Pierwsze objawy autyzmy
advertisement
Pierwsze objawy autyzmy Jak rozpoznać autyzm u swojego dziecka? Statystyki europejskie wskazują, że wskaźnik występowania autyzmu występuje na poziomie 1:20000 żywych urodzeń i dotyczy 4 razy częściej chłopców niż dziewczynek. Autyzm opisano i wyodrębniono jako jednostkę chorobą po raz pierwszy w 1943 roku. Pomimo, że od tego czasu upłynęło wiele lat, to jednak w świecie medycyny i psychologii wzbudza nadal wiele kontrowersji w aspekcie prawidłowego i szybkiego rozpoznania. Problemy związane z diagnozą tkwią głównie w braku możliwości szybkiego stwierdzenia choroby po urodzeniu dziecka. Etiologia autyzmu jest nadal kwestią otwartą. Istnieje wiele teorii tłumaczących jego powstawanie - od biologicznych po psychogenne czy socjogenne, jednakże żadna z nich nie została oficjalnie uznana za obowiązującą. Autyzm w przeciwieństwie do porażenia mózgowego, zespołu Downa, czy innych schorzeń uwarunkowanych genetycznie czy czynnikami okołoporodowymi – nie daje żadnych oznak w pierwszych latach życia dziecka. Pierwsze niepokojące bowiem objawy pojawiają się dopiero po kilku latach (najczęściej około 2 roku życia – najpóźniej w 3 r.ż). W zależności od wieku dziecka, w którym pojawiły się pierwsze symptomy autyzmu, można hipotetycznie założyć rokowania rozwojowe – im wcześniej ujawnił się autyzm np. przed 2 rokiem życia – tym gorsze rokowania rozwojowe i prawdopodobieństwo upośledzenia umysłowego. 1/4 Pierwsze objawy autyzmy Późne rozpoznanie symptomów autyzmu sprawia, że rehabilitacja dzieci zazwyczaj ma miejsce dość późno, stąd też tak ważne jest aby rodzice zaniepokojeni zachowaniem dziecka, zgłosili się jak najszybciej do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych, ewentualnie do neuropsychiatry, psychiatry dziecięcego lub neurologa. Większość dzieci autystycznych pochodzi z ciąż prawidłowych, a pierwsze miesiące a czasami nawet lata życia dziecka nie wzbudzają żadnych niepokojów w rodzicach. Początkowo rozwijają się prawidłowo, reagują na zabawki, śmieją się, gruchają, wodzą wzrokiem, a u niektórych pojawiają się nawet pierwsze słowa jak np. „mama” czy „tata”. Sytuacja zmienia się jednak zazwyczaj około 2 – 3 roku życia (czasami wcześniej). Z relacji rodziców dzieci autystycznych wynika, że dziecko nagle zaczyna tracić kontakt z rzeczywistością. W literaturze przedmiotu mówi się o dwóch modelach ujawniania się autyzmu: 1) zahamowanie rozwoju; 2) utrata zdobytych wcześniej umiejętności. Wydaje się jakby dziecko posmutniało i zaczęło unikać kontaktu wzrokowego. Obecność innych osób w domu czy w innych miejscach przestaje go zupełnie obchodzić. Zachowanie takiego dziecka bardzo często przypomina „dzikie zwierzątko”, które biegnie przed siebie i nie obchodzi go czy ktoś jest z nim, czy nie. Pojawiają się również specyficzne formy zabaw. Dzieci autystyczne zaczynają poszukiwać w zabawie zachowań stymulacyjnych, które je uspokajają. Są to na przykład: kręcenie zabawek, stukanie głową w oparcie kanapy, szczelne wypełnianie różnych form, bujanie się albo kręcenie na fotelu itp. Zabawy odbywają się zazwyczaj w zupełnej ciszy i bez udziału dodatkowych osób. Naukowcy tłumaczą to faktem rozpaczliwej próby unikania bodźców, które dostarczają im cierpienia. Dzieci takie nie ufają rzeczywistości, zatem nie przystosowują się do niej. Nieufność ta współistnieje z egocentryzmem i dochodzi na tej drodze do asymilacji zniekształconej rzeczywistości. Specyficznym objawem autyzmu jest brak zabaw sytuacyjnych (tematycznych) występujących u zdrowych dzieci w wieku przedszkolnym, czyli na przykład bawienie się w dom, czy w sklep itp. Dzieci te bowiem nie potrafią odzwierciedlić otaczającej ich rzeczywistości, stąd też brak w ich zabawie takich elementów życia społecznego. Mogą pojawić się też napięcia emocjonalne uwidaczniające się w chodzeniu dziecka na palcach. Pierwsze objawy autyzmu ujawniają się również w poważnych zaburzeniach zachowania dziecka. Staje się ono często agresywne, a na sytuacje związane ze zmianą otoczenia (np. przestawienie jakiejś rzeczy w domu, albo zmiana trasy do sklepu czy do domu) reaguje histerią i awanturą. Dla otoczenia może ono sprawiać wrażenie dziecka rozpieszczonego i swawolnego, 2/4 Pierwsze objawy autyzmy stąd też wielu rodziców dzieci autystycznych spostrzeganych jest przez najbliższe środowisko (w tym również własną rodzinę) jako niewydolni wychowawczo. Zgodnie z danymi DSM-IV (Podręcznik Diagnozy i Statystyki Zaburzeń Psychicznych opublikowany w 1994 roku) w autyzmie może wystąpić szereg charakterystycznych cech zachowania, takich jak: nadpobudliwość, krótki okres koncentracji uwagi, impulsywność, agresja, samookaleczenia i napady złego humoru, szczególnie u małych dzieci. Mogą też wystąpić osobliwe reakcje na bodźce sensoryczne (np. nadwrażliwość na dźwięk lub dotyk, wyolbrzymione reakcje na światło i zapachy, fascynacje pewnymi bodźcami). Mogą okresowo pojawiać się nieprawidłowości w jedzeniu (ograniczone spożycie niektórych potraw) lub spania (powtarzające się nocne budzenie z kołysaniem się). Obecne są też nieprawidłowości nastroju lub uczuć (chichotanie lub płacz bez widocznych przyczyn, brak reakcji emocjonalnych). Można też zaobserwować takie reakcje jak: brak strachu w odpowiedzi na realne niebezpieczeństwo lub nadmierna bojaźliwość na obiekty nieszkodliwe. Pojawić się może różnorodność samookaleczeń (uderzenie głową, gryzienie palców, rąk, nadgarstków). Najważniejszymi jednak wyznacznikami zachowania dziecka, które powinny zaniepokoić rodziców i skłonić ich do wizyty u psychologa lub innych specjalistów to: bardzo niewielka potrzeba kontaktów społecznych (objawiająca się szczególnie niechęcią do przytulania, brakiem kontaktu wzrokowego); zaburzenia mowy z echolalią ( dziecko powtarza dosłownie skierowane do niego pytanie, z zachowaniem tej samej struktury gramatycznej lub powtarza bezpośrednio zasłyszane słowo; dziecko przytacza całe zdania, teksty, które słyszało znacznie wcześniej) nieprawidłowym użyciem zaimków osobowych ( stereotypowe używanie mowy i zaimka osobo­wego „ty” zamiast „ja”); czynności przymusowe wyrażające się stereotypowo powtarzającymi się wymachiwaniami rękami i palcami, przy zdolności do krótkotrwałego tylko napięcia uwagi. Interesującym zjawiskiem występującym u mniej więcej co dziesiątej osoby cierpiącej na autyzm, jest tzw. „zespół sawanta”. Terminem tym określa się wybitne zdolności i fenomenalną pamięć. Na przykład cierpiący na autyzm Kim Peek, określany jest jako „chodząca encyklopedia”. Opanował na pamięć ponad 7600 książek. Potrafi wyrecytować numery autostrad biegnących przez każde amerykańskie miasto, a także przypisane do poszczególnych regionów numery kierunkowe i kody pocztowe oraz nazwy obsługujących je stacji telewizyjnych i sieci telefonicznych. Peek umie także rozpoznać większość utworów muzyki klasycznej i podać datę ich publikacji lub pierwszego wykonania, a także miejsce i datę urodzenia oraz śmierci kompozytora. Jego niezwykłe umiejętności zainteresowały twórców postaci Raymonda Babbitta, w którą wcielił się Dustin Hoffman w filmie „Rain Man” z 1988 r. 3/4 Pierwsze objawy autyzmy Konkludując powyższe rozważania, należy stwierdzić, iż autyzm jest zaburzeniem wymagającym szybkiej diagnozy i rehabilitacji. Dlatego też chciałabym uwrażliwić rodziców na dokładne przyglądanie się rozwojowi własnych dzieci, a szczególnie chłopców, których problem autyzmu dotyka znacznie częściej niż dziewczynki (proporcja 4:1). Nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty, jeśli stwierdzimy, że Nasze dziecko zaczyna zachowywać się inaczej od rówieśników. Nie należy także zawierzać stereotypom powtarzanym przez wielu lekarzy, że chłopcy rozwijają się wolniej i gorzej od dziewczynek. Nawet jeśli w niektórych przypadkach okaże się to prawdą i nie zaowocuje ujawnieniem się autyzmu, lepiej skonsultować się ze specjalistami z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych. Autor: dr Katarzyna Patyk 4/4
