobowiązania wynikające z usług otrzymanych w przeszłości. Wymiana społeczna: - pociąga za sobą zobowiązania nieokreślone - ustalenie wartości przeciwdaru dla osoby obdarowanej - zaufanie, że inni wypełniają swoje zobowiązania - rozbudza uczucia osobistego zobowiązania, wdzięczności i zaufania - korzyści objęte wymianą społeczną nie mają dokładnej ceny ani wartości 7.01.08 Podział struktur społecznych na trzy typy, ze względu na liczebność: - mikrostruktury (małe grupy społeczne) - struktury pośrednie - makrostruktury (podstawowym elementem są grupy) Mała grupa (podstawowe składniki?): - ilościowy (minimum 3 osoby, maksymalnie kilkanaście; relacje bezpośrednie) - zasada odrębności - poczucie identyfikacji z drugim członkiem, na podstawie wspólnych wartości Wykształcone struktury zewnętrzne grup: 46 + struktura władzy, poszczególne pozycje powiązane są ze sobą stosunkami władzy + awansu, powiązania pomiędzy poszczególnymi pozycjami uwarunkowane są możliwością obejmowania wyższych pozycji w strukturze grupy + socjometryczna, poszczególne pozycje powiązane są ze sobą stosunkami lubienia się, nielubienia lub odrzucenia + komunikowania się, stosunki wiążące ze sobą poszczególne pozycje za pomocą komunikowania się i przekazywania informacji Dowództwo (Lippit i White): + autokratyczne, dowódca określa jakie będą cele grupowe i jakie czyny będzie wykonywać grupa przy ich realizacji + demokratyczne, dowódca zachęca grupę do podejmowania decyzji odnośnie jej celów i sposobów ich wykonywania + liberalne, dowódca pozostawia szeroką swobodę członkom grupy odnośnie podejmowania decyzji indywidualnych lub zbiorowych, sam ingeruje minimalnie 4 wymiary struktury społecznej - normatywny (sieć norm, wartości instytucji) [Durkheim] - idealny (sieć idei, przekonań, poglądów, wizji) - interakcyjny (sieć wzajemnie zorientowanych działań) - interesów, szans życiowych (dostęp do dóbr społecznych rynku, powszechnie pożądanych, np. bogactwa, władzy, prestiżu i wiedzy) Pojęcie struktury społecznej 47 - przestrzenny aspekt struktury zbiorowości ludzkich: izolacja, dystans, peryferie, granica, droga (metaforyczny sens) - sens statystyczny, struktura demograficzna, skład - system międzyludzkich zależności, dystansów i hierarchii wynikający z: + podziału pracy + dyspozycji władzą + więzi i antagonizmów społecznych Struktura społeczna jako system zależności międzygrupowych Ujęcia przy makrostrukturze: - ujęcie dychotomiczne, dwudzielne (segregacja ze względu na płeć, urodzenie, zawód itp.) gradacja (stosunek porządkujący): + gradacja prosta (czynniki ekonomiczne) + gradacja syntetyczna - czynniki ekonomiczne (zasobność, majętność, dochody) - dostęp do władzy politycznej (zdolność do wpływania na innych) - prestiż, czynnik społeczny (honor, szacunek, uznanie, zawód, wykształcenie) Ruchliwości społeczne: 48 działania - pionowa, z wyższej na niższą i odwrotnie - pozioma, zmiana zajęcia na inne, o podobnym prestiżu społecznym - wewnątrzpokoleniowa, przesuwanie się indywidualnych jednostek na wyższe lub niższe pozycje w granicach jednego pokolenia - międzypokoleniowa, zajmowanie przez jednostkę wyższej, tej samej bądź niższej pozycji niż mieli jego rodzice, dziadkowie itp. (w jakim stopniu dzieci idą w ślad rodziców) Funkcjonalna teoria uwarstwienia społecznego K. Davis i W. Moore Teoria ta pragnie wyjaśnić funkcjonalną konieczność i uniwersalną obecność stratyfikacji w każdym społeczeństwie. Pozycje funkcjonalne zróżnicowanie wymóg szczególnego przygotowania ich ważności Talenty posiadanie ich przez liczbę osób 49 kształcenie ich podstawą do ograniczoną zajęcia danej pozycji Przetwarzanie talentów w umiejętności konieczność wyrzeczeń Skłonienie do wyrzeczeń utalentowanych powszechne dobra, prestiż – wartość stanowisk Prawa i prerogatywy zawiązane z lub wbudowane w pozycję dotyczą: - istnienia i wygody - korzystnej samooceny i rozwoju - dobrego nastroju i rozrywki Konsekwencje: zróżnicowanie prestiżu i szacunku 14.01.08 Zmiany społeczne Teorie rozwoju społecznego: - linearne (Comte, Spencer, Marks; patrz wcześniejsze wykłady i rozdział o genezie) - cykliczne (Pareto) 50 - dychotomiczne (Tönnies – patrz tabelka o Gemeinschaft i Gesellschaft, Durkheim – solidarność mechaniczna i organiczna, Cooley – grupy pierwotne i wtórne) Teorie cykliczne; Pareto (1848-1923), twórca koncepcji krążenia elit, które znajdują się w nieustannym ruchu, płynny proces przechodzenia od równowagi poprzez destabilizację (załamanie się równowagi) i powrót do nowego stanu równowagi. Charakter dominujących elit (rządzących, tj. politycznych), decyduje o stanie systemu. Charakter elit wynika z tego, jakie fundamentalne skłonności i predyspozycje (zwane residua) dominują wśród członków danej elity. Residua dzielą się na dwa przeciwstawne typy: - innowacyjność, przedsiębiorczość, ekspansywność (reprezentowane przez postać lisa) - konserwatyzm, tradycjonalizm, ostrożność, kult stabilności i ciągłości (reprezentowane przez postać lwa) Historia cmentarzyskiem elit; w ich bezustannym krążeniu wyróżnia się cykle takie jak: - polityczno-militarny - ekonomiczno-przemysłowy 51 Weberowski łańcuch przyczyn powstania kapitalizmu racjonalnego (nowożytnego) Wyróżnia się kapitalizm łupieżczy (pasożytniczy), Elementy składowe kapitalizmu: - przedsiębiorcza organizacja kapitału - zracjonalizowana technologia - wolna siłą robocza - nieograniczone, wolne rynki charakteryzujący się nieograniczoną żądzą zysku; wg. Webera kapitalizm jest określonym systemem ekonomicznym, który pojawił się w Europie i stamtąd rozprzestrzenił na cały świat Warunki do powstania: - państwo biurokratyczne - prawa obywatelskie (wolności osobiste, ekonomiczne) - przewidywalne prawo (sztuka zawierania umów i egzekutywa, tj. państwo stoi na straży realizacji tych umów) - niedualistyczna etyka ekonomiczna (praca zgodna z „regułami bożymi”, nienastawiona na sam zysk za wszelką cenę) Połowa XX wieku, lata 50 i 60. Teoria modernizacji, powstała jako odpowiedź na przemiany historyczne, związane z upadkiem kolonializmu; stara się wyjaśnić prawidłowości tego procesu 4 podstawowe tezy teorii modernizacji: - teza rozwoju unilinearnego (jest jedna trajektoria rozwojowa) 52 - teza rozwoju kierunkowego (rozwój przechodzi typowe fazy – od społeczeństwa tradycyjnego poprzez formy pośrednie do społeczeństwa nowoczesnego) - teza progresywizmu (rozwój jest postępem) i egocentryzmu (wzorcem są kraje już zmodernizowane) - teza o dyferencjacji i integracji (modernizacja polega na różnicowaniu struktur i funkcji, a także na integracji, tj. tworzeniu jednego, funkcjonującego organizmu) Modernizację rozumie się tu jako zbliżanie się społeczeństwa w sposób zamierzony, celowy i planowany do uznanego modelu nowoczesności, często istniejącego państwa, uznawanego za nowoczesne; powolne dościganie takiego wzorca, pokonywanie przepaści, prześcignięcie opóźnień Wymiary modernizacji: + wymiar ekonomiczny (jak rozpocząć wzrost dochodów, stworzyć niezbędne warunki i zgromadzić potrzebny kapitał) + wymiar polityczny (powstawanie instytucji demokratycznych Do osiągnięcia skutecznej motywacji do osiągnięć, według McClellanda potrzebna jest, oprócz powyższych wymiarów, strategia lisa, a więc duch przedsiębiorczości, innowacyjność. Katalog nowoczesności Smitha (otwartość na nowe doświadczenia) 53 Jedną z najnowszych modernizacji jest modernizacja ekologiczna, która przy unowocześnianiu bierze pod uwagę ochronę środowiska naturalnego. Dwa podejścia do modernizacji: - tradycyjna, zmiany przeprowadzane są bez pytania o zdanie społeczeństwa - druga, w której zmiany dyskutuje się ze społeczeństwem Istnieje też kategoria rozwoju zrównoważonego, gdzie bierze się pod uwagę interesy trzech wymiarów – gospodarki, społeczeństwa i środowiska naturalnego, a także stara się zapewnić trwałość wprowadzonych zmian Czym jest nowoczesność? Charakterystyka wg. Kumara, wskazująca na 5 fundamentalnych zasad nowoczesności: - indywidualizm, a więc coraz szersze możliwości decydowania o własnym życiu - zasada dyferencjacji, tj. różnicowanie i wielość opcji we wszystkich dziedzinach - racjonalność, tj. podejmowanie decyzji za pomocą rozumu, bez względu na emocje czy utarte tradycje - ekonomizm, a więc aktywność gospodarcza i konsumpcja - ekspansywność, a więc ciągłe rozszerzanie zasięgu Późna nowoczesność + cechy - nowa forma zaufania, do instytucji i organizacji, które mają coraz większy udział w naszym życiu 54 - nowe formy ryzyka, związane ze środowiskiem, praktykami konsumpcyjnymi, rynkami pracy (patrz rozdział 3 o globalizacji) - nieprzejrzystość, nieprzywidywalność i niepożądane efekty działań, w związku z ciągłym różnicowaniem i globalizacją - globalizacja (Robertson); zbiór procesów, które czynią świat społecznym jednym, poprzez: - nowe technologie - coraz większą sieć zależności międzyludzkich - nowe formy organizacji w różnych płaszczyznach - życie i praca całych kategorii społecznych, odrywających się od konkretnego miejsca (deterytorializacja) + efekty - uniformizacja świata - globalizacja kultury, różnicowanie (polaryzacja), upodabnianie (homogenizacja) oraz wymieszanie elementów kultury (hybrydyzacja) - rosnące znaczenie tożsamości regionalnych - wzmocnienie lojalności i identyfikacji lokalnej Płaszczyzny globalizacji: - ekonomiczna - społeczna - polityczna - kulturowa - przestępczości 55 Globalizacja jest procesem żywiołowym, może być definiowana jako intensyfikacja ogólnoświatowych relacji społecznych. 56
