Bakterie a wirusy

Anna Tomicka
Scenariusz lekcji biologii
Dział: Różnorodność organizmów.
Klasa: I b
Temat lekcji: Bakterie a wirusy.
1.Cele lekcji:
Cel ogólny:
Uczeń: omawia budowę komórki bakterii oraz wirusów, wyjaśnia ich znaczenie w przyrodzie.
Cele szczegółowe:
Uczeń:
– omawia pojęcie Procaryota (organizmy bezjądrowe) ,
– wymienia składniki komórki bakteryjnej, umie je wskazać na schematycznym rysunku,
– potrafi rozpoznawać i narysować kształty komórek bakteryjnych,
– wymienia najważniejsze procesy życiowe bakterii,
– podaje przykłady znaczenia bakterii w przyrodzie,
– uzasadnia rolę bakterii w przyrodzie (wskazuje produkty działania bakterii),
– opisuje budowę wirusa,
– wymienia choroby wirusowe.
Treści z podstawy programowej:
– porównuje budowę komórki bakterii, roślin i zwierząt, wskazując cechy umożliwiające ich
rozróżnienie;
– przedstawia miejsca występowania bakterii (…) oraz ich znaczenie w przyrodzie i dla człowieka;
– wymienia cechy, którymi wirusy różnią się od organizmów zbudowanych z komórek;
Formy pracy: indywidualna, grupowa
Metody pracy: pogadanka, lekcja multimedialna z wykorzystaniem tablicy interaktywnej, burza
mózgów
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna, plansze i prezentacja multimedialna (kształty i
zdjęcia komórek bakterii, schemat budowy komórki bakterii, budowa wirusa, zdjęcia
kapsydów, namnażanie wirusów), filmy i animacje dydaktyczne (podział komórki
bakterii, wirusy, bakterie symbiotyczne, podział komórek E. coli i S. aureus), podręcznik
”Puls życia 1” wydawnictwa Nowa Era, opakowanie po jogurcie, żółty ser, kiszone
ogórki, ulotka o szczepionkach.
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca
1. Czynności organizacyjne.
2. Nauczyciel zadaje pytanie: „Na jakie królestwa podzielono świat organizmów
żywych?”
3. Podanie tematu i celów lekcji (slajd nr 1).
Faza realizacyjna:
1. Co wiemy o bakteriach? ( burza mózgów) slajd nr 2.
Uczniowie mówią co wiedzą o bakteriach, jeśli określenie znajdzie się na schemacie nauczyciel je
odsłania. Nauczyciel może zadawać pytania pomocnicze naprowadzające.
www.nfos.org.pl/inne/prezentacje/bakteria_2.ppt
2. Przypomnienie budowy komórek bakterii (slajd nr 3).
Uczniowie przypominają nazwy wskazanych elementów budowy komórki bakteryjnej. Po
omówieniu wszystkich uzupełniają karty pracy. Jeden uczeń po uzupełnieniu kart odsłania nazwy
elementów komórki.
pl.wikipedia.org
3. Omówienie kształtów komórek bakterii oraz występowanie ich w koloniach (slajd nr 4).
http://www.sciaga.pl/slowniki-tematyczne/1374/budowabakterii/
Podanie przykładów poszczególnych kształtów komórek bakterii (zdjęcia – slajdy nr 5, 6, 7, 8, 9).
Podanie jako pracy domowej narysowanie w zeszycie kształtów komórek bakterii (zapisane
w kartach pracy dla ucznia).
4. Omówienie sposobów odżywiania się bakterii na podstawie slajdu nr 10.
http://www.kurkiewicz-family.com/biologia.htm
5. Omówienie sposobów oddychania bakterii na podstawie slajdu nr 11.
http://www.kurkiewicz-family.com/biologia.htm
6. Uzupełnianie karty pracy – slajd nr 12.
Ze względu na proces odżywiania bakterie dzielą się na samożywne i …………………………….
Bakterie …………………………………………… czerpią pokarm z rozkładu szczątków martwych
organizmów (………………………) lub żyją kosztem żywych organizmów (……………………………)..
Natomiast bakterie, które przeprowadzają proces …………………………………………… lub
………………………………… są samożywne.
Proces oddychania dostarcza bakteriom …………………………………… niezbędnej do życia.
Jako jedne z nielicznych organizmów mogą one oddychać zarówno tlenowo jak i …………………………
Fermentacja polega na rozkładzie substancji organicznych bez udziału …………………… Bakterie
oddychające w ten sposób są wykorzystywane przez człowieka do produkcji
………………………………………, ………………………………………… i
……………………………………….
7. Omówienie sposobu rozmnażania bakterii (slajd nr 13 – animacja dot. rozmnażania bakterii).
Przedstawienie krótkich filmików – rozmnażanie E. coli i S. ureus (slajdy nr 14 i 15).
8. Omówienie pozytywnego znaczenia bakterii (slajd nr 16):
Pozytywne znaczenie bakterii:
> Są organizmami pionierskimi, czyli zasiedlającymi środowiska pozbawione życia. Jako
pierwsze pojawiają się w miejscach, gdzie życie odbudowywane jest na nowo np. po pożarach
lasu.
> W przemyśle spożywczym wykorzystywane są do sporządzania serów, kefirów, jogurtów
oraz kiszonych warzyw.
> Pełnią ważną funkcję w oczyszczaniu środowiska - rozkładają szczątki organizmów na
substancje proste. Sole mineralne, które powstają w czasie tego procesu użyźniają gleby.
Wyświetlenie krótkiego filmu dot. bakterii symbiotycznych (slajd nr 17). – przy braku czasu można
go pominąć.
9. Omówienie negatywnego znaczenia bakterii (slajd nr 18):
Negatywne skutki działalności bakterii:
> Niektóre bakterie wytwarzają toksyny, powodujące zatrucia np. laseczka jadu
kiełbasianego.
> Bakterie wywołują procesy gnilne pogarszające znacznie jakość żywności (zwłaszcza
owoców i warzyw).
> Bakterie wywołują choroby. Atakują one nie tylko ludzi i zwierzęta, ale także rośliny. Do
najczęściej występujących u ludzi chorób wywoływanych przez bakterie to: GRUŹLICA,
ZAPALENIE PŁUC, ANGINA, CZERWONKA BAKTERYJNA, KIŁA I CHOROBA
WRZODOWA ŻOŁĄDKA.
Bakterie chorobotwórcze zwalcza się za pomocą antybiotyków.
10. Przedstawienie budowy wirusa – animacja – slajd nr 19.
11. Przykłady budowy wirusów na przykładzie wirusów kulistych i wirusa helikalnego.(slajdy nr
20 i 21).
http://technolog.moodlehub.com/mod/book/print.php?id=85
WWW.bryk.pl/teksty
Uzupełnienie kart pracy (przy barku czasu można zadać uczniom jako pracę domową) slajd nr 22.
4. Uzupełnij zdania (podręcznik str. 51):
Wirusy to …………………………………… formy, które składają się z ……………….…………
……………………………… zamkniętego w otoczce białkowej, zwanej …………………………. Poza
organizmem żywiciela ni wykazują żadnych oznak …………………………………… dlatego wirusów nie
zaliczamy do …………………………….……………. uaktywniają się dopiero po znalezieniu
………………………………
12. Namnażanie się wirusów – animacja – slajd nr 23.
Uzupełnienie kart pracy (przy barku czasu można zadać uczniom jako pracę domową) slajd nr 24.
5. Ponumeruj etapy infekcji komórki przez wirusy:
Materiał genetyczny i białkowe otoczki wirusa są powielane w setkach kopii.
Wirus wprowadza do wnętrza komórki swój materiał genetyczny
Wirus przyczepia się do komórki żywiciela
Wydostając się z komórki wirusy powodują jej śmierć i infekują następne
13. Omówienie namnażania się wirusów na podstawie schematu. – slajd nr 25, 26.
http://www.kurkiewicz-family.com/biologia.htm
Faza podsumowująca:
Omówienie ciekawostek dotyczących bakterii slajdy 27,28,29.
W zależności od ilości czasu pozostałego na lekcji (lekcja bardzo obszerna):
> powtórzenie kształtów komórek bakterii (slajd nr 30),
> przypomnienie pozytywnej i negatywnej działalności bakterii,
> powtórzenie dlaczego wirusy nie są zaliczane do organizmów żywych.
Przypomnienie uczniom pracy domowej.
Ocena najaktywniejszych uczniów.