zagadnienia z ochrony srodowiska
advertisement
Ochrona Środowiska 1. Ekologia Ekologia – zajmuje się badaniem związków między organizmami oraz między organizmami a środowiskiem. Zajmuje się zjawiskami trwającymi z Ziemi od kilku mld lat. Dotyczy wszystkich form życia od bakterii po człowieka. 2. Ochrona środowiska i ochrona przyrody Ochrona środowiska – praktyczna działalność człowieka; jedna z gałęzi techniki. Stara się kształtować warunki naszego życia. To zespół idei, środków i działań zmierzających do utrzymania środowiska w stanie zapewniającym optymalne warunki bytowania człowieka. Ochrona środowiska jest ściśle zależna od ekonomii. Główne sposoby ochrony środowiska: Racjonalne kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami z zasadą zrównoważonego rozwoju Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom Recykling Utrzymanie i przywracanie elementów przyrodniczych do stanu właściwego Ochrona przyrody – jest szerszym i nadrzędnym pojęciem w stosunku do ochrony środowiska. Sięga do metod biologicznych. 3. Środowisko Środowisko – to całe otoczenie znajdujące się wokoło nas. Podział środowiska: a) Społeczne – to wszystko, co wyznacza warunki życia. Wpływa nana zachowanie człowieka w wyniku jego współżycia z innymi ludźmi. Obejmuje instytucje, hierarchię wartości, reguły zachowań, stosunki ekonomiczno – polityczne. b) Geograficzne – całokształt przyrodniczych i sztucznych elementów materialnych. Obejmuje przyrodę i elementy antropogeniczne. c) Przyrodnicze – podsystem środowiska geograficznego. To ogół przyrody ożywionej i nieożywionej. Stworzone jest przez przyrodę. Podtypy środowiska przyrodniczego: Antropogeniczne – przekształcone przez człowieka, w którym rządzą prawa człowieka. Występują w nim nie tylko elementy przyrodnicze, ale także antropogeniczne: budynki, struktury komunikacyjne, sztuczne zbiorniki wodne. Sztuczne – prawie w całości wytwór człowieka. Istnieją także elementy przyrodnicze: powietrze, pojedyncze elementy zieleni; a charakter temu środowisku nadają elementy antropogeniczne. 4. Użytkowanie środowiska Użytkowanie środowiska – to proces bezpośredniego i pośredniego wykorzystania jego elementów przez człowieka na: 1) Wykorzystaniu elementów środowiska w biologicznych procesach człowieka: a) Oddychanie b) Wykorzystanie wody w celach spożywczych c) Wykorzystanie zwierząt i roślin w celach spożywczych 2) Wykorzystywanie środowiska jako miejsca aktywności życiowej: a) Elementy rozwoju nauki b) Kultury i oświaty c) Wypoczynku i regeneracji sił 3) Wykorzystanie powierzchni i przestrzeni oraz zasobów naturalnych w działalności gospodarczej: a) Fabryki b) Zakłady c) Kopalnie d) Drogi e) Lotniska itp. 4) Emitowanie odpadów i zanieczyszczeń w celu asymilacji ich przez przyrodę: a) Emisja spalin b) Emisja pyłów c) Wysypiska śmieci d) Składowiska odpadów e) Odpady radioaktywne 5. Zasoby naturalne Zasoby naturalne – to składniki i energie przyrody, które mogą być przy danym poziomie techniki wykorzystane ( realnie lub potencjalnie) w produkcji społecznej do zaspokojenia materialnych i duchowych (kulturowych). Czynniki niezbędne do życia: a) Powietrze b) woda c) światło słoneczne d) organizmy żywe Inne zasoby nie są niezbędne, ale ich znaczenie jest wielkie dla gospodarki człowieka. To: a) Surowce energetyczne b) Surowce mineralne c) Rudy metali Inne biocenozy: a) Rzeźba terenu b) Rzeki c) Jeziora d) Inne elementy krajobrazu Podział zasobów: a) Zasoby niewyczerpywalne – eksploatacja nie zagraża ich wyczerpaniem Prądy morskie Woda Energie płynącej wody Wiatry Ciepło Ziemi Światło słoneczne b) Zasoby wyczerpywalne – w wyniku eksploatacji mogą ulec całkowitemu wyczerpaniu i zniszczeniu. Ten podział dzielimy na odnawialne i nieodnawialne Odnawialne źródła energii: Rośliny Zwierzęta Wody powierzchniowe – odnawiają się podczas deszczu Gleby – dzięki istnieniu organów żywych Powietrze atmosferyczne – dzięki istnieniu roślin zielonych zdolność do rozmnażania się Nieodnawialne źródła energii: Surowce mineralne Ropa naftowa Surowce energetyczne Gaz ziemny Substancje radioaktywne Węgiel Rudy metali Eksploatacja zasobów naturalnych: Potrzeby człowieka opierają się na zasobach przyrodniczych np. : - siejąc i uprawiając rośliny, eksploatujemy gleby - hodując zwierzęta eksploatujemy pastwiska i łąki - pozyskuje się wiele gatunków roślin, drzew - myślistwo eksploatuje zwierzęta łowne - eksploatujemy także tlen w powietrzu Wyczerpywanie się zasobów – wzrost eksploatacji z roku na rok - węgiel brunatny i kamienny , gaz ziemny , ropa naftowa , rudy miedzi - woda, tylko 3% to woda słodka – mogą być zanieczyszczone lub wyczerpywać się w wielu miejscach - zmniejsza się powierzchnia lasów (lasy tropikalne) – ubytek drzewa, zmiany klimatu - tępienie i wymarcie wielu gatunków zwierząt (głównie ptaków i ssaków) Szkodliwość przejawia się: - częściowym lub całkowitym zniszczeniem terenów eksploatowanych ( kopalnie odkrywkowe) - zanieczyszczeniem środowiska ( ścieki, emisja spalin) - zmianami w liczbie ludzi 6. Funkcje środowiska (usługi) – To warunki i procesy, którym naturalne ekosystemy i gatunki podtrzymują życie ludzkie. a) Zasobowe – dostarczanie przez przyrodę produktów Żywność Paliwo Włókna Substancje lecznicze Świeża woda Zasoby genetyczne b) Kulturowe – niematerialne korzyści Wartości religijne i duchowe Edukacja Inspiracja twórcza Inspiracje estetyczne Wpływ na relacje społeczne Poczucie przynależności Wartości dziedzictwa kulturowego Wypoczynek i turystyka przyrodnicza c) Regulacyjne – reguluje działania układu przyrodniczego Reguluje korzyści powietrza Reguluje korzyści klimatu Reguluje korzyści przepływów wód Zapobieganie erozji Oczyszczanie wody i utylizacja odpadów Kontrola patogenów Kontrola szkodników Zapylanie d) Wspierające – niezbędne do dostarczania przez przyrodę poznawanie kategorii usług: Tworzenie gleby Fotosynteza Produkcja pierwotna Krążenie substancji odżywczych Krążenie wody 7. Pojemność środowiska – określa się wielkość poszczególnych zaburzeń, które mogą zostać zaabsorbowane przez środowisko bez znaczących i trwałych zmian w strukturze i funkcjonowaniu układu przyrodniczego. Potencjał środowiska – oznacza sumę przyrodniczych możliwości zaspokojenia potrzeb społeczeństwa oraz zdolność ekosystemów do ponoszenia antropogenicznych obciążeń. Potencjał i pojemność zależą od struktury i funkcji układy przyrodniczego, wpływu układów sąsiednich i człowieka, który może zwiększyć lub zmniejszyć ów potencjał. Funkcje pojemności i potencjału środowiska: Samoregulacyjno – odpornościowy – zdolność przeciwdziałania zmianom struktury i charakteru funkcji środowiska spowodowaną oddziaływaniem czynników naturalnych i antropogenicznych. Zasobowo – użytkowa – zdolność zaspokojenia materialno – energetycznych potrzeb człowieka i potencjały: Wodne Atmosferyczne Surowcowe Transurbazyjne Rekreacyjne Produktywność biotyczna Percepcyjno – behawioralny – zdolność środowiska do oddziaływania na zmysły człowieka i stymulowanie jego zachowań. 8. Energia– potrzebna do wykonania każdej pracy, wytwarzania produktów, oświetlenia, budowy domów, uprawy gleby, produkcji nawozów, komunikacji, transportu. Najczęściej stosowane obecnie sposoby uzyskania energii oparte są na: Węglu kamiennym i brunatnym (elektrownie węglowe) Ropie naftowej (komunikacja samochodowa) Gazie ziemnym (ciepłownie i urządzenia domowe) Substancjach radioaktywnych ( elektrownie atomowe) Przemysł energetyczny należy do najbardziej zanieczyszczających środowisko. Dlaczego Słońce jest głównym źródłem energii? 1) Węgiel, ropa, gaz ziemny –energia słoneczna w procesie fotosyntezy (produkcja związków organicznych) 2) Energia promieni słonecznych odpowiada za obieg wody w przyrodzie (wykorzystanie siły płynącej wody) 3) Słońce nagrzewa powierzchnię ziemi i powietrze atmosferyczne powoduje to ruchy powietrza (energia wiatrowa) 4) Występowanie pierwiastków promieniotwórczych powstaje dzięki reakcjom jądrowym zachodzącym na Słońcu i przeniesionych w czasie powstawania Ziemi. Czyste źródła energii: a) Odnawialne źródła energii: Ich zasoby są nieprzerwanie uzupełnione w procesach naturalnych Mają stosunkowo niewielki wpływ na środowisko Podział odnawialnych źródeł energii: A) Związane ze Słońcem Bezpośrednie wykorzystanie energii słonecznej Energia spadku wód Energia wiatru Energia fal morskich Energia maretermiczna (wykorzystywanie różnic temperatury) Biomasa Energia geotermiczna (związana z ciepłem wnętrza Ziemi) Energia pływów morskich (związana z oddziaływaniem Księżyca) Możliwości są duże – potencjał energetyczny odnawialnych źródeł energii jest dwukrotnie wyższy niż wynosi roczne zapotrzebowanie. Energia słoneczna: Energię promieniowania słonecznego można wykorzystać na 2 sposoby: Zamienić ją bezpośrednio w energię elektryczną w ogniwach fotowoltaicznych Zamienić w ciepło. Do uzyskania ciepła potrzebne są kolektory słoneczne, które podgrzewając wodę, ogrzewają domy. Zalety Czyste źródło energii niezawodne Wady Instalacja ogniw zajmuje duże obszary Wykorzystuje się toksyczne pierwiastki (kadm, arsen, selen) Ogniwa nie wymagają szczególnej konserwacji poza czyszczeniem Energia wiatrowa - Energia wiatru powstaje dzięki różnicy temperatur mas powietrza, spowodowanej nierównym nagrzewaniem się powierzchni Ziemi. Turbina wiatrowa uzyskuje swoją moc poprzez konwersję wiatru poprzez moment obrotowy działając na łopaty wirnika produkując energię elektryczną. Energia wiatru jest szeroko dostępna, redukuje emisję gazów cieplarnianych, gdyż zastępuje energetykę konwencjonalną opartą na paliwach kopalnych. Zmienność wiatru nie powoduje dużych wahań w działaniu systemów energetycznych, o ile nie stanowi dominującego udziału energii Turbiny wiatrowe mogą być budowane i na lądzie, i na wodzie, przy czym większy uzysk energii jest możliwy na farmach morskich oraz ich lokalizacja jest mniej kłopotliwa dla skupisk ludzkich. -ZALETY Czyste źródło odnawialnej energii. brak zanieczyszczeń środowiska energia wiatru jest darmowa możliwość lokalizacji na nieużytkach i terenach zanieczyszczonych zmniejszenie bezrobocia (stałe zatrudnienie dla ok. 5000 osób) -WADY Wysokie koszty budowy i utrzymania. Ingerencja w krajobraz, instalacja wiatraków zajmuje rozległe obszary stracone dla rolnictwa.. Hałas turbin. Zależność od wiatru. Zakłócają odbiór fal radiowych i telewizyjnych. 1) 2) 1) 2) Energia geotermiczna - czyli energia cieplna znajdująca się wewnątrz Ziemi. Do wytworzenia energii elektrycznej wykorzystuje się tylko bardzo gorące wody, których temperatura przekracza 150⁰C. Zastosowanie wód geotermalnych: hodowla ryb, pływalnie, uprawy szklarniowe, ogrzewanie budynków, suszenie drewna, suszenie i utwardzanie płyt cementowych. Zalety: energia nieszkodliwa dla środowiska dostępność niezależna od warunków pogodowych Wady: ograniczone miejsce do wydobycia zasobów możliwość wydostania się szkodliwych gazów i minerałów podczas pobierania energii geotermalnej Biomasa - to najstarsze i najszerzej współcześnie wykorzystywane odnawialne źródło energii. Do wytworzenia biopaliw możemy wykorzystać takie elementy biomasy jak: Drewno (trociny, wióry, brykiet drzewny, itp.) Rośliny pochodzące z upraw energetycznych Produkty i odpady rolnicze Biopaliwa płynne (oleje roślinne, bioolej) Zalety: 1) zerowy bilans emisji dwutlenku węgla 2) niższa niż w przypadku paliw kopalnych emisja dwutlenku siarki Wady: 1) stosunkowo mała gęstość surowca 2) szeroki przedział wilgotności biomasy 3) mniejsza niż w przypadku paliw kopalnych wartość energetyczna surowca Energia wody–Energia wodna jest jedynym z ważnych i coraz częściej wykorzystywanych naturalnych źródeł energii. Opiera się ona na mechanicznym płynięciu wody. Obecnie energia wodna wykorzystywana jest do wytworzenia energii elektrycznej (np. hydroenergetyka, gdzie energia powstaje dzięki spiętrzeniu się zapór wodnych). Energię wodną wykorzystuje się również w celu napędzenia maszyn (m.in. poprzez turbinę lub koło wodne). Energia wodna nie stanowi głównego źródła energii elektrycznej, ponieważ zasoby wodne, niezbędne do jej wytworzenia, są znacznie ograniczone. Poza tym źródła wodne najczęściej ulokowane są w odległych miejscach. Wyróżnia się kilka rodzajów elektrowni, jednym z nich są elektrownie z naturalnym dopływem wody. Kolejny to elektrownie regulacyjne, czyli zbiornikowe, wyposażone w specjalny zbiornik wodny, w który wyrównywane są okresowe zmiany w ilości płynącej wody. Budowane są również elektrownie przepływowe (bezzbiornikowe), w tym wypadku ilość wyprodukowanej energii, zależna jest od ilości wody płynącej w rzece w określonym czasie. Ostatnim rodzajem są elektrownie 1) 2) 1) 2) szczytowo-pompowe. Budowane są one pomiędzy dwoma zbiornikami wodnymi – górny i dolnym. Taka konstrukcja pozwala na kumulację energii, kiedy nie jest ona bardzo potrzebna (woda znajduje się wówczas w górnym zbiorniku), a wydalanie jej w momencie dużego zapotrzebowania (spuszczanie wody ze zbiornika górnego do dolnego przy użyciu turbin wodnych). Zalety: energia nieszkodliwa dla środowiska niskie koszty użytkowania Wady: ograniczona liczba miejsc do budowy elektrowni wodnych negatywny wpływ zapór wodnych na środowisko poprzez ich budowę na siedliskach zwierząt Energia fal morskich – Falowanie to efekt oddziaływania wiatru na powierzchnię lustra wody. Elektrownie, które wykorzystują energię falowania nazywa się elektrowniami maremotorycznymi. Ze względu na lokalizację elektrownie te dzielą się na: nadbrzeżne, przybrzeżne, morskie. Można je również podzielić ze względu na sposoby konwersji energii fal na elektryczną: -elektrownie pneumatyczne, które wykorzystują cykliczną zmianę poziomu wody i wymuszają w nich ruch powietrza napędzający turbinę -elektrownie mechaniczne, które wykorzystują cykliczną zmianę nachylenia powierzchni swobodnej działającej w urządzeniach wahliwych lub siłę wyporu używaną do poruszania się prostopadle do dna, co też powoduje obracanie się wirnika podłączonego do prądnicy -elektrownie hydrauliczne, w których poprzez ścianki nieruchomego zbiornika jednokierunkowo przelewają się tylko szczyty fal, zaś wypływająca ze zbiornika woda napędza turbinę -elektrownie indukcyjne, w których do wytwarzania energii elektrycznej wykorzystuje się ruch pływaków przez zastosowanie poruszających się wraz z pływakami cewek umiejscowionych w polu magnetycznym • ZALETY Czyste źródło odnawialnej energii. WADY Wysokie koszty instalacji i eksploatacji. Problemy środowiskowe-zajęcie dużych obszarów wybrzeża morskiego. Energia pływów morskich - Pływy morskie są skutkiem oddziaływania grawitacyjnego Słońca i Księżyca. Jednym ze sposobów pozyskiwania ich energii jest budowanie zapór w zatokach. Zamykając wodę w takim zbiorniku wykorzystujemy energię spadku wody. Zwykle wykorzystuje się w tym celu ujścia rzek. Wysokie brzegi umożliwiają zamknięcie wody w korycie rzeki, co zwiększa objętość zbiornika. Ponadto istotną rolę odgrywa tu wysokość przypływu w danym miejscu. Za niezbędne minimum uważa się 5 metrów. Prąd wytwarzany jest, gdy spuszczamy wodę ze zbiornika oraz kiedy go napełniamy. Wymusza to przystosowanie turbin do możliwości pracy przy przepływie wody w obie strony. Można w tym celu stosować turbiny ortogonalne, o poziomej osi obrotu działające się niezależnie od kierunku przepływu. To rozwiązanie eliminuje konieczność zatrzymania turbiny i przestawienia łopatek. ZALETY Czyste źródło odnawialnej energii. Niezawodne, ponieważ woda z przypływami podnosi się i opada regularnie dwa razy w ciągu doby. WADY Wysokie koszty budowy zapory. Wpływ na środowisko-mogą ulec zniszczeniu naturalne siedliska mieszkańców wód. Ograniczenia w ruchu statków 9. Biopaliwa Biopaliwo jest to paliwo powstałe z przetwórstwa biomasy, czyli produktów pochodzenia organicznego . Biopaliwo może występować w postaci stałej, ciekłej lub gazowej. Surowcami do jego produkcji są: Oleje otrzymywane z przetwórstwa roślin oleistych, np.: olej rzepakowy, słonecznikowy, palmowy, sojowy. Surowce pozyskiwane z roślin uprawnych, takich jak m.in.: zboża, burak cukrowy, trzcina cukrowa, ziemniaki. Oleje roślin niejadalnych, drewno i jego odpady, słoma, również w postaci granulatu. Zalety: pewna dostawa surowca z kraju (w przeciwieństwie do importu ropy i gazu); możliwość uzyskania dochodu przy nadprodukcji żywności; nowe miejsca pracy i aktywacja lokalnych społeczności (głównie na wsi); zmniejszenie emisji CO2 z paliw nieodnawialnych, który może zwiększać efekt cieplarniany; decentralizacja produkcji energii (bezpieczeństwo energetyczne) Wady:ryzyko wprowadzenia monokultury w uprawie roślin; spalanie każdych paliw także biopaliw powoduje wydzielanie tlenków azotu (NOx); spalanie biomasy zawierającej pestycydy, tworzyw sztuczne czy związki chloropochodne powoduje powstanie związków o toksycznym i rakotwórczym działaniu 10. Antropopresja – jest to całość oddziaływań człowieka na środowisko przyrodnicze związanych z jego użytkowaniem. Czynniki antropopresji – to pojedyncze czynności człowieka, które powodują w miarę jednorodne skutki w środowisku. Podział antropopresji: a) Ze względu na rodzaj oddziaływań: Mechaniczne – które prowadzą bezpośrednio do zmiany biotypu np. prace ziemne zmieniające ukształtowanie terenu, strukturę i właściwości gleby; Organizacyjne – które zmieniają bezpośrednio strukturę biocenozy np. odstrzał zwierząt, introdukcja gatunków, Fizyczne i chemiczne – które pośrednio wpływają na parametry biotopu lub biocenozy np. hałas czy poszczególne zanieczyszczenia chemiczne. 11. Odpady – uboczne, stałe lub ciekłe (nie będące ściekami) produkty działalności gospodarczej i konsumpcyjnej człowieka, nieprzydatne w miejscu i czasie, w którym powstały i szkodliwe lub uciążliwe dla środowiska. Podział odpadów ze względu na: a) Miejsce powstania Komunalne Przemysłowe Rolne b) Na szkodliwość Odpady niebezpieczne – zawierają w składzie substancje niebezpieczne dla zdrowia i życia i powodujące nawet w małych ilościach degradację środowiska. Odpady szkodliwe – dopiero w większych ilościach i w wyniku długotrwałego działania powodują degradację środowiska. Odpady uciążliwe – nie zawierają substancji toksycznych, niekorzystnie wpływają na walory estetyczne krajobrazu. Ścieki – zanieczyszczone chemicznie, biologicznie, termicznie wody, powstałe w skutek działalności bytowej, gospodarczej i rolniczej człowieka, odprowadzane do wód lub ziemi. Podział ścieków ze względu na: a) Pochodzenie ścieków Bytowo – gospodarcze Przemysłowe Opadowe Wody dołowe (kopalniane) b) Na szkodliwość Ścieki bezpośrednio szkodliwe – zawierają substancje trujące Ścieki pośrednio szkodliwe – powodujące zmniejszenie zawartości tlenu rozpuszczonego w wodzie. Zanieczyszczenia – składnik obcy w dowolnym elemencie ekosystemu, który do niego nie należy i zniekształca jego cechy lub właściwości. Podział zanieczyszczeń ze względu na: a) Na powstanie Przemysłowe Komunalne Rolnicze Transportowe b) Na elementy środowiska ulegających zanieczyszczeniu Powietrze Gleba Woda Zalicza się też substancje chemiczne i promieniotwórcze w stanie stałym, ciekłym i gazowym oraz mikroorganizmy. 12. Stany środowiska – jest określona cechami ilościowymi i jakościowymi, sytuacja danego środowiska pozwalająca ocenić stopień wykorzystania pojemności i potencjału środowiska. Rodzaje stanów: a) Stan normalny –obciążenie nie zaburza naturalnego przepływu materii i energii, nie obserwuje się negatywnych zmian w produktywności i procesach samooczyszczania środowiska. b) Stan zagrożenia – pojawiają się pewne anomalie w strukturze i funkcjonowaniu ekosystemów. Środowisko nie zatraca charakteru, ale traci naturalną odporność na obciążenia i zmniejsza się jego potencjał. c) Stan kryzysowy – występuje przy obciążeniach na granicy jego pojemności. Pewne potencjały cząstkowe środowiska są wyeliminowane i środowisko spełnia tylko niektóre funkcje. Odtwarzanie ekosystemów może następować wyłącznie dzięki znacznej integracji człowieka. d) Stan katastroficzny – występuje po przekroczeniu pojemności środowiska. Traci zdolność do zaspokojenia biologicznych potrzeb człowieka i reprodukcji ożywionych zasobów odnawialnych. 13. Zanieczyszczenia powietrza i gleb – konsekwencje a) Zanieczyszczenia powietrza 1) Czad (CO) – powstawanie Niecałkowite spalanie węgla i innych paliw w silnikach spalinowych i procesach spalania. W trakcie wytopu surówki w wielkich piecach hutniczych. Najwięcej tlenku węgla gromadzi się w miastach i przemyśle. Szkodliwość: trujący dla człowieka i niektórych zwierząt. 2) Dwutlenek węgla (CO2) – powstawanie Całkowite spalanie węgla Podczas oddychania organizmów Rośliny wykorzystują go w procesie fotosyntezy Szkodliwość: dla ludzi szkodliwy przy dużych stężeniach. Działa na materiały budowlane zawierające węglany przyczyniając się do mniejszej ich trwałości. 3) SO2 – powstawanie W zakładach energetycznych przy spalaniu zasiarczanego węgla i innych paliw oraz przy produkcji kwasu siarkowego VI (H2SO4) Przy przetwarzaniu rud metalicznych zawierające siarkę Szkodliwość: zatruwa wszystkie organizmy żywe, powoduje silne korozje żelaza, stali, niszczy materiały budowlane, przy niewielkim stężeniu uszkadza rośliny; jest składnikiem smogu, u ludzi powoduje poważne choroby dróg oddechowych. 4) Tlenki azotu (N2O – podtlenek azotu; NO – tlenek azotu; NO2 – dwutlenek azotu) – powstawanie Spalanie paliw w wysokich temperaturach(elektrownie), ciepłowniach, silnikach samochodowych i samolotowych oraz nawozy sztuczne Szkodliwość: niszczą ciałka zieleni u roślin nawet śmierć roślin przy dużych stężeniach; u ludzi uszkadza płuca, zmniejszają zdolność krwi do przenoszenia tlenu, powodują nowotwory. Powstaje także smog fotochemiczny. 5) Fluor (F) – powstawanie Emitowany jest przez huty, aluminium, fabryki nawozów fosforowych oraz przez zakłady ceramiczne Szkodliwość: odkładają się w roślinach i powodują zanik chlorofilu oraz zmiany koloru liści; skażone rośliny są szkodliwe dla człowieka i zwierząt. 6) Freony – używane w urządzeniach chłodzących, środkach spieniających przy produkcji gąbek, produkcji środków czyszczących, odkażających, kosmetyków (dezodorantów). Może się tworzyć dziura ozonowa. Ochrona powietrza – polega obecnie na ograniczaniu emisji zanieczyszczeń do atmosfery. b) Zanieczyszczenia gleb Gleba – powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej. Tworzenie się gleby następuje w procesie wietrzenia skał pod wpływem warunków klimatycznych i działalności organizmów żywych. Najbardziej rozpowszechnione niszczenie gleb to; Erozja wodna – spłukiwanie cząstek gleby przez wody deszczowe Erozja wietrzna Zadeptywanie gleb Budowa miast, dróg, itp. Melioracja – osuszanie lub nawadnianie terenów. Przyczyną osuszania gleb są kopalnie głębinowe i odkrywkowe. Dewastacja – całkowita niszczenie gleb, któremu towarzyszy zazwyczaj silne przekształcenie nawet spustoszenie terenu (budownictwo, drogi, odkrywkowe kopalnie) Degradacja – pogarszanie się właściwości gleb, która przejawia się obniżoną żyzność. Przyczyny: skażenia przemysłowe i komunikacyjne, chemizacja rolnictwa, niewłaściwe metody uprawy. Ochrona gleb – przeciwdziałanie erozji gleb, utrzymanie właściwych stosunków wodnych. Metody: Stosowanie odpowiedniej orki Zwiększenie zadrzewień śródpolnych i naturalnych zbiorników retencyjnych Zmiana nawozów na „nawozy biologiczne” Zastępowanie ciężkiego sprzętu mniejszymi bardziej zwrotnymi maszynami Rekultywacja – zespół zabiegów i różnorodnych prac mających na celu przywrócenie gospodarce rolnej, leśnej użyteczności terenu, zwłaszcza gleb. Polega na ukształtowaniu technicznym powierzchni zniszczonego terenu, następnie mechanicznej uprawie gruntu, bogatym nawożeniu i uprawie roślin próchnico twórczym. 14. Konwencje (pierwsze trzy) a) Konwencja Ramsarska - powstała w1971r. w Iranie To konwencja dotycząca obszarów wodno – błotnych. Polska przystąpiła w 1978r. Sieć obszarów wodno – błotnych o znaczeniu międzynarodowym wyznaczona na wszystkich kontynentach. Objęto nią ok. 1929 obszarów wyznaczona przez 160 państw. Wśród nich jest 13 w Polsce. Celem Konwencji Ramsarskiejjest: ochrona i utrzymanie obszarów określanych jako „wodno-błotne”, łącznie zpopulacjami ptactwa wodnego zamieszkującego te obszary lub okresowo na nich przebywającego. Aby uzyskać status obszaru oznaczonego międzynarodowym musi spełniać przynajmniej jeden z warunków: musi być środowiskiem życia rzadkich, zagrożonych gatunków zwierząt lub zagrożonych zbiorowisk roślinnych lub zwierzęcych; musi stanowić reprezentatywny, rzadki lub unikatowy typ naturalnego lub prawie naturalnego obszaru wodno-błotnego, spotykanego w danym regionie biogeograficznym; muszą zamieszkiwać go populacje gatunków roślin i zwierząt istotnych dla zachowania różnorodności biologicznej danego regionu biogeograficznego; musi stanowić stałe miejsce gromadzenia się przynajmniej 20 tysięcy osobników ptaków wodnych, itd. Obowiązki państw: Wyróżnić na swoim obszarze co najmniej jeden obszar wodno-błotny o międzynarodowym znaczeniu. Skutecznie chronić inne obszary wodno-błotne, to znaczy chronić je za pośrednictwem własnego ustawodawstwa Chronione obszary w Polsce: A) Jezioro Łuknajno B) Ujście Warty C) Jezioro Karaś D) E) F) G) H) I) J) K) L) Jezioro Siedmiu Wysp Rezerwat Przyrody „Świdnie” Biebrzański Park Narodowy Stawy Milickie Słowiński Park Narodowy Narwiański Park Narodowy Poleski Park Narodowy Wigierski Park Narodowy Jezioro Dłużno b) Konwencja Waszyngtońska (CITES) Konwencja handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem. Została przyjęta 03.03.1973r. w Waszyngtonie. W Polsce weszła w życie w 1990r. Celem Konwencji jestochrona dziko występujących populacji zwierząt i roślin gatunków zagrożonych wyginięciem poprzez kontrolę i ograniczanie międzynarodowego handlu tymi zwierzętami i roślinami, rozpoznawalnymi ich częściami i produktami pochodnymi. Obowiązki państw: Każde państwo, które ratyfikowało konwencję, ma obowiązek powołania organu zarządzającego i naukowego. Organ zarządzający zajmuje się rozpatrywaniem wniosków importowych i eksportowych o wydanie zezwolenia na przewóz okazów CITES przez granice kraju oraz przygotowywaniem i wysyłaniem raportów rocznych i dwuletnich. Organ naukowy, którego rolą jest merytoryczne opiniowanie wniosków o zezwolenia na handel roślin i zwierząt podlegających przepisom konwencji. c) Konwencja o różnorodności biologicznej Przyjęta 03.06.1992 w Rio de Janeiro, w Polsce weszła w życie w 1996r. Konwencja zmieniła poglądy na ochronę przyrody zwracając uwagę nie tylko na konieczność zachowania dziko żyjących Celem tej konwencji jest: - ochrona różnorodności biologicznej na podstawowych poziomach organizacji przyrody: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym - umiarkowane (zrównoważone) użytkowanie elementów różnorodności biologicznej tzw. takie jakie nie doprowadzi ich do trwałego uszczuplenia - wypracowanie mechanizmów sprawiedliwego podziału korzyści z wykorzystaniem zasobów genetycznych oraz dostęp u do tych zasobów transferu technologii Obowiązki państw: - opracowanie i wdrążenie krajowej strategii planów i programów ochrony różnorodności biologicznej i umiarkowanego użytkowania jej elementów; - zidentyfikowanie składników różnorodności biologicznej, ustanowienie systemów obszarów chronionych; - przywrócenie i odnowienie zanieczyszczonych ekosystemów oraz restytucja gatunków zagrożonych - ustanowienie środków kontroli zagrożeń wynikających z użytkowania i uwalniania się do środowiska organizmów genetycznie zmodyfikowanych - ograniczenie lub zlikwidowanie gatunków obcego pochodzenia - opracowanie i wprowadzenie przepisów prawnych dot. restytucji zagrożonych gatunków i populacji - włączenie ochrony i umiarkowanego użytkowania zasobów przyrodniczych do polityki państwa oraz rozpoczęcie kontroli nad użytkowaniem zasobów biologicznych - ochrona tradycyjnych sposobów wykorzystywania zasobów przyrodniczych, jeśli są korzystne dla ochrony różnorodności środowiska
