Epidemiologia - Śląska Izba Lekarska
advertisement
Epidemiologia Małgorzata Kowalska Katedra i Zakład Epidemiologii SUM w Katowicach Kurs podyplomowy: Zdrowie publiczne, Śląska Izba Lekarska 20.06.2017 Katowice Zakres tematyczny 1. Epidemiologia jako narzędzie zdrowia publicznego: źródła informacji o sytuacji zdrowotnej oraz określanie potrzeb zdrowotnych ludności 2. Podstawowe pojęcia epidemiologii, mierniki rozpowszechnienia zjawisk zdrowotnych w populacji 3. Epidemiologia wybranych chorób zakaźnych: zakażenia wewnątrzszpitalne w Polsce i w Europie. Ad 1. Źródła informacji o stanie zdrowia populacji pierwotne wtórne • dane z badań • cel badania, finanse • dane ze statystyk medycznych i demograficznych • cel badania, finanse, dostępność danych Rodzaje badań w epidemiologii opisowe analityczne ekologiczne 1. Które z badań wybrać dla opisu częstości występowania choroby i jej zmian w czasie? 2. Które z badań może posłużyć do oceny zależności pomiędzy ilością konsumowanego alkoholu a zapadalnością na przewlekłe choroby wątroby? przekrojowe 3. Które z badań byłoby właściwe dla oceny związku pomiędzy białaczką limfatyczną a używaniem telefonu komórkowego? klinicznokontrolne 4. Dla którego badania możliwe jest określenie ryzyka względnego? Co oznacza wynik: RW = 2,30 (95%PU: 1,05 – 4,20) kohortowe Ad 2. Ocena zdrowia w badaniach epidemiologicznych Zdrowie (pomiary wskaźników fizjologicznych, PDTŻ, przyrost naturalny - miary pozytywne Choroba (chorobowość, zapadalność, niepełnosprawność, umieralność, śmiertelność) – miary negatywne Ocena zdrowia Struktura wg wieku i płci - Polska wg danych GUS, stan 30.06.2012 ‘Drugie przejście demograficzne’ Zmiany demograficzne manifestujące się: • spadkiem liczby urodzeń oraz liczby zawieranych małżeństw • Przesuwaniem średniego wieku rodzenia pierwszego i kolejnych dzieci starsi • Przesuwaniem średniego wieku zawierania związków małżeńskich starsi • Wzrostem liczby rozwodów i związków nieformalnych ‘Nowa demografia Europy’ Niska płodność Wydłużanie życia (≤ 1,5) Migracja wg van. D. Kaa 2003 Nastąpiły zaburzenia w zastępowalności pokoleń Spadek przyrostu naturalnego Przeciętne dalsze trwanie życia Dzięki zdrowiu publicznemu zyskaliśmy w Polsce 8-6 lat życia! 2012 72.8 years 2012 81.2 lat + 8 lat 1970 73.2 lat + 6 lat 1970 66.6 lat Przyrost naturalny 2011 r. Dane wg GUS Powszechnie przyjęte kryteria diagnozowania sytuacji zdrowotnej • Kryterium największej umieralności choroby układu krążenia choroby nowotworowe zewnętrze przyczyny zachorowania i zgonu • Kryterium największych kosztów społecznych (długość trwania choroby, koszty leczenia i opieki, niepełnosprawność lub zgon) Kryterium największej umieralności • Umieralność (ogólna i specyficzna) • Śmiertelność • Umieralność proporcjonalna – struktura zgonów Definicje: Podstawy epidemiologii. WHO 2002, rozdział 2 Wykres prezentuje surowy i standaryzowany względem wieku współczynnik umieralności ogółem w USA w latach 1940 – 1990. Co jest powodem rosnących rozbieżności? Standaryzowane według wieku i niestandaryzowane (surowe) współczynniki umieralności na 100 000 ludności z powodu chorób układu krążenia w wybranych krajach w 1980 r (dane wg WHO 1987 r.) Kraj Wartość surowa współczynnika umieralności Standaryzowany względem wieku współczynnik umieralności Współczynniki szczegółowe według wieku 45 –54 lat 55 – 64 lat Finlandia 491 277 204 631 Francja 368 164 97 266 Japonia 247 154 95 227 Egipt 192 299 301 790 95 163 132 327 Meksyk Standaryzowane według wieku i niestandaryzowane (surowe) współczynniki umieralności na 100 000 ludności z powodu chorób układu krążenia w wybranych krajach w 1980 r (dane wg WHO 1987 r.) Kraj Wartość surowa współczynnika umieralności Standaryzowany względem wieku współczynnik umieralności Współczynniki szczegółowe według wieku 45 –54 lat 55 – 64 lat Finlandia 491 277 204 631 Francja 368 164 97 266 Japonia 247 154 95 227 Egipt 192 299 301 790 95 163 132 327 Meksyk Planowanie programu profilaktyki zdrowotnej – praktyczne wskazówki wg AOTMiTM Podmioty lecznicze lub stowarzyszenia Czy proponowane działania nie są już finansowane w ramach NFZ? • baza NFZ – JGP • badania przesiewowe • mapy potrzeb zdrowotnych Dane epidemiologiczne Posiadane zasoby finansowe, materialne i ludzkie – możliwości Plan programu wraz z populacją docelową • mapy potrzeb zdrowotnych • dane GUS – bank danych lokalnych • Krajowy Rejestr Nowotworów • WHO-HFA dB • ENHIS • EHCI Kryterium największych kosztów • Klasyczne mierniki stanu zdrowia – umieralność, śmiertelność, zapadalność, chorobowość • Syntetyczne mierniki stanu zdrowia DALY /Disability Adjusted Life Years/ lata życia skorygowane niesprawnością QALY /Quality Adjusted Life Years/ lata życia skorygowane jakością DALE /Disability Adjusted Life Expectancy/ oczekiwana długość życia skorygowana niesprawnością PYLL /Potential Years of Life Lost/ potencjalne utracone lata życia PEYLL /Period Expected Years of Life Lost/ okres utraconych oczekiwanych lat życia HALE /Healthy Life Expectancy/ przewidywana liczba lat w zdrowiu Definicje: Podstawy epidemiologii. WHO 2002, rozdział 10 Dane szacunkowe ! Współczynniki wrażliwe na kompletność i jakość danych ! Koncepcja wskaźnika PYLL Za zgodą Prof. Ilkka Vohlonen i dr Mikko Vienonen, St Petersburg 2007 DALY – lata życia skorygowane niesprawnością wg CDC DALY 1 DALY oznacza 1 utracony rok zdrowego życia Wskaźnik obciążenia chorobami w populacji Zmienność głównych przyczyn w czasie Wymaga kompletnych i dobrych jakościowo danych Stosowany do rozdziału środków finansowych faworyzuje osoby pełnosprawne i choroby krótkotrwałe i dobrze rokujące Nowe przypadki inwalidztwa (n/100 000) nowe przypadki inwalidztwa/niepełnosprawności (n/100 000) 900 800 700 600 500 400 278,98 300 222,2 200 130,77 100 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Republika Czeska 2006 Niemcy 2007 2008 Polska 2009 2010 2011 2012 Szwecja wg HFA dB 2013 2014 HALE QALY – lata życia skorygowane jakością Wskaźnik opisuje lata życia skorygowane jakością Skala wartości przyjmuje zakres od 0 (zgon) do 1 (pełne zdrowie), co oznacza, że 1 QALY= 1 rok życia w pełnym zdrowiu Służy porównywaniu efektywności programów zdrowotnych Human Development Index HALE (1/3) Edukacja (1/3) Produkt krajowy brutto (1/3) HDI • niski 0 – 0,499 • umiarkowany 0,500 – 0,799 • wysoki 0,800 – 0,899 • Bardzo wysoki 0,900 + 2009 EHCI - Euro Health Consumer Index Oceniany począwszy od 2006 roku… Polska – total score 511 pkt – 31 miejsce Ad. 3 Choroby zakaźne wg International Organization for Migration, www.iom.int zapadalność na odrę (n/100 000) 8 7 6 NIZP-PZH w Warszawie odra 5 4 3 2 1 wg HFA dB zapadalność na krztusiec (n/100 000) 35 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 30 Republika Czeska Niemcy Polska 25 20 NIZP-PZH w Warszawie krztusiec 15 10 5 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Republika Czeska Polska Szwecja Szwecja Wybrane zagrożenia wg NIZP-PZH w Warszawie Healthcare Associated Infections wg ECDC, 2009 http://www.antybiotyki.edu.pl/pdf/Definicje-zakazen-szpitalnych.pdf • Zakażenie szpitalne (ang. nosocomial infection, hospital-acquired infection) to każde zakażenie, które wystąpiło w związku z udzieleniem świadczeń zdrowotnych, w przypadku gdy choroba: a) nie pozostawała w momencie udzielania świadczeń zdrowotnych w okresie wylęgania albo b) wystąpiła po udzieleniu świadczeń zdrowotnych, w okresie nie dłuższym niż najdłuższy okres jej wylęgania (wg ustawa z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. 2008 Nr 234 poz. 1570) • Obejmuje zakażenia ujawniające się w trakcie pobytu w szpitalu, po wypisaniu ze szpitala oraz zakażenie związane z pracą wykonywaną w tym zakładzie (WHO). • rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie kwalifikacji członków zespołu kontroli zakażeń szpitalnych (Dz. U. 2010 Nr 108 poz. 706) • rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów o występowaniu tych zakażeń (Dz. U. 2005 Nr 54 poz. 484) Epidemiologia zakażeń wewnątrzszpitalnych Schemat szerzenia się drobnoustrojów w szpitalu wg Przondo-Mordarska (red). Zakażenia szpitalne, Wrocław 1999 Zakażenie szpitalne jako • Indywidualny przypadek 1 • Zachorowanie ogniskowe 2 4 • Epidemia szpitalna 3 5 6 Źródła i rezerwuary drobnoustrojów w środowisku szpitalnym • Chorzy (ludzie i zwierzęta) • Nosiciele (zdrowi i ozdrowieńcy) • Zwłoki ludzi i zwierząt • Hodowle drobnoustrojów w laboratoriach • Zbiorniki wodne (stara, nieużywana umywalka wraz z instalacją) • Produkty spożywcze • Stawonogi – foreza? – pomieszczenia socjalne i kuchnie Drogi szerzenia się zakażeń • Bezpośrednie – poprzez kontakt w trakcie zabiegu leczniczego, pielęgnacyjnego lub diagnozowania, szczególnie w przypadku zmian ropnych i stanów zapalnych na skórze • Pośrednie – poprzez ‚brudne bakteriologicznie’ ręce personelu, droga kropelkowa, wodno-pokarmowa, skażony sprzęt medyczny, pościel, zakażone płyny infuzyjne, leki • Krzyżowe – pacjent-pacjent, pacjent-personel, personelpersonel Najczęstsze zakażenia szpitalne Staphylococcus aureus Klebsiella pneumonia Enterococcus Enterobacter Escherichia coli Clostridium difficile Acinetobacter zapalenie wątroby (HBV lub HCV) HIV Epidemiologia zakażeń szpitalnych • niski wskaźnik wykrywalności zakażeń szpitalnych w Polsce, wynosi 0,5-2% (dla szpitala); na świecie wskaźnik wykrywalności zakażeń wynosi 5-10% • wg danych PZU SA i PZU Życie SA co trzeci przedmiot pozwów cywilnych pacjentów to zakażenia szpitalne • zakażenia związane z opieką zdrowotną (HAI) występują w Europie u jednego na dwudziestu hospitalizowanych pacjentów • najczęściej są to zakażenia dróg moczowych (27%), oddechowych (24%), zakażenia miejsca operowanego (17%) i zakażenia krwi (10,5%); infekcje te są zazwyczaj trudne do leczenia z uwagi na antybiotykooporność wg Hospitals for Europe’s Working Party on Quality Care in Hospitals (HOPE) Prawdopodobieństwo doznania szkody w czasie hospitalizacji Czy zdarzenie zostało zgłoszone? wg Prażak Z. 2017 Opinie badanych Tak, dokonywane zgłoszenia ekspozycji 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Ekspozycja tak Płeć K vs M vs nie 1,8 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Wykształcenie Oddział niższe vs zabiegowy vs wyższe zachowawczy Dodatkowe zatrudnienie tak vs nie Staż pracy krótszy vs dłuższy Tak, bezpieczny sprzęt redukuje liczbę zakłuć Ekspozycja tak vs nie Płeć K vs M Wykształcenie Oddział niższe vs zabiegowy vs wyższe zachowawczy Dodatkowe zatrudnienie tak vs nie Staż pracy krótszy vs dłuższy Częstość zakażeń szpitalnych w krajach rozwijających się w latach 1995-2010 Częstotliwość występowania zakażeń pozostaje w ścisłym związku z rodzajem wykonywanych zabiegów diagnostycznych i terapeutycznych
