Marek Ciesielski - Logistyka
advertisement
Ireneusz Fechner Bogusław Śliwczyński Instytut Logistyki i Magazynowania WSPOMAGANIE ROZWOJU WSPÓŁPRACY GOSPODARCZEJ (C-COMMERCE) I WYMIANY HANDLOWEJ (E-COMMERCE) – PLATFORMY, MECHANIZMY I ZASTOSOWANIA WYNIKAJĄCE Z PROJEKTOWANEGO PROGRAMU WIELOLETNIEGO Platformy elektroniczne integrują środowiska biznesowe w Polsce i na świecie, ogniskują kontakty gospodarcze pomiędzy przedsiębiorstwami. Definiowane są często jako rozproszone systemy informatyczne umożliwiające komunikację przedsiębiorstwa z jego bliższym i dalszym otoczeniem w wielu obszarach problemowych kontaktów gospodarczych. Efektem integracji licznych dedykowanych obszarowo platform elektronicznych jest funkcjonalnie użyteczna elektroniczna gospodarka. Elektroniczne platformy gospodarcze mają zadanie integrować w czasie rzeczywistym kompleksowe zarządzanie przedsiębiorstwem i wszystkie działania operacyjne rozproszonych uczestników rynku towarowego w ramach wspólnego wirtualnego systemu informatycznego. Poszczególni uczestnicy platform elektronicznych mają dostęp do przewidzianych dla nich aplikacji internetowych obsługiwanych przez serwisy WWW. Wykorzystanie internetu jako środowiska komunikacyjnego dla gospodarki spowodowało pojawienie się wielu aplikacji wspomagających wymianę informacji pomiędzy przedsiębiorstwami oraz ułatwiających realizację transakcji. Jednocześnie duża ilość i różnorodność rozwiązań pod względem technicznym, jakościowym i organizacyjnym funkcjonujących na rynku, może spowodować powstanie barier komunikacyjnych. Brak standardów może doprowadzić do wzrostu kosztów komunikacji pomiędzy przedsiębiorstwami i wielu z nich uniemożliwić równoprawne korzystanie z dobrodziejstw elektronicznej gospodarki. Program Trade Point jest przykładem globalnego podejścia do ustanowienia standardów komunikacyjnych w zakresie wymiany informacji handlowych. Trade Point Poland jest polskim ogniwem w globalnej sieci Global Trade Point 29 Ireneusz Fechner, Bogusław Śliwczyński Network (GTPNet). Jego ustanowienie włącza Polskę do światowej rodziny Trade Points, udostępniając polskim firmom platformę elektronicznej komunikacji ze światem z zachowaniem zasady powszechnego dostępu i wolnej konkurencji. Elektroniczne platformy gospodarcze wymagają narzędzi elektronicznej wymiany danych handlowych pomiędzy dowolnymi przedsiębiorstwami wybranych sektorów gospodarczych oraz interaktywnych systemów elektronicznej współpracy. Narzędzia stosowane są np. do zamieszczenia danych o produktach i możliwościach produkcyjnych, wymiany danych teleadresowych oraz dokumentów handlowych (np. zamówienie, potwierdzenie zamówienia, awizo wysyłki, faktura, etc.) itd. Zintegrowane łańcuchy dostaw wymagają interaktywnych systemów elektronicznej współpracy i kooperacji – wirtualnie obsługiwanych magazynów, elektronicznych systemów śledzenia transportu i obsługi ładunku, zdalnego kompletowania wysyłek i planowania dystrybucji etc. Systemowe i zintegrowane rozwiązania przepływu strumieni gospodarczych: materiałowego, informacyjnego i finansowego, składających się na podstawową wykładnię logistyki, stanowią podstawową płaszczyznę realizacji elektronicznej gospodarki. Elektroniczna gospodarka została zdefiniowana jako wykorzystywanie technologii informatycznych i elektronicznego przepływu danych w procesach gospodarki rynkowej do realizacji dowolnej treści transakcji dotyczącej gospodarki. Systemowe i zintegrowane rozwiązania przepływu strumieni gospodarczych: materiałowego, informacyjnego i finansowego, składających się na podstawową wykładnię logistyki, stanowią podstawową płaszczyznę realizacji elektronicznej gospodarki. Elektroniczna gospodarka stała się kluczowym elementem cywilizacji informatycznej i warunkuje również globalizację gospodarki. Uważana jest za najbardziej perspektywiczną koncepcję rozwoju gospodarczego, zwiększenia konkurencyjności i innowacyjności gospodarki. Zmienia ona w zasadniczy sposób warunki życia, pracy i nauki, przyczyniając się do powstawania nowych rynków zaopatrzenia, kooperacji i sprzedaży dóbr, zmieniając strukturę i funkcjonowanie całej gospodarki. Przyczynia się do tworzenia zupełnie nowych usług informatycznych, a także powstawania nowych metod pracy i handlu, a tym samym do tworzenia nowych miejsc pracy. Unia Europejska przyjęła jako jeden z kluczowych elementów strategii umacniania europejskiej gospodarki – rozwój elektronicznej gospodarki. Polski Rząd przyjął projekt dokumentu „Cele i kierunki rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w Polsce”, określający zadania związane z rosnącym zastosowaniem technik teleinformatycznych w gospodarce i innych dziedzinach życia społecznego. 30 Wspomaganie rozwoju współpracy gospodarczej ... Instytut Logistyki i Magazynowania aktywnie realizuje prace w zakresie obszaru badawczo-wdrożeniowego elektronicznej gospodarki, w ramach swojej priorytetowej działalności statutowej. Uczestnicząc jako jednostka badawczo-rozwojowa Ministerstwa Gospodarki w spotkaniach komitetów OECD oraz międzyresortowych komitetów w obszarze elektronicznej gospodarki, Instytut od kilku lat buduje bazę wiedzy i kompetencji w tej dziedzinie, aktywnie odpowiadając tym samym na potrzeby administracji państwowej, środowisk biznesowych, małych i średnich przedsiębiorstw oraz Społeczeństwa Informacyjnego. Ciągłe monitorowanie stanu i kierunków rozwoju elektronicznej gospodarki, pozwala na bardziej trafne ukierunkowanie prac i rozwój narzędzi wspomagających projektowanie i wdrażanie platform elektronicznych dla różnych środowisk gospodarczych. Komplementarnym zadaniem Instytutu w obszarze e-gospodarki, jest analiza i projektowanie uregulowań prawnych związanych z jednoznaczną identyfikacją i odpowiedzialnością jej uczestników (użytkowników infrastruktury teleinformatycznej). Stanowione prawo w zakresie przetwarzania dokumentów elektronicznych i ich przepływu, musi być dostosowane do właściwości i możliwości teleinformatycznych Polski oraz powinno uwzględniać prawo, normy i standardy UE i NATO. Rozwój infrastruktury teleinformatycznej i poziomu technologicznego systemów informatycznych, nie gwarantuje ukierunkowanego i skoordynowanego rozwoju elektronicznej gospodarki, a tylko zabezpiecza platformę techniczną jej niezawodnego i sprawnego funkcjonowania. Postęp w elektronicznej gospodarce uzależniony jest w głównej mierze od umiejętności wykorzystania i zastosowania w systemach gospodarczych technologii informatycznych – elektronicznych platform gospodarczych, szczególnie wśród małych i średnich przedsiębiorstw, z założeniem stymulacji ich rozwoju i współpracy gospodarczej. Platformy elektroniczne integrują środowiska biznesowe w Polsce i na świecie, ogniskują kontakty gospodarcze pomiędzy przedsiębiorstwami. Definiowane są często jako rozproszone systemy informatyczne umożliwiające komunikację przedsiębiorstwa z jego bliższym i dalszym otoczeniem w wielu obszarach problemowych kontaktów gospodarczych. Efektem integracji wielu dedykowanych obszarowo platform elektronicznych jest funkcjonalnie użyteczna elektroniczna gospodarka, co zilustrowano na rys 1. Omawiane niżej przykłady opracowanych i udostępnionych przez Instytut Logistyki i Magazynowania platform elektronicznych odpowiadają potrzebom określonym w Zadaniu 3 założeń programu wieloletniego pt. „Tworzenie mechanizmów i struktur rozwoju elektronicznej gospodarki w Polsce”. 31 WORLD TRADE POINT Dystrybutorzy, hurtownicy, detaliści Zagraniczne Katalogi EAN-UCC Przedsiębiorstwa produkcyjne Dostawcy, kooperanci TRADE POINT POLAND Elektroniczny Katalog wyrobów i usług EAN-UCC Portale gospodarcze Kooperacja – zintegrowane kanały dostaw Elektroniczne transakcje handlowe i wymiana dokumentów Monitorowanie dostaw Kooperacja gospodarcza E-commerce Klienci instytucjonalni Integracja rozproszonych rynków obrotu towarowego pierwotnego i wtórnego Producenci, eksporterzy, importerzy, sieci sprzedaży, Małe i średnie przedsiębiorstwa Giełdy towarowe, rolno-ogrodnicze, rybne, centra pierwszej sprzedaży Przewoźnicy, centra logistyczne, magazyny licencjonowane, terminale, firmy spedycyjne Interaktywna wymiana danych Wydzielone kanały intranetu Zarządzanie zapasami, transportem i dystrybucją Monitorowanie transportu i dostaw Elektroniczna wymiana dokumentów Potwierdzenie obrotu towarowego Klienci indywidualni Społeczeństwo Informacyjne Centralny Ośrodek Komputerowo-Sieciowy Obsługi Platformy Elektronicznej Internetowy Operator Systemowy Rozproszony system operatorów internetowych Zintegrowany łańcuch usług medycznych Śledzenie ruchu pacjenta, implantów, etc. Monitorowanie stanu zdrowia Społeczeństwa Informacyjnego Bank: krwi, narządów, etc. Placówki opieki medycznej i usług medycznych Elektroniczne operacje finansowe Obsługa obrotu gospodarczego Banki Instytucje finansowe Obsługa podmiotów i procesów gospodarczych Monitoring gospodarczy Centralna Baza Danych Gospodarczych Depozytorium Dokumentów Elektronicznych Raporty obrotu towarowego Urzędy Państwowe (Celny, Skarbowy, Dozoru Technicznego, etc.), Generalne Dyrekcje, Urzędy Certyfikacji, Izby Gospodarcze i Przemysłowo-Handlowe, etc. Administracja Polska Centralna / Terenowa Administracja UE i NATO Instytuty naukowe, analitycy i obserwatorzy rynku. Monitoring i statystyka procesów gospodarczych Agencje państwowe, agencje usługowe (celne, prawne, doradcze, etc.), Domy Maklerskie, Domy Składowe, firmy konsultingowe, ubezpieczeniowe, izby rozrachunkowe, etc. Rys. 1. Elektroniczna Gospodarka – efekt integracji dedykowanych elektronicznych platform gospodarczych Ireneusz Fechner, Bogusław Śliwczyński W odpowiedzi na obiektywną potrzebę zbudowania krajowego systemu wspomagającego wymianę handlową, staraniem Instytutu Logistyki i Magazynowania został uruchomiony w Polsce węzeł światowej sieci Trade Point – Trade Point Poland (TPP). System oparty na technologii internetowej został zbudowany z inicjatywy ONZ i ukierunkowany na potrzeby małych i średnich przedsiębiorstw z zadaniem wspomagania wymiany handlowej zarówno na poziomie lokalnym, jak i globalnym. Trade Point Poland – krajowy węzeł w światowej sieci Trade Point włączył polskie przedsiębiorstwa w globalną wymianę informacji handlowych. Publiczny, łatwo dostępny kanał komunikacyjny oparty na ekstranecie otwiera polskim, zwłaszcza małym i średnim przedsiębiorstwom, drogę do globalnych rynków. Udostępnia im niezbędne informacje w postaci ofert, serwisów gospodarczych i przepisów regulujących działalność gospodarczą oraz narzędzia do tworzenia własnych ofert i informacji. Jednocześnie eliminuje potrzebę stosowania dodatkowych aplikacji umożliwiających komunikowanie się często różnych systemów informatycznych przedsiębiorstw. Trade Point Poland ma niekomercyjny charakter, a rozwiązanie informatyczne, które wykorzystuje, jest rozwiązaniem standardowym o charakterze globalnym. Widziany przez pryzmat założeń programu powinien być nie tylko rozwijany funkcjonalnie zgodnie z potrzebami przedsiębiorstw i rozwojem ogólnoświatowego programu Trade Point, ale winien być wykorzystany jako element przedstawionej w programie koncepcji Elektronicznej Platformy Wspomagania Handlu. Jako już istniejący jej element może być zarodkiem, wokół którego będą się rozwijały kolejne ogniwa platformy. Platforma elektronicznej wymiany danych handlowych pomiędzy dowolnymi przedsiębiorstwami wybranych sektorów gospodarczych wymaga narzędzi do zamieszczenia danych o produktach i możliwościach produkcyjnych, danych teleadresowych dla wymiany dokumentów handlowych (zamówienie, potwierdzenie zamówienia, awizo wysyłki, faktura) i budowania zintegrowanych łańcuchów dostaw. Synchronizacja działalności operacyjnej łańcuchów dostaw wymaga interaktywnych systemów elektronicznej współpracy i kooperacji – wirtualnie obsługiwanych magazynów, elektronicznych systemów śledzenia transportu i obsługi ładunku, zdalnego kompletowania wysyłek i planowania dystrybucji, etc. Ze względu na zapewnione standardy EAN-UCC wymiany danych (np. kody lokalizacyjne przedsiębiorstw w przyjętej przez EAN notacji ogólnoświatowej, komunikaty EDI – Electronic Data Interchange) – jest to również platforma kooperacji i realizacji międzynarodowych procesów gospodarczych. Katalog elektroniczny produktów i usług stanowi znaczący i uniwersalny element funkcjonalny platform elektronicznych. Jest projektowany, utrzymywany i rozwijany przez Instytut, a jego standaryzacja względem systemu EAN-UCC zapewnia możliwość współpracy i elektronicznej wymiany danych z podobnymi katalogami w innych krajach. Katalog jest także narzędziem monitoringu kanałów 34 Wspomaganie rozwoju współpracy gospodarczej ... przepływu produktów na rynku i wciąż aktualizowanym źródłem informacji dla planowej polityki rozwoju i projektów regulacji legislacyjnych Rządu RP. Doświadczenie Instytutu Logistyki i Magazynowania z dotychczas zaprojektowanych i wdrożonych elektronicznych platform gospodarczych, wskazuje na możliwości osiągnięcia przez przedsiębiorstwo znaczących korzyści, na które składają się: redukcja kosztów działalności głównie operacyjnej, a także finansowej i inwestycyjnej, znaczące zwiększenie rynków sprzedaży produktów i usług oraz rynków zaopatrzenia, zwiększenie możliwości kooperacji gospodarczej przedsiębiorstw – integracja wewnętrznych systemów informatycznych wspomagających zarządzanie przedsiębiorstwem umożliwia docelowo tworzenie rozległych struktur organizacyjnych włączonych do wspólnego procesu planowania i zarządzania operacyjnego, wzrost sprawności procesów gospodarczych i skuteczności zarządzania przedsiębiorstwem, podwyższanie poziomu obsługi klienta – wszechstronna informacja o potencjale gospodarczym przedsiębiorstwa i gotowości współpracy oraz bieżąca o realizacji zamówienia, a także interaktywna komunikacja, znacząco podwyższają wskaźniki bezpieczeństwa, pewności, sprawności i wygody w ocenie realizacji transakcji gospodarczych, wzrost sprawności przepływu informacji oraz zakresu i zasięgu jej dostępności. Jednym z wielu przykładów zaprojektowanych i wdrożonych platform elektronicznych w towarowym obrocie gospodarczym jest Platforma Elektroniczna Giełdy Poznańskiej GP SA. Warunkiem zintegrowanego obrotu towarowego i finansowego do celów realizacji transakcji kupna-sprzedaży na giełdzie towarowej, jest organizacja operacyjnego przepływu danych oraz ich bezpieczeństwo i poufność. Platforma Elektroniczna Giełdy Poznańskiej GP SA, zaprojektowana przez Instytut Logistyki i Magazynowania, zabezpiecza potrzeby elektronicznej wymiany danych operacyjnych: kupujących i sprzedających oraz dostawców i odbiorców towarów – przedmiotów obrotu (w tym instytucji regulujących równowagę rynku produktów rolnych w Polsce – Agencji Rynku Rolnego), podmiotów gospodarczych obsługujących fizyczny przepływ towarów – magazynów licencjonowanych, terminali i centrów logistycznych (w przyszłości Domów Składowych), pośredników obrotu towarowego – maklerów i biur maklerskich (oraz Domów Maklerskich), 35 Ireneusz Fechner, Bogusław Śliwczyński instytucji obsługujących transakcje obrotu gospodarczego od strony operacyjnej i finansowej, Poznańskiej Giełdy Towarowej GP SA – organizującej i obsługującej operacyjnie sesje ofertowe i przetargowe oraz sesje kontraktów terminowych – głównego podmiotu integrującego obrót towarowy i właściciela platformy elektronicznej, Izby Rozliczeniowej – podmiotu wymaganego ustawowo do obsługi giełd towarowych – obsługującej operacyjnie transakcje finansowe i zabezpieczającej wymianę informacji z Bankiem Rozliczającym oraz dostęp GP SA do informacji o przepływach finansowych na platformie elektronicznej, Banków Rozliczających – banków obsługujących rachunki kontraktów terminowych (transakcji typu futures) i banków obsługujących rachunki transakcji finansowych oraz zabezpieczających i uwierzytelniających wadia i depozyty aukcyjne, obserwatorów i instytucji monitorujących stan rynku pierwotnego obrotu towarowego i poziom wymiany handlowej. Platforma Elektroniczna Giełdy Poznańskiej GP SA ma zadanie zintegrować w czasie rzeczywistym kompleksowe zarządzanie Giełdą Poznańską GP SA i wszystkie działania operacyjne rozproszonych uczestników rynku towarowego w ramach wspólnego systemu informatycznego. Poszczególni uczestnicy zewnętrzni „wirtualnej giełdy towarowej” mają dostęp do przewidzianych dla nich aplikacji internetowych obsługiwanych przez serwer WWW serwera centralnego Platformy Elektronicznej. Oprogramowanie dedykowane dla poszczególnych uczestników elektronicznej platformy giełdy towarowej jest udostępniane za pośrednictwem dowolnych przeglądarek internetowych, ale z restrykcyjnymi zasadami autoryzacji dostępu do aplikacji użytkowej (dostęp za pomocą kart procesorowych i procedur autoryzacji z kluczem prywatnym, sekwencyjnie zmienianym po każdej sesji dostępu), a zatem dla zarejestrowanych uczestników rynku towarowego. Możliwe do wykorzystania w tym systemie karty mikroprocesorowe – identyfikatory użytkownika, są uniwersalnym nośnikiem danych, wzbogaconym o bardzo rozbudowaną strukturę zabezpieczeń oraz koprocesor kryptograficzny, pozwalający na wykonanie krytycznych operacji (np. podpisu cyfrowego) bezpośrednio na karcie. Podstawowe zastosowanie tej metody identyfikacji użytkowników i jednocześnie ich dostępu do danych na Platformie Elektronicznej GP SA stanowią: ochrona procesu logowania użytkowników, kontrola dostępu, zapewnienie niezaprzeczalności (podpis cyfrowy), systemy lojalnościowe, systemy kart płatniczych (opcja przyszłościowa). 36 Wspomaganie rozwoju współpracy gospodarczej ... W zależności od zdefiniowanych uprawnień przypisanych do identyfikatora użytkownika, po systemowym stwierdzeniu jego autentyczności, użytkownik jest dopuszczony do określonego rodzaju i zakresu funkcjonalności oprogramowania. We wszystkich operacjach (np. zlecania ofert kupna-sprzedaży przez inwestora, rejestracji danych biura maklerskiego, zgłaszania transakcji, zgłaszania transz towarów, drukowania raportów, etc.) jedynie uwierzytelnione ID przypisane do określonej grupy uprawnionych użytkowników jest gwarancją powodzenia przejścia przez podwójną zaporę bezpieczeństwa systemowego – firewall i wykonania operacji. Uniwersalna Platforma Elektroniczna umożliwia elektroniczną realizację wszystkich rodzajów sesji organizowanych na GP SA – transakcyjnych, przetargowych i sesji kontraktów przyszłościowych (futures). W konsekwencji tej podstawowej funkcji wypływającej z regulaminowej działalności operacyjnej GP SA, platforma elektroniczna przedstawiona na rys. 2 zapewnia realizację drogą elektroniczną możliwie wszystkich procesów prowadzących do zawarcia i sfinalizowania transakcji kupna-sprzedaży. 37 Ireneusz Fechner, Bogusław Śliwczyński Klienci indywidualni TCP/IP Biuro Maklerskie Internet Serwer GP SA I n t e r n e t Internet Przedsiębiorstwa, firmy, instytucje Giełda Poznańska GP SA Internet Biura Maklerskie GP SA. Agencja Rynku Rolnego i inne agencje Izba Rozliczeniowa Lokalna sieć komputerowa GP SA Intranet Centralny Ośrodek Obsługi Platformy Elektronicznej GP SA Operator systemowy I n t e r n e t Internet System MultiCash Internet, X.25 Magazyn, terminal logistyczny B ANK Obsługa medialna, informacyjna, marketingowa Niezależni obserwatorzy, inne giełdy , rynek Rys. 2. Struktura funkcjonalna Platformy Elektronicznej Giełdy Poznańskiej GP SA 38
