Patologie społeczne wśród dzieci i młodzieży
advertisement
x60Rodzaje Patologii społecznych wśród dzieci i młodzieży. Patologia, jako zjawisko, występuje w różnych grupach ludzkich i jest ściśle związana z rozwojem społeczeństw. Początkowo termin patologia (z gr. pathos - cierpienie, logos - nauka) był używany w medycynie, a dopiero w końcu XIX wieku zaczęto odnosić go do zjawisk społecznych. Wykorzystano wówczas ten termin do określania działań ludzkich przeciwstawnych ideałom stabilizacji, własności, oszczędności, solidarności rodzinnej i sąsiedzkiej. Od końca XIX wieku powstało wiele definicji patologii społecznej. V. Kavolis określają: „...jako destruktywne i autodestruktywne zachowanie ludzi, grup lub całych społeczeństw "6 Autor nie ogranicza się tylko do tego określenia, ale formułuje inne, w którym podkreśla, że przez patologię społeczną należy „...rozumieć ten rodzaj zachowania, ten typ instytucji, ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej, nie dającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danym społeczeństwie są akceptowane". Odmiennie definiuje to pojęcie W. Okoń stwierdzając, że jest to „...nauka o przyczynach, objawach i zwalczaniu takich chorób społecznych, jak przestępczość, pijaństwo, lekomania itd. Natomiast A. Podgórecki uważa, że patologia społeczna to postawy i zachowania ludzi, które naruszaj ą podstawowe normy etyczne oraz wyrządzają mniej lub bardziej wymierne szkody społeczne. M. Jarosz uważa, że patologia społeczna jest zbiorem różnorodnych typów dewiacji społecznych. Patologia społeczna według M. Lipki to „... określone postawy, zachowania i sytuacje życiowe młodzieży, które są szkodliwe dla historycznie uwarunkowanego postępu i powodują ujemne następstwa dla wszechstronnego rozwoju jednostki, grupy lub całego społeczeństwa, a polegaj ą na niedostrzeganiu obowiązujących przepisów prawa, norm moralnych, obyczajowych i kulturowych oraz na odrzuceniu lub nieposzanowaniu wartości obiektywnie zgodnych z wartościami jednostki i ogółu obywateli na określonym etapie rozwoju „ Z terminem patologia społeczna łączy się przestępczość. Często utożsamia się zakres tych pojęć. Uważna analiza prowadzi do odmiennych wniosków. Wyrażaj ą się one w tym, że pomiędzy wymienionymi pojęciami zachodzi stosunek nadrzędności i podrzędności. Patologia społeczna w szerszym rozumieniu obejmuje pojęcie przestępczości mające węższy zakres znaczeniowy. Z tego wynika, że każde przestępstwo jest przejawem patologii społecznej, ale nie każdy przejaw patologii społecznej jest przestępstwem. Zjawiska szeroko rozumianej patologii społecznej wyraźnie uwidaczniają się w końcu dwudziestego wieku i są charakterystyczne dla dewiacji współczesnej. Świadczy o tym między innymi świadomość, że żyjemy w coraz bardziej skomplikowanej i zdehumanizowanej rzeczywistości, w połączeniu ze stale wzrastającym tempem życia, co prowadzi w konsekwencji do poczucia osamotnienia i zagubienia. Skutkiem tego są powszechne zjawiska zaburzeń emocjonalnych, trudności w kontaktach interpersonalnych i świadomość wyobcowania ze środowiska społecznego. W wielu przypadkach niemożność odnalezienia się w złożonej rzeczywistości społecznej i stworzenia sobie pewnych stałych zasad postępowania doprowadza do utraty wiary w sens życia i poczucia egzystencjalnej pustki. Konsekwencją takiej sytuacji jest chęć oderwania się od świata, ucieczki od groźnej i niezrozumiałej rzeczywistości. Dotyka to często ludzi młodych. Potęguje ten stan kryzys wartości i sensu życia. Zakłada on przewartościowania aksjologiczne, zastępowanie jednych wartości przez inne, konkurencyjne. Równoznaczne jest to z zachowaniem stereotypów społecznych i pewnym swoistym wyjałowieniu duchowym, które jest udziałem młodego pokolenia, tworzącego własne ruchy społeczne. Podstawą badań w patologii społecznej mogą być następujące problemy: • pierwszy - dotyczy zjawisk związanych z życiem jednostki i określany jest mianem patologii indywidualnej; • drugi" obejmuje negatywne zjawiska związane z życiem rodziny i nosi nazwę patologii rodziny; • trzeci - stanowią ujemne zjawiska powstające w grupach organizacyjnych. Do zakresu zachowań dewiacyjnych zaliczyć można • przestępczość - różne rodzaje, grupy wiekowe, społeczne, bandy, kliki; • zachowania patologiczne, dysfunkcjonalne wobec rodziny, społeczności lokalnej; • samozniszczenie: alkoholizm, narkomania i samobójstwa, a także inne zachowania autoagresywne; • typy zachowań aspołecznych (np. działania zmierzające do zaostrzenia konfliktów społecznych, narodowościowych, religijnych, ruchy młodzieżowe, itd.; • dewiacyjne zachowania seksualne, zboczenia; • inne rodzaje zachowań występujących na podłożu psychospołecznym, np. zaburzenia psychiczne i nerwice. Niewydolność wychowawcza rodziny i szkoły, anomizacja życia społecznego, powoduje, że młodzież poszukuje oparcia w grupach rówieśniczych i różnego rodzaju ruchach młodzieży. Ruchy młodzieżowe tworzą rozmaite zbiorowości, które łączy negatywny stosunek do kultury dominującej. Zachowania patologiczne Dezorganizacja Rodziny Rodzina dla człowieka jest środowiskiem społecznym, w którym czuje się najbezpieczniej, w sensie społecznym, w którym czuje się najbezpieczniej w sensie psychicznym i najlepiej zaspokaja swoje psychospołeczne potrzeby Jednak i w tym dla człowieka tak istotnym środowisku, podobnie jak w innych komponentach społecznej rzeczywistości, dochodzi do najrozmaitszych zakłóceń wywołujących przejściowy lub 2 trwały rozkład podstawowej komórki życia społecznego zwanej rodziną. Wówczas to następuje jej „dezorganizacja, czyli ograniczenie lub zanik dotychczas wypełnianych funkcji i ról rodzinnych, zwłaszcza obowiązków małżonków wobec siebie i dzieci, a także dzieci wobec rodziców i ewentualnie między rodzeństwem". „Dezorganizacją życia małżeńsko-rodzinnego poprzedzają zwykle różne zaburzenia psychospołeczne, określane zjawiskami patologicznymi, które zaczynają się konfliktami i zdradami małżeńskimi, a kończą rozwodem.” Konflikt utożsamia się z walką, wzajemnym wyrządzaniu sobie przykrości, utrudnianiu życia. Za drastyczną formę wyrażania uczuć nieprzyjaznych, wrogich uważa się kłótnie, awantury, rękoczyny. Konflikt międzyosobniczy jest to starcie wywołane rozbieżnościami postaw, celów, sposobów działania wobec konkretnego przedmiotu czy sytuacji. W konflikcie jedna strona dąży do podporządkowania sobie narzucenia drugiej stronie własnych postaw, czy sposobów działania Konflikt może także dotyczyć dążenia do zrealizowania własnych interesów przez wyeliminowanie czy podporządkowanie sobie partnera. Wyróżniamy następujące rodzaje konfliktów: • Konflikty trwałe, nierozładowane - mają one miejsce wówczas, gdy osoby, między którymi dochodzi do konfliktu, nie przejawiają żadnej skłonności czy ochoty do pójścia na ustępstwa, wyjaśnianie i usunięcie problemów spornych, natomiast nie ujawnią swoich postaw. Siła emocjonalna powstałych rozbieżności potęguje coraz bardziej i w każdej chwili grozi uzewnętrznieniem się w postaci gwałtownej, drastycznej. Ta kumulacja napięć stwarza dla rodziny sytuacje najgroźniejsze, dezorganizuje jej życie poprzez „zaniedbywanie obowiązków jednego lub obu współmałżonków, alkoholizm, często wybuchające spory i kłótnie, zdrady małżeńskie i wreszcie rozbicie rodziny. • Konflikty otwarte - nie są ani tak groźne jak poprzednie ani tak ostre. W ramach konfliktów otwartych wiele sytuacji ma charakter zatargów, sprzeczek, wymiany zdań, jednak nie dzielą one i nie wykluczają ich dalszego współżycia, współdziałania. Nie doprowadzają do zerwania się poczucia więzi, wspólnoty. • Konflikt w zakresie wartości - występować może zarówno wówczas, gdy dla osób uczestniczących w nim są one wspólne (np. rywalizacja w zawodach sportowych, współzawodnictwo w pracy, w nauce) jak i wtedy, gdy te wartości są różne (np. odmienność upodobań i zainteresowań, odmienność wyobrażeń o sposobie spędzania wolnego czasu, urządzenia mieszkania itp.). Konflikt wartości dotyczyć może także ocen. Osoby bezpośrednio zainteresowane mogą mieć odmienne poglądy na moralność, ocenę czyjegoś postępowania, ocenę jakiś faktów historycznych, słuszność takich czy innych form organizacji życia politycznego, społecznego, gospodarczego (jest to konflikt przekonań). Konflikty i kryzysy w życiu małżeńsko-rodzinnym są nieuniknione. Ze względu na doniosłą rolę rodziny należy je minimalizować, gdyż zaledwie nieliczne z nich maj ą konstruktywne następstwa. Konflikt jest sytuacją burzącą porządek i ład społeczny, lecz jego skutki niekiedy mogą być pozytywne Konflikt w rodzinie jest starciem wywołanym rozbieżnością postaw, celów lub samych tylko sposobów realizacji jakiegoś zadania. W sytuacji konfliktowej jedna strona stara się drugiej narzucić własne postawy, sposoby działania albo też realizować swoje interesy kosztem tej drugiej strony. Rozwiązanie podanych konfliktów może być różne. „Najefektywniejszym sposobem jest zawsze uzgodnienie pomiędzy małżonkami czy innymi stronami konfliktu stanowisk i przyjęcie kompromisowych rozwiązań dla rozbieżnych dążeń". Nierozładowanie długotrwałych napięć prowadzi do utajonego i reperesjonowanego konfliktu. Napięcia w rodzinie wywołują agresywność i prowadzą do dezorganizacji życia rodzinnego. Napięcia mogą mieć różne źródła. Najczęściej mają one charakter psychogenny i społeczno-kulturowy. Źródła konfliktów i napięć w rodzinie maj ą różnorodne podłoże, a jednym z nich bywa brak przystosowania seksualnego małżonków i pełnienie przez nich poza rodzinnych ról, które dezaprobuje jeden z małżonków bądź członek rodziny. Konflikty i napięcia między małżonkami wywołują nie tylko dezintegrację, ale mogą doprowadzić do jej rozbicia. 3 We współczesnych rodzinach równie częste są konflikty międzypokoleniowe, czyli między rodzicami a dziećmi. Konflikty te mają różną etiologię. Najczęstszym ich źródłem jest rozbieżność międzypokoleniowych systemów wartości i różnice wzorów kulturowych, typowych dla okresu socjalizacji rodziców i ich dzieci. Zdaniem J. Szczepańskiego „konflikty międzypokoleniowe występujące w rodzinie są trudniejsze do rozwiązania niż konflikty między małżonkami. Często wiodą one do trwałych napięć, jeśli rodzice i dzieci nie zamanifestują postaw tolerancyjnych O wiele istotniejsze od poznania etiologii konfliktów i sposobów ich rozładowania jest wytwarzanie takich wzorów wypełniania wewnątrzrodzinnych ról, aby zapobiegały sytuacjom konfliktowym i napięciom w rodzinie. W życiu małżeńsko-rodzinnym zdarzają się niekiedy sytuacje, w których dochodzi do trwałych napięć, wówczas mamy do czynienia z kryzysem rodziny. Pojęciem tym określamy sytuację, w której po zastosowaniu różnych środków nie może dana rodzina wypełniać swych elementarnych funkcji. Jest to wskaźnik zaawansowanej dezorganizacji, która często prowadzi do rozbicia tej podstawowej struktury społecznej. Rozbicie rodziny może przybrać postać opuszczenia przez jednego ze współmałżonków, separacji lub rozwodu. Jedną z form rozbicia rodziny jest rozwód. Stanowi on wg M. Jarosz „główny i najczęściej stosowany wskaźnik rozbicia małżeństwa i rodziny". Z wielu badań prawno-socjologiczno-demograficznych wiadomo, że głównymi przyczynami rozwodu są zdrady małżeńskie i alkoholizm W licznych przypadkach psychospołeczne konsekwencje rozwodu są wielowymiarowe i bardzo poważne. Doświadczają ich przede wszystkim sami rozwiedzeni i ich dzieci oraz w mniejszym stopniu inni członkowie rodziny Społeczne skutki rozwodu są łatwo dostrzegalne nie tylko na osobowości samych eksmałżonków, ale i ich dzieciach. Zaburzenia w funkcjonowaniu rodziny nie są zjawiskiem nowym. Chociaż obecnie wykazuj ą tendencje wzrostowe. Nie ma Jednak podstaw - Jak uważa Z. Tyszka - do formułowania twierdzeń o przeżywanym obecnie kryzysie rodziny. Krótka charakterystyka działania poszczególnego z narkotyków. W 1961 podpisano z inicjatywy ONZ jednolitą konwencję o środkach odurzających, a w 1972 przyjęto poprawkę w celu zwiększenia kontroli. W 1971 przyjęto w Genewie konwencję o środkach psychotropowych. Przy ONZ istnieje od 1971 Fundusz Narodów Grupa Postać handlowa narkotykow Alkohol Kofeina whisky, gin, wino, piwo herbata, kawa, coca-cola Skutki działania Niebezpieczeństwa Rodzaj uzależnienia Objawy zmniejszenie oporów w kontaktach z ludźmi, euforia, depresja, utrata kontroli motorycznej, pozbycie się zahamowań apatia, depresja, gwałtowność, wypadki drogowe, samobójstwa, uszkodzenie mózgu i wątroby fizyczne i psichiczne pocenie się, drgawki, dezorientacja umysłowa, halucynacje ożywienie i wzrost energii brak poważnych niebezpieczeństw, zagrożenie dla zdrowia wiąże się z przedawkowaniem lekkie uzależnienie psychiczne rozdrażnienie, zmęczenie 4 intensywna potrzba "zapalenia", nerwowość, niepokój, utrata koncentracji papierosy, cygara, tabaka, tytoń w fajce odprężenie, ożywienie zwiększona podatność na choroby układu oddechowego, nowotwór płuc, choroby układu krążenia Konopie indyjskie marihuana, haszysz lekka euforia, zmniejszenie zahamowań, ostrzejsza percepcja, głód utrata motywacji życiowej i chęci do kontaktów z psychiczne ludźmi brak Amfetamina detadrin, benzedrin, dexadrin ożywienie i wzrost energii, uczucie mocy, zawroty głowy, utrata apetytu napięcie, zmęczenie, psychozy, niedożywienie letarg, depresja Tytoń Halucynogeny LSD, maskalina Barbiturany amylobarbital, pentobarbital silne uzależnienie psychiczne i fizyczne psychiczne zmiany w percepcji, panika podczas "odlotu", możliwe halucynacje, wzrost przy długotrwałym użyciu uzależnienie "świadomości choroby umysłowe psychiczne psychicznej" senność, nerwowość, zwolnienie reakcji przedawkowanie prowadzi do utraty przytomności i w fizyczne i ekstremalnych psychiczne przypadkach do śmierci Kokaina Opiaty ożywienie i pobudzenie liście koki lub czynności skrystalizowane umyslowych, związki pochodne euforia, znieczulenie miejscowe opium, heroina, morfina zlagodzenie bólu, przyjemne uczucie odprężenia, utrata apetytu brak niepokój, nudności, wymioty, konwulsje uszkodzenie dróg oddechowych, halucynacje odnoszące się do wrażeń psychiczne dotykowych, paranoja, niedożywienie brak przedawkowanie może być śmiertelne; stopniowa utrata zdolności do prowadzenia moralnego życia, łamanie prawa w celu kontynuowania nałogu skurcze żołądka, wymioty, biegunka, drgawki, bezsenność, intensywne pragnienie narkotyku gwałtowne uzależnienie fizyczne i psychiczne DLACZEGO ? Dzieci i młodzież często usiłują uciec od rozmaitych problemów: stresu, braku pieniędzy, nadmairu bądź braku pracy, rozbitego domu bądź złamanych przyjaźni itd. Jednak niektórzy próbują całkowicie oderwać się od rzeczywistości. Nie potrafią poradzić sobie z realnym życiem i sięgają po narkotyki w nadziei stworzenia wyimaginowanego, idealnego świata. Kolejną pospolita przyczyną "brania" jest presja grupy. Człowiek, najczęściej młody, zaczyna zażywać narkotyki, ponieważ to samo robią jego rówieśnicy. Każdy członek grupy dostosowuje się do panujących w niej zwyczajów. STYGMAT SPOŁECZNY Wiele form nie przestępczych zachowań dewiacyjnych niesie z sobą stygmat społeczny, czyli silnie negatywną tożsamość. W naszym społeczeństwie stygmatem takim naznacza się ludzi chorych psychicznie, mocno zdeformowanych pod względem fizycznym, inwalidów, a nawet cierpiących na schorzenia typu AIDS. Zachowania i nałogi, takie jak hazard, uzależnienie od narkotyków czy obżarstwo, często traktuje się jako dewiacje, a ulegające im osoby naznacza stygmatem społecznym. Określanie ludzi niekonwencjonalnych mianem „dewiantów", a nie „innych", znacznie wpływa na sposób traktowania tych jednostek i, w konsekwencji, na 5 sposób, w jaki one same postrzegają siebie. DEWIACJA l SPOŁECZEŃSTWO Durkheim (1938; oryginał, 1895) podkreślał, że dewiacje istnieją we wszystkich społeczeństwach. Twierdził, że dewiacje nie tylko nie są niczym nienormalnym, ale stanowią niezbędną cechę każdego społeczeństwa i spełniają kilka ważnych funkcji. Społeczne definicje dewiacji wyznaczają granicę zachowań dopuszczalnych, wyjaśniając tym samym, co społeczeństwo uważa za działanie słuszne i właściwe. Określanie pewnych zachowań jako dewiacji wzmacnia silę moralną zachowań traktowanych jako społecznie akceptowalne. Reakcja społeczeństwa na zachowania dewiacyjne wzmacnia również solidarność społeczną, jednocząc wspólnie reagujących. Dewiacja może również służyć społeczeństwu, prowadząc do zmiany społecznej. Dewiacja pokazuje alternatywę istniejących norm i wartości. Na przykład: według Mertona każda innowacja jest formą dewiacji, która jest nie tylko pozytywna, ale i absolutnie niezbędna, jeśli społeczeństwo nie ma popaść w stagnację. Ci, których w pewnym okresie nazywa się dewiantami, w przyszłości mogą być uznani za bohaterów. W przeszłości za dewiantów uważano ludzi, którzy walczyli o prawo wyborcze dla kobiet; obecnie nikt nie kwestionuje prawa kobiet do głosowania, a ci, którzy przyczynili się do wprowadzenia tego prawa, są powszechnie chwaleni. Dewiacja jest więc zachowaniem innym niż zwykłe czy tradycyjne. To, czy zostanie przyjęta, czy napiętnowana, zależy od tego, kto wydaje ten osąd; zależy również od czasu, w jakim to zachowanie ma miejsce. Krótko mówiąc, dewiacja jest rezultatem procesu społecznego. Przestępczość, a w szczególności przestępczość nieletnich, wynika z naruszania prawa i stanowi formę prawnie zdefiniowanej dewiacji. Dewiacja społeczna zaś odnosi się do działań naruszających normy społeczne, a niekoniecznie prawne. Najczęstsze patologie wśród dzieci i młodzieży. Nikotyna Nikotyna jest najbardziej rozpowszechnionym nałogiem. W kraju 50 procent mężczyzn i 30 procent kobiet codziennie wypala około 15 papierosów. Najmłodsi, 7-8 letnie dzieci zaczynają palić jeszcze w szkole podstawowej. Przyczyny dla których sięgamy po papierosy są różne. Do najważniejszych należy zaliczyć: - chęć zaszpanowania - pragnienie rozładowania napięcia - stres - strach przed odrzuceniem przez rówieśników - moda - wpływ reklam w czasopismach i na bilbordach - nuda - ciekawość Palenie tytoniu ma bardzo negatywny wpływ na organizm człowieka. Podobnie jak alkohol powoduje ono wiele chorób i prowadzi do uzależnienia. Do głównych chorób wywoływanych przez palenie tytoniu można zaliczyć: Nowotwory złośliwe płuc: Wykazano, że od 90-95% nowotworów złośliwych rozwija się u osób palących w różnym czasie od rozpoczęcia tego nałogu w zależności od typu tytoniu, wieku rozpoczęcia palenia, ilości wypalanych papierosów czy cygar, czasu palenia. Ryzyko zachorowania zmniejsza się o połowę w przypadku palenia papierosów z filtrem a czas od zadziałania czynnika rakotwórczego do rozwinięcia pełnych objawów choroby wynosi od 15-20lat. Po zaprzestaniu palenia ryzyko zachorowania zmniejsza się o połowę po 5 latach a zbliża się do ryzyka osoby niepalącej po około 10 latach. Uważa się również, że około 20-30% nowotworów złośliwych płuc u osób niepalących jest związanych z paleniem biernym (palący partner w domu, palący koledzy w pracy itp.) gdyż w strumieniu bocznym znajduje się 5 razy więcej tlenku węgla, 2-3razy więcej nikotyny, 34razy więcej substancji rakotwórczych. Występuje jeszcze bardzo wiele bardzo innych i groźnych zachorowań związku paleniem nikotyny. Narkotyki Narkomania jest nałogowym odurzeniem się środkami uzależniającymi pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. Zażywanie różnych środków odurzających nie jest zjawiskiem nowym ani też symptomem naszych czasów. Znane już było w starożytności w wielu krajach. Niepokojąca jest natomiast obecni powszechność tego zjawiska. Narkomanii ulegają dziś dzieci, młodzież i dorośli. Wśród narkomanów są 6 zarówno mężczyźni jak i kobiety oraz przedstawiciele niemal wszystkich zawodów. W stosunku do dawnych czasów środowiskowe uwarunkowania związane z masową produkcja narkotyków, zorganizowanym handlem i zażywaniem dużej ilości środków toksycznych. Zmieniła się dynamika i motywacja narkomanii. Masowość środowisk, w których żyje i działa współczesny człowiek, oraz masowość produkcji narkotyków i właściwość uzależniająca samych środków odurzających – wszystko to wpływa na gwałtowny wzrost tego zjawiska. W wielu krajach, także i w Polsce, mamy do czynienia z politoksykomanią – nadużywaniem różnorodnych substancji chemicznych, farmaceutycznych i narkotycznych pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. Współczesny przemysł chemiczny i farmaceutyczny sprzyja rozpowszechnianiu się narkomanii. Notuje się znaczny wzrost narkomanii wśród młodzieży. W kręgu różnych uzależnień od klasycznej narkomanii coraz częściej pojawiają się nowe formy: nadużywanie narkotyków chemicznych i rozpuszczalników (toksykomania), środków leczniczych (lekomania). W Polsce problem narkomanii pojawił się dopiero pod koniec lat sześćdziesiątych. Nowe zjawiska społeczno-kulturalne (kontestacja młodzieży) , będące wynikiem ideologii m.in. hippies, legły u podstaw rozwoju narkomanii wśród młodzieży. Najpopularniejszym Środkiem odurzającym był trójchloroetylen, popularnie zwany „tri”. Ponadto stosowano tardyl, glimid i parkopan. Używano również różnorodnych zmienników, jak kleje (butapren) i rozpuszczalniki. Postać zamiennikowa była tylko wstępną fazą wejścia w nałóg, a gdy to się stało – sięgano po narkotyki klasyczne. W latach siedemdziesiątych nastąpił okres „narkomanii lekowej”. Głównym źródłem narkotyków były wówczas apteki otwarte, szpitale, i zakłady produkujące środki odurzające. Od 1976 r. Wystąpił gwałtowny wzrost domowej produkcji środków odurzających i „mleczka makowego”, przetworów ze słomy makowej, jak „makiwaram”, „kompot”, „hera”. Pierwsze próby przeciwdziałania narkomanii (1969-1972) były nieudolne i chaotyczne. Brak odpowiedniej ustawy, norm prawnych utrudniał przeciwdziałanie. W wielu przypadkach narkomanii byli bezkarni i mieli zbyt łatwy dostęp do narkotyków. Służba zdrowia nie była przygotowana do przyjęcia na leczenie większej liczby pacjentów uzależnionych. Personel nie był przygotowany do leczenia uzależnionych pacjentów. Obecnie w Polsce, podobnie jak w innych krajach brak jest pełnej informacji na temat narkomanii, ponieważ nierealne wydaje się opracowanie danych statystycznych wskazujących ilość osób uzależnionych, eksperymentujących czy okazjonalnie przyjmujących środki zmieniające świadomość. Na obraz takiej sytuacji wpływa kilka czynników: 1) zmieniająca się scena narkotyczna – różnorodność oferowanych narkotyków i łatwość dostępu do nich, 2) Postrzeganie narkomanii jako zjawiska marginalnego, 3) Brak edukacji na temat narkomanii wśród służby zdrowia, psychologów, pedagogów, 4) Mała wiedza społeczna o narkomanii, 5) Liberalne ustawodawstwo. Powody dla których ludzie sięgają po narkotyki. T. Dimoff i S. Carper w książce pod tytułem Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki?, podają powody, dla których dzieci, młodzież sięgają po narkotyki. 1) Chęć odurzenia się. Używanie narkotyków tylko w celu odurzenia się, a więc przeżywania przyjemnych wrażeń, jest oczywiste. Dążenie do przyjemności jest i będzie podstawowym motorem ludzkich zachowań. Dzięki narkotykom spędzić można przyjemne chwile. 2)Ciekawość i nuda. Ciekawość jest naturalna cechą dzieciństwa i młodości. Pomimo zagrożeń z nią związanych, ciekawość u dziecka jest warunkiem jego rozwoju. Bez niej nigdy nie nauczyłoby się chodzić, pisać i czytać orz rozumieć, jak funkcjonuje świat wokół niego. Narkotyki otwierają przed dzieckiem perspektywę zaspokajania ciekawości. Nuda, natomiast dosyć często powoduje, że dzieci skłonne są wtedy robić rzeczy, których - jak dobrze wiedzą - robić nie powinny . Narkotyki potrafią wypełnić czas, nie ma lepszego sposobu na jego marnotrawienie. Sama próba „zorganizowania” narkotyków może zająć całe popołudnie i stać się atrakcyjną przygodą. Czas zabierają także czynności poprzedzające samo odurzanie się: skręcanie jointów, nabijanie fajek itd. 3) Wpływ grupy rówieśniczej. Dzieci nie przeciwstawiają się grupie, presji rówieśniczego środowiska, głownie ze względu na dużą potrzebę akceptacji. Wypalenie jointa jako warunek bycia aprobowanym przez grupę jest punktu widzenia dzieciaka bardzo niska ceną. Wpływ rówieśników jest jednym z głównych powodów, dla których dziecko próbuje narkotyków. Grupa tworzy też sprzyjające szerzeniu się narkotyków. Staje się usprawiedliwieniem dla samodzielnego przebywania poza domem, ułatwia pierwsze próby, dzielenie się narkotykami i nabytymi doświadczeniami, a jednocześnie żaden z jej członków nie próbuje przeciwstawiać się pozostałym wobec groźby utraty przynależności. Dzieci wyobcowane, nigdzie nie potrafiące znaleźć sobie miejsca , mogą być przynajmniej członkami największego w kraju „stowarzyszenia” ludzi używających narkotyki. Żadne specjalne umiejętności czy zdolności nie są tu wymagane, pieniądze na początku tez nie stanowią żadnego problemu. 4) Młodzieżowa chęć buntu - jest ważnym czynnikiem skłaniającym do sięgania po narkotyki. Młodzież chce robić rzeczy, które spotykają się z aprobatą rówieśników. Używanie narkotyków jest częścią generalnej strategii 7 buntu i pokoleniowej solidarności. Porzucenie narkotyków oznacza porzucenie towarzystwa, do której młody człowiek nie chce dopuścić. 5) Ucieczka od problemów zewnętrznych. Narkotyki nie rozwiązują żadnych problemów, ale sprawiają, iż wydają się one odległe i mało istotne. Im poważniejszy problem, tym częściej się po nie sięga. Są niezawodne: w przeciwieństwie do rodziców zawsze pod ręką. Dla dzieci nękanych poczuciem winy z powodu nieumiejętności rozwiązywania swoich problemów stanowią doskonałą wymówkę. Czegóż można oczekiwać od osoby żyjącej w odurzeniu? Używanie narkotyków jako sposobu na odgrodzenie się od rzeczywistości jest szczególnie niebezpieczne. Nie można od niej uciec. Co najwyżej można się jej jedynie wymknąć na krótką chwilę. Ale odurzanie się dla uniknięcia konfrontacji z realiami to wejście w błędne koło, bowiem w następstwie używania narkotyków istniejące problemy mogą się tylko pogłębiać. 6) Ucieczka od problemów wewnętrznych. Dzieci z trudnościami emocjonalnymi nie potrafią radzić sobie z komplikacjami, jakie nieuchronnie niesie ze sobą życie. Dla nich narkotyki mogą stanowić szczególną pokusę. Różnorodność dostępnych narkotyków to dla tych dzieci bogaty jak w supermarkecie wybór możliwości doraźnego pokonywania nie tylko niskiej samooceny, lecz także nieśmiałości, lęku, depresji i wielu innych problemów. Kokaina wyzwala arogancję i daje poczucie siły. PCP pozwala poczuć potęgę niezwyciężoności. Marihuana eliminuje napięcie i sprawia, że świat staje się pełen znaczeń i barwy. Niestety narkotyki niosą ze sobą szereg nowych problemów, które zaczną się nakładać na te istniejące pierwotnie, aż w końcu tylko kwalifikowany terapeuta będzie w stanie oddzielić jedne od drugich. 7) Naśladownictwo - dzieci zażywają bo dorośli też to robią. Istnieje większa podatność na używanie narkotyków, jeśli dzieci widziały przy tym rodziców. Wirus HIV i AIDS. Podobnie jak narkomania tak i AIDS uważane jest za dżumę XX wieku. Nikt dokładnie nie wie skąd wziął się wirus HIV. Wirusy podobne do HIV, zwane SIV stwierdzono u małp. Naukowcy sugerują, że HIV rozwinął się z tych wirusów w rezultacie eksperymentów z małpia krwią albo tradycyjnych ceremonii polegających na składaniu krwawych ofiar. Analizy genetyczne i badania dróg rozchodzenia się wirusa dowodzą, że ma on mniej niż 100 lat a więcej niż 20. Możliwe że pojawił się w malej odosobnionej cywilizacji a jego rozprzestrzenienie umożliwił mu rozwój komunikacji i liczne podróże. Jednak nikt nie wie jaka była geneza wirusa HIV. AIDS oznacza zespół nabytego upośledzenia odporności, wywoływane przez wirus HIV. Wirus HIV powoduje osłabienie Twojego układu odpornościowego, poprzez niszczenie komórek "T" odpowiedzialnych za rozpoznawanie drobnoustrojów, jednym słowem nie odróżnia on groźnych wirusów np: odry, ospy od zwykłych i nie szkodliwych drobnoustrojów. Jedno jest pewne nikt nie jest odporny na zakażenie tym wirusem, ani starzy, młodzi, kobiety, mężczyźni, nawet heteroseksualni. Wirus może "żyć utajniony" w ciele człowieka przez wiele lat ( najczęściej po około 8 - 10 latach człowiek wykazuje objawy rozwoju AIDS ). Samobójstwa Choć samobójstwa istnieją tak długo, jak istnieje życie społeczne, to bardziej systematyczne badania nad nimi rozpoczęto dopiero w połowie XIX wieku. Problemem zainteresowali się wtedy teologowie, fizjopatolodzy, psychiatrzy, psychologowie i socjologowie. Można powiedzieć tak: samobójstwo nie jest aktem o charakterze indywidualnym, psychologicznym, lecz faktem społecznym; dlatego też — jak pisał Durkheim — zdarzenia życia prywatnego, które zdają się być bezpośrednimi powodami samobójstwa, są w rzeczywistości jedynie przyczynami okazjonalnymi. Samobójstwo nie jest sprawą indywidualnego wyboru człowieka. Jest aktem społecznym, wynikającym ze stanu grupy, w której uczestniczy jednostka. Takie stanowisko nie wyklucza indywidualnych motywów działań samobójców. Jednakże bardzo trudno jest odpowiedzieć na pytanie, dlaczego ludzie decydują się na odebranie sobie życia. Jakie są indywidualne motywy ich decyzji. Przyjmujemy więc za Emilem Durkheimem nim, że istnieją cztery podstawowe kategorie samobójstw: egoistyczne — jest skutkiem rozpadu grupy, malejącego związku między jednostką i grupą; altruistyczne — 8 wywołane istnieniem nadmiernego związku jednostki z grupą; anomiczne — wynikające z zakłócenia ładu społecznego; fatalistyczne — będące przejawem sytuacji jednostkowej człowieka, np. tragedii, z której nawet w dalszej perspektywie nie ma wyjścia. Polska znajduje się wśród krajów o średnim wskaźniku samobójstw ok. 14 osób na 100 tys. ludności (dla porównania na Litwie blisko 46 osób, w Rosji 42 osoby). Maria Jarosz, autorka książki pod tytułem „Samobójstwa” szukając odpowiedzi na pytanie o czynniki predestynujące do samobójstwa, mówi, że — z małymi wyjątkami — najwyższe wskaźniki samobójstw mają kraje dawnego ZSRR oraz Węgry. Na tym tle Polska jawi się jako raj o najmniejszym wskaźniku aktów samobójczych. Analiza trendów i dynamiki samobójstw w latach 1951–1995 pokazuje wyraźne nasilenie zjawiska w trzech aspektach: 1. Wzrost ilościowy zjawiska w całej populacji. 2. Szybszy wzrost liczby samobójstw wśród mieszkańców wsi. 3. Zmiany w strukturze demograficznej polegające na zwiększonym udziale samobójstw wśród młodzieży. Zarysowane kierunki zmian muszą zastanowić i zaniepokoić. Jeśli spojrzymy na dane statystyczne, zobaczymy, że w ostatnich 44 latach współczynnik samobójstw wzrósł o 280% (s. 84). Zaskakuje fakt, że wzrasta wskaźnik samobójstw na wsiach, a maleje w miastach. Jest to o tyle dziwne, że powszechnie przyjęło się uważać, że samobójstwo jest negatywnym wytworem miejskiego stylu życia. Pewną rolę mogły odegrać wielkie zmiany społeczne. Pierwsza po II wojnie światowej, kiedy to nastąpiła szybka nacjonalizacja, industrializacja i urbanizacja; wzrosła w związku z tym ruchliwość społeczna. Druga to czasy reform rozpoczętych w 1989 roku. W tym okresie pojawił się jeszcze jeden czynnik, który, zdaniem autorki, zasługuje na szczególną uwagę — bezrobocie dotykające względnie najczęściej mieszkańców wsi. Statystycznym samobójcą jest częściej mężczyzna niż kobieta. W Polsce śmiercią samobójczą umierają pięciokrotnie częściej mężczyźni niż kobiety. Równocześnie Polska jest jednym z krajów o najniższych współczynnikach samobójstw wśród kobiet Na taki układ wyników wpływ może mieć poziom wykształcenia — niższy u kobiet niż u mężczyzn. Duża aktywność zawodowa kobiet i wysoki stopień identyfikacji z rolami zawodowymi. Wreszcie rodzina i związane z nią wychowywanie dzieci. Poza płcią istotny wpływ na odsetek samobójstw ma stan cywilny. Najwyższe współczynniki widać wśród wdów, wdowców, oraz osób rozwiedzionych. Można sądzić, że czynnikiem sprzyjającym autoagresji jest nagła zmiana stanu cywilnego, związane z tym osamotnienie, poczucie izolacji i społecznego nieprzystosowania W latach dziewięćdziesiątych najmniej suicydogenne grupy stanowili studenci i pracownicy umysłowi. Natomiast najczęściej odbierają sobie życie pracownicy fizyczni, bezrobotni i rolnicy Taki układ wyników wymaga wielowątkowej interpretacji. Trzeba poszukiwać kompleksu przyczyn. Bez wątpienia do głównych przyczyn można zaliczyć frustracje wynikające z ekonomicznej i społecznej degradacji. Jak więc wygląda statystyczny samobójca? Jest to przede wszystkim mężczyzna, w średnim wieku, mieszkający na wsi lub małym miasteczku, pracujący fizycznie lub bezrobotny, od niedawna owdowiały lub rozwiedziony. Alkohol. W ostatnich kilku latach obserwuje się wyraźny wzrost zagrożeń alkoholowych wśród młodzieży. Z roku na rok wzrasta liczba młodych, którzy sięgają po napoje alkoholowe a maleje liczba abstynentów. Jednocześnie obniża się wiek inicjacji alkoholowej. Z raportu "Młodzież a alkohol 94" wynika, że obecnie wśród chłopców szkół średnich zaledwie niecałe 10 procent to abstynenci (jeszcze kilka lat temu abstynentów było dwa razy tyle). Natomiast wiek inicjacji alkoholowej dla większości z nich obniżył się do 13-tego roku życia. Sytuacja wśród dziewcząt jest niewiele lepsza. . Choroba alkoholowa pojawia się tym szybciej im wcześniej następuje inicjacja alkoholowa. W wieku rozwojowym alkoholizm może rozwinąć się nawet już po kilku miesiącach od wypicia pierwszej puszki piwa. Młodzi ludzie sięgają po alkohol z kilku głównych powodów: pragnienie zapewnienia sobie dobrego samopoczucia emocjonalnego – ludzie po alkoholu czują się swobodniej, łatwiej nawiązuje się im kontakty z innymi ludźmi, dlatego po alkohol często sięgają osoby nieśmiałe zakompleksione chęć zapomnienia o swoich problemach, rygorystycznych rodzicach, o zerwaniu 9 z partnerem brak perspektyw – życie wydaje się bezsensowne, głupie, a otaczający świat prezentuje okrucieństwo,nienawiść, smutek brak zrozumienia w domu rodzinnym – gdy dom rodzinny nie jest żadnym azylem, brakuje autorytetów najfajniej jest kupić butelkę i wypić ja ze znajomymi obawa przed odrzuceniem przez grupę – często młodzi ludzie musza się tłumaczyć dlaczego nie chcą pić. Poza tym traktuje się go jak kogoś obcego innego. Często nie zaprasza się takiej osoby na imprezy „bo i tak nie będzie piła” Alkohol wywołuje nieodwracalne zmiany w ludzkim organizmie a także w psychice człowieka. Nadmierne picie alkoholu powoduje wiele chorób i ma ujemny wpływ na wiele układów i narządów wewnętrznych. Zbyt duże ilości alkoholu powodują uszkodzenia takich narządów i układów jak: 1. układ nerwowy 2. układ pokarmowy 3. układ krążenia 4. układ odpornościowy 5. układ oddechowy 6. zmiany hormonalne 7. zmiany skórne 8. zmiany nowotworowe Przestępczością nieletnich Nazywa się naruszanie norm prawnych przez osoby, które nie osiągnęły wieku, w którym prawo traktuje ludzi jako dorosłych. Oprócz praw definiujących pewne działania jako przestępstwa - bez względu na to, kto je popełnia - istnieją prawa specyficznie związane z wiekiem. Chuligaństwo i unikanie obowiązku szkolnego to przykłady zachowań, z powodu których młodzi ludzie - a nie dorośli - mogą wejść w kontakt z policją i sądem. Dewiacje kryminalne istnieją na całym świecie, ale konkretne normy prawne definiujące niektóre zachowania jako nieakceptowalne mogą być różne w różnych krajach. W Stanach Zjednoczonych prawo stanowią poszczególne stany, a także rząd federalny. Dlatego działanie, które jest przestępstwem w jednym stanie (na przykład kupowanie broni), w innym może być legalne. To, co uważane jest za dewiację w sensie prawnym, różni się nie tylko w zależności od społeczeństwa, ale i w obrębie dużych społeczeństw przemysłowych. Typy przestępstw: Przestępstwa przeciwko osobie (przestępstwa przemocy). Ten typ przestępstw obejmuje działania łączące się z przemocą lub groźbą użycia przemocy przeciwko osobie. Są to przestępstwa, które wywołują rosnący niepokój w społeczeństwie amerykańskim, niepokój polegający na tym, że wielu obywateli nie czuje się bezpiecznie na ulicach, a nawet we własnych domach. Przestępstwa przemocy obejmują: zabójstwo („rozmyślne zabicie jednej osoby przez drugą"), napad („bezprawne zaatakowanie jednej osoby przez drugą w celu zadania poważnych uszkodzeń cielesnych"), gwałt i rozbój. Przestępstwa przeciwko mieniu. Niektóre przestępstwa polegają na zabraniu innej osobie czegoś, co ma wartość. Są to: kradzież („bezprawne odebranie, przenoszenie, odprowadzanie lub przewożenie mienia należącego do innej osoby"), kradzież samochodu, włamanie („bezprawne wejście do budynku w celu popełnienia przestępstwa") oraz podpalenie („rozmyślne lub powodowane złą wolą spalenie lub próba spalenia osobistego mienia innej osoby"). Przestępstwa „bez ofiar” Niektóre przestępstwa są działaniami nie mającymi widocznej ofiary, osoby, która mogłaby złożyć skargę, tak jak ofiara kradzieży czy napadu. Przestępstwa „bez ofiar" obejmują: hazard, publiczne pijaństwo, prostytucję, nielegalne używanie narkotyków, związki homoseksualne i cudzołóstwo. Nie wszystkie z tych działań uważa się za przestępstwa zawsze i wszędzie; hazard jest, na przykład, dozwolony w Las Vegas i Atlantic City. Przestępstwa „białych kołnierzyków” i korporacji. Wcześniej zdefiniowaliśmy przestępstwa „białych kołnierzyków" jako związane z pracą naruszenie prawa przez jednostki z klasy średniej i wyższej. Niektóre z tych przestępstw można skategoryzować jako „przestępstwa przeciwko mieniu" (np. malwersacja i defraudacja), jednak ich bliski związek z codzienną pracą danej jednostki zdaje się usprawiedliwiać ich oddzielne potraktowanie. Inne przestępstwa z tej grupy to: fałszywa reklama, nielegalny obrót akcjami i obligacjami, 10 wspólne uzgadnianie cen przez przedsiębiorstwa, oszukiwanie na cenie, działania antyrynkowe mające na celu formowanie monopoli, zatruwanie środowiska oraz sprzedawanie bezużytecznych lub szkodliwych produktów żywnościowych i lekarstw. Działania te zaczęto traktować jako przestępstwa pod koniec XIX w.; wcześniej większość firm (i jednostek) prowadziła interesy w sposób niczym nie ograniczony. Wszyscy są narażeni na,zachowania patologiczne, lecz nie każdy potrafi sobie z tym radzić, dlatego młodzi ludzie ze szczególną ostrożnością powinni uważać na swoich rówieśników, aby to oni nie stali się początkiem wystąpienia u nas zachowań patologicznych oraz dewiacji, co mogłoby się dla nas wszystkich źle skończyć. Adrian Wojciechowski kl.1Td Przy wykonaniu poniższej pracy korzystałem z następujących źródeł: 1. „Świat wiedzy” tygodnik popularno - naukowy. 2. „Zarys psychopatologii dla pedagogów” – Mieczysław Radochoński 3. Strona internetowa www.studenci .pl 11 12
