RAPORT Z BADAŃ ANKIETOWYCH DOTYCZĄCYCH METOD I
advertisement
RAPORT Z BADAŃ ANKIETOWYCH DOTYCZĄCYCH METOD I MEDIÓW KOMUNIKACYJNYCH W PRZEKAZIE WIEDZY DO PROJEKTU FORESIGHT »SIECI GOSPODARCZE WIELKOPOLSKI« – SCENARIUSZE TRANSFORMACJI WIEDZY WSPIERAJĄCE INNOWACYJNĄ GOSPODARKĘ Beata MROCZEK Karolina WERNER Michał LEITGEBER Magdalena K. WYRWICKA Poznań, 2011 Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka w ramach Osi priorytetowej: 1. Badania i rozwój nowoczesnych technologii, Działanie: 1.1. Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy, Poddziałanie: 1.1.1. Projekty badawcze z wykorzystaniem metody foresight na podstawie umowy UDA – POIG. 01.01.01-30-014/09. 2 Spis treści Rozdział 1. Komunikacja jako proces przekazu wiedzy.................................................................. 4 Rozdział 2. Metody badawcze, źródła danych................................................................................. 7 Rozdział 3. Charakterystyka badanej populacji............................................................................... 9 Rozdział 4. Uzyskane efekty............................................................................................................ 27 4.1. Zestawienie wyników badania ankietowego wśród uczniów............................................. 51 4.2. Zestawienie wyników badania ankietowego wśród studentów.......................................... 59 4.3.Zestawienie wyników badania ankietowego wśród pracowników...................................... 69 Rozdział 5. Analiza współzależności zjawisk.................................................................................. 217 Rozdział 6. Wnioski końcowe.......................................................................................................... 228 Bibliografia....................................................................................................................................... 229 Spis załączników.............................................................................................................................. 230 3 Niniejszy raport stanowi prezentację wyników badań ankietowych przeprowadzonych w ramach realizacji projektu „Foresight »Sieci gospodarcze Wielkopolski« – scenariusze transformacji wiedzy wspierające innowacyjną gospodarkę”. Badania przeprowadzane były na terenie Wielkopolski, w okresie od lutego 2010 roku do końca roku 2010. Pierwsze badania przeprowadzono wśród uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. Równolegle podjęto badania wśród studentów wielkopolskich uczelni wyższych, zarówno publicznych jak i niepublicznych, oraz wśród pracowników różnych regionalnych podmiotów gospodarczych i instytucji. Celem analiz było zidentyfikowanie typowych sposobów porozumiewania się w szkole, na uczelni lub w miejscu pracy, oraz zebranie informacji niezbędnych do rozpoznania mediów stosowanych w przekazie wiedzy. Hipotezy autorów zakładały, że w poszczególnych grupach respondentów, w zależności od płci, wieku, wykształcenia, miejsca zamieszkania, stażu pracy, będą dominowały inne metody i media komunikacyjne. Obiektem badań były opinie wyrażane dobrowolnie przez losowo wybrane osoby pracujące, studiujące i uczące się na temat sposobów porozumiewania się. Badania pokazały, że istnieją bariery dotyczące tworzenia więzi społecznych na bazie współdziałania, chęci poszukiwania i przyswajania nowej wiedzy oraz woli samodoskonalenia się. Wyniki badań umożliwiły rozpoznanie wykorzystywanych obecnie oraz prawdopodobnych w przyszłości metod komunikowania się i relacji międzyludzkich o charakterze sieciowym. Słowa kluczowe: komunikacja, przekaz wiedzy, metody i media komunikacyjne 4 1. KOMUNIKACJA JAKO PROCES PRZEKAZU WIEDZY 1.1. Proces komunikacji międzyludzkiej Wszelkie działania ludzkie w sferze gospodarczej mają w istocie charakter społeczny i bazują na przekazie informacji [8, s.31]. Oddziaływania na osoby lub grupy mają zwykle charakter celowy, często planowy, jednak ich efekty mogą istotnie odbiegać od pożądanych. Przy każdej relacji z drugim człowiekiem leży pierwotny kontekst komunikacyjny nadawca-odbiorca. Zawsze w trakcie komunikacji zachodzi: - przekazanie pewnych informacji, - odebranie informacji przekazanych przez partnera, - przekazanie nowych informacji w oparciu o informacje odebrane [2, s. 109]. Im lepszy sposób przekazu i odbioru informacji, tym większa skuteczność komunikacji. Informacje mogą być faktami, wyobrażeniami lub zamiarami. Wymiana informacji jest zawsze działaniem celowym. Spełnia ona różne zadania. W sferze racjonalnej – wspomaga wypełnienie zadań poprzez przygotowanie i realizację działań i decyzji. W sferze socjalnej – umożliwia nawiązywanie kontaktów i podtrzymywanie więzi, natomiast w sferze indywidualnej daje poczucie własnej wartości, bowiem ważne jest, kto o czym jest informowany. Proces komunikowania się przebiega między nadawcą a odbiorcą i polega na przekazywaniu odbiorcy pewnego komunikatu, na podstawie którego dowiaduje się on czegoś o stanie nadawcy. Pełny proces komunikowania się przebiega w dwóch kierunkach, tzn. nadawca przekazuje wiadomość odbiorcy, który reaguje w taki sposób, że zwrotnie przesyła „swoją” wiadomość do nadawcy pierwszego komunikatu [1, s. 14]. Ta dwukierunkowość procesu komunikowania się znajduje odzwierciedlenie w definicji proponowanej przez Z. Nęckiego - komunikowanie interpersonalne to podejmowana w określonym kontekście wymiana werbalnych i niewerbalnych sygnałów (symboli) w celu osiągnięcia lepszego poziomu współdziałania [7, s. 43; 11, s. 70]. Zdaniem Ch. Cooleya, komunikowanie to mechanizm, dzięki któremu stosunki międzyludzkie istnieją i rozwijają się, a wytworzone przez umysł ludzki symbole są przekazywane w przestrzeń i zachowywane w czasie [3, s. 11-38]. J. Dewey zwraca uwagę na fakt, że społeczeństwo istnieje nie tylko dzięki przekazywaniu informacji i komunikowaniu się, ale że jego istnienie polega na procesach przekazu i komunikowania [3, s. 11-38]. Powyżej przytoczono zaledwie trzy definicje komunikowania się, natomiast z całego spectrum dostępnych w literaturze definicji, przyjąć można pewne uniwersalne podejście. W sposób ogólny stwierdzić należy, że komunikowanie jest procesem społecznym, kreatywnym, dynamicznym, ciągłym, złożonym, interakcyjnym i nieodwracalnym, polegającym na porozumiewaniu się jednostek, grup lub instytucji. Ludzie mogą porozumiewać się dzięki określonym znakom (język naturalny, mimika, gesty itp.), służącym przesyłaniu informacji w formie słownej lub bezsłownej. Komunikując się z ludźmi, przekazujemy im i odbieramy od nich znaki i dostrzegany zachowania, dzięki którym wnioskujemy o znaczeniu wiadomości. W procesie przekazu wyróżnia się trzy podstawowe elementy: nadawcę, wiadomość (która jeśli jest dedykowana stanowi informację) i odbiorcę (rys. 1). Jeśli informacje nadawane są jednostronnie, bez zjawiska sprzężenia zwrotnego, wówczas nadawca nie może kontrolować skutków swojej wiadomości. Odbiór intencji nadawcy jest subiektywny. Tak powstaje „szum informacyjny”, którym usiłuje się sterować przez reklamę i perswazję [14, s. 6]. Dopiero wymiana, podczas której informacje przepływają w obu kierunkach, określana jest mianem komunikacji. 5 Rys. 1. Model przekazu wiadomości Źródło: na podstawie [1] Proces komunikowania się wykorzystuje różne środki przekazu i wywołuje określone, pożądane przez nadawcę, skutki. Wymieniana między ludźmi informacja: - zawiera treść (zrozumiałą dla obu stron), - stanowi przekaz dotyczący rodzaju i jakości stosunków między nadawcą a odbiorcą (podstawa zaufania, konflikt interesów), które mogą wzmocnić lub osłabić przeniesienie informacji merytorycznej. Kombinacja treści informacji i stosunków międzyludzkich w ramach komunikacji jest charakteryzowana przez przekaz, który nadawca przesyła odbiorcy. - prowadzi do apelu, wezwania do działania, do podjęcia aktywności przez odbiorcę. - zawiera informację o osobie nadawcy, o czym świadczy rodzaj i sposób przesłania informacji (autorytarny lub partycypacyjny, otwarty lub zamknięty). Szczególnie ważnym czynnikiem prawidłowego procesu komunikacji jest informacja zwrotna (sprzężenie zwrotne, feedback). Poprzez komunikat zwrotny nadawca dowiaduje się, czy przekaz 6 informacji wywarł na odbiorcy zamierzony skutek. Sprzężenie zwrotne jest zazwyczaj efektem formalizacji przekazu informacji. Formalny system komunikacji zawiera zasady dotyczące sterowania i kontroli przepływu informacji. Ustala się przede wszystkim, kto z kim, na jaki temat, kiedy, jaką drogą powinien i może się komunikować. Nieformalny system komunikacji nie jest porządkiem ustalanym świadomie. Nie opiera się na wcześniejszym planowaniu, ani na strategicznych lub taktycznych założeniach. Obejmuje on zarówno informacje istotne dla społeczności, jak i informacje o charakterze czysto osobistym, które mogą ujawnić się podczas prywatnych rozmów, w pogłoskach lub plotkach. Istnienie więzi nieformalnych nie oznacza, że stanowią one konkurencję dla zależności formalnych. Normy, wartości i cele wpływają na to, czy komunikacja nieformalna będzie sprzeczna z komunikacją formalną, lub na ile oba te rodzaje komunikacji będą się wzajemnie uzupełniać. Oznacza to jednak również, iż oba systemy nie mogą istnieć obok siebie w postaci odizolowanej. Warunkują się wzajemnie i przenikają. Nie można zrozumieć istoty formalnego systemu komunikacji, bez uwzględnienia sieci więzi nieformalnych wraz z ich pozytywnymi i negatywnymi skutkami. Na jakość i sprawność komunikacji wpływa również dobór metod i mediów. Uzyskane efekty przekazu, związane są z występowaniem problemów w procesie komunikacji międzyludzkiej [13]. Rozwojowi cywilizacji towarzyszy zwiększanie możliwości komunikowania się z ludźmi. XX wiek można uznać za przełomowy w tej dziedzinie. Upowszechniły się media o masowym zasięgu radio, telewizja, a pod koniec stulecia sieć komputerowa Internet, którego fenomen polega na tym, że stwarza on nowe możliwości porozumiewania się. Internet zaczyna także przejmować zadania innych, powszechnie wykorzystywanych narzędzi przekazywania informacji [4, s. 13]. 1.2. Wiedza jako przedmiot przekazu Według Arystotelesa wiedza jest rozumieniem przyczyn i zasad. Dzięki wiedzy możliwe jest zastosowanie informacji w praktyce. Pojęcie wiedzy występuje we wszystkich dyscyplinach naukowych. Na gruncie zarządzania, konceptualizacja wiedzy powstała dzięki P. Romerowi, który zauważył, że jednym z głównych źródeł postępu technologicznego są innowacje, pomysły i idee, czyli ogólnie wiedza [9]. Z kolei w ujęciu ekonomicznym wiedza jest nośnikiem wartości, a jej znaczenie jest tym większe, w im mniejszym stopniu może przyczyniać się do osiągnięcia celów gospodarczych [12, s. 212]. Bez względu jednak na dyscyplinę naukową, z punktu widzenia której traktowana jest wiedza, przyjąć należy za D. Beckerem, że wiedza jest strukturą, za pomocą której system społeczny przekazuje otoczeniu oczekiwania w związku z minionymi rozczarowaniami. Wiedza zatem stanowi forum myśli społecznej [13, s. 16]. Powstaje w umysłach ludzi, jednak w instytucjach pojawia się także w działaniu, normach, w procedurach oraz w lokalnej kulturze. Wiedza pojawia się w społecznościach i organizacjach tylko indywidualnie wraz z osobą i odgrywa w nich jakąś rolę dopiero wtedy, kiedy zostanie zakomunikowana. Wiedza, staje się wtedy użyteczna, kiedy zostanie przekazana. Dlatego też umiejętne przekazywanie wiedzy, budujące więzi społeczne i gospodarcze, sprzyjające rozwojowi podmiotów gospodarczych i regionu stało się obiektem badań wielu zespołów naukowych [13, s. 17]. 1.3. Rola przekazu wiedzy w tworzeniu sieci gospodarczych Pojęcie sieci i sieciowości nie jest już pojęciem nowym, ale na stałe weszło do użytku zarówno w świecie naukowym jak i poza nim. W obszarze zainteresowania ekonomii, czy zarządzania znajdują się organizacje sieciowe, struktury sieciowe, sieci gospodarcze, natomiast z punktu widzenia socjologii lub psychologii istotne są sieci społeczne. Sieci gospodarcze, mające charakter najczęściej formalnych powiązań między jednostkami gospodarczymi, tworzone są na podwalinach sieci społecznych, mających najczęściej charakter relacji nieformalnych. Sieć społeczna opiera się na interakcjach między ludźmi tworzącymi układ - tworzy się 7 potencjał osób współpracujących lub wykazujących gotowość do podjęcia współpracy w razie konieczności [6, s. 58]. W ten sposób między poszczególnymi elementami sieci (ludźmi) tworzą się relacje, zależności, powiązania. Często powodem powstania sieci społecznej jest wspólny cel, a efekt synergii jaki daje współpraca pozwala na jego osiągnięcie. Oddziaływania na poszczególne jednostki oraz zbiorowości nie zachodzą jedynie w wyniku wpływu jednych osób na inne, lecz również poprzez materialne (rzeczowe) kulturowe (duchowe) skutki tych działań [8, s. 31]. Niektóre przedsiębiorstwa silniej angażują się w relacje z mniejszą, a nie większą liczbą ludzi. Sięgają przy tym po formy komunikacji tak stare jak sama ludzkość na przykład rozmowa przy stole. Starają się one budować więzi z klientami śledząc zmiany rynkowe. Zdają sobie bowiem sprawę, że chociaż technologia kształtuje zachowania konsumentów, tak naprawdę liczą się relacje z ludźmi [5, s. 98]. Można zatem przyjąć tezę, że u podstaw sieci społecznych leży jednoznaczna komunikacja, praca zespołowa oraz umiejętność współpracy. Wychodząc z założenia, że przedsiębiorstwo powstaje i istnieje dzięki ludziom, przyjąć należy, że relacje wewnątrz przedsiębiorstwa to relacje między pracownikami, a relacje przedsiębiorstwa z otoczeniem to relacje między pracownikami odrębnych jednostek gospodarczych. W związku z powyższym postawić należy tezę, że sieci gospodarcze bazują na relacjach społecznych budowanych w efekcie komunikacji międzyludzkiej. Jednocześnie wzrost znaczenia wiedzy, jako zasobu pozwalającego budować przewagę konkurencyjną przedsiębiorstwa sprawił, że kluczową rolę odgrywają wewnętrzne relacje między pracownikami, nakierowane na tworzenie, przepływ i wykorzystywanie wiedzy, czyli transformację tego zasobu. Sam fakt porozumiewania się w określonych kwestiach w perspektywie czasu skutkuje utrwaleniem akceptowanych sposobów przekazywania informacji oraz nawykami dotyczącymi dzielenia się wiadomościami. Przekaz komunikatu odbywa się zwykle z udziałem konkretnych mediów (tablic ogłoszeń, prasy, radia, telewizji, Internetu, prezentacji multimedialnych, publikacji książkowych itp.) lub wymaga stworzenia sprzyjających warunków (np. zwołania zebrania, zgromadzenia osób w jednym miejscu, zalecenia współdziałania). Zwyczaje przyjęte przez grupę wiekową w okresie kształcenia obowiązkowego, są przenoszone dalej na okres zdobywania kwalifikacji zawodowych, potem czas świadczenia pracy. Dlatego intencją prezentowanych tu badań była identyfikacja typowych sposobów porozumiewania się w szkole, podczas studiów i w trakcie realizacji pracy zawodowej. Wyniki takich badań umożliwiają rozpoznanie wykorzystywanych obecnie oraz prawdopodobnych w przyszłości metod komunikowania się i relacji międzyludzkich o charakterze sieciowym. 2. METODY BADAWCZE, ŹRÓDŁA DANYCH Badania były prowadzone za pomocą dwustronicowego formularza ankiety. W ramach badania przygotowano kwestionariusz ankiety w 3 wersjach, w zależności od grupy docelowej. Celem przeprowadzonych badań było zidentyfikowanie typowych sposobów porozumiewania się w szkole, na uczelni lub w miejscu pracy, oraz zebranie informacji niezbędnych do rozpoznania mediów stosowanych w przekazie wiedzy. Łącznie zebrano 5 126 ankiet1. Formularz ankietowy umożliwiał zidentyfikowanie respondenta, co do płci, wieku oraz aktualnego miejsca zamieszkania (ze względu na ilość mieszkańców). W zależności od grupy poddanej badaniu, ankietowany wskazywał: 1 Według danych GUS populacja Wielkopolan liczy 2 245 386 osób, z czego w regionie poznańskim (w tym m. Poznań) mieszka 33%, w kaliskim i w konińskim – po 19% z tej populacji, w leszczyńskim 16%, a w pilskim 12%; losując próbę badawczą zadbano o reprezentatywność danych z poszczególnych subregionów. Margines błędu przy poziomie ufności 95%, n = 5126 wynosi 0,128. 8 - rodzaj szkoły, której jest uczniem (do wyboru: gimnazjum, liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, szkoła zawodowa), - typ uczelni - publiczna lub niepubliczna, - staż pracy, zdobyte wykształcenie (do wyboru: podstawowe, zawodowe, średnie, wyższe) oraz zajmowane w chwili ankietowania stanowisko - pracownik lub kierownik. Formularz ankiety skierowany do uczniów wielkopolskich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (załącznik 1) składał się z 17 pytań, w tym dwóch otwartych. Pytania zawarte w ankiecie dotyczyły sposobów przekazywania wiedzy w szkole oraz identyfikowały źródła pozyskiwania wiedzy przez uczniów. Formularz ankiety skierowany do studentów wielkopolskich uczelni wyższych, publicznych i niepublicznych (załącznik 2), składał się z 19 pytań, w tym dwóch otwartych. Pytania zawarte w kwestionariuszu identyfikowały sposoby przekazywania wiedzy na uczelni, źródła pozyskiwania wiedzy przez studentów, preferowane przez studentów formy kształcenia oraz zakres godzinowy szkoleń. W badaniu zapytano także studentów o kursy specjalistyczne, w jakich uczestniczyli lub zamierzają uczestniczyć. Formularz ankiety adresowany do pracowników (załącznik 3) zawierał 11 pytań zamkniętych, które dotyczyły dostępności informacji w miejscu pracy, sposobów przekazywania wiedzy w życiu zawodowym oraz źródeł pozyskiwania wiedzy potrzebnej do wykonania pracy. W celu przeprowadzenia badań wśród uczniów gimnazjów, szkół średnich i zawodowych, realizatorzy badania wystosowali prośbę do Kuratorium Oświaty w Poznaniu o zgodę na przeprowadzenie sondaży, która została przychylnie rozpatrzona. Ankiety dedykowane uczniom były osobiście przekazywane do dyrektorów szkół lub na ich wyraźne życzenie były przesłane listownie. Wykaz szkół, do których skierowano formularze zawiera tabela 2.1. Łącznie sondaż przeprowadzono w: 6 liceach ogólnokształcących, 5 gimnazjach, 2 zespołach szkół ponadgimnazjalnych, w następujących powiatach Wielkopolski: pilskim, gnieźnieńskim, kaliskim, leszczyńskim, grodziskim i poznańskim. Zebrano 1197 ankiet. Za poprawne uznano 898 (299 odrzucono z uwagi na niekompletność odpowiedzi). Tabela 2.1. Wykaz szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych objętych badaniem ankietowym Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Subregiony Powiat Powiat pilski Północny Powiat pilski Powiat gnieźnieński Wschodni Powiat gnieźnieński Poznań-miasto na prawach powiatu Centralny Poznań Poznań Poznań Leszno-miasto na prawach powiatu Zachodni Powiat grodziski Miasto Piła Piła Gniezno Gniezno Nazwa szkoły Gimnazjum nr 4 w Pile Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego II Liceum Ogólnokształcące im. Dąbrówki Poznań Gimnzajum nr 30 im. F. Sypniewskiego Poznań Poznań Poznań Gimnazjum nr 58 w Poznaniu VIII Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Poznaniu XI Liceum Ogólnokształcące im. J. W. Zambrzuskich Leszno Gimnazjum nr 9 w Lesznie Grodzisk Wielkopolski Powiat nowotomyski Opalenica Kalisz-miasto na Kalisz Południowy prawach powiatu Kalisz Kalisz Gimnazjum im. Powstańców Wielkopolskich Zespół Szkół III Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Kaliszu IV Liceum Ogólnokształcące im. Ignacego Jana Paderewskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych 9 Badania ankietowe wśród społeczności studenckiej przeprowadzili głównie pracownicy naukowo – dydaktyczni Wydziału Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej w losowo wybranych uczelniach zarówno publicznych jak i niepublicznych w Wielkopolsce. Badaniem objęto studentów uczących się w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym studiów I-go i IIgo stopnia. Łącznie sondaż przeprowadzono w 12 uczelniach wyższych województwa wielkopolskiego 6 publicznych i 6 niepublicznych2. Zebrano 1769 ankiet. Za poprawne uznano 1003 (766 odrzucono z uwagi na niekompletność odpowiedzi). W większości przypadków, ankiety uznano za nieprawidłowo wypełnione, ponieważ ankietowani nie odpowiedzieli na wszystkie pytania lub bez odpowiedzi pozostawili pytanie ostatnie dotyczące podania powodu samokształcenia. Ankiety skierowane do pracowników dystrybuowane były przez osoby, które zgodziły się pośredniczyć w realizacji badań. Byli to pracownicy Wydziału Inżynierii Zarządzania, zarówno naukowo - dydaktyczni jak i administracyjni, osoby zaangażowane w realizację Projektu - kierownicy Pól Badawczych, pracownicy Biura Projektu, członkowie Panelu Realizatorów. Tak liczne zaangażowanie wielu osób w kolportaż ankiet spowodował, że wśród respondentów znaleźli się pracownicy przedsiębiorstw prywatnych oraz państwowych z różnych sektorów i branż, pracownicy instytucji rządowych i samorządowych. Łącznie zebrano 2160 ankiet. Za poprawne uznano 977 (1183 odrzucono z uwagi na niekompletność odpowiedzi). 3. CHARAKTERYSTYKA BADANEJ POPULACJI Badanie ankietowe wśród społeczności uczniowskiej przeprowadzono w losowo wybranych klasach szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w Wielkopolsce. Reprezentacja uczniów, którzy wzięli udział w badaniu, według rodzaju szkół do jakich uczęszczają, jest następująca (wykres 3.1.): – 333 uczniów gimnazjów - 37% przebadanej populacji; – 482 uczniów liceów ogólnokształcących - 54% przebadanej populacji; – 58 uczniów techników - 6% przebadanej populacji; – 25 uczniów szkół zawodowych - 3% przebadanej populacji. Wykres 3.1. Struktura badanej populacji uczniów według typu szkół Szkoła gimnazjum 37%; 333 osoby technikum 6%; 58 osób szkoła zawodowa 3%; 25 osób liceum ogólnokształcące 54%; 482 osoby Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 2 Równa liczba uczelni publicznych i niepublicznych nie była zamierzona, jest efektem przypadkowym i wynika z gotowości studentów do uczestniczenia w badaniach. 10 Wśród uczniów biorących udział w badaniu 439 osób, czyli 49% stanowią kobiety, natomiast 459 osób (51%) to mężczyźni (wykres 3.2.). Wykres 3.2. Struktura badanej populacji uczniów według płci Płeć żeńska 49%; 439 osób męska 51%; 459 osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Struktura wieku badanej populacji uczniów wielkopolskich szkół (wykres 3.3.) wskazuje, że 218 osób (24,28%) ankietowanej grupy stanowią osoby w wieku 18 lat, 195 osób badanych (21,71%) ma lat 17, 170 respondentów (18,93%) jest w wieku lat 16. Jedna osoba (0,11%) ma lat 12. Wykres 3.3. Struktura badanej populacji uczniów według wieku Wiek 20 lat 8 osób; 0,89% 19 lat 66 osób; 7,35% 18 lat 218 osób; 24,28% 17 lat 195 osób; 21,71% 16 lat 170 osób; 18,93% 15 lat 153 osoby; 17,04% 56 osób; 6,24% 14 lat 13 lat 31 osób; 3,45% 12 lat 1 osoba; 0,11% 0 50 100 150 ilość osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 200 250 11 W badanej populacji, największa liczba respondentów - 377 osób (41,97%) mieszka w miejscowościach o liczbie mieszkańców mieszczącej się w granicy51-150 tysięcy mieszkańców. 199 osób (22,16%) mieszka w miejscowościach ponad 500 tysięcy mieszkańców. W mniejszej miejscowości (o liczbie ludności do 10 tysięcy) mieszka 191 osób (21,27%). Zaledwie 5 uczniów (0,56%) mieszka w miejscowościach o liczbie mieszkańców mieszczącej się w granicy 301-500 tysięcy (wykres 3.4.). Badania ankietowe wśród społeczności studenckiej, przeprowadzono na uczelniach wyższych w Wielkopolsce. Ilość studentów, którzy wzięli udział w badaniu według rodzaju uczelni, do której uczęszczają prezentuje się następująco (wykres 3.5.): – 533 studentów uczelni publicznych - 53% przebadanej populacji, – 470 studentów uczelni niepublicznych - 47% przebadanej populacji. Wykres 3.4. Struktura badanej populacji uczniów według miejscowości zamieszkania Miejscowość zamieszkania 199 osób; 22,16% ponad 500 tys. 301-500 tys. 5 osób; 0,56% 151-300 tys. 6 osób; 0,67% 51-150 tys. 377 osób; 41,97% 11-50 tys. 120 osób; 13,36% do 10 tys 191 osób; 21,27% 0 50 100 150 200 ilość osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 250 300 350 400 12 Wykres 3.5. Struktura badanej populacji studentów według typu uczelni Typ uczelni publiczna 53%; 533 osoby niepubliczna 47%; 470 osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Wśród studentów biorących udział w badaniu 611 osób, czyli 61% stanowią kobiety, natomiast 392 osoby, czyli 39% to mężczyźni (wykres 3.6.). Wykres 3.6. Struktura badanej populacji studentów według płci Płeć męska 39%; 392 osoby żeńska 61%; 611 osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Struktura wieku badanej populacji studentów wielkopolskich uczelni (wykres 3.7 i 3.8.) wskazuje że: − 282 osoby to studenci w wieku 21 lat – 28,23% przebadanej populacji' − 231 osób to studenci w wieku 20 lat – 23,12%, − 140 osób to studenci w wieku 22 lat – 14,01%, 13 − 91 osób to studenci w wieku 23 lat – 9,11%, − 59 osób to studenci w wieku 19 lat – 5,91%, − 49 osób to studenci w wieku 24 lat – 4,90%, − 38 osób to studenci w wieku 25 lat – 3,80%, − 24 osoby to studenci w wieku 26 lat – 2,40%, − 14 osób to studenci w wieku 27 lat – 1,40%, − 11 osób to studenci w wieku 28 lat – 1,10%, − 9 osób to studenci w wieku 29 lat – 0,90%, − 8 osób to studenci w wieku 30 lat – 0,80%, − po 6 osób w wieku 37 i 44 lat – po 0,60%, − 5 osób to studenci w wieku 35 lat – 0,50%, − po 4 osoby w wieku 33 i 38 lat – po 0,40%, − po 3 osoby w wieku 31, 32 i 36 lat – po 0,30%, − po 2 osoby w wieku 18 i 34 lat – po 0,20%, − po 1 osobie w wieku 40, 43, 47, 48 i 50 lat – po 0,10%. W badaniu nie stwierdzono studentów w wieku 39, 41, 42, 45, 46, 49 lat. Wykres 3.7. Struktura badanej populacji studentów według wieku Wiek 30 lat 8 osób; 0,80% 9 osób; 0,90% 29 lat 28 lat 11 osób; 1,10% 27 lat 14 osób; 1,40% 26 lat 24 osoby; 2,40% 25 lat 38 osób; 3,80% 24 lat 49 osób; 4,90% 91 osób; 9,11% 23 lat 22 lat 140 osób; 14,01% 21 lat 282 osoby; 28,23% 20 lat 231 osób; 23,12% 19 lat 59 osób; 5,91% 18 lat 2 osoby; 0,20% 0 25 50 75 100 125 150 ilość osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 175 200 225 250 275 300 14 Wykres 3.8. Struktura badanej populacji studentów według wieku c.d. Wiek c.d. 50 lat 49 lat 48 lat 47 lat 46 lat 45 lat 44 lat 43 lat 42 lat 41 lat 40 lat 39 lat 38 lat 37 lat 36 lat 35 lat 34 lat 33 lat 32 lat 31 lat 1 osoba; 0,10% 1 osoba; 0,10% 1 osoba; 0,10% 6 osób; 0,60% 6 osób; 0,60% 1 osoba; 0,10% 4 osoby; 0,40% 6 osób; 0,60% 3 osoby; 0,30% 5 osób; 0,50% 2 osoby; 0,20% 4 osoby; 0,40% 3 osoby; 0,30% 3 osoby; 0,30% 0 1 2 3 4 5 6 7 ilość osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W badanej populacji studentów, największa liczba respondentów 366 osób (36,49%) mieszka w miejscowościach o liczbie mieszkańców do 10 tysięcy osób. 245 osób (24,42%) mieszka w miejscowościach, gdzie liczba mieszkańców mieści się w granicy 11-50 tysięcy osób. W największych miejscowościach (o liczbie ludności powyżej 500 tysięcy) mieszkają 223 osoby (22,23%). W miejscowości, gdzie liczba mieszkańców mieści się w granicy 51-150 tysięcy mieszka 135 studentów (13,45%). 20 osób (1,99%) mieszka w miejscowościach, gdzie liczba mieszkańców mieści się w granicy 301-500 tysięcy osób. Zaledwie 14 studentów (1,39%) mieszka w miejscowościach o liczbie mieszkańców mieszczącej się w granicy 151-300 tysięcy (wykres 3.9.). 15 Wykres 3.9. Struktura badanej populacji studentów według miejscowości zamieszkania Miejscowość zamieszkania ponad 500 tys. 223 osoby; 22,23% 301-500 tys. 20 osób; 1,99% 151-300 tys. 14 osób; 1,39% 51-150 tys. 135 osób; 13,45% 11-50 tys. 245 osób; 24,42% do 10 tys 366 osób; 36,49% 0 50 100 150 200 250 300 350 400 ilość osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Struktura badanej populacji pracowników pod względem płci, wskazuje, że obie płcie są reprezentowane w podobnej ilości - 516 kobiet (53%) oraz 461 mężczyzn - 47% (wykres 3.10.). W przebadanej grupie pracowników dominują osoby w przedziale wiekowym od 18 do 30 lat – 633 osoby (64,79%). Natomiast najsłabiej reprezentowaną grupą wiekową pracowników, którzy wzięli udział w badaniu, są osoby w wieku 61-75 lat - 11 osób (1,13%) (wykres 3.11.). Tak kształtująca się struktura wiekowa respondentów, znalazła swoje odzwierciedlenie w kształtowaniu się zmiennej – „staż pracy ankietowanych”. Pod względem tego kryterium, objęta badaniem populacja charakteryzuje się dominacją osób, których staż pracy wynosi odpowiednio od 0-3 lat - 382 osoby (39,10%) oraz od 4-10 lat pracy zawodowej - 318 osób (32,55%). W badaniu wzięła udział 1 osoba (0,10%), której staż pracy przekracza 50 lat (wykres 3.12.). 16 Wykres 3.10. Struktura badanej populacji pracowników według płci Płeć męska 47%; 461 osób żeńska 53%; 516 osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Wykres 3.11. Struktura badanej populacji pracowników według wieku Wiek 61-75 lat 11 osób; 1,13% 83 osoby; 8,50% 46-60 lat 250 osób; 25,59% 31-45 lat 18-30 lat 633 osoby; 64,79% 0 100 200 300 400 ilość osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 500 600 700 17 Wykres 3.12. Struktura badanej populacji pracowników według stażu pracy Staż pracy powyżej 50 lat 1 osoba; 010% 41-50 lat 11 osób; 1,13% 31-40 lat 37 osób; 3,79% 75 osób; 7,68% 21-30 lat 11-20 lat 153 osoby; 15,66% 318 osób; 32,55% 4-10 lat 0-3 lat 382 osoby; 39,10% 0 50 100 150 200 250 300 350 400 ilość osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Biorą pod uwagę wykształcenie ankietowanych, najliczniejszą grupę stanowią osoby ze średnim wykształceniem - 533 osoby (56,60%), natomiast w bardzo niewielkim stopniu reprezentowani są pracownicy z wykształceniem podstawowym – jedna osoba (0,10%) lub zawodowym - 22 osoby (2,25%). Taki stan rzeczy wynika z trudności w dotarciu przez ankieterów do tych grup lub niechęć osób o niskim wykształceniu do udziału w badaniu (wykres 3.13.). Zdaniem autorów niniejszego raportu, struktura wskazująca zajmowane przez badanych stanowisko jest interesująca zwłaszcza w zestawieniu z wykształceniem populacji. Spośród 977 przebadanych pracowników, zaledwie 199 osób (20%) zajmuje stanowisko kierownicze (wykres 3.14.), ale 401 osób (41,04%) posiada wykształcenie „wyższe” (wykres 3.13.), co powoduje, że zaledwie połowa absolwentów uczelni wyższych zajmuje kierownicze stanowiska. 18 Wykres 3.13. Struktura badanej populacji pracowników według typu wykształcenia Wykształcenie średnie 56,6%; 533 osoby wyższe 41,04%; 401 osób zawodowe 2,25%; 22 osoby podstawowe 0,1%; 1 osoba Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Wykres 3.14. Struktura badanej populacji pracowników według typu zajmowanego stanowiska Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 19 Uwzględniając miejsce zamieszkania respondentów według wielkości liczonej ilością mieszkańców, dominują osoby, które zamieszkują duże miasta, ponad 500 tysięczne - 335 osób (34,29%). Co ciekawe silnie reprezentowani są mieszkańcy małych miejscowości (do 10 tysięcy mieszkańców) - 244 osoby (24,97%), a 201 ankietowanych (20,57%) zamieszkuje miejscowości od 11-50 tysięcy ludności. Najmniej liczna grupa objęta badaniem to osoby ze średnich miejscowości pod względem liczby mieszkańców: 32 osoby (3,28%) są mieszkańcami miejscowości z zaludnieniem 151-300 tysięcy, a 37 respondentów (3,79%) pochodzi z miast 301-500 tysięcy mieszkańców (wykres 3.15.). Wykres 3.15. Struktura badanej populacji pracowników według miejsca zamieszkania Miejscowość zamieszkania 335 osób; 34,29% ponad 500 tys. 301-500 tys. 37 osób; 3,79% 151-300 tys. 32 osoby;3,28% 51-150 tys. 128 osób; 13,10% 11-50 tys. 201 osób; 20,57% do 10 tys 244 osoby; 24,97% 0 50 100 150 200 250 300 350 400 ilość osób Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Wykorzystując dane dotyczące charakterystyki badanej populacji pracowników, autorzy raportu zdecydowali się zbadać relacje między zmiennymi opisującymi badaną grupę. W pierwszej kolejności zestawiono zmienną „płeć” z pozostałymi zmiennymi. Traktując płeć respondentów, jako zmienną różnicującą zauważyć można, że w zestawieniu ze zmienną „wiek”, we wszystkich grupach wiekowych udział procentowy kobiet i mężczyzn jest podobny (wykres 3.16.). W grupie wiekowej 18-30 lat, kobiety stanowią 333 osoby (52,61%), mężczyźni 300 osób (47,39%). W grupie wiekowej 31-45 lat kobiety stanowią 136 osób badanej populacji (54,40%), mężczyźni 114 osób (45,60%). W przedziale wiekowym 46-60 lat, kobiety to 46 osób (55,42%) wszystkich ankietowanych, mężczyźni 37 osób (44,58%). Jedynie wśród najstarszej grupy respondentów, dominują mężczyźni - 10 osób (90,91%), kobiety to 1 osoba (9,09%) w wieku 61-75 lat, co jest prawdopodobnie wynikiem faktu, że w Polsce kobiety nabywają prawo do przejścia na emeryturę po ukończeniu 60 roku życia, mężczyźni po osiągnięciu 65 lat. 20 Wykres 3.16. Struktura populacji respondentów według płci i wieku ilość wskazań Płeć a wiek respondenta 350 325 300 275 250 225 200 175 150 125 100 75 50 25 0 52,61% 54,40% 47,39% 55,42% 45,60% 9,09% 90,91% 44,58% 18-30 lat 31-45 lat 46-60 lat 61-75 lat wiek kobieta mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Zestawiając płeć respondentów, z miejscem ich zamieszkania, wywnioskować należy, że wśród przebadanych mieszkańców najmniejszych miejscowości - do 10 tysięcy mieszkańców, 128 osób (52,46%) stanowią kobiety, a 116 osób (47,54%) stanowią mężczyźni (wykres 3.17.) Wykres 3.17. Struktura populacji respondentów według płci i miejsca zamieszkania Płeć a miejsce zamieszkania respondentów 180 48,96% 160 ilość wskazań 140 52,46% 120 53,23% 100 60 48,17% 57,81% 80 47,54% 46,77% 40 42,19% 20 71,88% 54,05% 28,13% 45,95% 151-300 tys. 301-500 tys. 0 do 10 tys. 11-50 tys. 51-150 tys. ponad 500 tys. wielkość miejscowości wg ilości ludności kobieta mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Z miejscowości o ludności 11-50 tysięcy, w badaniu udział wzięło 107 kobiet (53,23%) i 94 mężczyzn (46,77%). Podobne proporcje zauważyć można wśród respondentów mieszkających w miejscowościach o liczbie ludności 51-150 tysięcy. W tej grupie 74 kobiety stanowią 57,81% populacji, mężczyźni – 54 osoby (42,19%). Dysproporcja zauważalna jest wśród mieszkańców miejscowości o liczbie ludności 151-300 tysięcy. W tym przypadku, kobiety to 23 osoby - 71,88% badanej populacji, a mężczyźni - 9 osób (28,13%). 21 Wśród ankietowanych mieszkańców miast o ludności 301-500 tysięcy, kobiety – 20 osób, stanowią 54,05% badanych, mężczyźni – 17 osób (45,95%). W grupie badanych mieszkańców dużych miast (ponad 500 tysięcy mieszkańców), udział kobiet i mężczyzn jest porównywalny - kobiety to 164 osoby (48,96%), mężczyźni – 171 osób (48,71%) ankietowanych. Uwzględniając wykształcenie respondentów, zauważyć można, że dominują osoby ze średnim wykształceniem, wśród których jest 301 kobiet (56,06%) i 243 mężczyzn (43,94%). Wśród objętych badaniem osób z wyższym wykształceniem, niewielką przewagę stanowią mężczyźni - 204 osoby (50,87%), a kobiety - 197 osób, stanowią 49,13% tej populacji. Również wśród ankietowanych posiadających wykształcenie zawodowe dominują mężczyźni - 13 osób (59,09%), a kobiety 9 osób, stanowią 40,91% badanych. W badanej populacji znalazła się 1 osoba z wykształceniem podstawowym, będąca mężczyzną (wykres 3.18.). Wykres 3.18. Struktura populacji respondentów według płci i wykształcenia ilość wskazań Płeć a wykształcenie respondenta 325 300 275 250 225 200 175 150 125 100 75 50 25 0 56,06% 43,94% 49,13% 50,87% 0% 100% podstawowe 40,91% 59,09% zawodowe średnie wyższe wykształcenie kobieta mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W badanej populacji dominują pracownicy z najkrótszym stażem pracy od 0-3 lat. Wśród nich kobiety - 224 osoby, stanowią 58,64% populacji, a 158 mężczyzn 41,36%. W grupie ankietowanych pracowników ze stażem pracy 4-10 lat, kobiety to 147 osób (46,23%), mężczyźni natomiast stanowią 171 badanych (53,77%). Odwrotna proporcja wystąpiła wśród pracowników ze stażem pracy od 11-20 lat – 80 osób (52,29%) to kobiety, 73 osoby (42,69%) - mężczyźni. W grupie osób ze stażem pracy z przedziału 21-30 lat, przewagę stanowią kobiety - 46 osób, których udział wynosi 61,33%, natomiast 29 mężczyzn stanowi 38,67% populacji. Zbliżony udział w badanej populacji pracowników wystąpił w przypadku osób ze stażem pracy 31-40 lat, tu kobiety stanowią 17 osób badanych (45,95%), a mężczyźni - 20 osób (54,05%). Wśród ankietowanych z długim stażem pracy - 41-50-lat, zdecydowanie dominują mężczyźni - 9 osób (81,82%), kobiety to zaledwie 2 osoby (18,18%). Badanie objęło tylko jedną osobę z najdłuższym stażem pracy (powyżej 50 lat), którym jest mężczyzna (wykres 3.19.). 22 Wykres 3.19. Struktura populacji respondentów według płci i stażu pracy Płeć a staż pracy respondenta 250 58,64% 225 200 ilość wskazań 175 46,23% 150 125 100 75 41,36% 52,29% 53,77% 61,33% 50 42,69% 25 38,67% 45,95% 54,05% 21-30 lat 31-40 lat 18,18% 81,82% 0 0-3 lat 4-10 lat 11-20 lat 0% 100% 41-50 lat powyżej 50 lat staż pracy kobieta mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Bardzo ciekawe wnioski można wyciągnąć z analizy zajmowanego stanowiska ankietowanych pod względem płci. Z takiego zestawienia wynika, że wśród pracowników dominują kobiety. Ich udział w tej grupie wynosi 452 osoby (58,10%), udział mężczyzn z kolei to 326 osób (41,90%). Dokładnie odwrotna sytuacja, z większą dysproporcją, wystąpiła w badanej grupie ankietowanych zajmujących stanowiska kierownicze. W tym przypadku dominują mężczyźni - 135 osób (67,84%) spośród objętych badaniem kierowników. Wśród przebadanej grupy kobiet zaledwie 64 osoby (32,16%), zajmują stanowiska kierownicze (wykres 3.20.). Wykres 3.20. Struktura populacji respondentów według płci i zajmowanego stanowiska Płeć a zajmowane stanowisko 500 58,10% 450 400 ilość wskazań 350 41,90% 300 250 200 67,84% 150 100 32,16% 50 0 pracownik kierownik zajmowane stanowisko kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet mężczyzna 23 Na podstawie zestawienia wieku respondentów oraz miejsca ich zamieszkania, zauważyć można, że w każdej z uwzględnionych rodzajów miejscowości zamieszkania (różnicowanych według ilości mieszkańców) dominują ankietowani z najmłodszej grupy wiekowej, tj. 18-30 lat, która jest dominująca w badanej populacji (wykres 3.21.). Największa ilość tych osób – 186 osób (76,23%), wystąpiła wśród ankietowanych pochodzących z małych miejscowości (do 10 tysięcy mieszkańców). Podobnie w przypadku ankietowanych, będących mieszkańcami miejscowości o liczbie ludności 11-50 tysięcy. W przypadku mieszkańców średnich miejscowości (51-150 tysięcy i 151-300 tysięcy mieszkańców) brak jest reprezentanta najstarszej grupy wiekowej jaka wzięła udział w badaniu - od 61-75 lat. Wykres 3.21. Struktura populacji respondentów według wieku i miejsca zamieszkania Wiek a miejsce zamieszkania respondentów 200 76,23% 53,13% 180 160 73,63% ilość wskazań 140 120 31,64% 100 60.94% 80 60 18,44% 20 0 4,51% 0,82% do 10 tys. 13,13% 32,03% 18,91% 40 6,97% 7,03% 0,50% 0% 11-50 tys. 51-150 tys. 62,50% 28,13% 9,38% 0% 62,16% 151-300 tys. 29,73% 2,09% 5,41% 2,70% 301-500 tys. ponad 500 tys. wielkość miejscowości wg ilości ludności wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Na podstawie zestawienia wieku oraz struktury wykształcenia badanej populacji, stwierdzić można, że wśród osób z wykształceniem podstawowym, jest jedna osoba, której wiek mieści się w przedziale 18-30 lat (wykres 3.22.). Wśród ankietowanych posiadający wykształcenie zawodowe, najliczniejszą, ale nie dominującą grupę stawią osoby w wieku 46-60 lat – 8 osób (36,36%), podobną ilość stanowią przedstawiciele najmłodszej grupy wiekowej 18-30 lat – 7 osób (31,82%). W tym zbiorze badanych, ankietowani w wieku 31-45 lat, stanowią 4 osoby (18,18%), a najstarsi uczestnicy badania (61-75 lat) to 3 osoby (13,64%). Wśród osób objętych badaniem, deklarujących w ankiecie wykształcenie średnie, zdecydowanie dominują osoby w wieku 18-30 lat – 415 osób, stanowiące 75,05% tej grupy. Osoby w wieku 31-45 lat, z wykształceniem średnim stanowią 91 badanych (16,46%), w wieku 46-60 lat – 46 osób (8,32%), w wieku 61-75 lat - 1 respondent (0,18%). W badanej populacji, w grupie ankietowanych posiadających wykształcenie wyższe, ponad połowa to osoby w wieku 18-30 lata – 210 osób (52,37%). Osoby w wieku 31-45 lat stanowią 155 badanych (36,84%). 24 Zdecydowanie najsłabiej w tym zbiorze wystąpiły osoby w górnych przedziałach wiekowych. Respondenci w wieku 46-60 lat to zaledwie 29 osób (7,23%) z wyższym wykształceniem, a tylko 7 badanych (1,75%) to osoby w wieku 61-75 lat. Wykres 3.22. Struktura populacji respondentów według wieku i wykształcenie Wiek a wykształcenie respondentów 450 75,05% 400 350 300 ilość wskazań 250 52,37% 200 38,65% 150 100 16,46% 8,32% 50 7,23% 100% 0% 0% 36,36% 31,82% 0% 0 podstawowe 1,75% 0,18% 18,18% 13,64% zawodowe średnie wyższe wykształcenie wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Z zestawienia zmiennych: „wiek” i „staż pracy respondentów” (wykres 3.23.) wynika, że: – w grupie z najkrótszym stażem pracy od 0-3 lat, większość – 381 respondentów (99,74%) stanowią osoby wieku 18-30 lat, pozostali – 1 osoba (0,26%) to ankietowani w wieku 31-45 lat; – w grupie osób, których staż pracy wynosi 4-10 lat, większość stanowią najmłodsi uczestnicy badania – 241 osób (75,79%), pozostali to 77 osób (24,21%) w wieku 31-45 lat; – wśród przedstawicieli respondentów ze stażem pracy 11-20 lat, zdecydowaną przewagę stanowią osoby w wieku 31-45 lat (138 osób – 90,20%), pozostali to 18-30-latkowie (11 osób 7,19%) i osoby w wieku 46-60 lat (4 badanych 2,61%); 25 – w populacji ze stażem pracy 21-30 lat, wystąpiła porównywalna liczba osób w wieku 31-45 lat (34 osoby 45,33%) i 46-60 lat (41 respondentów 54,67%); – staż pracy przekraczający 50 lat, posiada jeden z ankietowanych, który reprezentuje grupę wiekową 61-75 lat. Wykres 3.23. Struktura populacji respondentów według wieku i stażu pracy Wiek a staż pracy respondentów 400 99,74% 380 360 340 320 300 280 260 75,79% 240 ilośc wskzań 220 200 180 160 90,20% 140 120 100 24,21% 80 60 45,33% 40 89,19% 2,61% 20 7,19% 54,67% 10,81% 0,26% 45,45% 54,55% 100% 0 0-3 lat 4-10 lat 11-20 lat 21-30 lat 31-40 lat 41-50 lat powyżej 50 lat staż pracy wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 26 Na podstawie danych dotyczących wieku respondentów i zajmowanego przez nich stanowiska w przedsiębiorstwie (pracownik lub kierownik) zauważyć można, że w grupie pracowników dominują osoby w wieku 18-30 lat – 554 badanych (71,21%) (wykres 3.24.). 162 pracowników (20,82%) to osoby będące w przedziale wiekowym 31-45 lat, 54 osoby badanej populacji pracowników (6,94%), stanowią osoby w wieku 46-60 lat, zaledwie 8 respondentów (1,03%) tej grupy to osoby najstarsze z badanych. Natomiast wśród kierowników, największy udział, ale niedominujący, stanowią osoby w wieku 3145 lat (88 osób 44,22%). Najmłodsi ankietowani – 79 osób, stanowią 39,70% objętych badaniem kierowników. Świadczy to o powierzaniu stanowisk kierowniczych młodym ludziom, nieposiadającym dużego doświadczenia zawodowego. Być może jest to przejawem zjawiska nazywanego "wyścigiem szczurów", przejawiającego się chęcią odniesienia kariery zawodowej w młodym wieku przez ludzi ambitnych, ale równocześnie pozbawionych samokrytyki, pokory i szacunku dla poprzednich pokoleń. Osoby w wieku 46-60 lat to zaledwie 29 osób (14,57%) spośród wszystkich kierowników, którzy wzięli udział w badaniu. Wśród kierowników zaledwie 3 badanych (1,51%) to osoby w wieku 61-75 lat. Uzyskane wyniki nie są pozytywne, bowiem świadczą o niedocenianiu przez awans doświadczonych zawodowo pracowników. Długoletni staż pracy powinien być zaletą pracowników, ponieważ wynika świadczy on o posiadaniu przez nich wiedzy ukrytej, umiejętności i kompetencji, które nabył w trakcie wykonywania pracy, a których nie można nabyć w procesie edukacji. Wykres 3.24. Struktura populacji respondentów według wieku i zajmowanego stanowiska Wiek a zajmowane stanowisko przez respondentów 600 71,21% 550 500 450 400 ilość wskazań 350 300 250 200 20,82% 150 100 39,70% 44,22% 6,94% 50 14,57% 1,03% 1,51% 0 pracownik kierownik zajmowane stanowisko wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 27 4. UZYSKANE EFEKTY Mimo, że badanie dotyczyło jednego tematu - "Metody i media komunikacyjne w przekazie wiedzy", z uwagi na 3 rodzaje adresatów, postanowiono stworzyć trzy różne formularze (dla uczniów, studentów i pracowników). Formularze zawierały pewną ilość odmiennych pytań otwartych i zamkniętych. Dwa pytania, wystąpiły we wszystkich formularzach. Powtarzające się pytania dotyczyły miejsca poszukiwania przez ankietowego wiedzy potrzebnej odpowiednio: podczas lekcji, zajęć i do wykonywania pracy oraz celu, w jakim respondenci korzystają z Internetu. Wyniki pokazujące odpowiedzi według grupy docelowej prezentują wykresy 4.1a. – 4.1d. Na podstawie uzyskanych danych stwierdzić można, że w Internecie potrzebnej wiedzy częściej szukają uczniowie i studenci, niż pracownicy. Taki wynik świadczy z jednej strony o wykorzystywaniu przez najmłodszą grupę przebadanej populacji nowoczesnych mediów informacyjnych, jednak z drugiej strony należy mieć na uwadze, że Internet, jako źródło informacji nie zawsze jest wiarygodny. Często informacje umieszczone w Internecie są niezgodne i nieprawidłowe, a młodzi ludzie nieświadomi tego faktu, bezgraniczne ufają anonimowo umieszczanym treściom. Ponadto prezentowane wyniki świadczą o małym zaangażowaniu uczniów i studentów w poszukiwanie wiedzy, bowiem korzystanie z Internetu nie wymaga od nich często nawet wyjścia z domu. Fakt, że pracownicy najrzadziej wykorzystują Internet do poszukiwania wiedzy potrzebnej do rozwiązywania problemów zawodowych, świadczy prawdopodobnie o tym, że potrzebne im informacje to wiedza fachowa, specjalistyczna, wynikająca z doświadczenia. Taka wiedza w Internecie jest niedostępna, dlatego ta grupa badanych częściej prosi o pomoc koleżanki i kolegów z pracy. Powyższe podsumować można stwierdzeniem, że na etapie edukacji, gdzie poszukuje się wiedzy jawnej, teoretycznej, zebranej i usystematyzowanej, ludzie proces jej poszukiwania realizują indywidualnie, wykorzystując w tym celu ogólno dostępne źródła. Na etapie pracy zawodowej, w której często potrzebna jest wiedza wynikająca z doświadczenia, nabytych umiejętności, długoletniej praktyki (wiedza ukryta) ludzie proszą o pomoc innych. W książkach, czasopismach oraz programach radiowych i telewizyjnych najczęściej szukają wiedzy studenci. Uczniowie najrzadziej proszą o pomoc w pozyskaniu wiedzy potrzebnej podczas lekcji swoich kolegów i koleżanki. Niestety nie są to wnioski pozytywne, bowiem świadczą o tym, że dzieci nie wykazują umiejętności do dzielenia się wiedzą wśród rówieśników lub nie mają zaufania do siebie pod względem posiadanej wiedzy. 28 Wykres 4.1. Gdzie najczęściej poszukujesz wiedzy potrzebnej podczas lekcji/zajęć/wykonywania pracy a) w Internecie Gdzie najczęściej poszukujesz wiedzy potrzebnej podczas lekcji/ zajęć/wykonania pracy? a) w Internecie wcale bardzo rzadko rzadko 13,72% 0,20% 2,23% 4,71% 0,20% 2,12% 0,70% 2,67% często 8,19% 20,47% 10,27% 8,24% 31,73% bardzo często 37,86% 43,57% 21,19% zawsze 0,00% 10,00% 20,00% 45,06% 46,88% 30,00% 40,00% 50,00% udział w ilości wskazań [%] pracownicy studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) w książkach, czasopismach Gdzie najczęściej poszukujesz wiedzy potrzebnej podczas lekcji/ zajęć/wykonania pracy? b) w książka, czasopismach wcale bardzo rzadko 21,39% 0,90% 6,57% 7,06% 2,49% 9,02% 15,56% 13,96% rzadko 25,17% 26,41% 30,41% 28,51% często 20,88% 24,39% bardzo często zawsze 0,00% 41,08% 8,70% 11,17% 6,35% 10,00% 20,00% 30,00% udział w ilości wskazań [%] pracownicy Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet studenci uczniowie 40,00% 50,00% 29 c) w programach radiowych i telewizyjnych Gdzie najczęściej poszukujesz wiedzy potrzebnej podczas lekcji/ zajęć/wykonania pracy? c) w programach radiowych i telewizyjnych wcale 39,61% 15,05% 30,73% 16,27% 18,44% bardzo rzadko rzadko często bardzo często zawsze 24,16% 24,67% 31,74% 11,16% 9,02% 5,83% 8,18% 3,12% 2,46% 1,89% 1,22% 0,00% 38,19% 18,25% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% udział w ilości wskazań [%] pracownicy studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) prosząc o pomoc koleżanki lub kolegów ze szkoły/uczelni/pracy Gdzie najczęściej poszukujesz wiedzy potrzebnej podczas lekcji/ zajęć/wykonania pracy? d) prosząc o pomoc koleżanki lub kolegów ze szkoły/uczelni/pracy wcale bardzo rzadko 1,99% 7,16% 9,24% 7,57% 7,18% rzadko 14,81% 15,46% 21,73% 27,06% często 30,40% bardzo często zawsze 0,00% 35,62% 38,38% 26,31% 22,53% 13,14% 7,88% 8,18% 5,35% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% udział w ilości wskazań [%] pracownicy studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W przypadku odpowiedzi respondentów, na pytanie dotyczącego celu korzystania z Internetu (wykresy 4.2a. – 4.2d.) zauważyć można, że uczniowie najczęściej wykorzystują Internet do gier i zabaw oraz do słuchania muzyki i oglądania filmów. Studentom i pracownikom najczęściej Internet służy do obsługi poczty elektronicznej. W mniejszym stopniu korzystają z niego w celach rozrywkowych typu gry i zabawy oraz do słuchania muzyki i oglądania filmów. W najmniejszym 30 stopniu wszystkie trzy grupy ankietowanych wykorzystują Internet do uczestniczenia w czatach i forach dyskusyjnych, przy czym w największym stopniu nie praktykują tego pracownicy wielkopolskich przedsiębiorstw. Z powyższego wynika, że bez względu na etap w życiu (edukacja, praca zawodowa) ludzie ciągle traktują Internet głównie, jako źródło rozrywki a nie narzędzie komunikacyjne. Jedynie wykorzystywanie Internetu przez studentów i pracowników do obsługi poczty elektronicznej, świadczyć może o rosnącej świadomości wykorzystywania tego medium w przekazie wiedzy między ludźmi, co być może wynika z nieodpłatnej formy korzystania, będącej alternatywą dla telefonów i korespondencji listowej. Wykres 4.2. W jakim celu korzystasz z Internetu? a) do gry i zabawy W jakim celu korzystasz z Internetu? a) do gry i zabawy wcale bardzo rzadko 16,55% 9,91% rzadko 20,27% 17,59% 13,51% często 10,44% bardzo często 10,00% 17,65% 19,04% 27,51% 20,00% udział w ilości wskazań [%] pracownicy Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet studenci 22,11% 23,23% 18,94% 16,70% 10,13% 9,27% zawsze 0,00% 23,44% 14,36% 9,24% uczniowie 30,00% 31 b) do obsługi poczty elektronicznej W jakim celu korzystasz z Internetu? b) do obsługi poczty elektronicznej wcale bardzo rzadko 3,68% 0,20% 2,45% 1,64% 0,50% rzadko 6,35% 2,25% 1,99% 15,59% 12,79% 12,86% często 20,27% 24,97% 27,32% bardzo często 21,83% zawsze 0,00% 54,66% 57,13% 33,52% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% udział w ilości wskazań [%] pracownicy studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) uczestniczę w czatach i forach dyskusyjnych W jakim celu korzystasz z Internetu? c) uczestniczę w czatach i forach dyskusyjnych wcale 24,13% 20,37% 17,75% 17,71% bardzo rzadko 21,70% rzadko 27,22% 23,50% 10,13% często bardzo często zawsze 0,00% 38,18% 29,51% 10,47% 5,53% 15,05% 9,17% 10,02% 4,09% 6,68% 8,80% 10,00% 20,00% 30,00% udział w ilości wskazań [%] pracownicy Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet studenci uczniowie 40,00% 50,00% 32 d) słucham muzyki, oglądam filmy itp. W jakim celu korzystasz z Internetu? d) słucham muzyki, ogladam filmy itp. wcale bardzo rzadko rzadko często 17,30% 2,69% 1,67% 13,61% 4,69% 1,11% 16,68% 8,47% 4,57% 18,83% 18,84% 11,02% 18,83% bardzo często 14,74% zawsze 0,00% 33,30% 29,06% 10,00% 32,00% 20,00% 30,00% 40,00% 52,56% 50,00% 60,00% udział w ilości wskazań [%] pracownicy studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W ankietach skierowanych do uczniów i studentów takich samych pytań wystąpiło 9. Pytano w nich o: 1. Sposób przekazywania nowej wiedzy. 2. Sposób mobilizowania (aktywizacji) uczniów/studentów przez prowadzącego zajęcia. 3. Sposób przygotowywania zadań domowych, projektów, referatów, prac zaliczeniowych (indywidualnie czy grupowo). 4. Możliwość swobodnego wyrażania myśli podczas zajęć. 5. Tłumaczenie przez nauczycieli niejasnych treści. 6. Uczestnictwo w imprezach organizowanych przez środowisko naukowe. 7. Formę przekazywania w szkole/na uczelni informacji o np. zastępstwach, zmianach w planie. 8. Sposób przygotowywania się do kolokwiów/sprawdzianów/konkursów lub egzaminów (indywidualnie lub grupowo). 9. Rozwijanie zainteresowań poza szkołą/uczelnią. Na podstawie wyników uzyskanych z odpowiedzi ankietowanych uczniów i studentów z Wielkopolski, na pytanie "W jaki sposób przekazywana jest nowa wiedza?" (wykresy 4.3a. – 4.3f.) zauważyć należy, że wśród uczniów nowa wiedza jest najczęściej przekazywana poprzez czytanie i dyktowanie wiadomości, zadania do wykonania w formie pracy własnej, wykład prowadzącego. Natomiast zdaniem studentów, nowa wiedza jest im najczęściej przekazywana za pomocą takich metod jak: wykład prowadzącego, prezentacja multimedialna. Jako formę przekazu nowej wiedzy występującą często - prawie połowa studentów wskazała pracę w grupach, dyskusję oraz czytanie i dyktowanie wiadomości oraz zadania do samodzielnego wykonania. Można, zatem podsumować, że dwie formy przekazu nowej wiedzy występują równie często w stosunku do uczniów, jaki i studentów i są to: wykład prowadzącego, czytanie i zadana do wykonania praca własna. Prezentacje multimedialne, praca w grupach i dyskusja częściej praktykowane są wobec studentów. Natomiast uczniom częściej niż studentom przekazuje się nową wiedzę w formie czytania i dyktowania wiadomości oraz wyświetlania slajdów, pokazywania filmów itp. 33 Warto zastanowić się nad skutecznością stosowanych najczęściej metod przekazywania nowej wiedzy, biorąc pod uwagę wyniki corocznych testów sprawdzających zdobytą wiedzę przez uczniów (egzamin gimnazjalny i maturalny) lub przez studentów (wyniki egzaminów podczas sesji). Wykres 4.3. Jak przekazywana jest nowa wiedza? a) wykład prowadzącego Jak przekazywana jest nowa wiedza? a) wykład prowadzącego wcale 0,10% 0,78% bardzo rzadko 0,50% 4,01% 3,59% rzadko 8,57% 27,82% 30,07% często 40,58% 39,31% bardzo często 27,42% zawsze 17,26% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) praca w grupach, dyskusja Jak przekazywana jest nowa wiedza? b) praca w grupach, dyskusja wcale 1,89% 1,22% 10,87% bardzo rzadko 19,27% 28,91% rzadko 45,21% 39,58% często 25,95% 16,15% bardzo często zawsze 0,00% 6,90% 2,59% 1,45% 10,00% 20,00% 30,00% udział w ilości wskazań [%] studenci Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet uczniowie 40,00% 50,00% 34 c) prezentacja multimedialna Jak przekazywana jest nowa wiedza? c) prezentacja multimedialna wcale 0,60% 7,91% 3,69% bardzo rzadko 32,63% 13,76% rzadko 35,08% 33,50% często 19,27% 37,19% bardzo często zawsze 4,45% 11,27% 0,67% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) czytanie i dyktowanie wiadomości Jak przekazywana jest nowa wiedza? d) czytanie i dyktowanie wiadomości wcale bardzo rzadko 3,29% 0,78% 13,56% 3,79% 36,49% rzadko 10,02% 29,21% często 32,63% 14,46% bardzo często zawsze 0,00% 33,41% 2,99% 19,38% 10,00% 20,00% udział w ilości wskazań [%] studenci Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet uczniowie 30,00% 40,00% 35 e) wyświetlanie slajdów, pokazywanie filmów Jak przekazywana jest nowa wiedza? e) wyświetlanie slajdów, pokazywanie filmów 39,61% wcale 6,90% 16,27% bardzo rzadko 32,52% 24,67% rzadko 35,63% 11,16% często 19,71% 5,83% 4,57% bardzo często zawsze 2,46% 0,67% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet f) zadana do wykonania praca własna Jak przekazywana jest nowa wiedza? f) zadana do wykonania praca własna wcale 1,89% 0,22% bardzo rzadko 8,28% 4,45% 24,63% rzadko 14,14% 42,97% 40,53% często 16,75% bardzo często zawsze 0,00% 27,73% 5,48% 12,92% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Na podstawie wyników uzyskanych z odpowiedzi ankietowanych uczniów i studentów z Wielkopolski na pytanie "W jaki sposób prowadzący zajęcia mobilizuje (aktywizuje) uczniów/studentów?" (wykresy 4.4a. – 4.4e.) zauważyć można, że zbieżne odpowiedzi tych dwóch grup pojawiły się w przypadku wskazania form aktywizacji uczniów/słuchaczy takich jak zadawanie problemowych pytań, prowadzenie dyskusji, zlecanie samodzielnego zapoznania się z tematem. 36 Wywoływanie do odpowiedzi, jako forma mobilizacji uczniów lub słuchaczy przez prowadzącego częściej stosowane jest wobec uczniów niż studentów, a rozwiązywanie problemów w grupie częściej wobec studentów niż uczniów. Świadczy to o uczeniu młodych ludzi pracy zespołowej dopiero na etapie studiów. Do momentu rozpoczęcia edukacji na poziomie akademickim młodzież raczej mobilizowana jest do pracy samodzielnej i stąd często z brakiem umiejętności pracy w grupie nie potrafi nie potrafi współpracować na studiach. Dodatkowo należy zdać sobie sprawę z faktu, że nie wszyscy absolwenci szkół ponadgimnazjalnych kontynuuje naukę. Część z nich kończy edukację na poziomie szkoły średniej lub zawodowej i rozpoczyna pracę zawodową. Biorąc pod uwagę konieczność posiadania umiejętności do dzielenia się wiedzą w miejscu pracy (wyniki uzyskane z odpowiedzi na pytanie: Gdzie najczęściej poszukujesz wiedzy potrzebnej podczas lekcji/zajęć/wykonywania pracy? - wykres 6.1d.) trudno wyobrazić sobie, aby byli oni zdolni do przekazywania wiedzy współpracownikom. Dotychczas niestety uczono ich samodzielnego rozwiązywania problemów. Powyższe znajduje również potwierdzenie w odpowiedzi respondentów na następne pytanie. Wykres 4.4. W jaki sposób prowadzący zajęcia mobilizuje (aktywizuje) uczniów/słuchaczy? a) wywołując do odpowiedzi W jaki sposób prowadzący zajęcia mobilizuje (aktywizuje) uczniów/słuchaczy? a) wywołując do odpowiedzi wcale bardzo rzadko 8,57% 1,78% 18,54% 4,01% 39,98% rzadko 16,70% 24,23% często 43,88% 7,48% bardzo często zawsze 0,00% 26,28% 1,20% 7,35% 10,00% 20,00% 30,00% udział w ilości wskazań [%] studenci Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet uczniowie 40,00% 50,00% 37 b) zadając pytania problemowe W jaki sposób prowadzący zajęcia mobilizuje (aktywizuje) uczniów/słuchaczy? b) zadając pytania problemowe 2,09% 1,22% wcale 7,18% 5,12% bardzo rzadko 22,93% 25,28% rzadko 48,45% 46,66% często 17,25% 18,71% bardzo często 2,09% 3,01% zawsze 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) prowadząc dyskusję W jaki sposób prowadzący zajęcia mobilizuje (aktywizuje) uczniów/słuchaczy? c) prowadząc dyskusję wcale bardzo rzadko 2,19% 1,89% 6,98% 7,24% 26,72% 27,84% rzadko 39,68% 38,42% często 21,73% 19,60% bardzo często zawsze 0,00% 2,69% 5,01% 10,00% 20,00% 30,00% udział w ilości wskazań [%] studenci Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet uczniowie 40,00% 50,00% 38 d) zlecając samodzielne zapoznanie się z tematem W jaki sposób prowadzący zajęcia mobilizuje (aktywizuje) uczniów/słuchaczy? d) zlecając samodzielne zapoznanie się z tematem 3,39% 1,56% wcale 12,56% bardzo rzadko 9,58% 37,69% 34,97% rzadko 29,41% często 34,52% 13,66% 16,37% bardzo często 3,29% 3,01% zawsze 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) rozwiązując problemy w grupach W jaki sposób prowadzący zajęcia mobilizuje (aktywizuje) uczniów/słuchaczy? e) rozwiązując problemy w grupach 4,19% wcale 7,68% 13,56% bardzo rzadko 23,05% 34,60% rzadko 40,42% 32,10% często 22,94% 13,86% bardzo często zawsze 5,35% 1,69% 0,56% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Na podstawie wyników uzyskanych z odpowiedzi ankietowanych uczniów i studentów z Wielkopolski na pytanie "W jaki sposób przygotowywane są zadania domowe, projekty, referaty, prace zaliczeniowe?" (indywidualnie czy grupowo) (wykres 4.5.), stwierdzić można, że studenci częściej niż uczniowie przygotowują takie opracowanie w grupach. Podobnie jak poprzednio należy pamiętać, że nie wszyscy uczniowie będą studentami, w związku z czym na rynek pracy trafią nie posiadając 39 umiejętności pracy w grupie, co z pewnością wpłynie negatywnie na wykonywanie przez nich pracy zawodowej. Wykres 4.5. W jaki sposób najczęściej przygotowywane są zadania domowe, projekty, referaty, prace zaliczeniowe? W jaki sposób najczęściej przygotowywane są zadania domowe, projekty, referaty, prace zaliczeniowe? 58,03% w grupach 23,39% 41,97% indywidualnie 76,61% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% 90,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Na podstawie wyników uzyskanych z odpowiedzi ankietowanych uczniów i studentów z Wielkopolski na pytanie dotyczące możliwości swobodnego wyrażania myśli podczas zajęć (wykres 4.6.), wnioskować można, że w częściej taką możliwość mają studenci niż uczniowie. Wykres 4.6. Czy w szkole/na uczelni, podczas zajęć, można swobodnie wyrażać swoje zdanie? Czy w szkole/na uczelni, podczas zajęć, można swobodnie wyrażać swoje zdanie? wcale 0,30% bardzo rzadko 3,90% 2,79% 5,90% 11,57% rzadko 16,37% 38,98% 35,52% często 26,42% 24,61% bardzo często 19,94% zawsze 0,00% 13,70% 10,00% 20,00% 30,00% udział w ilości wskazań [%] studenci Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet uczniowie 40,00% 50,00% 40 Na podstawie wyników uzyskanych z odpowiedzi ankietowanych uczniów i studentów z Wielkopolski na pytanie dotyczące tłumaczenia przez nauczycieli niejasnych treści (wykres 4.7.), wnioskować można, że w obu grupach badanej populacji takie zjawisko występuje i zostało podobnie ocenione zarówno przez uczniów jak i studentów. Wykres 4.7. Czy nauczyciele/prowadzący zajęcia tłumaczą ponownie niejasne treści? Czy nauczyciele/prowadzący zajęcia tłumaczą ponownie niejasne treści? wcale bardzo rzadko 1,00% 2,45% 4,89% 5,90% 21,64% 24,16% rzadko 41,08% 40,20% często 19,34% 19,15% bardzo często zawsze 0,00% 12,06% 8,13% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Na podstawie wyników uzyskanych z odpowiedzi ankietowanych uczniów i studentów z Wielkopolski na pytanie "Czy uczestniczysz w imprezach organizowanych przez środowisko naukowe?" (wykresy 4.8a. – 4.8f.) stwierdzić można, że zarówno uczniowie jak i studenci uczestniczą w tego typu przedsięwzięciach - ogólnie rzadko, bardzo rzadko lub wcale. Jednakże uczniowie czynią to częściej niż studenci, w przypadku wszystkich wskazanych w ankiecie imprez. 41 Wykres 4.8. Czy uczestniczysz w imprezach organizowanych przez środowisko naukowe? a) „Festiwal Nauki” Czy uczestniczysz w imprezach organizowanych przez środowisko naukowe? a) „Festiwal Nauki” 79,96% wcale 67,93% 9,57% 12,03% bardzo rzadko 7,68% 10,58% rzadko często bardzo często zawsze 1,50% 4,57% 0,90% 3,56% 0,40% 1,34% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% 90,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) „Drzwi Otwarte” Czy uczestniczysz w imprezach organizowanych przez środowisko naukowe? b) „Drzwi Otwarte” 51,15% wcale 32,29% bardzo rzadko 19,74% 16,59% rzadko 19,84% 18,15% 7,08% często 17,26% 1,60% bardzo często zawsze 7,80% 0,60% 0,00% 7,91% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% udział w ilości wskazań [%] studenci Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet uczniowie 50,00% 60,00% 42 c) wykłady otwarte Czy uczestniczysz w imprezach organizowanych przez środowisko naukowe? c) wykłady otwarte 54,44% wcale 41,43% 15,55% 13,14% bardzo rzadko 18,44% rzadko 24,05% 8,77% 12,81% często bardzo często 2,19% zawsze 0,60% 2,23% 6,35% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) „Targi Edukacyjne” Czy uczestniczysz w imprezach organizowanych przez środowisko naukowe? d)„Targi Edukacyjne” 49,95% wcale 41,09% 18,44% 16,48% bardzo rzadko 17,65% 17,82% rzadko 9,87% często 14,81% 3,09% 4,68% bardzo często zawsze 1,00% 0,00% 5,12% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% udział w ilości wskazań [%] studenci Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet uczniowie 50,00% 60,00% 43 e) pokazy Czy uczestniczysz w imprezach organizowanych przez środowisko naukowe? e) pokazy 51,94% wcale 31,63% bardzo rzadko 16,45% 18,71% rzadko 19,14% 25,06% 9,27% często 16,93% 2,79% 5,12% bardzo często zawsze 0,40% 2,56% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet f) spotkania z zaproszonymi gośćmi - naukowcami Czy uczestniczysz w imprezach organizowanych przez środowisko naukowe? f) spotkania z zaproszonymi gośćmi - naukowcami 53,84% wcale 31,74% 19,34% 19,04% bardzo rzadko 17,45% rzadko 22,61% 6,98% często 16,15% 1,79% bardzo często zawsze 7,46% 0,60% 3,01% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Uzyskane wyniki niestety świadczą o niechęci młodzieży uczącej się do wykorzystywania tego typu imprez, jako sposobu pozyskiwania nowej, często nie podręcznikowej wiedzy, przekazywanej w sposób niekonwencjonalny. Imprezy organizowane przez środowisko naukowe poszerzają horyzonty, uzupełniają wiedzę teoretyczną. Być może powodem nieuczestniczenia uczniów i studentów w takich imprezach jest ich niechęć do odkrywania świata, szukania odpowiedzi na nurtujące pytania, a może brak czasu, słaba promocja, niewiedza o takich wydarzeniach lub akademicka forma spotkań. 44 Na podstawie wyników uzyskanych z odpowiedzi ankietowanych uczniów i studentów z Wielkopolski na pytanie dotyczące formy przekazywania w szkole/na uczelni informacji o np. zastępstwach, zmianach w planie (wykresy 4.9a. – 4.9d.) stwierdzić można, uczniowie zdecydowanie w większym stopniu niż studenci znajdują wspomniane informacje na tablicy ogłoszeń bądź dowiadują się sie od wychowawcy lub innych nauczycieli. Natomiast studenci w zdecydowanie większym stopniu znajdują wspomniane informacje na stronie internetowej uczelni. Wskazuje to na fakt, że w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych dalej przeważają tradycyjne formy przekazu informacji w sytuacji, gdy na uczelniach wykorzystuje się już nowoczesne media komunikacyjne. Wykres 4.9. Jak przekazywane są informacje np. o zastępstwach i zmianach w planie? a) wywieszane na tablicy ogłoszeń Jak przekazywane są informacje np. o zastępstwach i zmianach w planie? a) wywieszane są na tablicy ogłoszeń 26,12% wcale bardzo rzadko rzadko często bardzo często zawsze 0,00% 13,47% 15,35% 2,67% 16,75% 3,34% 19,24% 3,01% 12,56% 8,69% 9,97% 68,82% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% udział w ilości wskazań [%] studenci Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet uczniowie 60,00% 70,00% 80,00% 45 b) przekazywane przez wychowawcę/wykładowcę Jak przekazywane są informacje np. o zastępstwach i zmianach w planie? b) przekazywane przez wychowawcę/wykładowcę wcale 9,97% 11,47% 11,67% 13,36% bardzo rzadko 20,64% 21,38% rzadko 32,20% często 23,27% 20,34% 22,94% bardzo często zawsze 0,00% 5,18% 7,57% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) przekazywane przez innych nauczycieli/innych prowadzących zajęcia szkoły Jak przekazywane są informacje np. o zastępstwach i zmianach w planie? c) przekazywane przez innych nauczycieli/innych prowadzących zajęcia wcale 22,73% 14,59% 17,85% 18,71% bardzo rzadko 27,22% 28,06% rzadko 18,05% często 8,57% bardzo często zawsze 0,00% 22,05% 12,58% 5,58% 4,01% 10,00% 20,00% udział w ilości wskazań [%] studenci Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet uczniowie 30,00% 46 d) umieszczane na stronie internetowej Jak przekazywane są informacje np. o zastępstwach i zmianach w planie? d) umieszczane na stronie internetowej szkoły 11,76% wcale 50,45% 10,07% 8,80% bardzo rzadko rzadko często bardzo często 13,46% 6,12% 19,94% 6,12% 17,05% 5,35% 27,72% 23,16% zawsze 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Na podstawie wyników uzyskanych z odpowiedzi ankietowanych uczniów i studentów z Wielkopolski na pytanie dotyczące sposobów przygotowywania się do kolokwiów/sprawdzianów/konkursów lub egzaminów (indywidualnie lub grupowo), (wykres 4.10.), stwierdzić można, że studenci częściej niż uczniowie uczą się grupowo. Ponadto stwierdzić należy, że obie grupy częściej przygotowują się do weryfikacji ich wiedzy indywidualnie. Wykres 4.10. Czy uczysz się do sprawdzianów/kolokwiów, z koleżankami/kolegami z klasy/grupy? konkursów lub egzaminów Czy uczysz się do sprawdzianów/kolokwiów, konkursów lub egzaminów razem z koleżankami/kolegami z klasy/grupy? 62,91% nie 78,62% 37,09% tak 21,38% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% udział w ilości wskazań [%] studenci Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet uczniowie 70,00% 80,00% 90,00% razem 47 Powyższe dane niestety negatywnie świadczą o zdolności młodzieży uczącej się do dzielenia się wiedzą. Wspólna nauka to z jednej strony przekazywanie innym własnej wiedzy, z drugiej korzystanie z wiedzy innych. Każdorazowo powoduje ona dyskusję, wymianę poglądów i informacji, co winno skutkować poszerzaniem wiedzy własnej. Nasuwa się pytanie, dlaczego młodzież nie wykorzystuje zalet, jakie daje wspólna nauka? Być może dzieje się tak dlatego, że uczniowie i studenci nie mają świadomości tych zalet, a może nie chcą dzielić się swoją wiedzą. Co ciekawe, ponad połowa studentów zadania domowe, projekty, referaty, prace zaliczeniowe przygotowuje w grupach (wykres 4.5.), ale wspólnie uczy się mniej niż połowa (wykres 4.10.). Jest to prawdopodobnie wynikiem narzucania przez prowadzących zajęcia na uczelniach, pracy w zespołach. Natomiast nikt nie jest w stanie narzucić studentowi formy nauki przed kolokwium, czy egzaminem. Niestety powyższy stan rzeczy absolwenci uczelni przenoszą do miejsca pracy, w którym wspólne projekty, zadania potrafią efektywnie rozwiązywać ze współpracownikami, jednak w sytuacji, kiedy mają podzielić się z innymi swoją wiedzą, robią to niechętnie i rzadko. Na podstawie wyników uzyskanych z odpowiedzi ankietowanych uczniów i studentów z Wielkopolski na pytanie dotyczące rozwijania zainteresowań poza szkołą/uczelnią, (wykres 4.11.) stwierdzić można, że ponad połowa uczniów jak i studentów rozwija swoje zainteresowanie. W większym stopniu czynią to jednak uczniowie niż studenci. Wykres 4.11. Czy poza szkołą/uczelnią rozwijasz swoje zainteresowania? Czy poza szkołą/uczelnią rozwijasz swoje zainteresowania? 50,98% nie, dlaczego? 43,88% 49,02% tak, gdzie? 60,80% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% udział w ilości wskazań [%] studenci uczniowie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W powyższym pytaniu, poproszono respondentów o uzasadnienie swojej odpowiedzi. Odpowiedzi uczniów wielkopolskich szkół zestawiono w tabeli 4.1. 48 Tabela 4.1. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie „Czy poza szkołą rozwijasz swoje zainteresowania?” 12. Czy poza szkołą rozwijasz swoje zainteresowania? Tak, gdzie… Ilość odp. % Nie, dlaczego… Ilość odp. % w domu 152 27,84% nie 238 60,41% klub sportowy 89 16,30% nie mam czasu 119 30,20% Internet 51 9,34% nie chce mi się 7 1,78% w szkole muzycznej 30 5,49% brak zainteresowań 6 1,52% w szkole języków obcych 29 5,31% brak funduszy 4 1,02% zajęcia taneczne 24 4,40% nie ma gdzie 4 1,02% język angielski 19 3,48% wolny czas spędzam w domu 3 0,76% śpiew/chór 16 2,93% zbyt dużo zadane 2 0,51% zespół muzyczny 15 2,75% nie mam takiej potrzeby 2 0,51% boisko 14 2,56% brak dojazdu 2 0,51% basen 13 2,38% za dużo czasu spędzam w szkole 2 0,51% wszędzie/na dworze/w lesie 11 2,01% nie mogę z powodów zdrowotnych 1 0,25% Dom Kultury 10 1,83% niedogodny plan lekcji 1 0,25% klub jeździecki 8 1,47% brak ciekawych zajęć 1 0,25% czytanie literatury 6 1,10% wszystko już umiem 1 0,25% ministrant/w Kościele 5 0,92% wystarcza mi w szkole 1 0,25% korepetycje 5 0,92% podczas spotkań ze znajomymi 4 0,73% uczelnia wyższa 4 0,73% kółko teatralne 4 0,73% modelarnia 4 0,73% zajęcia plastyczne 3 0,55% jeżdżę na warsztaty i targi/ konferencje 3 0,55% harcerstwo 3 0,55% klub fotograficzny 3 0,55% w teatrze 3 0,55% na rowerze 2 0,37% język niemiecki 2 0,37% ścianka wspinaczkowa 1 0,18% biblioteka 1 0,18% klub miłośników pojazdów szynowych 1 0,18% klub osiedlowy 1 0,18% klub wędkarski 1 0,18% kółko matematyczne 1 0,18% na wsi 1 0,18% narciarstwo 1 0,18% podróże 1 0,18% 49 12. Czy poza szkołą rozwijasz swoje zainteresowania? Tak, gdzie… Ilość odp. % Nie, dlaczego… rysunek 1 0,18% strzelnica 1 0,18% świetlica edukacyjna 1 0,18% w byłej szkole 1 0,18% WOPR 1 0,18% Ilość odp. % Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Najczęściej, 27,84% przebadanych uczniów, jako miejsce, w którym rozwijają swoje zainteresowania podało dom. Natomiast, aż 60,41% uczniów odpowiedziało na pytanie negatywnie, nie podając powodu nie rozwijania swoich zainteresowań. Z kolei 30,20% osób, jako powodów nie rozwijania swoich zainteresowań poza szkołą podało - brak czasu. Odpowiedzi studentów wielkopolskich uczelni, wskazujące miejsca rozwijania przez nich zainteresowań lub powód nie rozwijania ich zestawiono w tabeli 4.2. Tabela 4.2. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie „Czy poza uczelnią rozwija Pan/Pani swoje zainteresowania?” 9. Czy poza uczelnią rozwija Pan/Pani swoje zainteresowania? Tak, gdzie… Ilość odp. % w domu Ilość odp. 54 16,88% brak czasu % Nie, dlaczego… 224 65,88% klub sportowy 43 13,44% nie 48 14,12% 37 13 3,82% 10 2,94% 10 2,94% szkolenia/kursy/praktyki/staże/konferencje/targi 32 tak 26 11,56% praca zawodowa zajmuje za dużo czasu 10,00% obowiązki rodzinne 8,13% brak środków finansowych szkoła języków obcych 25 7,81% brak możliwości 7 2,06% Internet 19 5,94% brak odpowiednich miejsc 5 1,47% warsztaty hobbistyczne 13 4,06% brak ochoty 4 1,18% 7 2,19% mam do tego okazje na Uczelni i to mi wystarcza 3 0,88% kino/kultura/teatr/wystawy 7 2,19% brak potrzeby 3 0,88% wyjazdy 6 1,88% brak zainteresowań 3 0,88% centrum kultury/MOK/DM 5 1,56% zły plan na studiach 3 0,88% na świeżym powietrzu 4 1,25% trzeba się uczyć 2 0,59% przy nadarzającej się okazji 4 1,25% brak ciekawej oferty na rynku 2 0,59% organizacja studencka/koła naukowe 4 1,25% nie wiem gdzie 1 0,29% w bibliotece 4 1,25% problem z dojazdem 1 0,29% czytając literaturę 3 0,94% brak motywacji 1 0,29% kurs tańca 3 0,94% AZS 3 0,94% networker 2 0,63% na uczelni 2 0,63% praca spotkania 50 9. Czy poza uczelnią rozwija Pan/Pani swoje zainteresowania? Tak, gdzie… Ilość odp. % w firmie rodzinnej 2 0,63% imprezy kulturalna 2 0,63% szkoła policealna 2 0,63% stadnina koni 2 0,63% zajęcia dodatkowe 2 0,63% Straż pożarna 1 0,31% akademik 1 0,31% inna uczelnia 1 0,31% Centrum Doskonalenia Nauczycieli 1 0,31% szkoła muzyczna 1 0,31% duszpasterstwo akademickie 1 0,31% chór PP 1 0,31% Nie, dlaczego… Ilość odp. % Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Najczęściej, 16,88% przebadanych uczniów jako miejsce, w którym rozwijają swoje zainteresowania, podało dom. Natomiast, aż 65,88% studentów, jako powodów nie rozwijania swoich zainteresowań poza uczelnią, podało brak czasu. 51 4.1. ZESTAWIENIE WYNIKÓW BADANIA ANKIETOWEGO WŚRÓD UCZNIÓW Poniżej zaprezentowane zostaną wyniki badania ankietowego wśród uczniów szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych w Wielkopolsce. Przedstawione zostaną odpowiedzi ankietowanych na te pytania, które wystąpiły tylko w ankietach dedykowanych dla tej części populacji. W pytaniu ósmym, zapytano uczniów o najczęstszy sposób przekazywania zarządzeń dyrektora szkoły. Respondenci mieli do wyboru następujące możliwości odpowiedzi: a) wywieszane są na tablicy ogłoszeń, b) przekazywane przez wychowawcę, c) przekazywane przez innych nauczycieli, d) publikowane w gazetce szkolnej, e) umieszczane na stronie internetowej szkoły, f) inaczej (jak?). Zestawienie odpowiedzi uczniów wielkopolskich gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych przedstawiono na wykresie 4.12. Na pytanie ósme ankiety – „W jaki sposób najczęściej przekazywanie są zarządzenia dyrektora szkoły?”, w odpowiedzi: -" wywieszane na tablicy ogłoszeń", 292 (32,52%) uczniów wskazało, że "zawsze", 224 osoby (24,94) stwierdziło - "bardzo często", a zdaniem zaledwie 44 pytanych (4,90%), taka forma przekazywania zarządzań dyrekcji nie występuje wcale. W odpowiedzi na pytanie 8 - "przekazywane przez wychowawcę", najwięcej uczniów - 325 (36,19%) stwierdziło, że taka forma przekazywania zarządzeń dyrektora szkoły występuje "bardzo często", a zaledwie 12 osób (1,34%) uważa, że "wcale". Zdaniem 353 uczniów (39,31%) zarządzenia dyrekcji szkoły, są "często" przekazywane przez innych nauczycieli, 20 osób (2,23%) uważa, że taki sposób informowania nie występuje "wcale". 424 pytanych osób (47,22%) stwierdziło, że zarządzenia dyrektora szkoły, nie są "wcale" publikowane w gazetce szkolnej, natomiast, że "zawsze" to opinia 19 uczniów (2,12%). W opinii 225 ankietowanych (25,06%) zarządzenia dyrektora szkoły umieszczane są "często" na stronie internetowej szkoły. Na podstawie odpowiedzi uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych stwierdzić można, że dominującą formą przekazu informacji o zarządzaniach dyrekcji szkoły, w opinii pytanych, jest pośrednictwo wychowawców lub innych nauczycieli, wywieszenie ogłoszeń na tablicy lub ich umieszczenie na stronie internetowej. Najsłabszą formą przekazu informacji o zarządzeniach dyrektora szkoły jest gazetka szkolna. 52 Wykres 4.12. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "W jaki sposób najczęściej przekazywanie są zarządzenia dyrektora szkoły?" ilość wskazań 8. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia dyrektora szkoły? 450 425 400 375 350 325 300 275 250 225 200 175 150 125 100 75 50 25 0 47,22% 39,31% 36,19% 33,07% 32,52% 226,39% 25,06% 24,94% 22,94% 17,82% 16,70% 18,71% 18,37% 15,03% 14,25% 14,48% 11,02% 4,45% 2,12% zawsze 8a) wywieszane na tablicy ogłoszeń 10,24% 8,13% 8b) przekazywane przez wychowawcę Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 4,90% 4,54% 2,90% często 8c) przekazywane przez innych nauczycieli 14,48% 8,91% 3,56% bardzo często 18,26% rzadko 2,23% 1,34% bardzo rzadko 8d) publikowane w gazetce szkolnej wcale 8e) umieszczane na stronie internetowej szkoły 53 Opowiadając na pytania dotyczące najczęstszego sposobu przekazywania zarządzeń dyrektora szkoły, uczniowie mogli wymienić również inne formy przekazu. Takich odpowiedzi wystąpiło łącznie 58 (tabela 4.3.). Tabela 4.3. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: „W jaki sposób najczęściej przekazywanie są zarządzenia dyrektora szkoły?” 8f) Inaczej (jak?) na apelu poprzez wyznaczonych uczniów Samorząd Szkolny przez dyrektora szkoły uczniowie sami pytają nauczycieli na spotkaniach z rodzicami dziennik elektroniczny przez panią woźną na piśmie radiowęzeł dowiadywanie się telefonicznie przewodniczącego klasy przez rówieśników Ilość odpowiedzi 13 13 11 7 3 2 2 2 1 1 1 1 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu dziesiątym, zapytano uczniów o informacje dostępne w szkole. Respondenci mieli do wyboru następujące możliwości odpowiedzi: a) dyżury nauczycieli, b) o spotkaniach z rodzicami, c) o planowanych imprezach szkolnych (np. dni sportu, wycieczki), d) o konkursach, zawodach, akcjach charytatywnych, e) o zajęciach pozalekcyjnych. Zestawienie odwiedzi uczniów wielkopolskich gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych przedstawiono na wykresie 4.13. We wszystkich możliwych wariantach odpowiedzi, najwięcej wskazań wystąpiło dla sytuacji, w której każda z wymienionych informacji jest dostępna "zawsze". Zdaniem najliczniejszej grupy 459 uczniów (51,11%), w szkole "zawsze" jest dostępna informacja o spotkaniach z rodzicami. W przypadku dyżurów nauczycieli, aż 208 pytanych (23,16%) wskazało, że taka informacja nie jest w szkole dostępna "wcale", prawdopodobnie z powodu braku takich dyżurów. 54 Wykres 4.13. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Które z poniższych informacji są dostępne w szkole?" 10. Które z poniższych informacji są dostępne w szkole? 475 51,11% 450 425 45,99% 400 41,09% 375 350 38,31% 325 31,85% ilość wskazań 300 275 250 225 22,72% 20,82% 20,60% 200 175 24,39% 23,83% 23,16% 19,04% 18,93% 16,04% 150 14,03% 125 12,14% 10,58% 100 8,02% 8,46% 6,24% 9,91% 75 50 25 6,35% 5,90% 4,57%3,79% 2,90% 3,12% 3,01% 2,23% 0,89% 0 zawsze 10a) dyżury nauczycieli bardzo często 10b) o spotkaniach z rodzicami Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet często 10c) o planowanych imprezach szkolnych (np. dni sportu, wycieczki) rzadko bardzo rzadko 10d) o konkursach, zawodach, akcjach charytatywnych wcale 10e) o zajęciach pozalekcyjnych 55 W pytaniu jedenastym zapytano uczniów wielkopolskich szkół ponadpodstawowych, czy korzystają z zajęć pozalekcyjnych dostępnych w ich szkole. Poproszono również o uzasadnienie odpowiedzi. Na podstawie uzyskanych odpowiedzi (tabela 4.4.) można stwierdzić, że liczba uczniów nie korzystających z zajęć pozalekcyjnych proponowanych przez szkołę (576 osób), jest prawie równa liczbie korzystających (545 osób). Jako powód nie uczestniczenia w zajęciach pozalekcyjnych w szkole, uczniowie najczęściej podawali brak czasu (196 osób) oraz brak takich zajęć, których tematyka pokrywałaby się z ich zainteresowaniami (110 osób). Wskazany brak czasu może budzić niepokój bowiem okres dorastania w jakim znajduje się badana populacja to czas, w którym człowiek powinien rozwijać swoje horyzonty i znajomość świata nie tylko podczas lekcji ale również poza nimi. Jeśli natomiast uczniowie odpowiedzieli pozytywnie na zadane pytanie, to jako formę zajęć pozalekcyjnych, z których korzystają, najczęściej podawali Szkolny Klub Sportowy (100). Wielu uczniów uczestniczy również kółkach zainteresowań (matematycznym - 36 osób; chemicznym 32 osoby; fizycznym - 24 osoby). Takie rodzaje zajęć pozalekcyjnych są w polskich szkołach praktykowane od pokoleń, a ilość uczniów z nich korzystających powinna być argumentem do ich dalszego wspomagania zarówna finansowego jak i organizacyjnego ze strony stosowanych instytucji. Tabela 4.4. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie " Czy korzystasz w Twojej szkole z zajęć pozalekcyjnych?" 11. Czy korzystasz w Twojej szkole z zajęć pozalekcyjnych? Tak, jakich… Ilość odp. Nie, dlaczego… Ilość odp. Szkolny Klub Sportowy 100 brak czasu 196 kółko matematyczne 36 nie ma takich , które by mnie interesowały 110 kółko chemiczne 33 mieszkam daleko od szkoły/brak dojazdu 38 chór/kółko wokalne/muzyczne 32 nie 58 język polski 30 nie chce mi się/lenistwo 13 język angielski 29 bo nie mam takiej potrzeby/ochoty 11 kółko fizyczne 24 są w późnych godzinach/ nie pasują mi godziny zajęć 9 kółko teatralne/teatr 21 lekcje trwają za długo 8 kółko historyczne 21 uczęszczam na zajęcia poza szkołą 5 kółko biologiczne 17 nie są prowadzone profesjonalnie 3 zajęcia wyrównawcze 12 uważam, że dobrze się uczę/ wiem wszystko 2 kółko ekologiczne 10 nie są ciekawe 2 wolontariat 9 nie wiem jakie są 1 przygotowujących do egzaminów 9 w domu, mam inne zajęcia 1 warsztat dziennikarski 9 kółko taneczne 7 wiedza o społeczeństwie 7 język rosyjski 6 język rosyjski 6 kółko informatyczne 5 język niemiecki 4 modelarnia 4 kółko algorytmiczne 3 kółko elektroniczne 3 56 11. Czy korzystasz w Twojej szkole z zajęć pozalekcyjnych? klub biblioteczny 3 kółko brydżowe 2 kółko geograficzne 2 kółko językowe 2 klub europejski 2 język hiszpański 1 dla uczniów uzdolnionych 1 gazetka szkolna 1 świetlica 1 język japoński 1 wychowanie do życia w rodzinie 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu piętnastym zapytano uczniów - "Czy korzystasz z korepetycji?". 556 ankietowanych (61,92%), odpowiedziało na to pytanie negatywnie, pozostali twierdząco (wykres 4.14.). Wykres 4.14. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy korzystasz z korepetycji?" 15. Czy korzystasz z korepetycji? nie 62%; 556 osób tak 38%; 342 osoby Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Pytanie szesnaste stanowiło kontynuację pytania piętnastego, dla tych ankietowanych, którzy odwiedzili na nie twierdząco. W pytaniu szesnastym, zapytano uczniów, o powód korzystania z korepetycji. Respondenci mieli do wyboru następujące możliwości odpowiedzi: a) chcę lepiej utrwalić materiał, b) chcę więcej umieć, c) nie daję rady samodzielnie, 57 d) chcę kontynuować naukę w dobrej szkole, e) rodzice tak zdecydowali, f) inny (jaki?). Zestawienie powyższych odpowiedzi uczniów ponadgimnazjalnych przedstawiono na wykresie 4.15. wielkopolskich gimnazjów i szkół Na podstawie wyników uzyskanych z badania ankietowanego przeprowadzonego w wielkopolskich gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych wynika, że uczniowie najczęściej korzystają z korepetycji, ponieważ chcą więcej umieć. Taką odpowiedź udzieliło 142 uczniów (15.81%). Powyższe wyniki powinny być sygnałem dla nauczycieli o nie przekazywaniu przez nich wystarczającej wiedzy uczniom. Jeśli młodzież korzysta z korepetycji, ponieważ chce więcej wiedzieć to znaczy, że ma świadomość, iż informacje przekazywane w szkole są podstawowymi i nie wyczerpują tematyki, której dotyczą. Z drugiej strony uzyskane wyniki przekonują o ambicjach i chęci zdobywania wiedzy przez młodzież. Innym, również licznie wskazanym powodem była chęć kontynuowania nauki w dobrej szkole - tak odpowiedziało 130 pytanych (14,48%). Wbrew ogólnemu przekonaniu, 177 uczniów (19,71%) stwierdziło, że o korzystaniu z korepetycji "wcale" nie zdecydowali rodzice. Opowiadając na pytania dotyczące najczęstszego powodu korzystania z korepetycji, uczniowie mogli wymienić również inne powody, niż wskazane do wyboru (tabela 4.5.). Tabela 4.5. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Jaki jest powód, że korzystasz z korepetycji?" 16f) inaczej (jak?) nauczyciel źle tłumaczy przygotowanie do matury problem ze zrozumieniem przedmiotu Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Ilość odpowiedzi 2 2 2 58 Wykres 4.15. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Jaki jest powód, że korzystasz z korepetycji?" 16. Jeśli tak, to jaki jest tego powód? 200 19,71% 180 160 ilość wskazań 140 120 15,81% 14,48% 12,92% 100 9,13% 8,46% 80 60 6,24% 8,80% 9,24% 8,13% 7,68% 7,13% 5,57% 6,01% 4,79% 4,12% 40 3,01% 2,67% 2,67% 20 7,02% 6,12% 5,46% 3,12% 3,23% 2,67% 1,34% 1,00% 0,89% 1,22% 1,78% 0 zawsze 16a) chcę lepiej utrwalić materiał bardzo często 16b) chcę więcej umieć Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet często 16c) nie daję rady samodzielnie rzadko bardzo rzadko 16d) chcę kontynuować naukę w dobrej szkole wcale 16e) rodzice tak zdecydowali 59 4.2. ZESTAWIENIE WYNIKÓW BADANIA ANKIETOWEGO WŚRÓD STUDENTÓW Poniżej zaprezentowane zostaną wyniki badania ankietowego wśród studentów uczelni publicznych i niepublicznych w Wielkopolsce. Przedstawione zostaną odpowiedzi ankietowanych na te pytania, które wystąpiły tylko w ankietach dedykowanych dla tej części populacji. W pytaniu ósmym, zapytano studentów, jakich informacji szukają na stronie www uczelni. Respondenci mieli do wyboru następujące możliwości odpowiedzi: a) o dyżurach nauczycieli, b) o planowanych imprezach studenckich, c) o konkursach, zawodach, akcjach charytatywnych, d) o materiałach dydaktycznych. Zestawienie odpowiedzi studentów wielkopolskich uczelni przedstawiono na wykresie 6.16. Na pytanie ósme ankiety – „Jakich informacji szuka Pan/Pani na stronie www uczelni?”, w odpowiedzi: - „o dyżurach nauczycieli”, 172 studentów (17,15%) wskazało, że „zawsze”, 248 osób (24,73%) stwierdziło – „bardzo często”. Zdaniem 256 respondentów (25,52%) odpowiedziało – „często”, 149 studentów (14,86%) zaznaczyło wariant „rzadko”, 82 osoby (8,18%) szuka powyższej informacji „bardzo rzadko”, natomiast 96 respondentów (9,57%) zaznaczyło wariant „wcale”. W odpowiedzi na pytanie 8 -„o planowanych imprezach studenckich”, 74 studentów (7,38%) wskazało, że „zawsze”, 71 osób (7,08%) stwierdziło, że „bardzo często”, zdaniem 149 respondentów (14,86%), że „często”, 282 studentów (28,12%) zaznaczyło wariant „rzadko”, 176 osób (17,55%) szuka powyższej informacji „bardzo rzadko”, natomiast 251 respondentów (25,02%) zaznaczyło wariant „wcale”. Zdaniem 52 studentów (5,18%) „zawsze” szukają informacji o konkursach, zawodach i akcjach charytatywnych na stronie www uczelni, „rzadko” szuka powyższej informacji 282 respondentów (28,12%), natomiast takiej informacji na stronie www „wcale” nie szuka aż 277 osób (27,62%). W wariancie - „o materiałach dydaktycznych” studenci udzielali następujących odpowiedzi: 253 ankietowanych (25,22%) „zawsze”, 314 osób (31,31%) „bardzo często”, 238 respondentów (23,73%) „często”, 93 studentów (9,27%) „rzadko”, 33 osoby (3,29%) „bardzo rzadko”, natomiast 72 respondentów (7,18%) „wcale”. Na podstawie odpowiedzi studentów uczelni publicznych i niepublicznych Wielkopolski można stwierdzić, że najczęściej szukaną informacją na stronie www uczelni są publikowane przez wykładowców materiały dydaktyczne oraz terminy i godziny ich dyżurów, czyli dane związane z możliwością poszerzenia przez studentów wioedzy. Rzadko natomiast studenci szukają informacji na temat konkursów, zawodów i akcji charytatywnych, a także o planowanych imprezach studenckich. 60 Wykres 4.16. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: „Jakich informacji szuka Pan/Pani na stronie www uczelni?” 8.Jakich informacji szuka Pan/Pani na stronie www uczelni? 7,18% 27,62% wcale 25,02% 9,57% 3,29% 22,03% bardzo rzadko 17,55% 8,18% 9,27% 28,12% rzadko 28,12% 14,86% 23,73% 11,17% często 14,86% 25,52% 31,31% 5,88% 7,08% bardzo często 24,73% 25,22% 5,18% zawsze 7,38%) 17,15% 0 50 100 150 200 250 300 350 ilość wskazań o materiałach dydaktycznych o konkursach, zawodach, akcjach charytatywnych Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet o planowanych imprezach studenckich o dyżurach nauczycieli 61 Odpowiadając na pytanie jedenaste dotyczące korzystania z czytelni częściej niż raz na miesiąc, studenci w większości przypadków zaznaczali odpowiedź „nie” – 795 osób (79,26%). Pozytywnie „tak” zaznaczyło tylko 208 respondentów -20,74% (wykres 4.17.). Wywnioskować można z tego, że większość studentów wielkopolskich uczelni wyższych korzysta z czytelni rzadziej niż raz na miesiąc. Prawdopodobnie wynika to z faktu, że studenci wiedzy potrzebnej do zajęć szukają głównie w Internecie (wykres 4.1a). Wykres 4.17. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: „Czy korzysta Pan/Pani z czytelni częściej niż raz na miesiąc?” 11. Czy korzysta Pan/Pani z czytelni częściej niż raz na miesiąc? nie 79,26% 20,74% tak 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 ilość wskazań Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu dwunastym studenci byli pytani, czy korzystają z bibliotek i katalogów elektronicznych częściej niż raz na tydzień. Najczęściej studenci zaznaczali odpowiedź „nie” – 878 osób (87,54%). Pozytywnie „tak” zaznaczyło tylko 125 respondentów - 12,46% (wykres 4.18). Wywnioskować z tego można, że większość studentów wielkopolskich uczelni wyższych korzysta rzadziej niż raz na tydzień z bibliotek i katalogów elektronicznych, czyli nie szuka wiedzy w publikacjach naukowych. 62 Wykres 4.18. Odpowiedzi ankietowanych na: „Czy korzysta Pan/Pani z bibliotek i katalogów elektronicznych częściej niż raz na tydzień?” 12. Czy korzysta Pan/Pani z biblioteki i katalogów elektronicznych częściej niż raz na tydzień? nie 87,54% tak 12,46% 0 200 400 600 800 1000 ilość wskazań Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu piętnastym zapytano studentów – „W jakim stopniu Pana/Pani zdaniem uczelnia przygotowuje Pana/Panią do wykonywania zawodu?”. Respondenci zaznaczyli następujące odpowiedzi (wykres 4.19.): – „bardzo dobrze” – 104 osoby (10,37%); „raczej dobrze” – 595 osób (59,32%); „ani dobrze, ani źle” – 256 osób (25,52%); „raczej źle” – 28 osób (2,79%); „bardzo źle” – 20 osób (1,99%). Z powyższych odpowiedzi wywnioskować można, że studenci uczelni wyższych znajdujących się w Wielkopolsce są zadowoleni ze stopnia przygotowania przez szkołę do wykonywania zawodu. Wykres 4.19. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: „W jakim stopniu Pana/Pani zdaniem uczelnia przygotowuje Pana/Panią do wykonywania zawodu?” 15. W jakim stopniu Pana/Pani zdaniem uczelnia przygotowuje Pana/Panią do wykonywania zawodu? bardzo źle 1,99% raczej źle 2,79% ani dobrze, ani źle 25,52% raczej dobrze 59,32% bardzo dobrze 10,37% 0 100 200 300 400 ilość wskazań Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 500 600 700 63 Pytanie szesnaste brzmiało: „Jaki zakres godzinowy kształcenia, w ramach przedmiotu (szkoleń), według Pana/Pani, byłby najbardziej wskazany?”. Studenci wskazywali następujące odpowiedzi (wykres 4.20.): – „szkolenie, do 30 godzin” – 224 osoby (22,33%); „szkolenie, 30 – 60 godzin” – 335 osób (33,40%); „kilka wybranych modułów po 20 godzin” – 344 osoby (34,30%); „studia podyplomowe, powyżej 120 godzin” – 91 osób (9,07%); „inna” – 9 osób (0,90%). Z powyższych odpowiedzi wynika, że studenci woleliby być kształceni przy pomocy szkoleń w wymiarze godzinowym 30 – 60 godzin na semestr lub kilku wybranych modułów po 20 godzin na semestr. Dużym zainteresowaniem wśród respondentów cieszyłby się również wariant szkolenia do 30 godzin w semestrze. Małym zainteresowanie cieszyłyby się studia podyplomowe powyżej 120 godzin w semestrze. Zastanawiać może powód takiego wyboru. Prawdopodobnie związany on jest z faktem, że studenci preferują zajęcia o małej liczbie godzin, co skutkuje mniejszą ilością przekazywanej wiedzy, ale większą łatwością opanowania przekazanego materiału. Studenci chcą przekazu wiedzy skomasowanej, okrojonej, i co z tym związane, podstawowej. Problem polega na tym, że studenci nie korzystając z bibliotek i czytelni tej podstawowej wiedzy nigdy nie poszerzają. Wykres 4.20. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: „Jaki zakres godzinowy kształcenia, w ramach przedmiotu (szkoleń), według Pana/Pani, byłby najbardziej wskazany?” 16. Jaki zakres godzinowy kształcenia, w ramach przedmiotu (szkoleń), według Pana/Pani, byłby najbardziej wskazany? inna 0,90% studia podyplomowe, powyżej 120 godz. 9,07% kilka wybranych modułów po ok.20 godz. 34,30% szkolenie, 30-60 godz. 33,40% szkolenie, do 30 godz. 22,33% 0 50 100 150 200 250 300 350 400 ilość wskazań Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W ankiecie znalazło się również pytanie: „Jaka forma kształcenia, według Pana/Pani byłaby najbardziej wskazana?”. Studenci zaznaczali najczęściej „warsztaty” – 645 osób (64,31%), 150 respondentów (14,96%) „wykłady”; 129 studentów (12,86%) „prezentacje”; 73 osoby (7,28%) „case study”, natomiast tylko 6 studentów (0,60%) zaznaczyło odpowiedź „inna” (wykres 4.21.). Z powyższych wyników wywnioskować można, że studenci wielkopolskich uczelni najbardziej preferują zajęcia w formie warsztatów, które mają charakter praktyczny i pozwalają nie tylko na zdobycie wiedzy podręcznikowej i teoretycznej, ale również faktycznych umiejętności. Na drugim miejscu lubią formę wykładów lub prezentacji. 64 Wykres 4.21. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: „Jaka forma kształcenia, według Pana/Pani byłaby najbardziej wskazana?” 17. Jaka forma kształcenia, według Pana/Pani byłaby najbardziej wskazana? inna 0,60% case study 7,28% prezentacje 12,86% warsztaty 64,31% wykłady 14,96% 0 100 200 300 400 500 600 700 ilość wskazań Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W kolejnym pytaniu zapytano studentów wielkopolskich uczelni wyższych „W jakich kursach/szkoleniach specjalistycznych uczestniczył/a Pan/Pani w ostatnich dwóch latach, a jakich zamierza Pan/Pani uczestniczyć w najbliższych dwóch latach?”. W tym pytaniu studenci mogli zaznaczać więcej niż jedną odpowiedź oraz wpisać własne propozycje z wariancie „inne, jakie?”. Na powyższe pytanie respondenci udzielali następujących odpowiedzi (tabela 4.6 i 4.7.): Tabela 4.6. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: „W jakich kursach/szkoleniach specjalistycznych uczestniczył/a Pan/Pani w ostatnich dwóch latach?” 18a) W jakich kursach/szkoleniach specjalistycznych uczestniczył/a Pan/Pani w ostatnich dwóch latach? Ilość odpowiedzi % prawo jazdy 409 9,04% kursy językowe 264 5,84% bezpieczeństwo i higiena pracy 233 5,15% obsługa komputera 143 3,16% rozwój osobisty 121 2,68% sprzedaż, obsługa klienta 110 2,43% bezwzrokowe pisanie na komputerze 86 1,90% obsługa urządzeń biurowych 80 1,77% finanse, księgowość 79 1,75% marketing 60 1,33% specjalistyczne kursy zawodowe 60 1,33% zarządzanie zasobami ludzkimi 46 1,02% kurs szybkiego czytania 44 0,97% 65 obsługa wózków widłowych i koparek 41 zarządzanie jakości 35 0,77% obsługa maszyn i urządzeń 34 0,75% ubezpieczenia 30 0,66% W innych, jakich? Ilość odpowiedzi 0,91% % kierowanie zespołem 4 0,09% praktyki 4 0,09% autoprezentacja 2 0,04% kurs Auto Cad 2 0,04% ratownik wodny 2 0,04% stylizacja paznokci 2 0,04% architektoniczne 1 0,02% Autodesk 1 0,02% e- biznes /marketing internetowy 1 0,02% grafika komputerowa 1 0,02% instruktor tańca 1 0,02% komunikacja interpersonalna 1 0,02% kurs dla audytora wewnętrznego 1 0,02% kurs florystyki 1 0,02% kurs na kierownika wypoczynku dla dzieci 1 0,02% kurs języka migowego 1 0,02% kurs na sędziego pływania 1 0,02% kurs obsługi kasy fiskalnej 1 0,02% kurs MTM 1 0,02% kurs REFA 1 0,02% patent żeglarza jachtowego 1 0,02% szkolenia z prawa administracyjnego i telekomunikacyjnego 1 0,02% szkolenie ppoż 1 0,02% zarządzanie czasem 1 0,02% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Z odpowiedzi studentów wynika, że w latach 2009-2011 uczestniczyli ono głównie w kursach na prawo jazdy, czyli zdobywali umiejętności praktyczne, często będące warunkiem zatrudnienia. Drugim rodzajem kursów, w których w ostatnich dwóch latach uczestniczyło wielu studentów były kursy językowe. Podobnie jak poprzednio kursy te dają umiejętności praktyczne wymagane na rynku pracy. Jeśli chodzi o kursy, w których studenci zamierzają uczestniczyć w następnych dwóch latach (tabela 4.7.), to wskazali oni przede wszystkim kursy podnoszące ich umiejętności: znajomość języków obcych, prawo jazdy, ale również podnoszące ich kwalifikacje tj. kursy finansowe, księgowości, specjalistyczne kursy zawodowe. 66 Tabela 4.7. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: „W jakich kursach/szkoleniach specjalistycznych zamierza uczestniczyć Pan/Pani w najbliższych dwóch latach?” 18b) W jakich kursach/szkoleniach specjalistycznych zamierza uczestniczyć Pan/Pani w najbliższych dwóch latach? Ilość odpowiedzi % kursy językowe 393 8,96% prawo jazdy 232 5,13% finanse, księgowość 225 4,98% specjalistyczne kursy zawodowe 222 4,91% rozwój osobisty 180 3,98% marketing 159 3,52% sprzedaż, obsługa klienta 144 3,18% bezpieczeństwo i higiena pracy 141 3,12% obsługa komputera 140 3,10% zarządzanie zasobami ludzkimi 137 3,03% zarządzanie jakości 123 2,72% bezwzrokowe pisanie na komputerze 111 2,45% obsługa wózków widłowych i koparek 82 1,81% obsługa urządzeń biurowych 81 1,79% ubezpieczenia 79 1,75% kurs szybkiego czytania 76 1,68% obsługa maszyn i urządzeń 76 W innych, jakich? Ilość odpowiedzi 1,68% % szkolenia z prawa administracyjnego i telekomunikacyjnego 2 0,04% e-handel 1 0,02% kurs architektoniczny 1 0,02% kurs asertywności 1 0,02% kurs audytora wewnętrznego 1 0,02% kurs języka migowego 1 0,02% kurs obsługi kasy fiskalnej 1 0,02% kurs pedagogiczny 1 0,02% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Ostatnie pytanie w ankiecie było pytaniem otwartym i brzmiało: „Jaki jest, Pana/Pani zdaniem, najczęstszy motyw samokształcenia?”. Studenci udzielili na nie, następujących odpowiedzi (tabela 4.8.): 67 Tabela 4.8. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: „W jakich kursach/szkoleniach specjalistycznych zamierza uczestniczyć Pan/Pani w najbliższych dwóch latach?” 19. Jaki jest, Pana/Pani zdaniem, najczęstszy motyw samokształcenia? Ilość odp. % zwiększenie szans na zdobycie lepszej pracy/dobrze płatnej/satysfakcjonującej 253 21,19 względy finansowe 152 12,73 podnoszenie kwalifikacji 119 9,97 zdobywanie wiedzy i praktyki 115 9,63 ambicja 57 4,77 samorealizacja 52 4,36 zdobycie jakiejkolwiek pracy, mimo wzrastającego bezrobocia 35 2,93 zdobywanie umiejętności/doświadczenia 32 2,68 bycie konkurencyjnym na rynku pracy 31 2,60 chęć rozwoju 28 2,35 rozwijanie zainteresowań 27 2,26 rozwój osobisty 26 2,18 rosnące wymagania rynku 25 2,09 zdobycie wyższego wykształcenia 25 2,09 awans 25 2,09 presja firmy/wymagania pracodawcy 22 1,84 satysfakcja 15 1,26 samodoskonalenie 13 1,09 poprawa standardu życia 12 1,01 lepsza/pewna/bezpieczna przyszłość 11 0,92 chęć osiągnięcia sukcesu 10 0,84 realizacja celów 10 0,84 podnoszenie własnej wartości 9 0,75 za mało wiedzy przekazywanej na studiach 9 0,75 uznanie/presja otoczenia 8 0,67 otrzymanie lepiej płatnej pracy 8 0,67 rozwój zawodowy 7 0,59 zdobycie dobrego zawodu 5 0,42 spełnienie marzeń 4 0,34 zapoznanie się z nowościami w branży lepszy start 3 3 0,25 0,25 ciekawość 3 0,25 uniknięcie wojska 3 0,25 przebywanie w społeczeństwie 3 0,25 kariera 3 0,25 presja szkoły 2 0,17 nowe możliwości 2 0,17 68 19. Jaki jest, Pana/Pani zdaniem, najczęstszy motyw samokształcenia? brak pracy w wyuczonym zawodzie Ilość odp. 2 % 0,17 przekwalifikowanie zawodowe 2 0,17 zaspokajanie potrzeb 2 0,17 szacunek 2 0,17 za dużo wolnego czasu 2 0,17 spotkanie z ciekawymi ludźmi 2 0,17 samodzielność/niezależność 2 0,17 braki w wykształceniu 2 0,17 pasja 2 0,17 zdobycie doświadczenia życiowego 1 0,08 nuda 1 0,08 niska samoocena 1 0,08 trudność w znalezieniu pracy 1 0,08 za dużo posiadanych pieniędzy 1 0,08 ochrona przed nałogami /alkoholizm/ 1 0,08 współzawodnictwo między studentami 1 0,08 lepsze zarządzanie czasem 1 0,08 wytrwałość 1 0,08 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Na podstawie powyższych odpowiedzi pojawia się tylko jeden wniosek - młodzi ludzie podejmują kształcenie przede wszystkim, aby zdobyć dobrze płatną i satysfakcjonującą pracę, tylko niewielka grupa przebadanych studentów, jako motyw samokształcenia, podaje chęć zdobycia i rozszerzenia wiedzy. 69 4.3. ZESTAWIENIE WYNIKÓW BADANIA ANKIETOWEGO WŚRÓD PRACOWNIKÓW Poniżej zaprezentowano wyniki badania ankietowego wśród pracowników przedsiębiorstw w Wielkopolsce. Przedstawiono odpowiedzi ankietowanych na pytania, które wystąpiły tylko w ankietach dedykowanych dla tej części populacji. W pytaniu pierwszym, zapytano pracowników o metody rozwoju pracownika, stosowane na ich stanowisku pracy. Respondenci mieli do wyboru następujące możliwości odpowiedzi: a) coaching (indywidualne doradztwo), b) mentoring (uczenie się od starszego, doświadczonego kolegi), c) udział w projektach, d) rotacja na stanowiskach pracy, e) specjalistyczny instruktaż, f) samodzielne dokształcanie się, g) staże, h) koła jakości, i) inne (jakie?). Zestawienie odpowiedzi pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw na pytanie "Które metody rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy?" przedstawiono na wykresie 4.22. Z danych pochodzących z wypowiedzi ankietowanych wywnioskować można, że zdaniem ankietowanych: a) coaching (jako metoda wspierania rozwoju pracownika) zdaniem zaledwie 45 ankietowanych (4,60%) występuje „zawsze”. 138 populacji (14,10%) wskazało, że ta forma rozwoju pracownika stosowana na ich stanowisku pracy występuje „bardzo często”, natomiast 197 respondentów (20,2%) uważa, że jest stosowana „często”. W opinii 259 pytanych (26,5%) coaching w ich przedsiębiorstwie nie jest wykorzystywany; b) mentoring (jako metoda wspierania rozwoju pracownika) według 164 badanych (16,80%) na ich stanowisku pracy praktykowany jest „zawsze”, zdaniem 308 pytanych (31,50%) jest na ich stanowiskach pracy stosowany „bardzo często”, natomiast 256 respondentów (26,20%) uważa, że jest stosowany „często”. 87 ankietowanych (8,90%) uważa, że uczenie się od starszego, doświadczonego kolegi jako forma rozwoju pracownika stosowana na ich stanowisku pracy nie występuje; c) udział w projektach (jako metoda rozwoju pracownika na ich stanowiskach pracy) zdaniem zaledwie 59 ankietowanych (6,00%) występuje „zawsze”, natomiast 114 badanych (11,70%) wskazało, że udział w projektach na ich stanowisku pracy występuje „bardzo często”; a 162 osób (16,60%) „często”. W opinii 287 pytanych (29,40%) taka metoda rozwoju pracownika nie jest stosowana; d) rotacja na stanowiskach pracy (jako metoda rozwoju pracownika) zdaniem zaledwie 33 ankietowanych (3,40%) występuje „zawsze”. Według 88 badanych (9,00%) ta metoda rozwoju pracownika praktykowana jest „bardzo często”, a 183 respondentów (18,70%) uważa, że jest stosowana „często”. Zdecydowanie większa grupa pytanych – 212 osób (21,70%) uważa, że ta forma wspierania rozwoju pracownika nie jest stosowana na ich stanowiskach pracy; e) specjalistyczny instruktaż (jako metoda rozwoju pracownika) zdaniem zaledwie 59 ankietowanych (6,00%) występuje „zawsze”; a 101 osób (10,30%) uważa, że „bardzo często”. Jednak 229 osób (23,40%) badanej populacji uważa, że występuje „często”, podobna ilość pytanych – 233 (23,80%) oceniła, że specjalistyczny instruktaż jest na ich stanowiskach pracy stosowany „rzadko”, a 197 respondentów (20,20%) uważa, że nie jest stosowany „wcale”; f) samodzielne dokształcanie (jako metoda rozwoju pracownika) zdaniem 147 badanych (15,00%) na ich stanowisku pracy praktykowana jest „zawsze”, w opinii 257 respondentów (26,30%) „bardzo często”, a 323 (33,10%) uważa, że jest na ich stanowiskach pracy stosowane „często”. Zaledwie 81 osób 70 objętych badaniem (8,30%) wskazało, że samodzielne dokształcanie nie występuje na ich stanowisku pracy; g) staże (jako metoda rozwoju pracownika) zdaniem zaledwie 32 ankietowanych (3,30%) występują „zawsze”. 65 osób (6,70%) wskazało, że staże, jako forma rozwoju pracownika stosowane na ich stanowisku pracy występują „bardzo często”, a według 120 badanych (12,30%) ta metoda rozwoju pracownika praktykowana jest „często”. Blisko połowa badanych pracowników – 447 osób (45,80%), uważa, że staże w ich przedsiębiorstwie nie występują; h) koła jakości (jako metoda rozwoju pracownika) zdaniem tylko 21 badanych (2,15%) występują w ich przedsiębiorstwie „zawsze”. Najmniej ankietowanych - 19 osób (1,90%) wskazało, że koła jakości jako forma rozwoju pracownika stosowane na ich stanowisku pracy występują „bardzo często”, a według 72 badanych (7,40%) ta metoda praktykowana jest „często”. W opinii ponad połowy badanych – 639 osób (65,40%) koła jakości, jako forma wspierania pracowników w ich przedsiębiorstwie nie występują. Wśród odpowiedzi na powyższe pytanie, ankietowani mieli również możliwość wskazania, jakie inne metody rozwoju pracownika, są stosowane na ich stanowiskach pracy. Wyniki odpowiedzi pracowników objętych badaniem prezentuje tabela 4.9. Tabela 4.9. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Które metody rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy?" 1f) Inne (jakie?) szkolenia szkolenia specjalistyczne szkolenia techniczne szkolenia w instytucjach naukowych szkolenia wewnętrzne szkolenia w zagranicznych oddziałach przedsiębiorstwa szkolenia zewnętrzne spotkania z pracownikami tego samego działu z innych przedsiębiorstw praktyki zagraniczne pakiety szkoleniowe międzynarodowe meetingi bezpośrednie lub on-line kursy Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Ilość odpowiedzi 6 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 71 Wykres 4.22. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Które metody rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy?" 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? 20,16% 21,70% wcale 29,38% 8,90% 26,51% 12,18% 15,86% 5,32% 16,17% bardzo rzadko 19,86% 13,61% 7,16% 15,15% 10,95% 16,17% 11,98% 23,85% rzadko 22,72% 9,42% 7,37% 12,28% 33,06% 23,44% 18,73%3 16,58% 26,20% 20,16% 1,94% 27,33% 19,45% często 6,65% 26,31% 10,34% 9,01% 11,67% bardzo często 31,53% 14,12% 2,15% 3,28% zawsze 3,38% 15,05% 6,04% 6,04% 16,79% 4,61% 0 25 50 75 65,40% 45,75% 8,29% 100 125 150 175 200 225 250 275 300 325 350 375 400 425 450 475 500 525 550 575 ilość wskazań 1h) koła jakości 1g) staże 1f) samodzielne dokształcanie się 1e) specjalistyczny instruktaż 1d) rotacja na stanowiskach pracy 1c) udział w projektach 1b) mentoring (uczenie od starszego, doświadczonego kolegi) 1a) coaching (indywidualne doradztwo) Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 600 625 650 72 Podsumowując, biorąc pod uwagę częstotliwość stosowania metod rozwoju pracowników w przedsiębiorstwie („zawsze”, „bardzo często”, „często”, „rzadko”, „bardzo rzadko”, „wcale”) można wysunąć następujące wnioski: – „zawsze” stosowaną metodą rozwoju pracownika, która uzyskała maksymalną liczbę głosów wśród badanych jest mentoring - opinia 164 osób (16,79%); – „bardzo często” stosowaną metodą, zdaniem 308 badanych (31,53%) jest uczenie się od starszego, doświadczonego kolegi (mentoring); – „często” stosowane jest na ich stanowiskach pracy według 323 ankietowanych (33,06 %) samodzielne dokształcanie; – „rzadko” na stanowisku pracy występuje rotacja - zdaniem 267 respondentów (27,33%) lub „bardzo rzadko”, w opinii 194 osób (19,86%) badanej populacji; – natomiast nie stosowaną metodą rozwoju pracowników, jak wynika z badań są koła jakości - opinia 639 ankietowanych (65,40%). Z powyższego wynika, że w przedsiębiorstwach najczęściej stosowaną metodą rozwoju pracownika jest mentoring, czyli uczenie się od starszego, doświadczonego kolegi. Metoda ta jest nieskuteczna bez sprawnego i efektywnego przekazu wiedzy własnej pracownika, czyli występowania transformacji wiedzy niejawnej w jawną. Analizując odpowiedzi respondentów na pytanie pierwsze (biorąc pod uwagę ich płeć) zauważyć można, jak kształtuje się występowanie poszczególnych metod rozwoju pracownika na stanowisku pracy w zależności od jego płci. Wyniki analizy prezentują wykresy 4.23a. - 4.23h. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzić można, że na stanowiskach pracy zajmowanych przez kobiety częściej stosowane są metody rozwoju pracownika takie, jak: coaching, mentoring, rotacja na stanowisku pracy, samodzielne dokształcanie się oraz staże lub koła jakości. Natomiast na stanowiskach zajmowanych przez mężczyzn częściej stosowane są metody rozwoju pracownika typu: udział w projektach lub specjalistyczny instruktaż. Wykres 4.23. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Które metody rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy?" wg płci a) coaching 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? a) coaching 35,00% 29,65% 30,00% 25,00% 14,53% 15,00% 10,00% 5,00% 18,80% 17,64% 20,00% 14,53% 4,84% 4,34% 13,67% 22,99% 20,17% 15,84% 22,99% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 73 b) mentoring 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? b) mentoring 32,56% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 23,45% 17,64% 15,00% 10,47% 5,00% 8,72% 7,17% 10,00% 15,84% 30,37% 29,28% 8,24% 7,16% 8,89% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) udział w projektach 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? c) udział w projektach 31,98% 35,00% 30,00% 23,26% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 10,08% 6,59% 5,42% 13,45% 15,31% 12,79% 20,82% 22,13% 11,71% 26,46% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 74 d) rotacja na stanowiskach pracy 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? d) rotacja na stanowiskach pracy 35,00% 30,00% 25,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 20,54% 18,60% 22,09% 10,08% 3,68% 5,00% 3,04% 7,81% 18,87% 29,93% 19,09% 21,26% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) specjalistyczny instruktaż 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? e) specjalistyczny instruktaż 30,00% 25,00% 24,03% 22,67% 21,32% 18,41% 20,00% 15,00% 7,95% 10,00% 5,00% 5,62% 6,51% 13,02% 25,81% 25,16% 13,67% 15,84% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 75 f) samodzielne dokształcanie się 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? f) samodzielne dokształcanie się 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 31,59% 28,10% 14,15% 11,24% 9,69% 5,23% 16,05% zawsze 24,30% bardzo często 34,71% często kobieta 12,80% rzadko 5,42% 6,72% bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet g) staże 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? g) staże 50,00% 44,57% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 14,53% 12,79% 15,89% 8,14% 4,07% 2,39% 4,99% 11,71% 11,71% 15,84% 47,07% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 76 h) koła jakości 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? h) koła jakości 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 68,80% 2,71% 1,52% zawsze 7,75% 1,55% 2,39% 6,94% bardzo często często kobieta 9,50% 12,58% 9,69% 14,97% rzadko bardzo rzadko 61,61% wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Różnicując badaną populację na pracowników i kierowników (wykresy 4.24a. - 4.24h.) zauważyć można, że wobec pracowników najczęściej stosuje się takie metody rozwoju jak: mentoring i rotacja na stanowisku pracy. Pozostałe metody rozwoju pracownika (wskazane w ankiecie) wskazywali, jako występujące kierownicy. Jednakże ich zdaniem najczęściej występującą metodą rozwoju jest specjalistyczny instruktaż. Wykres 4.24. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Które metody rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy?" wg stanowiska a) coaching 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? a) coaching 30,00% 26,74% 25,00% 19,79% 20,00% 18,89% 16,71% 13,50% 15,00% 10,00% 5,00% 4,37% 5,53% 16,58% 21,61% 21,61% 9,05% 25,63% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 77 b) mentoring 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? b) mentoring 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 33,42% 24,81% 17,99% 8,87% 12,06% zawsze 24,12% 31,66% bardzo często często pracownik 11,56% rzadko 6,43% 8,48% 10,05% 10,05% bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) udział w projektach 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? c) udział w projektach 33,03% 35,00% 30,00% 22,75% 25,00% 20,00% 14,40% 15,00% 10,00% 5,00% 14,14% 10,15% 5,53% 8,04% 17,59% 25,13% 22,61% 11,56% 15,08% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 78 d) rotacja na stanowiskach pracy 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? d) rotacja na stanowiskach pracy 27,76% 30,00% 25,00% 19,79% 19,54% 20,00% 20,31% 15,00% 9,25% 10,00% 5,00% 3,34% 3,52% 8,04% 15,58% 25,63% 20,10% 27,14% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) specjalistyczny instruktaż 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? e) specjalistyczny instruktaż 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 21,47% 20,00% 10,00% 24,16% 17,61% 20,95% 10,03% 5,78% 57,29% 11,56% 31,16% 22,61% 10,55% 17,09% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 79 f) samodzielne dokształcanie się 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? f) samodzielne dokształcanie się 50,00% 40,00% 31,62% 26,22% 30,00% 20,00% 12,60% 14,40% 9,00% 6,17% 10,00% 17,59% 26,63% 38,69% 9,55% 2,01% 5,53% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet g) staże 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? g) staże 60,00% 50,00% 44,73% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 13,11% 15,04% 16,71% 6,68% 3,73% 1,51% 6,53% 9,05% 20,60% 12,56% 49,75% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 80 h) koła jakości 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? h) koła jakości 66,07% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 12,34% 20,00% 10,00% 1,93% 3,02% 10,03% 7,33% 2,31% 0,50% 7,54% 14,57% 11,56% 62,81% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Różnicując badaną populację według wykształcenia (wykresy 4.25a. - 4.25h.) zauważyć można, że wobec pracowników z wykształceniem podstawowym nie są stosowane żadne metody rozwoju, natomiast wobec pracowników posiadających wykształcenie wyższe lub średnie najczęściej praktykuje się mentoring lub samodzielne dokształcanie się. Wśród pracowników z wykształceniem zawodowym często występującą metodą rozwoju jest specjalistyczny instruktaż, jako nie praktykowane wskazali oni, w największym stopniu, kołach jakości. Ankietowani pracownicy posiadający wykształcenie wyższe wskazali, że w największym stopniu metody, które nie są stosowane na ich stanowiskach pracy to, koła jakości i staże. Respondenci z wykształceniem średnim uznali, że w największym stopniu niewystępującą metodą pracy na ich stanowisku jest udział w projektach lub kołach jakości. 81 Wykres 4.23. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Które metody rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy?" wg wykształcenia a) coaching 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? a) coaching 24,94% 26,04% wcale bardzo rzadko 4,55% 0,00% 0,00% bardzo często zawsze 100,00% 18,20% 20,61% 13,64% rzadko często 63,64% 17,96% 13,56% 20,70% 20,43% 4,55% 0,00% 14,71% 14,10% 4,55% 0,00% 3,49% 5,24% 9,09% 0,00% 0,00% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) mentoring 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? b) mentoring 8,23% 7,78% wcale bardzo rzadko rzadko 0,00% 27,68% 25,32% 22,73% 31,92% 32,37% 4,55% 0,00% zawsze 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 13,47% 18,99% 22,73% 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) udział w projektach 100,00% 8,98% 5,79% 9,09% 0,00% 9,48% 9,76% 0,00% 0,00% często bardzo często 40,91% 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 82 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? c) udział w projektach 15,21% 37,43% wcale bardzo rzadko 0,00% 0,00% rzadko 0,00% 0,00% często 0,00% bardzo często zawsze 81,82% 100,00% 13,97% 13,92% 21,95% 24,23% 12,30% 9,09% 7,78% 4,55% 0,00% 8,48% 4,34% 4,55% 0,00% 0,00% 22,94% 17,46% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) rotacja na stanowiskach pracy 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? d) rotacja na stanowiskach pracy 21,45% 20,61% wcale bardzo rzadko 4,55% 0,00% 100,00% 23,44% 17,90% 25,69% 28,93% rzadko 18,18% 0,00% 16,46% 20,61% 13,64% często 0,00% bardzo często zawsze 50,00% 9,23% 8,68% 13,64% 0,00% 3,74% 3,25% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) specjalistyczny instruktaż 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 83 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? e) specjalistyczny instruktaż 15,21% 22,78% wcale bardzo rzadko 4,55% 0,00% 100,00% 16,96% 16,09% 25,19% 22,97% 22,73% rzadko 0,00% 26,43% 21,70% 13,64% często 0,00% 12,72% 8,68% 9,09% bardzo często zawsze 40,91% 0,00% 3,49% 7,78% 9,09% 0,00% 0,00% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet f) samodzielne dokształcanie się 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? f) samodzielne dokształcanie się 4,49% 9,76% wcale bardzo rzadko rzadko 36,36% 3,24% 6,87% 4,55% 0,00% 7,73% 14,47% 0,00% często 0,00% bardzo często 0,00% zawsze 0,00% 27,27% 33,92% 33,45% 9,09% 9,09% 100,00% 31,92% 22,97% 18,70% 12,48% 13,64% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 84 g) staże 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? g) staże 44,89% 45,75% wcale 0,00% 15,21% 17,00% 13,64% rzadko 0,00% bardzo często zawsze 100,00% 16,71% 15,19% 18,18% bardzo rzadko często 59,09% 12,97% 12,30% 0,00% 0,00% 7,23% 6,33% 4,55% 0,00% 2,99% 3,44% 4,55% 0,00% 0,00% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet h) koła jakości 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? h) koła jakości 62,59% 66,73% wcale bardzo rzadko 0,00% 0,00% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 81,82% 100,00% 14,71% 10,85% 10,72% 11,21% 9,09% 8,73% 6,51% 4,55% 0,00% 1,25% 2,53% 0,00% 0,00% 2,00% 2,17% 4,55% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 85 Analizując odpowiedzi pracowników objętych badaniem pod względem wieku (wykresy 4.26a 4.26h) zauważyć można, że wśród najmłodszej grupy respondentów (wiek 18-30 lat) dominującą formą wspierającą rozwój pracownika jest mentoring - czyli uczenie się od starszego, doświadczonego kolegi, samodzielne dokształcanie się i specjalistyczny instruktaż. Natomiast osoby w tym przedziale wiekowym nie są członkami kół jakości, nie biorą udziału w projektach oraz stażach. Wśród osób w wieku 31-45 lat najczęściej wskazywanymi metodami rozwoju pracownika są: samodzielne dokształcanie się, mentoring, i specjalistyczny instruktaż. Ta sama grupa pracowników oceniła, że „bardzo rzadko”, „rzadko” lub „wcale” na ich stanowiskach pracy występują koła jakości, staże, coaching, rotacja na stanowiskach pracy, udział w projektach. W najstarszej grupie wiekowej, która wzięła udział w badaniu, pracownicy w wieku 61-75 lat, jako najczęściej występującą na ich stanowisku pracy metodą wspierającą rozwój pracownika jest samodzielne dokształcanie się oraz mentoring. Pozostałe metody zostały ocenione przez tę grupę w największym stopniu, jako występujące „rzadko”, „bardzo rzadko” lub „wcale”. Wykres 4.26. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Które metody rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy?" wg wieku a) coaching 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? a) coaching 23,70% wcale 14,53% 15,60% 16,87% bardzo rzadko rzadko często 9,09% 0,00% 0,00% 37,35% 36,36% 27,27% 21,17% 16,40% 15,66% 18,18% 20,85% 20,80% 14,46% 14,22% 14,80% 13,25% bardzo często zawsze 29,60% 2,80% 2,41% 5,53% 5,00% 9,09% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 86 b) mentoring 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? b) mentoring 6,64% 10,00% wcale 16,87% 45,45% 5,69% 9,20% 12,05% 9,09% 7,90% 10,80% 15,66% 18,18% bardzo rzadko rzadko 24,64% często 9,09% bardzo często zawsze 7,23% 0,00% 0,00% 5,00% 11,20% 28,80% 32,53% 29,60% 15,66% 18,18% 20,54% 34,60% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 45,00% 50,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) udział w projektach 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? c) udział w projektach 15,21% 25,20% wcale 12,95% 13,20% bardzo rzadko 23,22% 22,80% 20,48% rzadko 9,09% bardzo często zawsze 0,00% 6,02% 45,45% 20,48% 9,09% często 40,96% 16,90% 19,20% 18,18% 11,06% 14,00% 9,64% 9,09% 6,64% 5,60% 2,41% 9,09% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 45,00% 50,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 87 d) rotacja na stanowiskach pracy 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? d) rotacja na stanowiskach pracy 17,85% 27,60% 30,12% wcale 45,45% 17,85% 24,40% 20,48% 27,27% 27,96% 26,40% 27,71% bardzo rzadko rzadko 9,09% często bardzo często 0,00% zawsze 21,48% 12,80% 15,66% 18,18% 10,43% 7,20% 4,82% 4,42% 1,60% 1,20% 0,00% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 45,00% 50,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) specjalistyczny instruktaż 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? e) specjalistyczny instruktaż 19,91% 19,20% 22,89% wcale 15,48% bardzo rzadko 14,46% 9,09% 18,80% 20,80% rzadko 24,80% 18,18% często 36,36% 18,07% 26,51% 23,22% 25,60% 27,27% 10,58% 10,00% 9,64% 9,09% bardzo często zawsze 0,00% 0,00% 6,00% 5,60% 8,43% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 88 f) samodzielne dokształcanie się 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? f) samodzielne dokształcanie się wcale bardzo rzadko 0,00% 8,53% 7,20% 9,64% 9,09% 6,16% 4,00% 3,61% 7,60% rzadko 13,59% 12,05% 18,18% 29,20% często 34,91% 23,06% bardzo często 15,32% 14,40% 13,25% zawsze 0,00% 5,00% 45,45% 37,60% 20,48% 0,00% 40,96% 27,27% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 45,00% 50,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet g) staże 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? g) staże 44,39% 44,80% wcale 45,45% 59,04% 14,22% rzadko 20,80% 13,25% 18,18% 17,06% 15,60% 9,64% często 13,11% 10,00% 14,46% bardzo rzadko 0,00% bardzo często zawsze 27,27% 7,27% 6,40% 3,61% 0,00% 3,95% 2,40% 0,00% 9,09% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 70,00% 89 h) koła jakości 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? h) koła jakości wcale 54,55% 12,16% 12,40% 9,64% bardzo rzadko rzadko często bardzo często zawsze 64,77% 65,60% 71,08% 27,27% 11,06% 11,60% 8,43% 9,09% 7,74% 6,40% 7,23% 9,09% 1,58% 2,80% 2,41% 0,00% 2,69% 1,20% 1,20% 0,00% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 80,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Uwzględniając staż pracy badanych pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw (wykresy 4.27a. - 4.27h.) zauważyć można, że wśród osób z najkrótszym stażem zawodowym (0-3 lat) dominują takie metody rozwoju pracowników jak: mentoring, specjalistyczny instruktaż oraz samodzielne dokształcanie się. Pozostałe metody są wobec tych pracowników stosowane „rzadko”, „bardzo rzadko” lub „wcale”. Taka sama sytuacja dotyczy pracowników ze stażem pracy od 4-10 lat, 11-20 lat oraz 21-30 lat. Inaczej wyniki prezentują sie wśród osób ze stażem zawodowym 31-45 lat. W tym przypadku dominują takie metody rozwoju pracowników jak specjalistyczny instruktaż oraz samodzielne dokształcanie się. Pozostałe metody są wobec tych pracowników stosowane „rzadko”, „bardzo rzadko” lub „wcale”. Mentoring, jako metoda rozwoju pracownika w tej grupie badanej populacja została wskazana w takiej samej ilości jako praktykowana „często” i „wcale”. Pracownicy, których staż pracy jest długi i wynosi 41-50 lat wskazali, że specjalistyczny instruktaż i samodzielne dokształcanie się to metody "często" występujące na ich stanowiskach pracy. Pozostałe metody są wobec tych pracowników stosowane „rzadko”, „bardzo rzadko” lub „wcale”. W badanej populacji pracowników znalazła się jedna osoba, której staż pracy wynosi ponad 50 lat. Z odpowiedzi tego respondenta wynika, że metodami rozwoju stosowanymi na jego stanowisku pracy są: coaching, mentoring, udział w projektach, specjalistyczny instruktaż, samodzielne dokształcanie się oraz staże. 90 Wykres 4.27. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Które metody rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy?" wg stażu pracy a) coaching 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? a) coaching 21,99% 25,16% 30,72% 36,00% 40,54% wcale 0,00% bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% często 0,00% 0,00% bardzo często 0,00% 0,00% zawsze 54,55% 12,57% 17,61% 13,73% 21,33% 10,81% 27,27% 22,25% 20,13% 16,34% 9,33% 18,92% 18,18% 21,73% 20,75% 20,26% 13,33% 18,92% 16,75% 10,38% 16,34% 17,33% 8,11% 4,71% 5,97% 2,61% 2,67% 2,70% 0,00% 0,00% staż pracy staż pracy staż pracy staż pracy 20,00% respondenta respondenta respondenta respondenta 100,00% 40,00% 0-3 11-20 31-40 powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta staż pracy respondenta staż pracy respondenta 4-10 21-30 41-50 120,00% 91 b) mentoring 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? b) mentoring 5,76% 7,23% 13,07% 8,00% wcale 27,03% 0,00% bardzo rzadko 3,93% 8,81% 8,50% 12,00% 10,81% 9,09% 0,00% 6,54% 10,69% 9,15% 13,33% 16,22% rzadko 0,00% 27,27% 23,56% 27,36% 28,10% 34,67% 27,03% często 0,00% 0,00% 38,48% 29,87% 28,10% 21,33% 13,51% 9,09% bardzo często zawsze 45,45% 100,00% 21,73% 16,04% 12,42% 10,67% 5,41% 9,09% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 92 c) udział w projektach 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? c) udział w projektach 30,89% 23,27% 26,14% wcale 15,21% 48,65% 45,45% 0,00% 13,87% 12,89% 10,46% 20,00% 16,22% 18,18% bardzo rzadko 0,00% 23,56% 23,90% 23,53% 17,33% 16,22% 9,09% rzadko 0,00% często 8,00% 2,70% 15,97% 19,18% 19,61% 18,18% 100,00% 9,16% 13,21% 15,03% 12,00% 10,81% 9,09% bardzo często 0,00% zawsze 6,54% 7,55% 5,23% 0,00% 5,41% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% staż pracy respondenta 0-3 40,00% staż pracy respondenta staż pracy respondenta 11-20 31-40 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta staż pracy respondenta 21-30 41-50 120,00% 93 d) rotacja na stanowiskach pracy 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? d) rotacja na stanowiskach pracy 17,54% 20,13% 26,14% 30,67% 35,14% 36,36% wcale 18,06% 19,18% 22,22% 22,67% 24,32% bardzo rzadko 0,00% 0,00% 0,00% bardzo często zawsze 36,36% 29,06% 27,67% 26,14% 24,00% 21,62% 18,18% rzadko często 100,00% 20,68% 19,18% 16,34% 14,67% 16,22% 9,09% 10,21% 10,06% 7,19% 6,67% 2,70% 0,00% 0,00% 4,45% 3,77% 1,96% 1,33% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 94 e) specjalistyczny instruktaż 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? e) specjalistyczny instruktaż 9,42% 6,29% 8,50% 5,33% wcale 0,00% 0,00% bardzo rzadko rzadko 21,62% 6,02% 5,97% 3,92% 2,67% 2,70% 9,09% 0,00% 14,14% 11,95% 7,19% 10,67% 13,51% 9,09% 0,00% 32,20% 33,96% 30,07% 37,33% 35,14% 36,36% często 100,00% 23,82% 26,42% 34,64% 29,33% bardzo często 0,00% 13,51% 18,18% 14,40% 15,41% 15,69% 14,67% 13,51% zawsze 0,00% 0,00% 27,27% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 95 f) samodzielne dokształcanie się 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? f) samodzielne dokształcanie się 9,42% 6,29% 8,50% 5,33% wcale 0,00% 0,00% bardzo rzadko rzadko 21,62% 6,02% 5,97% 3,92% 2,67% 2,70% 9,09% 0,00% 14,14% 11,95% 7,19% 10,67% 13,51% 9,09% 0,00% 32,20% 33,96% 30,07% 37,33% 35,14% 36,36% często 100,00% 23,82% 26,42% 34,64% 29,33% bardzo często 0,00% 13,51% 18,18% 14,40% 15,41% 15,69% 14,67% 13,51% zawsze 0,00% 0,00% 27,27% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 96 g) staże 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? g) staże 41,88% 46,23% 45,75% 53,33% wcale 54,55% 0,00% bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% często 0,00% bardzo często zawsze 64,86% 13,61% 17,61% 18,95% 17,33% 8,11% 18,18% 17,80% 15,41% 18,30% 8,00% 13,51% 18,18% 14,14% 11,64% 8,50% 16,00% 8,11% 9,09% 8,12% 6,60% 4,58% 5,33% 5,41% 0,00% 0,00% 4,45% 2,52% 3,92% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 100,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 97 h) koła jakości 1. Które z metod rozwoju pracownika są stosowane na Pana/Pani stanowisku pracy? h) koła jakości 65,97% 61,95% 67,97% 68,00% 75,68% 54,55% wcale 100,00% 8,90% 16,98% 11,11% 9,33% 10,81% bardzo rzadko 0,00% rzadko 11,52% 10,06% 12,42% 12,00% 5,41% 9,09% 0,00% często 8,64% 7,55% 3,92% 8,00% 5,41% 9,09% 0,00% bardzo często 1,83% 1,89% 2,61% 1,33% 2,70% 0,00% 0,00% zawsze 3,14% 1,57% 1,96% 1,33% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 27,27% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 120,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu drugim zapytano pracowników o formy dokształcania pracownika stosowane na ich stanowiskach pracy. Respondenci mieli do wyboru następujące możliwości odpowiedzi: a) tradycyjne szkolenia, b) udział w konferencjach, sympozjach, targach, c) seminaria, d) instruktaż, e) studia, f) e-learning, nauka korespondencyjna, g) wymiana doświadczeń, debaty, h) gry, treningi, i) uczenie się poprzez działanie, j) inne (jakie?). 98 Zestawienie odpowiedzi pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw przedstawiono na wykresie 4.28. Z danych pochodzących z wypowiedzi respondentów wywnioskować można, że zdaniem ankietowanych: a) tradycyjne szkolenia (jako forma dokształcania pracownika) zdaniem 125 pracowników (12,80%), wykorzystywane jest w ich przedsiębiorstwie „zawsze”, a w opinii – 227 (23,20%) „bardzo często”, natomiast 295 osób (30,20%) uważa, że ta forma dokształcania pracowników występują „często”. Dokształcenie pracowników, poprzez tradycyjne szkolenia według 160 respondentów (16,40%) w ich przedsiębiorstwie występuje „rzadko”. 77 ankietowanych (7,90%) twierdzi, że taka forma dokształcania pracowników w ich przedsiębiorstwie wykorzystywana jest „bardzo rzadko” lub według 97 (9,50%) objętych badaniem pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw nie jest praktykowana; b) udział w konferencjach, sympozjach, targach (jako forma dokształcania pracownika) zdaniem 38 pracowników (3,90%), wykorzystywana jest w ich przedsiębiorstwie „zawsze”, w opinii 111 badanych (11,40%) „bardzo często”. Dokształcanie pracowników poprzez udział w konferencjach, sympozjach, targach, według 178 respondentów (18,20%) w ich przedsiębiorstwie występuje „często”, jednak 211 (21,60%) uważa, że „rzadko”, a 150 (15,40%) „bardzo rzadko”. 289 (29,60%) objętych badaniem pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw wskazało, że taka forma dokształcania na ich stanowiskach pracy nie występuje; c) seminaria (jako forma dokształcania pracownika) zdaniem zaledwie 19 badanych (1,90%), występuje w ich przedsiębiorstwie „zawsze”. 51 (5,20%) ankietowanych twierdzi, że taka forma dokształcania pracowników w ich przedsiębiorstwie jest praktykowana „bardzo często”, 87 (8,90%) respondentów uważa, że „często”. Według 136 (13,90%) pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw taka forma dokształcania pracowników stosowana jest „bardzo rzadko”, a w opinii 195 badanych (20,00%) „rzadko”. 489 osób objętych badaniem (50,10%) stwierdziło, że udział pracowników w seminariach w ich miejscu pracy nie występuje; d) instruktaż (jako forma dokształcania pracownika) zdaniem zaledwie 56 badanych (5,70%), występuje w ich przedsiębiorstwie „zawsze”, według 107 respondentów (11,00%) występuje „bardzo często”, ale w opinii 224 badanych (22,90%) stosowany jest „często”. Podobna ilość ankietowanych – 211 osób (21,60%) uważa, że wykorzystywany jest „rzadko”, a 139 (14,20%) stwierdziło, iż „bardzo rzadko”. Niestety największa ilość badanych pracowników – 240 (24,60%), stwierdziła, że instruktaż w ich przedsiębiorstwie nie jest wykorzystywany; e) studia (jako forma dokształcania pracownika) zdaniem zaledwie 24 badanych (2,50%), występują w ich przedsiębiorstwie „zawsze”. Dokształcanie pracowników poprzez studia według 83 (8,50%) respondentów w ich przedsiębiorstwie występuje „bardzo często”, a 164 ankietowanych (16,80%) uważa, że wykorzystywane jest „często”. W opinii 188 badanych (19,20%) taka forma dokształcania pracowników stosowana jest na ich stanowiskach pracy „rzadko”, a 128 osób (13,10%) stwierdziło, iż „bardzo rzadko”. Mimo ogólnie panującego przekonania, że przedsiębiorstwa inwestują w rozwój posiadanego kapitału ludzkiego między innymi poprzez finansowanie edukacji na poziomie wyższym, 390 osób objętych badaniem (39,92%) wskazało, że jest to mylne przekonanie, bowiem taka forma dokształcania nie jest praktykowana na ich stanowisku pracy; f) e-learning, nauka korespondencyjna (jako forma dokształcania pracownika) zdaniem zaledwie 17 osób badanej populacji (1,70%) występuje w ich przedsiębiorstwie „zawsze”. Dokształcanie pracowników poprzez e-learning, naukę korespondencyjną według 41 respondentów (4,20%) w ich przedsiębiorstwie występuje „bardzo często”, natomiast w opinii 83 badanych (8,50%) „często”. Zdaniem 146 ankietowanych (14,90%) stosowany jest „rzadko”, a 117 badanych (12,00%) uważa, że wykorzystywany jest „bardzo rzadko”. Najwięcej, bo 573 pracowników (58,60%), wskazało, że e-learning nie jest wykorzystywany w ich przedsiębiorstwie; 99 Wykres 4.28. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane?" 2. Czy w przesiębiorstwie są wykorzystywane? 11,98% 51,89% 19,34% 58,65% wcale 39,92% 24,56% 29,58% 9,52% 7,68% 15,97% 15,86% 11,98% 13,10% 14,23% 13,92% 15,35% bardzo rzadko 7,88% 10,54% 15,66% 14,94% rzadko 16,38% 18,63% 19,24% 21,60% 19,96% 21,60% 33,57% 9,11% 8,50% często 50,05% 25,49% 16,79% 8,90% 22,93% 18,22% 30,19% 5,22% 4,20% bardzo często 21,90% 15,25% 8,50% 5,22% 10,95% 11,36% 2,15% 5,42% 1,74% 2,46% 5,73% 1,94% 3,89% zawsze 0 50 23,23% 14,33% 12,79% 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 ilość wskazań 2i) uczenie się poprzez działanie 2h) gry, treningi 2g) wymiana doświadczeń, debaty 2f) e-learning, nauka korespondecyjna 2e) studia 2d) instruktaż 2c) seminaria 2b) udział w konferencjach, sympozjach, targach 2a) tradycyjne szkolenia Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 600 100 g) wymiana doświadczeń, debaty (jako forma dokształcania pracownika) zdaniem zaledwie 53 pracowników (5,40%), występuje w ich przedsiębiorstwie „zawsze”. W opinii 149 pracowników (15,30%), taka forma dokształcania pracowników jest w ich przedsiębiorstwie stosowana „bardzo często”, a 249 badanych (25,50%) uważa, że „często”. Dokształcanie pracowników, poprzez wymianę doświadczeń, debaty według 182 respondentów (18,60%) w ich przedsiębiorstwie występuje „rzadko”, a 155 ankietowanych (15,90%) wskazało odpowiedź „bardzo rzadko”. Jednak, w opinii 189 osób (19,30%) ta forma dokształcania pracowników, w ich przedsiębiorstwie nie jest praktykowana; h) gry, treningi (jako forma dokształcania pracownika) zdaniem tylko 21 badanych pracowników (2,10%), występuje w ich przedsiębiorstwie „zawsze”. Dokształcanie pracowników poprzez gry, treningi według 51 respondentów (5,20%) w ich przedsiębiorstwie występuje „bardzo często”, natomiast w opinii 89 (9,10%) „często”. W opinii 153 (15,70%) stosowane są „rzadko”, a 156 ankietowanych (16,00%) uważa, że wykorzystywane są „bardzo rzadko”. Według 507 pracowników (51,90%), taka forma dokształcania pracownika nie jest wykorzystywana w ich przedsiębiorstwie; i) uczenie się poprzez działanie (jako forma dokształcania pracownika) w opinii 140 badanych (14,30%) ta forma dokształcania pracowników, w ich przedsiębiorstwie jest praktykowana „zawsze”. Zdaniem 214 pracowników (21,90%), wykorzystywane jest w ich przedsiębiorstwie „bardzo często”, a 328 ankietowanych (33,60%) wyraziło opinię, że „często”. 103 badanych pracowników (10,50%), uważa, że ta forma dokształcania pracowników, występuje w ich przedsiębiorstwie „rzadko”, 75 respondentów (7,70%) stwierdziło, iż ma miejsce „bardzo rzadko”. Dokształcanie pracowników, poprzez działanie według 117 respondentów (12,00%) w ich przedsiębiorstwie nie występuje. Wśród odpowiedzi na powyższe pytanie, ankietowani mieli również możliwość wskazania, jakie inne formy dokształcania pracowników, są stosowane w ich przedsiębiorstwach. Wyniki odpowiedzi pracowników objętych badaniem prezentuje tabela 4.10, zawierająca liczbę wskazań danej odpowiedzi. Tabela 4.10. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane?" 2f) Inne (jakie?) Support organizacyjny Szkolenia proponowane przez pracowników Szkolenia zawodowe Ilość odpowiedzi 1 1 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Podsumowując, biorąc pod uwagę częstotliwość stosowania form dokształcania pracowników w przedsiębiorstwie („zawsze”, „bardzo często”, „często”, „rzadko”, „bardzo rzadko”, „wcale”) można wysunąć następujące wnioski: –„zawsze” stosowaną formą dokształcania pracownika, która uzyskała największą liczbę głosów wśród badanych jest uczenie się poprzez działanie - opinia 140 badanych (14,30%); – „bardzo często” stosowaną formą, zdaniem 227 osób (23,23%) są tradycyjne szkolenia; – „często” stosowne na ich stanowiskach pracy, według 295 ankietowanych (33,60 %) jest uczenie się poprzez działanie; – „rzadko” na stanowisku pracy występują: udział w konferencjach, sympozjach, targach oraz instruktaż - zdaniem 211 badanych (21,60%); – „bardzo rzadko” występującą formą dokształcania pracowników w opinii 156 ankietowanych (16,00%) są gry i treningi; – natomiast nie stosowaną formą dokształcania pracowników, jak wynika z badań jest e-learning, nauka korespondencyjna - opinia 573 ankietowanych (58,70%). Analizując odpowiedzi respondentów na drugie pytanie i biorąc pod uwagę ich płeć zauważyć można stosowanie formy dokształcania w zależności od płci pracownika. Wyniki analizy prezentują wykresy 4.29a. - 4.29h. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzić można, że dwie formy 101 dokształcania pracowników, takie jak instruktaż oraz wymiana doświadczeń, debaty, wskazało więcej mężczyzn niż kobiet. Wykres 4.29. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane?" wg płci a) tradycyjne szkolenia 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? a) tradycyjne szkolenia 35,00% 28,10% 30,00% 23,26% 25,00% 20,00% 14,92% 15,12% 15,00% 9,69% 8,91% 10,00% 5,00% 10,41% 23,21% 32,54% 17,79% 6,72% 9,33% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) udział w konferencjach, sympozjach, targach 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? b) udział w konferencjach, sympozjach, targach 35,00% 28,49% 30,00% 25,00% 15,70% 13,18% 15,00% 10,00% 5,00% 20,16% 18,41% 20,00% 4,07% 3,69% 9,33% 18,00% 23,21% 14,97% 30,80% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 102 c) seminaria 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? c) seminaria 60,00% 52,33% 50,00% 40,00% 30,00% 18,99% 20,00% 10,00% 2,13% 1,74% 12,02% 8,14% 6,40% 3,90% 9,76% 21,04% 16,05% 47,51% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) instruktaż 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? d) instruktaż 30,00% 26,36% 24,61% 25,00% 18,02% 20,00% 15,31% 15,00% 10,27% 10,00% 5,43% 5,00% 6,07% 11,71% 28,42% 18,22% 13,02% 22,56% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 103 e) studia 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? e) studia 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 39,73% 18,02% 17,64% 10,66% 10,47% 3,49% 1,30% zawsze 6,07% bardzo często 15,84% często kobieta 20,61% rzadko 16,05% bardzo rzadko 40,13% wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet f) e-learning, nauka korespondencyjna 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? f) e-learning, nauka korespondencyjna 70,00% 59,11% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 15,89% 20,00% 10,00% 0,65% 10,08% 7,75% 4,46% 2,71% 3,90% 9,33% 13,88% 14,10% 58,13% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 104 g) wymiana doświadczeń, debaty 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? g) wymiana doświadczeń, debaty 30,00% 25,78% 25,00% 20,16% 18,80% 20,00% 15,70% 14,15% 15,00% 10,00% 5,43% 5,00% 5,42% 16,49% 25,16% 18,44% 16,05% 18,44% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet h) gry, treningi 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? h) gry, treningi 56,78% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 12,79% 1,94%2,39% 14,15% 8,33% 6,01% 4,34% 9,98% 18,87% 18,00% 46,42% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 105 i) uczenie się poprzez działanie 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? i) uczenie się poprzez działanie 40,00% 34,30% 35,00% 30,00% 25,00% 21,12% 20,00% 15,00% 12,79% 13,76% 9,69% 10,00% 5,00% 14,97% 22,78% 32,75% 8,33% 11,50% 6,94% 11,06% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Różnicując odpowiedzi ankietowanych według zajmowanego przez nich stanowiska (wykresy 4.30a - 4.30i) - do wyboru pracownik lub kierownik, zauważyć można, że wobec pracowników częściej niż wobec kierowników wykorzystywane są takie formy dokształcania jak studia i tradycyjne szkolenia. Jak wynika z badań ankietowych pozostałe formy dokształcania częściej stosowane są na stanowiskach kierowniczych. Wykres 4.30. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane?" wg stanowiska a) tradycyjne szkolenia 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? a) tradycyjne szkolenia 40,00% 35,00% 28,41% 30,00% 23,52% 25,00% 20,00% 15,00% 16,58% 12,98% 10,28% 8,23% 10,00% 5,00% 12,06% 22,11% 37,19% 15,58% 6,53% 6,53% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 106 b) udział w konferencjach, sympozjach, targach 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? b) udział w konferencjach, sympozjach, targach 32,78% 35,00% 30,00% 25,00% 20,82% 16,32% 20,00% 15,55% 15,00% 10,93% 10,00% 3,60% 5,00% 5,03% 13,07% 25,63% 24,62% 14,57% 17,09% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) seminaria 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? c) seminaria 60,00% 52,44% 50,00% 40,00% 30,00% 18,38% 20,00% 14,01% 7,71% 5,78% 10,00% 1,67% 3,02% 3,02% 13,57% 26,13% 13,57% 40,70% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 107 d) instruktaż 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? d) instruktaż 35,00% 30,00% 25,45% 25,00% 20,31% 22,37% 20,00% 15,04% 15,00% 10,00% 11,18% 5,66% 5,00% 6,03% 10,05% 33,17% 18,59% 11,06% 21,11% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) studia 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? e) studia 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 40,62% 16,71% 18,12% 12,85% 8,87% 2,83% 1,01% zawsze 7,04% 17,09% bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 23,62% rzadko kierownik 14,07% bardzo rzadko 37,19% wcale 108 f) e-learning, nauka korespondencyjna 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? f) e-learning, nauka korespondencyjna 70,00% 59,38% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 1,54% 2,51% 14,14% 7,84% 11,06% 4,50% 3,02% 18,09% 12,60% 9,55% 55,78% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet g) wymiana doświadczeń, debaty 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? g) wymiana doświadczeń, debaty 40,00% 34,17% 35,00% 30,00% 23,26% 25,00% 18,89% 20,31% 17,59% 17,22% 15,58% 10,55% 16,08% 15,04% 20,00% 15,00% 10,00% 5,27% 6,03% 5,00% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 109 h) gry, treningi 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? h) gry, treningi 60,00% 53,73% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 14,01% 2,57% 5,01% 0,50% 15,68% 9,00% 6,03% 9,55% 22,11% 17,09% 44,72% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet i) uczenie się poprzez działanie 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? i) uczenie się poprzez działanie 40,00% 32,65% 35,00% 30,00% 25,00% 21,59% 20,00% 15,00% 14,78% 10,41% 10,00% 5,00% 12,56% 23,12% 37,19% 11,06% 12,60% 7,97% 6,53% 9,55% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Analizując odpowiedzi ze względu na poziom wykształcenia ankietowanych pracowników (wykresy 4.31a. - 4.31i.) zauważyć można, że wobec pracowników z wykształceniem podstawowym stosowano tylko tradycyjne szkolenie. W przypadku pracowników posiadających wykształcenia zawodowe rozwój zawodowy odbywa się poprzez uczenie się poprzez działanie. Pracownicy objęci badaniem, którzy posiadają wykształcenie średnie, wskazali, że w ich przedsiębiorstwie wykorzystywane jest tradycyjne szkolenie oraz uczenie się poprzez działanie. Podobnie wskazali ankietowani deklarujący wykształcenie wyższe. Dodatkowo w tej grupie badanych wskazano, że występuje również wymiana doświadczeń i debaty. 110 Wykres 4.31. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane?" wg wykształcenia a) tradycyjne szkolenia 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? a) tradycyjne szkolenia 5,24% 11,57% wcale bardzo rzadko rzadko 31,67% 29,29% 22,73% często bardzo często zawsze 36,36% 0,00% 6,23% 8,86% 13,64% 0,00% 17,71% 15,73% 9,09% 0,00% 100,00% 26,93% 21,34% 4,55% 0,00% 12,22% 13,20% 13,64% 0,00% 0,00% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) udział w konferencjach, sympozjach, targach 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? b) udział w konferencjach, sympozjach, targach 15,71% 37,97% wcale bardzo rzadko 0,00% 0,00% bardzo często zawsze 100,00% 16,71% 14,65% 9,09% rzadko często 68,18% 4,55% 0,00% 21,20% 22,24% 13,64% 12,84% 26,43% 14,21% 9,58% 4,55% 0,00% 5,74% 2,71% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 111 c) seminaria 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? c) seminaria 36,91% 58,41% wcale bardzo rzadko 4,55% 0,00% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 77,27% 100,00% 15,96% 12,84% 22,69% 18,26% 13,64% 13,97% 5,42% 4,55% 0,00% 7,73% 3,62% 0,00% 0,00% 2,74% 1,45% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) instruktaż 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? d) instruktaż 18,45% 28,03% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% często 0,00% bardzo często zawsze 45,45% 100,00% 15,96% 13,20% 9,09% 21,95% 21,70% 13,64% 9,09% 26,18% 21,16% 12,97% 9,40% 13,64% 0,00% 4,49% 6,51% 9,09% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 112 e) studia 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? e) studia 30,17% wcale bardzo rzadko rzadko często bardzo często zawsze 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 44,67% 95,45% 100,00% 15,21% 12,12% 22,94% 17,36% 17,21% 17,18% 11,22% 6,69% 4,55% 0,00% 3,24% 1,99% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet f) e-learning, nauka korespondencyjna 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? f) e-learning, nauka korespondencyjna 53,37% 61,30% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko często bardzo często zawsze 0,00% 0,00% 86,36% 100,00% 13,97% 10,67% 9,09% 15,71% 15,01% 9,73% 7,96% 0,00% 0,00% 5,24% 3,44% 4,55% 0,00% 2,00% 1,63% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 113 g) wymiana doświadczeń, debaty 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? g) wymiana doświadczeń, debaty 12,22% wcale 0,00% 0,00% często 100,00% 9,09% 19,45% 18,44% 29,18% 23,69% 4,55% 0,00% 17,71% 13,74% 9,09% bardzo często zawsze 45,45% 16,21% 15,55% 18,18% bardzo rzadko rzadko 23,33% 0,00% 5,24% 5,24% 0,00% 0,00% 13,64% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet h) gry, treningi 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? h) gry, treningi 47,63% 53,89% wcale bardzo rzadko 4,55% 0,00% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 77,27% 100,00% 16,96% 15,73% 18,20% 13,92% 13,64% 9,98% 8,68% 4,55% 0,00% 5,24% 5,42% 0,00% 0,00% 2,00% 2,35% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 114 i) uczenie się poprzez działanie 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? i) uczenie się poprzez działanie 7,98% 13,92% wcale 7,48% 7,23% bardzo rzadko 9,98% 11,21% 4,55% 0,00% często 0,00% bardzo często 100,00% 22,73% 0,00% rzadko 31,82% 0,00% 0,00% zawsze 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 18,18% 34,91% 33,27% 25,19% 20,43% 14,46% 13,92% 22,73% 20,00% 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Różnicując odpowiedzi respondentów pod względem ich wieku (wykresy 4.32a. - 4.32i.) zauważyć można, że wobec najmłodszej grupy badanych pracowników stosowane są przede wszystkim takie formy dokształcania jak: tradycyjne szkolenia oraz uczenie się poprzez działanie. Pozostałe formy stosowane są jak "rzadko", "bardzo rzadko" lub "wcale". Podobne wnioski można wysnuć na podstawie wyników badań przeprowadzonych w grupie wiekowej 31-45 lat. Jednakże ci pracownicy dodatkowo wskazali, że wobec nich stosowany jest instruktaż. Interesującym wydaje się fakt, że osoby w wieku 46-60 lat i starsze wskazały te same formy dokształcania pracowników w ich przedsiębiorstwie, co ich najmłodsi koledzy. Może stanowić to wyjście do postawienia tezy, że rodzaj stosowanej formy dokształcania pracowników nie zależy od ich wieku. 115 Wykres 4.32. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane?" wg wieku a) tradycyjne szkolenia 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? a) tradycyjne szkolenia wcale 3,61% bardzo rzadko 0,00% 6,80% 11,06% 27,27% 8,53% 5,60% 10,84% 15,64% 17,60% 16,87% rzadko 27,27% 28,59% często 32,40% 0,00% 22,12% bardzo często 28,40% 15,66% 0,00% 5,00% 10,00% 27,27% 14,06% 9,20% zawsze 39,76% 13,25% 15,00% 18,18% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 45,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) udział w konferencjach, sympozjach, targach 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? b) udział w konferencjach, sympozjach, targach 33,97% 18,40% wcale 13,43% bardzo rzadko 15,66% 28,92% 36,36% 19,60% 27,27% 19,91% 26,00% 22,89% rzadko 9,09% 17,38% 20,80% 19,28% często 0,00% 11,53% 11,20% 9,64% bardzo często zawsze 0,00% 3,79% 4,00% 3,61% 5,00% 18,18% 9,09% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 116 c) seminaria 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? c) seminaria 0,00% 18,48% 24,00% 20,48% rzadko 9,09% 7,27% 10,40% często zawsze 9,09% 4,58% 7,60% 2,41% 9,09% 1,74% 2,40% 2,41% 0,00% 0,00% 72,73% 12,80% 15,60% 19,28% bardzo rzadko bardzo często 55,13% 40,00% 38,55% wcale 10,00% 16,87% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) instruktaż 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? d) instruktaż 26,86% 20,40% 18,07% wcale 36,36% 13,59% 16,40% 12,05% 18,18% 21,17% 20,00% bardzo rzadko rzadko 30,12% 18,18% 21,80% często 18,18% 21,69% 26,40% 10,58% 11,60% 12,05% 9,09% bardzo często zawsze 0,00% 0,00% 6,00% 5,20% 6,02% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 117 e) studia 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? e) studia 40,44% 36,00% 44,58% wcale 13,11% 12,00% 16,87% 9,09% 18,96% 20,40% 16,87% bardzo rzadko rzadko często 10,84% 0,00% 63,64% 27,27% 17,22% 18,40% 7,11% bardzo często zawsze 0,00% 3,16% 1,20% 1,20% 0,00% 0,00% 12,00% 9,64% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet f) e-learning, nauka korespondencyjna 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? f) e-learning, nauka korespondencyjna 59,08% 56,80% 56,63% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 90,91% 12,01% 13,60% 8,43% 14,85% 14,40% 19,28% 8,69% 8,40% 7,23% 9,09% 3,48% 5,60% 6,02% 0,00% 1,90% 1,20% 2,41% 0,00% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% 90,00% 100,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 118 g) wymiana doświadczeń, debaty 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? g) wymiana doświadczeń, debaty 22,12% 11,60% wcale 22,89% 9,09% 13,90% bardzo rzadko 14,46% 19,60% 16,27% rzadko 9,09% 54,55% 22,40% 26,51% 24,33% 29,20% 22,89% 27,27% często bardzo często 8,43% 0,00% zawsze 0,00% 17,22% 13,20% 6,16% 4,00% 4,82% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 60,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet h) gry, treningi 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? h) gry, treningi 47,63% 53,89% wcale bardzo rzadko 4,55% 0,00% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 77,27% 100,00% 16,96% 15,73% 18,20% 13,92% 13,64% 9,98% 8,68% 4,55% 0,00% 5,24% 5,42% 0,00% 0,00% 2,00% 2,35% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 119 i) uczenie się poprzez działanie 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? i) uczenie się poprzez działanie 11,85% 9,20% wcale 21,69% 9,09% 6,32% 9,60% 9,64% bardzo rzadko 27,27% 9,79% 11,20% 13,25% rzadko 18,18% 31,91% często 36,00% 27,27% bardzo często 22,59% 24,80% 8,43% 0,00% 0,00% 18,18% 17,54% 9,20% 7,23% zawsze 5,00% 10,00% 39,76% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 45,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Uwzględniając staż pracy badanych pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw (wykresy 4.33a. - 4.33i.) zauważyć można, że wśród osób z najkrótszym stażem zawodowym (0-3 lat) dominują takie formy dokształcania pracowników jak tradycyjne szkolenia, wymiana doświadczeń, debaty oraz uczenie się poprzez działanie. Pozostałe metody są wobec tych pracowników stosowane "rzadko", "bardzo rzadko" lub "wcale". Podobną sytuację wskazali pracowników ze stażem pracy od 4-10 lat, 1120 lat oraz 21-30 lat, jednak dodatkowo podali również instruktaż. Dokładnie takie same wyniki, jak w przypadku pracowników z najkrótszym stażem pracy, uzyskano na podstawie ankiet pracowników, których doświadczenie zawodowe wynosi od 31-40 lat. Niepokój mogą budzić wyniki uzyskane na podstawie odpowiedzi pracowników ze stażem pracy 41-50 lat, z których wynika, że wszystkie wskazane w ankiecie formy dokształcania pracowników są wobec tej grupy stosowane "rzadko", "bardzo rzadko" lub "wcale". Co sugeruje, że przedsiębiorstwa nie inwestują w dokształcanie pracowników z dużym doświadczeniem zawodowym. W badanej populacji pracowników znalazła się jedna osoba, której staż pracy wynosi ponad 50 lat. Z odpowiedzi tego respondenta wynika, że formami dokształcania stosowanymi na jego stanowisku pracy są tradycyjne szkolenia, udział w konferencjach, sympozjach, targach, seminariach oraz instruktaż, wymiana doświadczeń i uczenie się poprzez działanie. Natomiast e-learning oraz gry i treningi nie są w ogóle stosowane, a studia występują "rzadko". 120 Wykres 4.33. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane?" wg stażu pracy a) tradycyjne szkolenia 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? a) tradycyjne szkolenia wcale bardzo rzadko 12,57% 8,81% 4,58% 6,67% 6,67% 18,18% 0,00% 8,38% 8,49% 4,58% 6,67% 6,67% 9,09% 0,00% 17,28% 14,78% 16,34% 17,33% 17,33% rzadko 27,27% 0,00% 26,44% 31,13% 34,64% 36,00% 36,00% często 9,09% 0,00% bardzo często 0,00% zawsze 0,00% 21,73% 23,58% 29,41% 22,67% 22,67% 18,18% 13,61% 13,21% 10,46% 10,67% 10,67% 18,18% 20,00% 100,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 121 b) udział w konferencjach, sympozjach, targach 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? b) udział w konferencjach, sympozjach, targach 35,60% 27,04% 20,92% 25,33% 32,43% 36,36% wcale 0,00% 14,66% 13,21% 18,95% 16,00% 24,32% 18,18% bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% 19,37% 23,58% 22,22% 25,33% 16,22% 27,27% 14,66% 22,01% 20,92% 18,67% 16,22% często 0,00% 0,00% 12,57% 9,75% 12,42% 9,33% 10,81% 9,09% bardzo często 100,00% zawsze 3,14% 4,40% 4,58% 5,33% 0,00% 9,09% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 122 c) seminaria 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? c) seminaria 44,97% 42,48% 44,00% 45,95% wcale 58,38% 0,00% bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% 0,00% często bardzo często zawsze 72,73% 13,61% 14,78% 11,76% 14,67% 16,22% 18,18% 17,02% 22,64% 22,88% 21,33% 18,92% 4,97% 10,06% 12,42% 13,33% 16,22% 0,00% 100,00% 4,97% 4,40% 8,50% 4,00% 2,70% 9,09% 0,00% 1,05% 3,14% 1,96% 2,67% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 123 d) instruktaż 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? d) instruktaż 29,06% 22,33% 20,26% 17,33% 29,73% 27,27% wcale 0,00% bardzo rzadko 0,00% 13,09% 15,72% 16,34% 9,33% 13,51% 18,18% 21,47% 21,07% 18,30% 29,33% 21,62% 36,36% rzadko 0,00% często 9,09% bardzo często 0,00% zawsze 19,37% 26,42% 26,14% 21,33% 21,62% 100,00% 12,04% 8,81% 10,46% 17,33% 8,11% 9,09% 4,97% 5,66% 8,50% 5,33% 5,41% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 124 e) studia 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? e) studia 43,46% 34,91% 34,64% 42,67% wcale 56,76% 63,64% 0,00% bardzo rzadko 0,00% 10,73% 14,78% 13,07% 21,33% 8,11% 9,09% 17,54% 22,96% 19,61% 10,67% 18,92% 18,18% rzadko 100,00% 15,97% 18,24% 20,92% 12,00% 8,11% 9,09% często 0,00% bardzo często zawsze 8,64% 6,92% 10,46% 13,33% 5,41% 0,00% 0,00% 3,66% 2,20% 1,31% 0,00% 2,70% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 125 f) e-learning, nauka korespondencyjna 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? f) e-learning, nauka korespondencyjna 59,95% 56,29% 56,86% 60,00% 62,16% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% 0,00% często 81,82% 100,00% 13,35% 11,32% 12,42% 8,00% 8,11% 18,18% 14,14% 16,98% 13,07% 18,67% 10,81% 7,59% 9,12% 10,46% 8,00% 8,11% 0,00% 0,00% bardzo często 3,40% 4,09% 5,88% 5,33% 5,41% 0,00% 0,00% zawsze 1,57% 2,20% 1,31% 0,00% 5,41% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 126 g) wymiana doświadczeń, debaty 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? g) wymiana doświadczeń, debaty wcale 0,00% 22,25% 19,81% 11,11% 16,00% 27,03% 18,18% 13,87% 15,09% 15,03% bardzo rzadko 16,22% 28,00% 36,36% 0,00% rzadko 0,00% 14,66% 20,44% 20,26% 24,00% 24,32% 27,27% często 9,09% 24,35% 25,79% 32,03% 17,33% 27,03% 100,00% 18,06% 14,47% 15,69% 10,67% bardzo często 2,70% 9,09% 0,00% zawsze 6,81% 4,40% 5,88% 4,00% 2,70% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 127 h) gry, treningi 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? h) gry, treningi 53,40% 46,86% 55,56% 50,67% 62,16% 63,64% wcale 100,00% 14,66% 19,18% 11,76% 18,67% 13,51% 18,18% bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 15,18% 16,04% 16,34% 14,67% 16,22% 18,18% 8,64% 9,12% 12,42% 8,00% 5,41% 0,00% 0,00% 5,50% 6,29% 2,61% 8,00% 0,00% 0,00% 0,00% 2,62% 2,52% 1,31% 0,00% 2,70% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 128 i) uczenie się poprzez działanie 2. Czy w przedsiębiorstwie są wykorzystywane? i) uczenie się poprzez działanie 11,78% 11,32% 8,50% 14,67% wcale 27,03% 18,18% 0,00% 4,71% 6,92% 12,42% 13,33% 8,11% bardzo rzadko 27,27% 0,00% rzadko 0,00% 8,12% 12,58% 9,80% 12,00% 18,92% 9,09% 33,77% 32,39% 32,03% często 29,73% 27,27% 0,00% bardzo często 0,00% zawsze 25,13% 21,07% 23,53% 13,33% 10,81% 100,00% 2,67% 5,41% 0,00% 0,00% 44,00% 16,49% 15,72% 13,73% 18,18% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 120,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu trzecim zapytano pracowników o podmiot organizacyjny określający potrzeby rozwojowe pracowników w przedsiębiorstwie, w którym pracują. Respondenci mieli do wyboru następujące możliwości odpowiedzi: a) sam/a zgłaszam, b) wybieram z oferty szkoleń, c) sam/a muszę znaleźć, d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan, e) przełożony/kierownik. Zestawienie odpowiedzi pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw na pytanie "Kto określa potrzeby rozwojowe pracownika?" przedstawiono na wykresie 4.34. 129 Z danych pochodzących z wypowiedzi respondentów wywnioskować można, że zdaniem ankietowanych: a) samodzielne zgłaszanie potrzeb rozwojowych, zdaniem 11,00% ankietowanych w ich przedsiębiorstwie jest praktykowane "zawsze". W opinii 20,40% "bardzo często", 28,20% pracowników uważa, że wykorzystywane jest w ich przedsiębiorstwie "często". Według 15,60% respondentów w ich przedsiębiorstwie "rzadko" sami zgłaszają swoje potrzeby rozwojowe, 9,60% stwierdziło, że takie rozwiązanie w ich przedsiębiorstwie praktykowane jest "bardzo rzadko", a 15,30% uważa że, takie rozwiązanie w ich przedsiębiorstwie nie występuje; b) wybór z oferty szkoleń, zdaniem zaledwie 3,90% badanej populacji pracowników uważa, że taki sposób określania potrzeb rozwojowych pracowników występuje w ich przedsiębiorstwie "zawsze". 10,80% uważa, że takie rozwiązanie w ich przedsiębiorstwie występuje "bardzo często", a w opinii 19,40% badanych tak sposób określania potrzeb rozwojowych pracowników występuje "często". Według 8,00% badanej populacji w ich przedsiębiorstwie rzadko określane są potrzeby rozwojowe pracowników poprzez samodzielny wybór z oferty szkoleń, a 12,80% stwierdziło, że ma to miejsce "bardzo rzadko". Najwięcej, bo u 35,00% pracowników nie jest praktykowany "wcale"; c) samodzielne znalezienie, jako sposób określenia potrzeb rozwojowych pracowników zaledwie 7,70% badanej populacji pracowników uważa, że występuje w ich przedsiębiorstwie "zawsze". 13,00% respondentów stwierdziło, że taka sytuacja występuje w ich miejscu pracy "bardzo często", a 27,50% pracownik wskazało jako "często". Zdaniem 18,00% takie rozwiązanie jest "rzadko" praktykowane w ich przedsiębiorstwach pracy a według 11,10% badanych "bardzo rzadko". 22,70% przebadanej populacji wskazało, że samodzielne znalezienie, jako sposób określenia potrzeb rozwojowych pracowników nie jest wykorzystywane w ich przedsiębiorstwie; d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan, jako sposób określenia potrzeb rozwojowych pracowników, w opinii 8,60% respondentów, ma miejsce w ich przedsiębiorstwie "zawsze". 17,30% stwierdziło, że odgórne narzucenie potrzeb rozwojowych pracownika ma miejsce w ich przedsiębiorstwie "bardzo często", a 22,50% uważa, że "często". Według 17,00% objętych badaniem pracowników taki sposób określania potrzeb rozwojowych pracowników praktykowany jest "rzadko", a u 12,10% ankietowanych "bardzo rzadko". Zadaniem 22,50% respondentów w ich miejscu pracy odgórne narzucanie potrzeb rozwojowych pracowników nie występuje. e) przełożony/kierownik jako podmiot określający potrzeby rozwojowe pracowników - 11,60% określiło tę sytuację jako występującą "zawsze" w ich przedsiębiorstwie. W opinii 21,40% pracowników, którzy wzięli udział w badaniu takie rozwiązanie występuje w ich miejscach pracy "bardzo często", a 28,70% ankietowanych wskazało, iż "często". Określania potrzeb rozwojowych pracowników przez przełożonego/kierownika 15,30% respondentów oceniło jako zjawisko "rzadkie", "bardzo rzadkie" 7,20% respondentów. Brak takiego rozwiązania w ich przedsiębiorstwie, to opinia 16,00% badanych pracowników. 130 Wykres 4.34. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Kto określa potrzeby rozwojowe pracownika?" 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracownika? 16,00% 22,50% 22,60% wcale 35,00% 15,30% 7,20% 12,10% 11,10% 12,80% bardzo rzadko 9,60% 15,30% 17,00% 18,00% 18,00% rzadko 15,60% 28,70% 22,50% często 27,50% 19,40% 28,20% 21,40% 17,30% bardzo często 13,00% 10,80% 20,40% 11,60% 8,60% 7,70% zawsze 3,90% 11,00% 0 50 100 150 200 250 300 350 ilość wskazań 3e) przełożony/kierownik 3d) narzucony odgórnie (np.przez dział kadr) plan Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 3c) sam/a muszę znaleźć 3b) wybieram z oferty szkoleń 3a) sam/a zgłaszam 131 Podsumowując można wysunąć następujące wnioski: – samodzielne zgłaszanie potrzeb rozwojowych pracownika najliczniej ankietowanie wskazali, jako występujące "często", – wybieranie z oferty szkoleń, najliczniej respondenci ocenili, jako nie praktykowane w ich przedsiębiorstwach; – samodzielne szukanie, zdaniem najliczniejszego odsetku badanych występuje "często"; – narzucony odgórnie plan określający potrzeby rozwojowe najliczniej - 22,50% badanych, oceniło jako sytuację występującą "często" lub "wcale"; – określanie potrzeb rozwojowych przez przełożonego/kierownika najliczniej badani pracownicy ocenili jako zjawisko występujące "często". Natomiast biorąc pod uwagę częstotliwość występowania w przedsiębiorstwie podmiotu określającego potrzeby rozwojowe pracownika ("zawsze", "bardzo często", "często", "rzadko", "bardzo rzadko", "wcale") zauważyć można, że: – najliczniej wskazywanym podmiotem, który w przedsiębiorstwie nie określa potrzeb rozwojowych pracownika lub robi to "bardzo rzadko" jest on sam - poprzez wybór z oferty szkoleń, – najliczniej wskazywanym podmiotem, który w przedsiębiorstwie określa potrzeby rozwojowe pracownika "bardzo rzadko" jest on sam - poprzez wybór z oferty szkoleń "bardzo rzadko", – jako "rzadko" występującą w przedsiębiorstwie osobą określającą potrzeby rozwojowe pracownika, najliczniej respondenci wskazali "pracownika" - dokonując tego poprzez samodzielny wybór z oferty szkoleń lub samodzielne znalezienie, –" bardzo często", zdaniem najliczniejszej grupy badanych potrzeby rozwojowe pracowników określa przełożony/kierownik, – "zawsze", zdaniem najliczniejszej grupy badanych, potrzeby rozwojowe pracowników określa przełożony/kierownik. Analizując odpowiedzi respondentów na pytanie trzecie, biorąc pod uwagę ich płeć zauważyć można, w jakim stopniu metod rozwoju pracownika w zależności od płci pracownika. Wyniki analizy prezentują wykresy 4.35a. - 4.35e. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzić można, że w przypadku stanowisk pracy zajmowanych przez kobiety potrzeby rozwojowe pracowników są częściej narzucone z góry lub określane przez przełożonego/ kierownika. Natomiast mężczyźni częściej sami zgłaszają takie potrzeby, samodzielnie szukają i wybierają z oferty szkoleń. 132 Wykres 4.35. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Kto określa potrzeby rozwojowe pracownika?" wg płci a) sam/a zgłaszam 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? a) sam/a zgłaszam 35,00% 30,00% 26,55% 25,00% 18,41% 20,00% 15,00% 17,05% 16,09% 11,24% 10,66% 10,00% 5,00% 10,63% 22,56% 30,15% 14,97% 8,46% 13,23% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) wybieram z oferty szkoleń 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? b) wybieram z oferty szkoleń 40,00% 35,08% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 17,05% 17,83% 15,00% 13,57% 11,82% 10,00% 5,00% 4,65% 3,04% 7,81% 21,26% 19,09% 13,88% 34,92% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 133 c) sam/a muszę znaleźć 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? c) sam/a muszę znaleźć 35,00% 30,00% 26,16% 23,84% 25,00% 17,44% 20,00% 13,18% 15,00% 10,00% 12,40% 6,98% 5,00% 8,46% 12,80% 29,07% 18,66% 9,54% 21,26% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan 30,00% 25,00% 22,48% 21,32% 17,64% 20,00% 17,83% 15,00% 11,63% 10,00% 9,11% 5,00% 8,03% 16,92% 22,56% 16,05% 12,58% 23,86% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 134 e) przełożony/kierownik 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? e) przełożony/kierownik 35,00% 28,10% 30,00% 25,00% 21,51% 20,00% 15,00% 8,33% 10,00% 5,00% 15,12% 13,57% 13,37% 9,54% 21,26% 29,28% 17,14% 5,86% 16,92% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Różnicując odpowiedzi badanych pracowników według zajmowanego stanowiska - pracownik lub kierownik (wykresy 4.36a. - 4.36e.) zauważyć można, że pracownikom częściej potrzeby rozwojowe są narzucane odgórnie, np. przez dział kadr, przełożonego lub kierownika. Natomiast jak wskazują wyniki badań, kierownicy mogą zgłaszać sami potrzeby rozwojowe, sami mogą też szukać i wybierać z oferty szkoleń. Wykres 4.36. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Kto określa potrzeby rozwojowe pracownika?" wg stanowiska a) sam/a zgłaszam 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? a) sam/a zgłaszam 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 25,58% 17,10% 19,15% 10,03% 14,57% zawsze 16,71% 11,44% 25,13% 38,69% bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 9,55% rzadko kierownik 2,51% bardzo rzadko 9,55% wcale 135 b) wybieram z oferty szkoleń 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? b) wybieram z oferty szkoleń 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 38,17% 17,35% 17,61% 13,11% 10,54% 3,21% 6,53% zawsze 12,06% 26,63% bardzo często często pracownik 20,60% rzadko 11,56% bardzo rzadko 22,61% wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) sam/a muszę znaleźć 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? c) sam/a muszę znaleźć 30,00% 27,38% 24,55% 25,00% 20,00% 16,58% 15,00% 10,00% 12,60% 11,83% 6,94% 5,00% 10,55% 14,57% 28,14% 23,62% 8,04% 15,08% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 136 d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan 30,00% 25,00% 22,49% 19,02% 20,00% 21,08% 16,20% 15,00% 10,00% 11,57% 9,64% 5,00% 4,52% 10,55% 22,61% 20,10% 14,07% 28,14% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) przełożony/kierownik 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? e) przełożony/kierownik 40,00% 35,00% 30,00% 26,74% 23,39% 25,00% 20,00% 15,00% 7,07% 10,00% 5,00% 15,81% 14,52% 12,47% 8,04% 13,57% 36,18% 18,09% 7,54% 16,58% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Analizując odpowiedzi respondentów według ich wieku (wykresy 4.37a. - 4.37e.) zauważyć można, że samodzielne określanie potrzeb rozwojowych pracowników "wcale" nie jest praktykowane przez pracowników z wykształceniem podstawowym. "Często" zgłaszają taką potrzebę pracownicy z wykształceniem wyższym. Określanie potrzeb rozwojowych pracownika, na podstawie wyboru przez pracownika z oferty szkoleń "bardzo rzadko" występuje wobec wszystkich pracowników z wykształceniem podstawowym. Samodzielne szukanie i określanie potrzeb rozwojowych pracowników w największym stopniu dotyczy pracowników z wykształceniem wyższym i średnim. Najczęściej w przedsiębiorstwach określanie potrzeb rozwojowych pracownika występuje poprzez narzucony odgórnie plan i nie dotyczy tylko pracowników z wykształceniem podstawowym. W sytuacji, gdy potrzeby rozwojowe pracownika określa jego przełożony lub kierownik - "często" dotyczy to osób z wykształceniem wyższym niż podstawowe. 137 Wykres 4.37. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Kto określa potrzeby rozwojowe pracownika?" wg wykształcenia a) sam/a zgłaszam 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? a) sam/a zgłaszam 7,73% wcale bardzo rzadko rzadko 59,09% 100,00% 5,99% 12,48% 4,55% 0,00% 12,72% 17,90% 9,09% 0,00% często 4,55% 0,00% zawsze 0,00% 32,42% 25,86% 13,64% 0,00% bardzo często 18,81% 15,55% 27,93% 13,22% 9,40% 9,09% 0,00% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) wybieram z oferty szkoleń 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? b) wybieram z oferty szkoleń 24,69% wcale 41,59% 0,00% bardzo rzadko 10,72% 13,92% 18,18% rzadko 17,96% 18,26% 13,64% 0,00% często bardzo często zawsze 4,55% 0,00% 59,09% 100,00% 25,44% 15,73% 15,71% 7,78% 0,00% 0,00% 5,49% 2,71% 4,55% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 138 c) sam/a muszę znaleźć 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? c) sam/a muszę znaleźć 13,97% 27,85% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% często 0,00% bardzo często zawsze 45,45% 100,00% 9,98% 11,75% 13,64% 17,21% 18,26% 27,27% 32,67% 24,59% 9,09% 16,46% 10,85% 4,55% 0,00% 9,48% 6,69% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan 22,69% 21,52% wcale bardzo rzadko rzadko często bardzo często zawsze 40,91% 100,00% 14,96% 10,31% 4,55% 0,00% 17,96% 16,27% 18,18% 0,00% 22,94% 22,42% 18,18% 0,00% 14,71% 19,35% 13,64% 0,00% 6,73% 10,13% 4,55% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 139 e) przełożony/kierownik 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? e) przełożony/kierownik 15,21% 15,37% wcale bardzo rzadko rzadko 40,91% 100,00% 8,73% 6,15% 4,55% 0,00% 0,00% 0,00% 17,71% 14,10% 30,42% 27,49% 27,27% często 0,00% bardzo często 0,00% zawsze 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 9,09% 18,70% 23,87% 9,23% 13,02% 18,18% 20,00% 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Analizując odpowiedzi respondentów według ich wieku (wykresy 4.38a. - 4.38e.) zauważyć można, że samodzielne określanie potrzeb rozwojowych pracowników jest "rzadko" praktykowane wobec pracowników w wieku 61-75 lat. Określanie potrzeb rozwojowych pracownika, na podstawie wyboru przez pracownika z oferty szkoleń "rzadko" występuje wobec wszystkich pracowników, bez względu na ich wiek. Samodzielne szukanie i określanie potrzeb rozwojowych pracowników w największym stopniu dotyczy pracowników w wieku 31-45 lat. Na podstawie odpowiedzi ankietowanych, można wnioskować, że określanie potrzeb rozwojowych pracownika, poprzez narzucony odgórnie plan występuje w przedsiębiorstwach najczęściej i dotyczy wszystkich pracowników w podobnym stopniu, bez względu na ich wiek. Takie same wnioski wynikają w przypadku, gdy potrzeby rozwojowe pracownika określa jego przełożony lub kierownik. 140 Wykres 4.38. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Kto określa potrzeby rozwojowe pracownika?" wg wieku a) sam/a zgłaszam 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? a) sam/a zgłaszam 16,11% 10,00% wcale 36,36% 11,37% 5,60% 7,23% bardzo rzadko 21,69% 18,18% 15,80% 12,80% rzadko 18,18% 21,69% 26,86% często 19,43% bardzo często 16,87% 18,18% 10,43% zawsze 7,23% 0,00% 0,00% 5,00% 10,00% 33,60% 25,30% 9,09% 24,00% 14,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 40,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) wybieram z oferty szkoleń 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? b) wybieram z oferty szkoleń 26,40% 27,71% wcale 9,60% 9,64% bardzo rzadko 36,36% 14,80% 19,12% 0,00% 21,69% 16,59% często 21,69% 18,18% 8,21% zawsze 0,00% 2,84% 4,80% 0,00% 0,00% 5,00% 45,45% 14,06% rzadko bardzo często 39,18% 9,64% 26,00% 18,40% 9,64% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 45,00% 50,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 141 c) sam/a muszę znaleźć 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? c) sam/a muszę znaleźć 25,59% 14,80% wcale 7,60% bardzo rzadko 20,48% 16,87% 18,18% 18,01% 15,60% rzadko 24,10% 27,27% 25,91% często 25,30% 9,09% 11,53% bardzo często 33,20% 18,80% 8,43% 0,00% 45,45% 11,53% 7,27% 10,00% zawsze 0,00% 0,00% 4,82% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 45,00% 50,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan wcale 18,07% 18,18% 11,69% 12,80% 14,46% bardzo rzadko 0,00% 14,53% rzadko 18,07% 18,18% bardzo często 0,00% 22,80% 22,12% 22,80% 22,89% często zawsze 23,38% 22,00% 4,00% 5,00% 9,09% 10,11% 9,64% 10,00% 36,36% 18,17% 15,60% 16,87% 18,18% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 142 e) przełożony/kierownik 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? e) przełożony/kierownik 16,27% 14,00% wcale 9,09% 6,48% 9,20% 7,23% bardzo rzadko 0,00% 12,80% rzadko 20,48% 18,80% 18,18% 22,89% 26,70% często 26,51% 14,00% 14,46% bardzo często 12,48% 10,00% 8,43% zawsze 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 34,00% 36,36% 25,28% 18,18% 18,18% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 40,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Analizując odpowiedzi respondentów ze względu na długość stażu pracy (wykresy 4.39a. - 4.39e.) zauważyć można, że samodzielne zgłaszanie potrzeb rozwojowych pracowników jest "rzadko" praktykowane przez pracowników z najdłuższym stażem pracy (powyżej 50 lat) oraz przez najmłodszych pod względem długości wykonywania pracy zawodowej (0-3 lat) . Określanie potrzeb rozwojowych pracownika, na podstawie wyboru przez pracownika z oferty szkoleń najczęściej nie występuje bez względu na ich długość stażu ich pracy. Samodzielne szukanie i określanie potrzeb rozwojowych pracowników w największym stopniu dotyczy pracowników ze stażem pracy 4-10 lat lub 11-20. Na podstawie odpowiedzi ankietowanych, można wnioskować, że określanie potrzeb rozwojowych pracownika, poprzez narzucony odgórnie plan występuje w przedsiębiorstwach najczęściej i dotyczy wszystkich pracowników w podobnym stopniu, bez względu długość wykonywania przez nich pracy zawodowej. Taki same wnioski wynikają w przypadku, gdy potrzeby rozwojowe pracownika określa jego przełożony lub kierownik. 143 Wykres 4.39. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Kto określa potrzeby rozwojowe pracownika?" wg stażu pracy a) sam/a zgłaszam 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? a) sam/a zgłaszam 18,06% 11,32% 10,46% 17,33% 27,03% wcale 45,45% 0,00% bardzo rzadko 12,57% 8,49% 5,23% 9,33% 10,81% 0,00% 0,00% 17,54% 13,84% 11,76% 16,00% 18,92% 27,27% rzadko często 0,00% 100,00% 26,18% 29,87% 32,03% 30,67% 18,92% 18,18% 15,71% bardzo często 0,00% 26,10% 23,53% 17,33% 16,22% 9,09% 9,95% 10,38% 16,99% 9,33% 8,11% zawsze 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 144 b) wybieram z oferty szkoleń 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? b) wybieram z oferty szkoleń 40,31% 33,02% 30,07% 22,67% 43,24% 36,36% wcale 0,00% 16,49% 8,81% 11,76% 10,67% 10,81% bardzo rzadko rzadko 0,00% często 0,00% bardzo często zawsze 27,27% 100,00% 17,02% 22,01% 10,46% 25,33% 13,51% 9,09% 15,71% 21,38% 24,84% 20,00% 21,62% 9,09% 7,59% 11,64% 18,30% 12,00% 5,41% 9,09% 0,00% 2,88% 3,14% 4,58% 9,33% 5,41% 9,09% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 145 c) sam/a muszę znaleźć 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? c) sam/a muszę znaleźć 26,96% 19,18% 17,65% 21,33% 24,32% 36,36% wcale 100,00% bardzo rzadko 12,30% 8,81% 7,84% 16,00% 24,32% 0,00% 0,00% 19,90% 16,98% 12,42% 22,67% 16,22% rzadko 36,36% 0,00% 24,61% 29,56% 35,95% 21,33% 24,32% często 9,09% 0,00% 10,47% 16,04% 15,03% 10,67% 8,11% 18,18% bardzo często 0,00% zawsze 5,50% 9,43% 11,11% 8,00% 2,70% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 146 d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? d) narzucony odgórnie (np. przez dział kadr) plan 21,20% 25,47% 22,22% 21,33% 16,22% 18,18% wcale 0,00% bardzo rzadko 0,00% 10,99% 11,64% 15,03% 14,67% 10,81% 9,09% 12,04% 20,44% 21,57% 16,00% 24,32% 9,09% rzadko 0,00% 24,87% 20,44% 19,61% 24,00% 18,92% często 36,36% 100,00% 21,20% 13,52% 16,34% 17,33% 16,22% 9,09% bardzo często 0,00% zawsze 9,69% 8,49% 5,23% 6,67% 13,51% 18,18% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 147 e) przełożony/kierownik 3. Kto określa potrzeby rozwojowe pracowników? e) przełożony/kierownik wcale 0,00% bardzo rzadko 13,09% 19,50% 13,73% 17,33% 24,32% 9,09% 6,02% 7,86% 9,15% 6,67% 5,41% 9,09% 0,00% 10,99% 16,35% 16,99% 22,67% 21,62% rzadko 36,36% 0,00% często 16,22% bardzo często 9,33% 0,00% zawsze 0,00% 0,00% 0,00% 28,27% 27,67% 31,37% 33,33% 36,36% 100,00% 26,70% 20,13% 18,30% 9,09% 18,92% 14,92% 8,49% 10,46% 10,67% 13,51% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 120,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu czwartym zapytano pracowników "Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania?" Zestawienie odpowiedzi pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw przedstawiono na wykresie 4.40. W opinii 19,00% badanych przełożony "zawsze" wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania, a 19,40% ankietowanych stwierdziło, że robi to "bardzo często". Zdaniem 28,70% pracowników taka sytuacja występuje w ich przedsiębiorstwie "często". Według rozkładu odpowiedzi respondentów 19,20 % z nich uważa, że przełożony "rzadko" wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania, według 9,70% robi to "bardzo rzadko", a w opinii 3,90% objętych badaniem nie robi tego "wcale". 148 Wykres 4.40. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania?" 4. Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania? 300 28,70% ilość wskazań 250 200 19,00% 19,40% 19,20% 150 9,70% 100 3,90% 50 0 zawsze bardzo często często rzadko bardzo rzadko wcale Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Analizując odpowiedzi respondentów na pytanie czwarte, biorąc pod uwagę ich płeć (wykres 4.41.) zauważyć można, że częściej kobietom przełożony "zawsze" wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy lub zadania. Natomiast "bardzo często" lub "często" taką odpowiedź wskazała większa liczba mężczyzn niż kobiet .Ponadto częściej takie działania praktykowane są wobec pracowników niż kierowników (wykres 4.42.). Odpowiedź twierdząca ("zawsze", "bardzo często", "często") na zadane pytanie udzieli wszyscy ankietowani bez względu na wykształcenie (wykres 4.43.). Jednak biorąc pod uwagę wiek respondentów zauważyć można, że w opinii pracowników w wieku 46-60 lat najczęściej padała odpowiedź, że przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania "rzadko" (wykres 4.44.). W przypadku różnicowania odpowiedzi pracowników pod względem ich stażu pracy, stwierdzić należy, że osoby, których staż pracy wynosi 41-50 lata uważają, ze przełożony rzadko wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania (wykres 4.45). Wykres 4.41. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania?" wg płci 4. Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania? 35,00% 30,00% 25,00% 26,94% 22,87% 20,00% 18,80% 17,05% 15,00% 10,47% 10,00% 5,00% 3,88% 14,75% 20,17% 30,59% 21,69% 8,89% 3,90% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 149 Wykres 4.42. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania?" wg stanowiska 4. Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania? 35,00% 28,79% 30,00% 25,00% 20,69% 20,00% 19,41% 17,48% 15,00% 9,90% 10,00% 3,73% 5,00% 12,56% 19,60% 28,14% 26,13% 9,05% 4,52% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Wykres 4.43. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania?" wg wykształcenia 4. Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania? wcale bardzo rzadko rzadko często bardzo często zawsze 4,49% 3,44% 4,55% 0,00% 11,22% 8,32% 18,18% 0,00% 21,95% 17,36% 18,18% 0,00% 29,68% 27,85% 31,82% 0,00% 17,71% 21,16% 9,09% 0,00% 14,96% 21,88% 18,18% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 100,00% 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 150 Wykres 4.44. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania?" wg wieku 4. Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania? 3,48% 4,00% wcale 0,00% 7,23% 8,06% bardzo rzadko 9,09% 12,80% 13,25% 15,96% 24,40% rzadko 27,71% 27,27% 28,75% 29,20% 25,30% często bardzo często 12,00% zawsze 9,09% 0,00% 17,60% 10,84% 5,00% 10,00% 36,36% 21,33% 18,18% 22,43% 15,66% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 151 Wykres 4.45. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania?" wg stażu pracy 4. Czy przełożony wyjaśnia ponownie niejasne lub nowe metody pracy i zadania? wcale bardzo rzadko 1,57% 5,97% 4,58% 2,67% 8,11% 9,09% 0,00% 6,54% 10,38% 11,76% 16,00% 16,22% 9,09% 0,00% 15,18% 19,50% 24,84% 20,00% 24,32% rzadko 0,00% często 0,00% 54,55% 25,13% 33,02% 30,07% 30,67% 21,62% 18,18% 25,39% 15,41% 16,34% 16,00% 13,51% 9,09% bardzo często 100,00% 26,18% 15,72% 12,42% 14,67% 16,22% zawsze 0,00% 0,00% 0,00% staż pracy staż pracy staż pracy staż pracy 20,00% respondenta respondenta respondenta respondenta 40,00% 0-3 11-20 31-40 powyżej 50 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta staż pracy respondenta staż pracy respondenta 120,00% 4-10 21-30 41-50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu piątym zapytano pracowników "Czy przełożony zachęca pracowników do wzajemnej pomocy i współpracy?" Zestawienie odpowiedzi pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw przedstawiono na wykresie 4.46. Zdaniem 18,50% ankietowanych przełożony "zawsze" zachęca pracowników do wzajemnej pomocy i współpracy, 22,40% stwierdziło, że robi to "bardzo często", a 29,80% uznało, że taka sytuacja występuje "często". W opinii 17,90% badanych przełożony "rzadko" zachęca pracowników do wzajemnej pomocy i współpracy. 7,80% badanych stwierdziło, że przełożony "bardzo rzadko" zachęca pracowników do wzajemnej pomocy i współpracy, a 3,60% badanych uważa, iż przełożony nie robi tego "wcale". 152 Wykres 4.46. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony zachęca do wzajemnej pomocy i współpracy?" 6. Czy przełożony zachęca pracowników do wzajemnej pomocy i współpracy? 29,80% 300 ilość wskazań 250 200 22,40% 18,50% 17,90% 150 100 7,80% 3,60% 50 0 zawsze bardzo często często rzadko bardzo rzadko wcale Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Analizując odpowiedzi respondentów na pytanie szóste (biorąc pod uwagę ich płeć) zauważyć można, że mężczyźni są częściej zachęcani przez przełożonych do wzajemnej pomocy i współpracy niż kobiety (wykres 6.47.). Natomiast wśród pracowników i kierowników wyniki są porównywalne, co wskazuje, że na zachęcanie przez przełożonego do współpracy i wzajemnej pomocy nie wpływa zajmowane stanowisko (wykres 4.48.). Wykres 4.47. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony zachęca do wzajemnej pomocy i współpracy?" wg płci 5. Czy przełożony zachęca pracowników do wzajemnej pomocy i współpracy? 35,00% 28,88% 30,00% 25,00% 20,00% 19,77% 21,90% 17,64% 15,00% 7,95% 10,00% 5,00% 3,88% 17,14% 22,99% 30,80% 18,22% 7,59% 3,25% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 153 Wykres 4.48. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony zachęca do wzajemnej pomocy i współpracy?" wg stanowiska 5. Czy przełożony zachęca pracowników do wzajemnej pomocy i współpracy? 35,00% 29,56% 30,00% 25,00% 20,00% 19,15% 21,34% 18,64% 15,00% 7,46% 10,00% 5,00% 3,86% 16,08% 26,63% 30,65% 15,08% 9,05% 2,51% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Biorąc pod uwagę wykształcenie pracowników (wykres 4.49.), którzy wzięli udział w badaniu, tylko pracownicy z wykształceniem podstawowym, stwierdzili, że przełożony "bardzo rzadko" zachęca pracowników do współpracy i wzajemnej pomocy. W ocenie pozostałych ankietowanych robi to "zawsze", "bardzo często" lub "często". Jednak uwzględniając wiek respondentów (wykres 4.50.), w każdej grupie wiekowej, najczęściej pracownicy stwierdzili, że ich przełożony "wcale" nie aktywizuje podwładnych do wzajemnej pomocy i współpracy. Natomiast mając na uwadze staż pracy respondentów, tylko pracownicy ze stażem pracy 41-50 lat, ocenili w najwyższym stopniu, że działanie opisane w pytaniu ze strony przełożonego występuje "rzadko" (wykres 4.51.). 154 Wykres 4.49. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony zachęca do wzajemnej pomocy i współpracy?" wg wykształcenia 5. Czy przełożony zachęca pracowników do wzajemnej pomocy i współpracy? wcale bardzo rzadko 3,49% 3,44% 9,09% 0,00% 7,48% 7,78% 9,09% rzadko 0,00% często 0,00% 13,64% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 32,17% 28,75% 20,45% 23,51% 31,82% bardzo często zawsze 100,00% 20,95% 15,73% 18,18% 15,46% 20,80% 18,18% 20,00% 40,00% 60,00% wykształcenie średnie 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Wykres 4.50. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony zachęca do wzajemnej pomocy i współpracy?" wg wieku 5. Czy przełożony zachęca pracowników do wzajemnej pomocy i współpracy? 42,00% wcale bardzo rzadko rzadko często bardzo często zawsze 52,92% 61,45% 63,64% 10,27% 14,40% 7,23% 9,09% 16,59% 19,60% 18,07% 9,09% 8,53% 12,80% 3,61% 18,18% 8,53% 7,20% 7,23% 0,00% 3,16% 4,00% 2,41% 0,00% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 70,00% 155 Wykres 4.51. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy przełożony zachęca do wzajemnej pomocy i współpracy?" wg stażu pracy 5. Czy przełożony zachęca pracowników do wzajemnej pomocy i współpracy? wcale 3,14% 4,09% 2,61% 2,67% 10,81% 0,00% 0,00% bardzo rzadko 6,02% 8,81% 9,15% 8,00% 10,81% 9,09% 0,00% 16,23% 19,18% 20,26% 12,00% 21,62% rzadko 36,36% 0,00% 28,01% 31,76% 27,45% 36,00% 29,73% 18,18% często 0,00% 23,82% 20,44% 26,80% 21,33% bardzo często 8,11% 27,27% 100,00% 22,77% 15,72% 13,73% 20,00% 18,92% 9,09% zawsze 0,00% 0,00% 20,00% staż pracy respondenta staż pracy respondenta staż pracy respondenta staż pracy respondenta 40,00% 0-3 11-20 31-40 powyżej 50 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta staż pracy respondenta staż pracy respondenta 120,00% 4-10 21-30 41-50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu szóstym, zapytano pracowników o rodzaj imprez organizowanych przez organizacje branżowe, w których uczestniczą. Respondenci mieli do wyboru następujące możliwości odwiedzi: a) targi branżowe, b) kursy i szkolenia, c) warsztaty, d) pokazy, e) konferencje i sympozja, f) inne (jakie?). Zestawienie odpowiedzi pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw przedstawiono na wykresie 4.52. 157 Wykres 4.52. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe?" 6. Czy uczestniczy Pan/Panio w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? 54,50% 51,70% 51,80% wcale 26,60% 51,00% 13,70% 12,90% 11,40% 13,50% 11,10% bardzo rzadko 17,60% 19,00% 18,60% rzadko 21,70% 17,40% 8,10% 9,20% 10,50% często 21,60% 9,30% 4,60% 6,00% 5,90% bardzo często 12,50% 8,00% 1,50% 1,10% 1,70% zawsze 4,10% 3,30% 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 ilość wskazań 6e) konferencje i sympozja Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 6d) pokazy 6c) warszaty 6b) kursy i szkolenia 6a) targi branżowe 550 158 Z danych pochodzących z wypowiedzi respondentów wywnioskować można, że zdaniem ankietowanych: a) w targach branżowych 3,30% badanej populacji uczestniczy "zawsze". Zaledwie 8,00% objętych badaniem pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw uczestniczy w tego typu imprezach "bardzo często", 9,30% "często". "Rzadko" w targach branżowych uczestniczy 17,40% ankietowanych, a 11,10% respondentów "bardzo rzadko", a 51,00% badanych nie uczestniczy "wcale"; b) w kursach i szkoleniach "zawsze" uczestniczy zaledwie 4,10% badanych. 12,50% objętych badaniem pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw uczestniczy w imprezach tego typu "bardzo często", a 21,60% "często". Co ciekawe, prawie ten sam procent ankietowanych -21,70%, stwierdził, że uczestniczy w imprezach tego typu "rzadk", a 13,50% uważa, że "bardzo rzadko". Najliczniejsza grupa badanych pracowników - 26,60% "wcale" nie uczestniczy w kursach i szkoleniach; c) w warsztatach 51,80% badanych nie uczestniczy "wcale", natomiast 18,60% ankietowanych bierze udział w tej formie imprez organizowanych przez instytucje branżowe "rzadko", 11,40% "bardzo rzadko". Zdaniem 10,50% respondentów uczestniczy w warsztatach "często", 5,90% objętych badaniem pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw uczestniczy w imprezach tego typu "bardzo często". Najmniejszy odsetek stanowią pracownicy, którzy uczestniczą w warsztatach "zawsze"1,70% badanej populacji; d) w pokazach 51,70% badanych nie uczestniczy "wcale", natomiast 19,00% ankietowanych bierze udział w tej formie imprez organizowanych przez instytucje branżowe "rzadko", 12,90% "bardzo rzadko". Zdaniem 9,20% respondentów uczestniczy w pokazach "często", 6,00% objętych badaniem pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw uczestniczy w imprezach tego typu "bardzo często". Najmniejszy odsetek stanowią pracownicy, którzy uczestniczą w pokazach "zawsze" - 1,10% badanej populacji; e) w konferencjach, sympozjach 54,50% badanych nie uczestniczy wcale, natomiast 17,60% ankietowanych bierze udział w tej formie imprez organizowanych przez instytucje branżowe rzadko, 13,70% bardzo rzadko. Zdaniem 8,10,% respondentów uczestniczy w pokazach często, 4,60% objętych badaniem pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw uczestniczy w imprezach tego typu bardzo często. Najmniejszy odsetek stanowią pracownicy, którzy uczestniczą w pokazach zawsze 1,50% badanej populacji; Wśród odpowiedzi na powyższe pytanie, ankietowani mieli również możliwość wskazania, jakie inne formy dokształcania pracowników są stosowane na ich stanowiskach pracy. Wyniki odpowiedzi pracowników objętych badaniem prezentuje tabela 4.11, zawierająca liczbę wskazań danej odpowiedzi. Tabela 4.11. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe?" 6f) Inne (jakie?) Imprezy integracyjne Imprezy zapoznawcze Konwenty Prezentacje specjalistyczne Szkolenia BHP Wspólne projekty z parterami biznesowymi (klientami, odbiorcami) Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Ilość odpowiedzi 4 1 1 1 1 1 159 Podsumowując, można wysunąć następujące wnioski: – średnio połowa pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw "wcale" nie uczestniczy w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe, – jeśli pracownicy wskazali, że uczestniczą w tego typu imprezach, to jest to zjawisko "rzadkie" lub "bardzo rzadkie", – formą imprezy, w której w największym stopniu przebadani pracownicy uczestniczą "często" lub "bardzo częst" o są kursy i szkolenia; ta forma imprez została wskazana najliczniej, jako praktykowana "zawsze" przez pracowników objętych badaniem ankietowym. Analizując odpowiedzi respondentów na pytanie piąte, biorąc pod uwagę ich płeć (wykres 4.53a - 4.53e) zauważyć można, że tylko w przypadku uczestnictwa w kursach i szkoleniach kobiety uczestniczą "bardzo często" w ilości większej niż mężczyźni. Wykres 4.53. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe?" wg płci a) targi branżowe 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? a) targi branżowe 70,00% 57,17% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 15,89% 20,00% 10,00% 4,07% 2,39% 6,20% 9,98% 7,17% 11,71% zawsze bardzo często często 9,50% 19,09% 12,80% 44,03% 0,00% kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) kursy i szkolenia 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? b) kursy i szkolenia 28,49% 30,00% 25,00% 20,74% 17,83% 20,00% 14,92% 13,95% 15,00% 10,00% 5,00% 4,07% 4,12% 10,85% 22,56% 26,03% 11,93% 24,51% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 160 c) warsztaty 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? c) warsztaty 70,00% 58,53% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 17,05% 20,00% 10,00% 1,94% 1,52% 5,62% 6,29% 8,53% 12,80% zawsze bardzo często często 20,39% 8,33% 14,75% 44,25% 0,00% kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) pokazy 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? d) pokazy 70,00% 58,91% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 17,25% 20,00% 10,00% 0,00% 1,16%1,08% 5,04% 7,16% 6,59% 12,15% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 21,04% rzadko mężczyzna 11,05% 14,97% bardzo rzadko 43,60% wcale 161 e) konferencje i sympozja 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? e) konferencje i sympozja 70,00% 61,24% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 14,34% 20,00% 10,00% 0,00% 7,95% 1,16% 1,95% 4,26% 4,99% zawsze bardzo często 8,24% często kobieta 21,26% rzadko 11,05% 16,70% 46,85% bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Analiza odpowiedzi ankietowanych według zajmowanego przez nich stanowiska (wykresy 4.54a. - 4.54e.) wskazuje, że w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe częściej biorą udział kierownicy niż pracownicy niższego szczebla. Wykres 4.54. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe?" wg stanowiska a) targi branżowe 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? a) targi branżowe 55,78% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 15,55% 20,00% 10,00% 2,83% 5,03% 6,81% 12,56% 7,84% 15,08% zawsze bardzo często często 24,62% 11,18% 10,55% 32,16% 0,00% pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 162 b) kursy i szkolenia 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? b) kursy i szkolenia 35,00% 29,69% 30,00% 25,00% 20,82% 18,64% 20,00% 14,27% 15,00% 12,08% 10,00% 5,00% 4,50% 2,51% 14,07% 33,17% 25,13% 10,55% 14,57% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) warsztaty 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? c) warsztaty 54,88% 60,00% 50,00% 39,70% 40,00% 30,00% 19,60% 20,00% 10,00% 8,54% 2,06% 0,50% 23,12% 17,48% 12,08% 8,23% 8,54% 5,27% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 163 d) pokazy 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? d) pokazy 60,00% 54,11% 50,00% 40,00% 30,00% 18,12% 20,00% 14,14% 1,29% 0,50% 5,27% 9,05% 7,07% 17,59% zawsze bardzo często często 10,00% 22,61% 8,04% 42,21% 0,00% pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) konferencje i sympozja 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? e) konferencje i sympozja 70,00% 58,74% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 15,68% 20,00% 10,00% 0,00% 1,41%2,01% 4,50% 5,03% 6,43% 14,57% zawsze bardzo często często pracownik 13,24% 25,13% rzadko 15,58% bardzo rzadko 37,69% wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Uwzględniając wykształcenie respondentów (wykresy 4.55a. - 4.55e.) zauważyć można, że osoby z wykształceniem podstawowym nie biorą udziału w żadnej z imprez organizowanych przez organizacje branżowe. Z kolei w targach i konferencjach oraz w pokazach, konferencjach i sympozjach biorą udział tylko pracownicy z wykształceniem wyższym i średnim. Natomiast w warsztatach uczestniczą dodatkowo jeszcze pracownicy z wykształceniem zawodowym. 164 Wykres 4.55. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe?" wg wykształcenia a) targi branżowe 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? a) targi branżowe 35,41% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko często bardzo często zawsze 60,94% 81,82% 100,00% 12,22% 10,31% 9,09% 4,55% 0,00% 22,19% 14,47% 13,22% 6,69% 4,55% 0,00% 13,22% 4,52% 0,00% 0,00% 3,74% 3,07% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) kursy i szkolenia 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? b) kursy i szkolenia 17,96% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko 4,55% 0,00% często 4,55% 0,00% bardzo często zawsze 31,65% 54,55% 100,00% 13,22% 13,38% 22,73% 24,69% 20,25% 24,94% 19,89% 16,21% 10,13% 4,55% 0,00% 2,99% 4,70% 9,09% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 165 c) warsztaty 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? c) warsztaty 38,65% 60,58% 68,18% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko często bardzo często zawsze 100,00% 14,46% 8,86% 18,18% 4,55% 0,00% 21,45% 17,18% 14,46% 7,96% 4,55% 0,00% 9,23% 3,62% 4,55% 0,00% 1,75% 1,81% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) pokazy 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? d) pokazy 41,65% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 57,87% 77,27% 100,00% 14,21% 12,12% 9,09% 23,69% 16,09% 9,09% 10,97% 8,14% 4,55% 0,00% 8,73% 4,34% 0,00% 0,00% 0,75% 1,45% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 166 e) konferencje i sympozja 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? e) konferencje i sympozja 86,36% 37,41% wcale 65,46% 100,00% 4,55% bardzo rzadko 0,00% 16,96% 11,75% 9,09% rzadko 0,00% 0,00% często bardzo często zawsze 21,95% 14,83% 12,97% 4,88% 0,00% 0,00% 8,98% 1,63% 0,00% 0,00% 1,75% 1,45% 0,00% 0,00% wykształcenie zawodowe 20,00% 40,00% wykształcenie wyższe 60,00% 80,00% wykształcenie średnie 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Różnicując odpowiedzi ankietowanych według ich wieku (wykres 4.56a. - 4.56e.) stwierdzić można, że w targach branżowych, kursach i szkoleniach biorą udział głównie pracownicy w wieku 31-45 lat. Natomiast w pozostałych imprezach, o które zapytano w ankiecie wszystkie grupy wiekowe uczestniczą w podobnym stopniu. 167 Wykres 4.56. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe?" wg wieku a) targi branżowe 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? a) targi branżowe 35,41% 60,94% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko często bardzo często zawsze 81,82% 100,00% 12,22% 10,31% 9,09% 4,55% 0,00% 22,19% 14,47% 13,22% 6,69% 4,55% 0,00% 13,22% 4,52% 0,00% 0,00% 3,74% 3,07% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) kursy i szkolenia 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? b) kursy i szkolenia 17,20% wcale 36,36% 12,64% 15,20% 13,25% bardzo rzadko 27,27% 20,85% 22,80% 25,30% 18,18% 20,54% 24,40% 21,69% 18,18% rzadko często 10,74% bardzo często 10,84% 0,00% zawsze 30,49% 24,10% 18,00% 4,74% 2,40% 4,82% 0,00% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 168 c) warsztaty 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? c) warsztaty 56,08% 38,00% wcale 57,83% 36,36% 10,27% bardzo rzadko 4,82% 16,00% 27,27% 17,22% 23,20% 18,07% 18,18% rzadko 9,48% 12,80% 12,05% 18,18% 5,21% 8,00% 6,02% często bardzo często zawsze 0,00% 1,74% 2,00% 1,20% 0,00% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 70,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) pokazy 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? d) pokazy 43,60% wcale 45,45% 59,04% 11,85% 15,60% 10,84% bardzo rzadko 27,27% 18,17% 22,80% 14,46% 18,18% rzadko często bardzo często zawsze 54,03% 8,85% 10,00% 9,64% 9,09% 5,69% 7,20% 6,02% 0,00% 1,42% 0,80% 0,00% 0,00% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 70,00% 169 e) konferencje i sympozja 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? e) konferencje i sympozja 60,19% 39,60% wcale 54,22% 63,64% 11,69% bardzo rzadko 9,09% 18,40% 15,66% 16,11% 22,40% 16,87% rzadko 0,00% 6,48% 11,60% 7,23% często bardzo często zawsze 27,27% 4,27% 5,20% 6,02% 0,00% 1,26% 2,80% 0,00% 0,00% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 70,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Analizując odpowiedzi ankietowanych pod względem długości ich stażu pracy (wykresy 4.57a. - 4.57e.) zauważyć można, że bez względu na długość wykonywania pracy zawodowej pracownicy nie biorą udziału w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe. Wyjątek stanowią kursy i szkolenia. W nich w największym stopniu uczestniczą pracownicy, których staż pracy wynosi 4-10 lat lub 11-20 lat. 170 Wykres 4.57. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe?" wg stażu pracy a) targi branżowe 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? a) targi branżowe 57,59% 42,14% 46,41% 53,33% wcale 54,55% 0,00% 10,21% 12,89% 9,80% 12,00% 5,41% 9,09% bardzo rzadko rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 72,97% 100,00% 14,66% 18,87% 20,92% 20,00% 10,81% 27,27% 7,85% 11,64% 11,76% 5,33% 2,70% 9,09% 0,00% 7,07% 10,69% 5,88% 8,00% 5,41% 0,00% 0,00% 2,62% 3,77% 5,23% 1,33% 2,70% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 171 b) kursy i szkolenia 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? b) kursy i szkolenia wcale 17,33% 34,55% 21,70% 20,92% 27,03% 36,36% 0,00% 11,26% 14,78% 13,07% 17,33% 13,51% bardzo rzadko 36,36% 0,00% 21,47% 21,07% 20,26% 22,67% rzadko 37,84% 0,00% 0,00% 17,28% często 13,51% 0,00% 9,95% 13,52% bardzo często 0,00% 0,00% 2,70% 5,50% 2,83% 2,61% 4,00% 5,41% zawsze 0,00% 0,00% 5,00% 21,33% 26,10% 25,49% 18,18% 17,65% 17,33% 9,09% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 172 c) warsztaty 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? c) warsztaty 37,25% wcale bardzo rzadko 0,00% często 0,00% zawsze 59,42% 49,33% 64,86% 72,73% 100,00% 8,90% 12,58% 18,30% 8,00% 5,41% 9,09% 0,00% rzadko bardzo często 47,80% 15,97% 19,81% 22,88% 21,33% 16,22% 9,09% 9,42% 12,26% 9,80% 10,67% 10,81% 9,09% 4,71% 5,97% 9,15% 8,00% 2,70% 0,00% 0,00% 1,57% 1,57% 2,61% 2,67% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 173 d) pokazy 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? d) pokazy 45,60% 45,75% 48,00% wcale 58,38% 0,00% bardzo rzadko 2,70% 11,26% 13,52% 14,38% 18,67% 27,27% 0,00% 16,23% 23,58% 16,99% 21,33% 16,22% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 64,86% 63,64% 100,00% 7,85% 9,75% 13,07% 4,00% 13,51% 9,09% 0,00% 4,71% 6,92% 7,84% 8,00% 2,70% 0,00% 0,00% 1,57% 0,63% 1,96% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 174 e) konferencje i sympozja 6. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach organizowanych przez organizacje branżowe? e) konferencje i sympozja 48,11% 42,48% 52,00% 48,65% wcale 64,66% 81,82% 0,00% bardzo rzadko 0,00% 0,00% rzadko 0,00% 0,00% 10,99% 14,78% 16,99% 17,33% 16,22% 14,92% 20,13% 21,57% 10,67% 27,03% 4,19% często bardzo często zawsze 11,01% 9,80% 12,00% 5,41% 18,18% 0,00% 3,93% 4,72% 5,88% 6,67% 2,70% 0,00% 0,00% 1,31% 1,26% 3,27% 1,33% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 90,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu siódmym, zapytano pracowników o najczęstszy sposób przekazywania zarządzań przełożonych/dyrekcji jaki występuje w przedsiębiorstwie, którego są pracownikami. Respondenci mieli do wyboru następujące możliwości odpowiedzi: a) podczas narad, b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego, c) dowiaduje się od kolegów, d) przekazywane e-mailem, e) rozsyłane poczta wewnętrzną (z rozdzielnika), f) umieszczenie na stronie internetowej, g) inaczej (jak?). Zestawienie odpowiedzi pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw przedstawiono na wykresie 4.58. 175 Z danych pochodzących z wypowiedzi respondentów wywnioskować można, że zdaniem ankietowanych: a) zarządzenia przełożonych/dyrekcji "zawsze" zdaniem 12,10% badanych przekazywane są podczas narad, 18,60% respondentów uważa, że tak forma przekazu występuje w ich przedsiębiorstwach bardzo często, a według 21,00% często. W opinii 14,40% taki sposób przekazywania informacji występuje rzadko, a 10,60% badanych stwierdziło, że bardzo rzadko. Praktykowanie przekazywania zarządzań przełożonych/dyrekcji podczas narad, według 23,20% badanych nie występuje "wcale"; b) przekazywanie zarządzenia przełożonych/dyrekcji przez bezpośredniego przełożonego, zdaniem 24,90% badanych ma miejsce "zawsze", 32,50% ankietowanych uważa, że występuje w ich przedsiębiorstwie "bardzo często" lub według 29,00% "często". Zdecydowanie mniejszy odsetek respondentów - 6,30% stwierdziło, że bezpośredni przełożeni "rzadko" przekazują im zarządzenia przełożonych/dyrekcji, a zdaniem 2,70% spośród nich taka praktyka w ich przedsiębiorstwie występuje "bardzo rzadko". 4,60% badanej grupy stanowią pracownicy, którzy uważają, że bezpośredni przełożeni "wcale" nie przekazują im formacji o zarządzeniach podjętych na najwyższym szczeblu; c) dowiadywanie się od kolegów o zarządzeniach przełożonych/dyrekcji według 2,00% przebadanych pracowników ma miejsce "zawsze". Według 17,20% objętych badaniem pracowników taka forma przekazu występuje w ich przedsiębiorstwach "bardzo często", a 29,20% tej grupy stwierdziło, że "często". Odsetek ankietowanych - 22,70% ocenił, że tak forma przekazu w ich przedsiębiorstwie występuje "rzadko", "bardzo rzadko" - 14,10% lub nie występuje "wcale" - 14,70%; d) przekazywanie e-mailem informacji o zarządzeniach przełożonych/ dyrekcji, zdaniem zaledwie 7,40% badanych w ich przedsiębiorstwie występuje "zawsze". Według 17,20% ankietowanych taki sposób informowania o zarządzeniach przełożonych/dyrekcji występuje "bardzo często", a w opinii 19,70% pracowników "często". 12,80% osób uczestniczących w badaniu uważa, że w ich miejscu pracy przekazywanie e-mailem informacji o zarządzeniach przełożonych/ dyrekcji praktykowane jest "rzadko", 8,90% stwierdziło, iż "bardzo rzadko". Największy odsetek -34,10% stanowią pracownicy, którzy uważają, że informacje o zarządzeniach przełożonych/ dyrekcji "wcale" nie są przekazywane za pośrednictwem e-maila; e) rozsyłanie pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) informacji o zarządzeniach przełożonych/ dyrekcji, w ocenie 5,70% występuje "zawsze". 10,60% osób uczestniczących w badaniu uważa, że w ich miejscu pracy przekazywanie pocztą wewnętrzną informacji o zarządzeniach przełożonych/ dyrekcji praktykowane jest "bardzo często". Według 14,40% ankietowanych taki sposób informowania o zarządzeniach przełożonych/dyrekcji występuje "często", a w opinii 11,00% pracowników "rzadko", 8,50% stwierdziło, iż "bardzo rzadko". Zdaniem prawie połowy ankietowanych - 49,70% w ich przedsiębiorstwach taki sposób przekazywania informacji o zarządzaniach przełożonych/dyrekcji nie jest praktykowany; f) umieszczenie na stronie internetowej informacji o zarządzeniach przełożonych/ dyrekcji, w ocenie 2,90% ankietowanych, ma miejsce "zawsze" w ich przedsiębiorstwie. 5,80% osób uczestniczących w badaniu uważa, że w ich miejscu pracy umieszczenie na stronie internetowej informacji o zarządzeniach przełożonych/ dyrekcji praktykowane jest "bardzo często", 7,70% stwierdziło, iż "często". Według 11,20% ankietowanych taki sposób informowania o zarządzeniach przełożonych/dyrekcji występuje "rzadko", a w opinii 9,30% pracowników "bardzo rzadko", natomiast aż 63,20% ankietowanych, stwierdziło, że tak forma komunikacji w ich przedsiębiorstwach nie jest praktykowana. 176 Wykres 4.58. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzania przełożonych/dyrekcji?" 7. Jak jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? 63,20% 49,60% 34,10% wcale 14,70% 4,60% 23,20% 9,30% 8,50% 8,90% bardzo rzadko 14,10% 2,70% 10,60% 11,20% 11,00% 12,80% rzadko 22,70% 6,30% 14,40% 7,70% 14,40% 197,% często 29,20% 29,00% 21,00% 5,80% 10,60% 17,20% 17,20% bardzo często 32,50% 18,60% 2,90% 5,70% 7,40% zawsze 2,00% 24,90% 12,10% 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 ilość wskazań 7f) umieszczene na stronie internetowej 7e ) rozsyłanie pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) 7d ) przekazywane e-mailem 7c) dowiaduję się od kolegów 7b) przekazywane są przez bezpośredniego przełożonego 7a) podczas narad Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 650 177 Wśród odpowiedzi na pytanie, ankietowani mieli również możliwość wskazania, jakie inne sposoby przekazywania informacji o zarządzeniach przełożonych/dyrekcji, są stosowane na ich przedsiębiorstwach pracy. Wyniki odpowiedzi pracowników objętych badaniem prezentuje tabela 6.12., zawierająca liczbę wskazań danej odpowiedzi. Tabela 4.12. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzania przełożonych/dyrekcji?" 7g) inaczej (jak?) Telefonicznie Wywieszane na tablicy ogłoszeń Umieszczane w intranecie Umieszczane na panelu administracyjnym Umieszczane w książce zarządzeń Umieszczane w skoroszycie Ilość odpowiedzi 3 3 2 1 1 1 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Podsumowując, można wysunąć następujące wnioski: – sposobem przekazywania informacji o zarządzeniach przełożonych/dyrekcji, który największy odsetek ankietowanych ocenił jako występujący "zawsze" jest przekaz przez bezpośredniego przełożonego; – sposób przekazywania informacji o zarządzeniach przełożonych/dyrekcji poprzez umieszczenie na stronie internetowej to forma przekazu, która nie występuje w miejscach pracy objętych badaniem zdaniem największego odsetku respondentów. Analizując odpowiedzi respondentów na pytanie siódme, biorąc pod uwagę ich płeć zauważyć można, w jakim stopniu najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji w zależności od płci pracownika. Wyniki analizy prezentują wykresy 4.59a .- 4.59f. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzić można, że kobiety najczęściej dowiadują się o zarządzeniach przełożonych/dyrekcji od kolegów, natomiast mężczyźni podczas narad oraz przekazywane są im przez bezpośredniego przełożonego. Wykres 4.59. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzania przełożonych/dyrekcji?" wg płci a) podczas narad 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? a) podczas narad 30,00% 25,58% 25,00% 17,44% 20,00% 15,00% 13,57% 14,92% 16,28% 12,21% 10,00% 5,00% 10,41% 21,26% 24,95% 13,88% 8,89% 20,61% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 178 b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 28,29% 29,84% 27,52% 6,20% 21,04% zawsze 35,57% bardzo często 30,59% często kobieta 6,51% rzadko 3,29% 4,84% 1,95% bardzo rzadko 4,34% wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) dowiaduję się pd kolegów 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? c) dowiaduję się od kolegów 35,00% 30,04% 30,00% 23,06% 25,00% 19,96% 20,00% 13,95% 15,00% 10,66% 10,00% 5,00% 2,33% 1,74% 14,10% 28,20% 22,34% 18,00% 15,62% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 179 d) przekazywane e-mailem 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? d) przekazywane e-mailem 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 34,11% 18,80% 16,67% 13,76% 9,11% 7,56% 7,16% zawsze 17,79% 20,61% bardzo często często kobieta 11,71% rzadko 8,68% 34,06% bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) rozsyłane pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? e) rozsyłane pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) 60,00% 48,26% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 12,21% 5,43% 6,07% 8,89% 13,76% 12,02% 8,33% 15,18% 9,76% 8,68% 51,19% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 180 f) umieszczane na stronie internetowej 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? f) umieszczane na stronie internetowej 70,00% 62,21% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 3,88% 1,74% 6,40% 5,21% zawsze bardzo często 12,40% 6,98% 8,46% 9,76% 8,14% 10,63% 64,21% 0,00% często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Uwzględniając zajmowane przez ankietowanych stanowisko zauważyć można, że pracownicy najczęściej dowiadują się o zarządzeniach przełożonych/dyrekcji od kolegów, natomiast kierownikom takie informacje są częściej przekazywane podczas narad, przez bezpośredniego przełożonego, przekazywane e-mailem lub pocztą wewnętrzną (wykresy 4.60a. - 4.60f.). Wykres 4.60. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzania przełożonych/dyrekcji?" wg stanowiska a) podczas narad 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? a) podczas narad 35,00% 30,00% 25,45% 25,00% 20,44% 20,00% 15,00% 14,65% 16,07% 12,34% 11,05% 10,00% 5,00% 16,08% 28,64% 23,12% 13,57% 4,02% 14,57% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 181 b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego 50,00% 40,00% 30,00% 28,41% 30,21% 26,74% 20,00% 6,81% 10,00% 17,59% 41,71% 31,16% 4,52% 3,34% 0,00% 4,50% 5,03% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) dowiaduję się pd kolegów 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? c) dowiaduję się od kolegów 35,00% 30,59% 30,00% 25,00% 21,85% 20,05% 20,00% 15,00% 12,21% 12,85% 10,00% 5,00% 2,44%0,50% 6,03% 23,62% 26,13% 21,61% 22,11% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 182 d) przekazywane e-mailem 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? d) przekazywane e-mailem 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 38,05% 17,74% 14,01% 15,42% 6,43% 11,06% zawsze 8,35% 24,12% 27,14% bardzo często często pracownik 8,04% rzadko 11,06% 18,59% bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) rozsyłane pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? e) rozsyłane pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) 60,00% 51,54% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 13,62% 10,03% 5,40% 7,04% 13,07% 10,80% 8,48% 17,59% 11,56% 8,54% 42,21% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 183 f) umieszczane na stronie internetowej 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? f) umieszczane na stronie internetowej 70,00% 63,50% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 3,21% 1,51% 5,91% 5,53% zawsze bardzo często 10,67% 7,58% 8,04% 13,07% 9,13% 10,05% 61,81% 0,00% często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Biorąc pod uwagę wykształcenie ankietowanych (wykresy 4.61a. - 4.61f.) zauważyć można, że przekazywanie zarządzeń przełożonych lub dyrekcji przedsiębiorstwa podczas narad lub od bezpośredniego przełożonego nie otrzymują tylko pracownicy z wykształceniem podstawowym. Natomiast pracownicy w wykształceniem zawodowym, nie otrzymują powyższych informacji za pośrednictwem e-maila oraz z rozdzielnika. Wszystkie metody przekazywania wiedzy o zarządzaniach kierownictwa najwyższego szczebla, wskazane w formularzu dotyczą pracowników z wykształceniem wyższym lub średnim. 184 Wykres 4.61. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzania przełożonych/dyrekcji?" wg wykształcenia a) podczas narad 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? a) podczas narad 14,71% 28,39% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% często 0,00% zawsze 0,00% 0,00% 100,00% 10,47% 10,49% 18,18% 14,96% 14,29% 9,09% 19,45% 22,78% 4,55% 0,00% bardzo często 45,45% 13,20% 9,09% 26,68% 13,72% 10,85% 13,64% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego 2,49% 5,42% wcale bardzo rzadko rzadko 18,18% 100,00% 3,24% 2,17% 4,55% 0,00% 5,24% 7,23% 4,55% 0,00% 30,42% 28,21% 22,73% często 0,00% bardzo często 0,00% 28,93% 9,09% 19,70% 28,03% zawsze 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 38,90% 40,91% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 185 c) dowiaduję się od kolegów 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? c) dowiaduję się od kolegów wcale 0,00% bardzo rzadko 11,72% 16,64% 22,73% 16,46% 12,84% 4,55% 0,00% 25,69% 20,80% 18,18% rzadko 0,00% 29,93% 28,57% 31,82% często 0,00% 14,96% 18,63% 18,18% bardzo często zawsze 100,00% 1,25% 2,53% 4,55% 0,00% 0,00% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) przekazywane e-mailem 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? d) przekazywane e-mailem 16,21% 44,67% wcale 95,45% 0,00% bardzo rzadko rzadko często bardzo często zawsze 12,22% 6,87% 0,00% 0,00% 14,46% 12,12% 0,00% 0,00% 4,55% 0,00% 0,00% 15,91% 12,66% 25,69% 24,19% 100,00% 7,23% 7,78% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 186 e) rozsyłane pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? e) rozsyłane pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) 36,41% wcale bardzo rzadko rzadko często bardzo często zawsze 57,87% 81,82% 100,00% 10,22% 7,23% 9,09% 0,00% 13,22% 9,76% 0,00% 0,00% 17,96% 12,12% 9,09% 0,00% 14,96% 7,96% 0,00% 0,00% 6,98% 5,06% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet f) umieszczane na stronie internetowej 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? f) umieszczane na stronie internetowej 53,87% wcale bardzo rzadko rzadko często bardzo często zawsze 68,54% 95,45% 100,00% 11,22% 8,14% 4,55% 0,00% 14,21% 9,40% 0,00% 0,00% 9,98% 6,33% 0,00% 0,00% 7,48% 4,88% 0,00% 0,00% 3,24% 2,71% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 187 Analizując odpowiedzi ankietowanych na pytanie siódme pod względem ich wieku (wykresy 4.62a. - 4.62f.) zauważyć można że informacje o zarządzeniach przełożonych lub kierowników podczas narad i z rozdzielnika najrzadziej przekazywane są najmłodszym pracownikom, czyli w wieku 18-30 lat. Natomiast bez względu na wiek, najczęściej takie informacje pracownik otrzymuje od bezpośredniego przełożonego, dowiaduje się od kolegów, a nie są przezywane za pośrednictwem strony internetowej przedsiębiorstwa. Za pośrednictwem e-maila takie informacje otrzymują głównie osoby wieku 31-45 lat. Wykres 4.62. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzania przełożonych/dyrekcji?" wg wieku a) podczas narad 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? a) podczas narad 27,33% 15,60% 15,66% 18,18% wcale 7,60% bardzo rzadko 10,58% 16,87% 13,11% rzadko 0,00% 36,36% 16,80% 19,28% 20,70% 20,80% często 18,18% 16,11% bardzo często 26,80% 14,46% 9,09% 12,16% 12,40% zawsze 0,00% 24,10% 9,64% 5,00% 10,00% 18,18% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 188 b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego 5,06% 3,60% 4,82% wcale bardzo rzadko 0,00% 2,69% 2,80% 2,41% 0,00% 6,48% 5,60% 7,23% 9,09% rzadko 26,38% często 33,20% 18,18% bardzo często 33,18% 34,40% 22,89% 20,40% zawsze 0,00% 37,35% 27,27% 26,22% 25,30% 45,45% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 45,00% 50,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) dowiaduję się pd kolegów 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? c) dowiaduję się od kolegów 11,20% wcale 15,64% 9,09% 19,28% 12,95% 13,60% bardzo rzadko rzadko 20,48% 18,07% 0,00% 28,59% 32,00% często 25,30% 27,27% 18,17% 16,00% 13,25% 18,18% bardzo często zawsze 45,45% 22,43% 26,00% 2,21% 1,20% 3,61% 0,00% 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% 40,00% 45,00% 50,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 189 d) przekazywane e-mailem 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? d) przekazywane e-mailem 7,74% bardzo rzadko 0,00% 6,02% 42,17% 72,73% 13,20% 11,69% 16,80% rzadko 9,64% 9,09% często bardzo często 0,00% zawsze 38,55% 18,40% wcale 18,64% 20,40% 25,30% 18,18% 16,11% 22,40% 12,05% 7,27% 8,80% 4,82% 0,00% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 80,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) rozsyłane pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? e) rozsyłane pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) 32,40% wcale 7,74% 10,80% 7,23% 9,09% 9,16% 15,60% 10,84% 9,09% 12,01% 17,20% bardzo rzadko rzadko często 57,98% 38,55% 45,45% 22,89% 27,27% 8,53% bardzo często zawsze 15,60% 13,25% 0,00% 4,58% 8,00% 7,23% 9,09% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 70,00% 190 f) umieszczane na stronie internetowej 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? f) umieszczane na stronie internetowej 50,40% 55,42% wcale bardzo rzadko rzadko często bardzo często zawsze 69,19% 63,64% 7,42% 12,40% 14,46% 9,09% 9,00% 16,80% 10,84% 9,09% 7,27% 7,60% 9,64% 18,18% 4,74% 9,60% 3,61% 0,00% 2,37% 3,20% 6,02% 0,00% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 80,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Biorąc pod uwagę staż pracy ankietowanych pracowniów zauważyć można, że odpowiedzi respondetów kształtowły się w podobym stopniu bez względu na długość wykonywania przez nich pracy zawodowej (wykresy 4.63a. - 4.63f.). Wyjątek stanowi grupa z najdłużym stażem pracy, tj. powyżej 50 lat. W tym przypadku o zarządzeniach kierownictwa dowiaduje się głównie od bezpośredniego przełożonego. Natomiast pozostałe metody informowania występują "rzadko", "bardzo rzadko" lub "wcale". 191 Wykres 4.63. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzania przełożonych/dyrekcji?" wg stażu pracy. a) podczas narad 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego wcale bardzo rzadko 5,50% 3,46% 4,58% 4,00% 8,11% 0,00% 0,00% 2,36% 4,09% 1,31% 0,00% 0,00% 0,00% rzadko 18,18% 6,54% 6,60% 4,58% 5,33% 10,81% 9,09% 0,00% 24,35% 32,70% 29,41% 37,33% 27,03% 27,27% często 0,00% bardzo często 0,00% zawsze 0,00% 32,20% 33,33% 36,60% 26,67% 29,73% 18,18% 29,06% 19,81% 23,53% 26,67% 24,32% 27,27% 20,00% 40,00% 100,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 192 b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? b) przekazywane przez bezpośredniego przełożonego wcale bardzo rzadko 5,50% 3,46% 4,58% 4,00% 8,11% 0,00% 0,00% 2,36% 4,09% 1,31% 0,00% 0,00% 0,00% rzadko 18,18% 6,54% 6,60% 4,58% 5,33% 10,81% 9,09% 0,00% 24,35% 32,70% 29,41% 37,33% 27,03% 27,27% często 0,00% bardzo często 0,00% zawsze 0,00% 32,20% 33,33% 36,60% 26,67% 29,73% 18,18% 29,06% 19,81% 23,53% 26,67% 24,32% 27,27% 20,00% 40,00% 100,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 193 c) dowiaduję się pd kolegów 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? c) dowiaduję się od kolegów 16,49% 13,52% 11,76% 12,00% 18,92% wcale 36,36% 0,00% 12,57% 12,89% 13,73% bardzo rzadko 24,00% 18,92% 18,18% 20,94% 25,16% 26,14% 18,67% 21,62% rzadko 0,00% 0,00% 28,53% 31,45% 28,76% 29,33% 18,92% 27,27% często 0,00% bardzo często 0,00% zawsze 100,00% 18,59% 16,35% 16,99% 13,33% 18,92% 18,18% 2,88% 0,63% 2,61% 2,67% 2,70% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 194 d) przekazywane e-mailem 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? d) przekazywane e-mailem 23,90% 20,26% wcale 45,29% 38,67% 48,65% 45,45% bardzo rzadko rzadko 100,00% 7,59% 10,69% 9,15% 10,67% 5,41% 0,00% 0,00% 12,83% 11,95% 18,95% 8,00% 2,70% 18,18% 0,00% 16,75% 22,33% 18,95% 20,00% 24,32% często 0,00% 36,36% 12,83% bardzo często 0,00% 0,00% zawsze 22,64% 20,92% 14,67% 10,81% 4,71% 8,49% 11,76% 8,00% 8,11% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 195 e) rozsyłane pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? e) rozsyłane pocztą wewnętrzną (z rozdzielnika) 33,99% wcale 24,32% 27,27% 0,00% 46,86% 61,52% 49,33% 7,85% 9,43% 8,50% 5,33% 10,81% 9,09% bardzo rzadko rzadko 0,00% 100,00% 8,90% 11,64% 15,03% 9,33% 10,81% 18,18% 13,35% 12,26% 16,34% 17,33% często 18,18% 0,00% 29,73% 4,71% bardzo często 0,00% zawsze 14,47% 15,03% 14,67% 13,51% 9,09% 3,66% 5,35% 10,46% 4,00% 10,81% 18,18% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 196 f) umieszczane na stronie internetowej 7. W jaki sposób najczęściej przekazywane są zarządzenia przełożonych/dyrekcji? f) umieszczane na stronie internetowej 73,04% 60,06% 50,33% 57,33% 51,35% 63,64% wcale bardzo rzadko 5,24% 11,32% 11,11% 13,33% 18,92% 9,09% 0,00% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 100,00% 8,64% 11,32% 16,99% 13,33% 8,11% 9,09% 6,81% 7,86% 7,19% 8,00% 13,51% 18,18% 0,00% 4,45% 6,60% 9,15% 4,00% 5,41% 0,00% 0,00% 1,83% 2,83% 5,23% 4,00% 2,70% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 120,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu ósmym zapytano pracowników o tematykę informacji dostępnych w przedsiębiorstwie, którego są pracownikami. Respondenci mieli do wyboru następujące możliwości odpowiedzi: a) o zamierzeniach kierownictwa, b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa, c) oferta programu socjalnego, d) o kursach do wyboru, e) o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki), f) inna (jak?). Zestawienie odpowiedzi pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw przedstawiono na wykresie 4.64. 198 Wykres 4.64. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w firmie dostępna jest informacja?" 8.Czy w firmie dostępna jest informacja? 25,70% 41,10% wcale 28,10% 23,20% 23,70% 12,90% 14,50% bardzo rzadko 11,40% 14,90% 15,60% 15,50% 18,50% 19,90% rzadko 22,20% 20,90% 18,60% 13,90% często 19,30% 21,50% 20,70% 10,20% 7,00% bardzo często 9,00% 10,70% 11,70% 17,10% 4,90% zawsze 12,30% 7,40% 7,50% 0 50 100 150 200 250 300 350 ilość wskazań 8e) o plnowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki) 8d) o kursach do wyboru 8c) oferta programu socjalnego 8b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa 8a) o zamierzeniach kierownictwa Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 400 450 199 Z danych pochodzących z wypowiedzi respondentów wywnioskować można, że zdaniem ankietowanych: a) w przedsiębiorstwie informacja o zamierzeniach kierownictwa zdaniem 7,50% objętych badaniem pracowników dostępna jest "zawsze", według 11,70% "bardzo często", a 20,70% ankietowanych uważa, że "często". W opinii 20,90% ankietowanych informacja o zamierzeniach kierownictwa w miejscu pracy dostępna jest "rzadko", a 15,60% populacji oceniło, że taka informacja pojawia się "rzadko". Brak takiej informacji w przedsiębiorstwie, to wyraz stanowiska 23,70% badanej populacji pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw; b) w przedsiębiorstwie informacja dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa zdaniem 7,40% ankietowanych jest dostępna "zawsze". W opinii 10,70% ankietowanych informacja dostępna jest "bardzo często", a 21,50% uważa, że "często". Zbliżony odsetek respondentów uznał, że taka informacja dostępna jest "rzadko" - 22,20%, natomiast 14,90% badanych uznało, że taka informacja jest im przekazywana "rzadko". W ocenie 23,20% pracowników, którzy wzięli udział w badaniu informacja dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa "wcale" nie jest dostępna w ich przedsiębiorstwie; c) w przedsiębiorstwie informacja o ofercie programu socjalnego zdaniem 12,30% ankietowanych dostępna jest "zawsze". Najmniejszy odsetek badanych - 9,00% stanowią pracownicy, którzy ocenili, że "bardzo często" informacja o ofercie programu socjalnego jest dostępna w ich przedsiębiorstwie. 19,30% badanych ma do takiej informacji dostęp "często", jednak podobna ilość respondentów, stanowiąca 19,90% populacji, oceniła, że taka informacja jest im przekazywana "rzadko", a 10,70% uważa, że "bardzo rzadko". 28,10% objętych badaniem ankietowym pracowników, "wcale' nie ma dostępu do informacji o ofercie programu socjalnego w ich przedsiębiorstwie; d) w przedsiębiorstwie informacja o kursach do wyboru, zdaniem 4,90% dostępna jest "zawsze". W opinii 7% badanej populacji informacja taka dostępna jest w przedsiębiorstwie "bardzo często" natomiast, że przekazywana jest "często" uznało 13,90% objętych badaniem. W ocenie 18,50% ankietowanych informacja dotycząca kursów do wyboru dostępna jest "rzadko" lub "bardzo rzadko" według 14,50%. 41,10% pracownikom, którzy wzięli udział w badaniu informacja o kursach do wyboru nie jest przekazywana; e) w przedsiębiorstwie informacja o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki), zdaniem 17,00% przekazywana jest im "zawsze". W ocenie 10,20% ankietowanych informacja o planowanych imprezach zakładowych w miejscu pracy dostępna jest "bardzo często", lub w opinii 18,60% badanych "często". W opinii 15,50% ankietowanych informacja dotycząca planowanych imprezach zakładowych w miejscu pracy dostępna jest "rzadko", a 12,90% uważa, że "bardzo rzadko". Według 25,70% pracowników, którzy wzięli udział w badaniu nie jest dostępna "wcale". Wśród odpowiedzi na powyższe pytanie, ankietowani mieli również możliwość wskazania, jakie inne informacji są dostępne w przedsiębiorstwie, jednak żaden z ankietowanych wymienił przykładu takiej informacji. Podsumowując, można wysunąć następujące wnioski: – najczęściej wskazywaną przez ankietowanych informacją, która nie jest dostępna w to wiedza o kursach do wyboru, – informacja, która została wskazana najczęściej, jako zawsze dostępna w przedsiębiorstwie, to wiedza o planowanych imprezach zakładowych. Analizując odpowiedzi respondentów na pytanie ósme (biorąc pod uwagę ich płeć) zauważyć można, w jakim stopniu metody rozwoju pracownika zależą od jego płci. Wyniki analizy prezentują wykresy 4.65a. - 4.65e. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzić można, że jedynie informacja dostępna o zamierzeniach kierownictwa była częściej wskazywana przez mężczyzn. W przypadku wskazań na pozostałe możliwe odpowiedzi wyniki w obu płciach są porównywalne. 200 Wykres 4.65. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w firmie dostępna jest informacja?" wg płci a) o zamierzeniach kierownictwa 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? a) o zamierzeniach kierownictwa 30,00% 24,61% 23,84% 25,00% 18,60% 20,00% 14,34% 15,00% 10,47% 10,00% 7,95% 5,00% 6,94% 13,02% 22,99% 17,57% 16,92% 22,56% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa 30,00% 25,00% 22,48% 21,90% 21,90% 20,00% 15,12% 15,00% 10,00% 10,08% 8,33% 5,00% 6,29% 11,50% 21,04% 21,91% 14,75% 24,51% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko mężczyzna bardzo rzadko wcale 201 c) oferta programu socjalnego 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? c) oferta programu socjalnego 35,00% 29,65% 30,00% 25,00% 18,80% 20,00% 15,00% 18,02% 14,15% 10,47% 8,91% 10,00% 5,00% 10,20% 9,11% 19,96% 21,91% 12,36% 26,25% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet d) o kursach do wyboru 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? d) o kursach do wyboru 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 43,60% 17,83% 12,98% 6,59% 3,04% zawsze 5,62% 8,46% bardzo często 14,97% często kobieta Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 19,31% rzadko mężczyzna 13,37% 15,84% bardzo rzadko 38,39% wcale 202 e) o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki) 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? e) o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki) 30,00% 27,13% 25,00% 20,00% 17,44% 17,83% 15,89% 15,00% 11,63% 10,08% 10,00% 5,00% 16,27% 10,41% 19,96% 14,97% 14,32% 24,08% 0,00% zawsze bardzo często często kobieta rzadko bardzo rzadko wcale mężczyzna Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Analizując odpowiedzi ankietowanych, zauważyć można, że w pytaniu o tematykę dostępnej w przedsiębiorstwie informacji w większości odpowiedzi ( z wyjątkiem informacji o ofercie programu socjalnego) pracownicy częściej niż kierownicy wskazywali, że taka informacja w ich przedsiębiorstwie dla nich dostępna nie jest, co wskazuje, że osoby niezajmujące stanowisk kierowniczych mają mniejszy dostęp do informacji (wykresy 4.66a. - 4.66e.). Wykres 4.66. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w firmie dostępna jest informacja?" według zajmowanego stanowiska a) o zamierzeniach kierownictwa 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? a) o zamierzeniach kierownictwa 30,00% 24,81% 25,00% 19,54% 20,00% 21,08% 15,81% 15,00% 10,00% 11,83% 6,81% 5,00% 10,05% 11,06% 25,13% 20,10% 14,57% 19,10% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 203 b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa 30,00% 25,00% 20,95% 24,29% 22,49% 20,00% 14,78% 15,00% 10,00% 10,80% 6,56% 5,00% 10,55% 10,55% 23,62% 21,11% 15,58% 18,59% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) oferta programu socjalnego 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? c) oferta programu socjalnego 30,00% 28,02% 25,00% 18,64% 20,00% 15,00% 19,28% 12,47% 11,95% 9,51% 10,00% 5,00% 11,56% 7,04% 22,11% 22,11% 9,05% 28,14% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet rzadko kierownik bardzo rzadko wcale 204 d) o kursach do wyboru 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? d) o kursach do wyboru 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 42,29% 13,11% 18,25% 14,14% 7,58% 4,63% 6,03% zawsze 4,52% 17,09% bardzo często często pracownik 19,60% rzadko 16,08% bardzo rzadko 36,68% wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki) 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? e) o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki) 30,00% 26,86% 25,00% 20,00% 19,02% 16,58% 15,55% 15,00% 11,31% 10,67% 10,00% 5,00% 19,10% 8,54% 17,09% 15,08% 19,10% 21,11% 0,00% zawsze bardzo często często pracownik rzadko bardzo rzadko wcale kierownik Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Analizując odpowiedzi respondentów pod względem ich wykształcenia (wykresy 4.67a. - 4.67e.) zauważyć można, że żadna z informacji w przedsiębiorstwie, o jaką zapytano w ankiecie, nie jest dostępna dla pracowników z wykształceniem podstawowym. Ponadto dla osób z wykształceniem zawodowym nie jest dostępna informacja o kursach do wyboru. 205 Wykres 4.67. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w firmie dostępna jest informacja?" według wykształcenia a) o zamierzeniach kierownictwa 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? a) o zamierzeniach kierownictwa 18,95% 26,22% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 40,91% 100,00% 15,46% 15,73% 13,64% 23,94% 18,63% 22,73% 22,94% 19,71% 4,55% 0,00% 12,47% 11,03% 13,64% 0,00% 5,99% 8,68% 4,55% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 206 b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa 15,71% wcale 40,91% 100,00% 16,96% 13,56% 13,64% bardzo rzadko 0,00% 24,19% 20,98% 18,18% rzadko 0,00% 23,94% 20,07% 13,64% często 0,00% 11,97% 9,95% 9,09% bardzo często zawsze 27,67% 0,00% 6,98% 7,78% 4,55% 0,00% 0,00% 20,00% wykształcenie wyższe 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) oferta programu socjalnego 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? c) oferta programu socjalnego 19,95% wcale 13,47% 9,04% bardzo rzadko 0,00% rzadko 4,55% 0,00% często 0,00% bardzo często zawsze 33,63% 31,82% 100,00% 31,82% 18,95% 21,16% 20,70% 18,63% 13,64% 11,22% 7,41% 9,09% 0,00% 15,46% 10,13% 9,09% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 207 d) o kursach do wyboru 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? d) o kursach do wyboru 34,41% wcale bardzo rzadko 4,55% 0,00% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 0,00% 0,00% 44,30% 81,82% 100,00% 13,97% 15,37% 20,45% 17,36% 13,64% 16,21% 12,84% 9,98% 5,06% 0,00% 0,00% 4,99% 5,06% 0,00% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki) 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? e) o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki) 16,96% wcale bardzo rzadko 0,00% rzadko 0,00% często bardzo często zawsze 31,46% 36,36% 100,00% 13,22% 12,66% 13,64% 16,46% 14,47% 22,73% 21,95% 16,82% 4,55% 0,00% 12,47% 9,04% 0,00% 0,00% 18,95% 15,55% 22,73% 0,00% 0,00% wykształcenie wyższe 20,00% 40,00% wykształcenie średnie Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% wykształcenie zawodowe 100,00% 120,00% wykształcenie podstawowe 208 Uwzględniając wiek respondentów w analizowaniu ich odpowiedzi (wykresy 4.68a. - 4.68e.), stwierdzić można, że tylko najstarsi pracownicy, tj. między 61 a 75 rokiem życia, nie mają w przedsiębiorstwie dostępu do informacji o bieżącej sytuacji przedsiębiorstwa i kursach do wyboru. W pozostałych rodzajach informacji i grupach wiekowych odpowiedzi ankietowanych kształtowy się podobnie. Wykres 4.68. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w firmie dostępna jest informacja?" według wieku a) o zamierzeniach kierownictwa 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? a) o zamierzeniach kierownictwa wcale 18,18% 15,17% 13,20% bardzo rzadko 24,01% 23,60% 21,69% 22,89% 18,33% 36,36% 26,80% 25,30% rzadko 0,00% 21,33% 19,20% 18,07% często bardzo często 0,00% zawsze 0,00% 36,36% 12,48% 12,40% 4,82% 8,53% 4,80% 7,23% 9,09% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 209 b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa wcale 18,00% bardzo rzadko 13,74% 16,00% 18,07% 25,28% 21,69% 27,27% 36,36% 20,85% 22,80% rzadko 18,18% 20,06% często bardzo często 0,00% 4,82% 27,20% 16,87% 9,09% 31,33% 12,01% 10,00% 7,90% 6,00% 7,23% 9,09% zawsze 0,00% 5,00% 10,00% 15,00% 20,00% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 40,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet c) oferta programu socjalnego 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? c) oferta programu socjalnego 34,44% 16,80% 14,46% 18,18% wcale 10,90% 11,60% 10,84% bardzo rzadko 36,36% 20,54% 19,60% 18,07% rzadko 0,00% 16,75% często 9,09% 9,00% 9,60% 7,23% 9,09% 8,21% bardzo często 19,60% 19,28% zawsze 0,00% 5,00% 10,00% 22,80% 15,00% 20,00% 30,12% 27,27% 25,00% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 210 d) o kursach do wyboru 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? d) o kursach do wyboru 45,18% 31,20% wcale 38,55% 54,55% 12,48% 19,20% 14,46% bardzo rzadko rzadko 12,16% często 0,00% bardzo często zawsze 27,27% 17,85% 20,40% 18,07% 18,18% 17,20% 19,28% 6,79% 9,20% 2,41% 0,00% 5,53% 2,80% 7,23% 0,00% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat 60,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet e) o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki) 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? e) o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki) wcale 13,60% bardzo rzadko 11,53% 13,60% 31,12% 20,48% 18,07% 13,90% rzadko 9,09% 16,87% 0,00% bardzo często 0,00% 4,82% 15,17% 5,00% 22,40% 10,58% 11,60% zawsze 0,00% 36,36% 18,00% 20,48% 17,69% często 27,27% 10,00% 15,00% 20,80% 19,28% 20,00% 25,00% 27,27% 30,00% 35,00% wiek respondenta 18-30 lat wiek respondenta 31-45 lat wiek respondenta 46-60 lat wiek respondenta 61-75 lat Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 40,00% 211 Uwzględniając staż pracy respondentów, w analizowaniu ich odpowiedzi (wykresy 4.69a. - 4.69e.), stwierdzić można, że tylko pracownicy, z najdłuższym stażem pracy, czyli powyżej 51 lat, nie mają w przedsiębiorstwie dostępu do informacji o bieżącej sytuacji przedsiębiorstwa, ofercie programu socjalnego i kursach do wyboru oraz planowanych imprezach zakładowych. W pozostałych rodzajach informacji i długościach stażu pracy odpowiedzi ankietowanych kształtowy się podobnie. Wykres 4.69. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Czy w firmie dostępna jest informacja?" według stażu pracy a) o zamierzeniach kierownictwa 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? a) o zamierzeniach kierownictwa 21,99% 26,42% 21,57% 22,67% 29,73% 18,18% wcale 0,00% 13,09% 17,30% 13,73% 20,00% 16,22% bardzo rzadko 45,45% 0,00% 20,68% 18,55% 26,14% 20,00% 24,32% 18,18% rzadko 0,00% 21,73% 21,07% 18,95% 20,00% 13,51% 18,18% często 100,00% 13,35% 11,01% 11,76% 9,33% 8,11% bardzo często 0,00% 0,00% zawsze 8,90% 5,66% 7,84% 8,00% 8,11% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 212 b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? b) dotycząca sytuacji przedsiębiorstwa 25,65% 22,64% 20,26% 17,33% 24,32% 27,27% wcale 0,00% 12,30% 16,67% 13,73% 17,33% 18,92% bardzo rzadko 0,00% 0,00% bardzo często zawsze 100,00% 21,20% 21,38% 20,92% 30,67% 27,03% 27,27% rzadko często 36,36% 21,99% 19,50% 28,76% 16,00% 18,92% 9,09% 10,47% 12,89% 9,15% 10,67% 5,41% 0,00% 0,00% 8,12% 6,92% 7,19% 8,00% 5,41% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% staż pracy respondenta staż pracy respondenta staż pracy respondenta staż pracy respondenta 40,00% 0-3 11-20 31-40 powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta staż pracy respondenta staż pracy respondenta 4-10 21-30 41-50 120,00% 213 c) oferta programu socjalnego 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? c) oferta programu socjalnego 36,13% 28,30% wcale 0,00% 16,34% 17,33% 18,92% 9,09% 10,21% 11,95% 13,73% 8,00% 5,41% bardzo rzadko 36,36% 100,00% rzadko 0,00% często 0,00% bardzo często zawsze 22,77% 18,24% 16,99% 16,00% 24,32% 18,18% 14,92% 19,81% 24,18% 30,67% 21,62% 9,09% 8,12% 10,06% 9,15% 10,67% 2,70% 18,18% 0,00% 7,59% 11,64% 19,61% 17,33% 27,03% 9,09% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 214 d) o kursach do wyboru 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? d) o kursach do wyboru 44,50% 42,45% 32,03% 33,33% wcale 43,24% 63,64% 0,00% 13,87% 12,58% 16,99% 21,33% 13,51% 18,18% bardzo rzadko 0,00% 18,32% 16,35% 22,22% 20,00% 18,92% 18,18% rzadko 100,00% 11,26% 15,41% 18,30% 13,33% 16,22% często 0,00% 0,00% bardzo często 6,02% 8,81% 7,84% 6,67% 0,00% 0,00% 0,00% zawsze 6,02% 4,40% 2,61% 5,33% 8,11% 0,00% 0,00% 0,00% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 120,00% 215 e) o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki) 8. Czy w firmie dostępna jest informacja? e) o planowanych imprezach zakładowych (np. dni sportu, wycieczki) 22,64% 14,38% 21,33% 21,62% 18,18% wcale 12,30% 11,01% 14,38% 12,00% bardzo rzadko 34,03% 100,00% 24,32% 0,00% rzadko 0,00% często 0,00% 0,00% bardzo często 36,36% 12,30% 16,04% 17,65% 22,67% 16,22% 27,27% 17,28% 20,44% 22,22% 16,00% 13,51% 10,47% 11,64% 9,80% 9,33% 2,70% 0,00% 0,00% zawsze 0,00% 0,00% 13,61% 18,24% 21,57% 18,67% 21,62% 18,18% 20,00% 40,00% 60,00% 80,00% 100,00% staż pracy respondenta 0-3 staż pracy respondenta 4-10 staż pracy respondenta 11-20 staż pracy respondenta 21-30 staż pracy respondenta 31-40 staż pracy respondenta 41-50 staż pracy respondenta powyżej 50 120,00% Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet W pytaniu jedenastym, zapytano pracowników o tematykę miejsce, w którym korzystają z Internetu. Respondenci mieli do wyboru następujące możliwości odpowiedzi: a) w domu, b) w pracy, c) w kawiarence internetowej, przy czym, ankietowani nie zostali zobligowani do zaznaczenia tylko jednej odpowiedzi. Zestawienie odpowiedzi pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw przedstawiono na wykresie 4.70. 216 Wykres 4.70. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie "Gdzie korzysta Pan/Pani z Internetu?" 11 Gdzie korzysta Pan/Pani z Internetu? 55,80% 550 525 w domu 500 475 450 w pracy 425 400 38,20% 375 w kawiarence internetowej ilość wskazań 350 325 300 w domu i pracy 275 250 225 w domu, w pracy, w kawiarence internetowej 200 175 150 125 w pracy, w kawiarence internetowej 100 75 50 4,40% nie korzystam z Internetu 25 0,10% 0,50% 0,90% 0,10% 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet Na podstawie odpowiedzi ankietowanych, stwierdzić można, że 55,80% badanej populacji pracowników korzysta z Internetu w domu i w pracy. 38,20% objętych badaniem pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw korzysta z Internetu tylko w domu, 4,40% tylko w pracy. Zaledwie 0,90% respondentów nie korzysta z Internetu. Natomiast z 0,10% badanych zadeklarowało, że z Internetu korzysta w kawiarence internetowej. 217 5. ANALIZA WSPÓŁZALEŻNOŚCI ZJAWISK W badaniu zastosowano współzależność korelacyjną, która jest szczególnym przypadkiem zależności stochastycznej. Określonym wartościom jednej zmiennej odpowiadają ściśle określone średnie wartości drugiej zmiennej. Można ustalić jak zmienia się średnio wartość zmiennej zależnej Y w zależności od zmiennej niezależnej X. Liczbowe potwierdzenie występowania współzależności zjawisk nie zawsze oznacza występowanie układu przyczynowo-skutkowego między badanymi zjawiskami. W analizie identyfikuje się jedynie istnienie relacji, nie można natomiast stwierdzić związku przyczynowego będącego podłożem tych relacji. Analiza korelacyjna daje możliwość wykrycia i opisania w sposób ilościowy tylko współwystępowania zmiennych. Nadanie tym związkom charakteru przyczynowo-skutkowego wymaga głębszej analizy merytorycznej. Współczynnik korelacji liniowej Pearsona jest stosowany w przypadku zmiennych o charakterze ilościowym. Służy do określenia kierunku i siły zachodzących współzależności. Wartość współczynnika korelacji oblicza się z równania (1): n ( xi − x)( yi − y ) ∑ (1) i =1 rxy = n n ( xi − x) 2 ∑ ( yi y ) 2 ∑ i =1 i =1 gdzie: xi, yi – wartości zmiennych, odpowiednio X,Y dla obserwacji i (i = 1,2,3,…,n), n – liczba obserwacji, _ _ x, y - wartości średniej arytmetycznej dla zmiennych X,Y. Współczynnik korelacji przyjmuje wartości z przedziału <-1;1>. Jeśli współczynnik przyjmuje wartości <0, wówczas między zmiennymi zachodzi związek odwrotny, tzn. wraz ze wzrostem wartości zmiennej X, maleje wartość zmiennej Y, a wraz ze spadkiem wartości zmiennej X, rosną wartości zmiennej Y. Jeśli współczynnik korelacji >0 między zmiennymi wstępuje związek wprost, tzn. wraz ze wzrostem wartości zmiennej X rosną wartości zmiennej Y, a wraz ze spadkiem wartości zmiennej X maleje wartość zmiennej Y. Jeśli współczynnik korelacji = 0, wówczas pomiędzy badanymi zmiennymi nie ma związku. Siła związku oceniana jest na podstawie wartości współczynnika korelacji. Im bliższa jest ta wartość 0 – dodatnia lub ujemna, tym samym związek między badanymi zmiennymi jest słabszy. Im wartość jest bliższa -1 lub 1, tym związek jest mocniejszy. Jeśli wartość współczynnika wynosi -1 lub 1, występuje związek funkcyjny. W badaniu wykorzystano dane statystyczne pochodzące z badań ankietowych przeprowadzonych wśród pracowników wielkopolskich przedsiębiorstw. Jako zmienne niezależne - X przyjęto: – płeć, – wiek, – staż pracy, – wykształcenie, – stanowisko, – miejsce zamieszkania ankietowanych. Jako zmienne zależne przyjęto odpowiedzi ankietowanych na poszczególne pytania zawarte w formularzu ankiety. Wartości otrzymanych współczynników korelacji Pearson'a prezentują tabele 5.1a. - 5.1i. 218 5.1a. Wartości współczynnika korelacji Pearson'a Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 219 5.1b. Wartości współczynnika korelacji Pearson'a Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 220 5.1c. Wartości współczynnika korelacji Pearson'a Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 221 5.1d. Wartości współczynnika korelacji Pearson'a Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 222 5.1e. Wartości współczynnika korelacji Pearson'a Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 223 5.1f. Wartości współczynnika korelacji Pearson'a Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 224 5.1g. Wartości współczynnika korelacji Pearson'a Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 225 5.1h. Wartości współczynnika korelacji Pearson'a Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 226 5.1i. Wartości współczynnika korelacji Pearson'a Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet 227 Na podstawie uzyskanych wypowiedzi ankietowanych i przeprowadzonej analizy współzależności zjawisk za pomocą współczynnika korelacji Pearson'a, można wysnuć następujące wnioski: 1) Odpowiedzi ankietowanych najsilniej zależą od ich wykształcenia oraz stażu pracy. 2) Najsłabsza zależność występuje między odpowiedziami ankietowanych a ich płcią. 3) Im dłuższy staż pracy tym rzadziej stosowany coaching i mentoring oraz rotacja na stanowiskach pracy. 4) Im wyższy poziom wykształcenia, tym częstszy udział w projektach. 5) Im wyższy poziom wykształcenia, tym częściej występuje samodzielne dokształcanie, co rozbija jedne sieci społeczne, ale też może kreować inne. 6) Im dłuższy staż pracy, tym rzadziej pracownicy uczestniczą w stażach i kołach jakości, co może być objawem wykluczania lub niechęci do doskonalenia zawodowego. 7) Im dłuższy staż pracy, tym rzadziej pracownicy proszą o pomoc przełożonego, kolegów. 8) Im wyższy poziom wykształcenia, tym częstszy udział w tradycyjnych szkoleniach, konferencjach, targach, sympozjach, seminariach, studiach, wymianie doświadczeń i debatach. 9) Im wyższy poziom wykształcenia pracownika, tym częściej korzysta on z e-learningu i nauki korespondencyjnej, co uniemożliwia prawdziwą dwukierunkową komunikację w sieci społecznej. 10) Im wyższy wiek pracownika, tym rzadziej w przedsiębiorstwie stosowne są wobec niego gry i treningi, co może być objawem wykluczania. 11) Im wyższy poziom wykształcenia pracownika, tym rzadziej występuje uczenie poprzez działanie. Takie wyizolowanie skutkować może niechęcią do pracy zespołowej i wspomagania w życiu zawodowym. 12) Im wyższe pracownik posiada wykształcenie tym rzadziej sam znajduje i wybiera ofertę szkolenia. Może to wynikać z przeświadczenia o dostatecznych kwalifikacjach zawodowych u pracownika lub z niechęci do inwestowania w dalsze kształcenie u pracodawcy. 13) Im wyższe stanowisko zajmuje ankietowany, tym rzadziej plan szkoleń narzucany jest odgórnie. 14) Im dłuższy czas wykonywania pracy zawodowej ankietowanego, tym rzadziej potrzeby rozwojowe pracownika określa przełożony a pracownik funkcjonuje w wielu sieciach społecznych. 15) Im dłużej pracownik wykonuje pracę zawodową, tym rzadziej przełożony/kierownik wyjaśnia niejasne lub nowe metody pracy i zachęca podwładnych do wzajemnej pomocy i współpracy przy realizacji obowiązków zawodowych. Wskazywałoby to na korzyści związane ze stabilizacją zatrudnienia i poczuciem bezpieczeństwa socjalnego w miejscu pracy. 16) Im wyższe wykształcenie tym częstszy udział w targach branżowych, warsztatach, pokazach, kursach i szkoleniach, warsztatach, konferencjach i sympozjach; osoby te, w warunkach dobrej organizacji komunikacji, stają się brokerami informacji i mogą spajać wewnętrzne podgrupy społeczne. 17) Im poziom wykształcenia pracownika jest wyższy, tym częściej zarządzenia przełożonych/kierownictwa przekazywane są mu podczas narad lub przez bezpośredniego przełożonego. 18) Im wyższe stanowisko w przedsiębiorstwie zajmuje ankietowany tym rzadziej o zarządzaniach przełożonych/kierownictwa dowiaduje się od kolegów, co potwierdza dość typowe zjawisko wyalienowania kierowników. 19) Im wyższy poziom wykształcenia, tym częściej informacje przekazywane są przez e-mail, stronę www, pocztę wewnętrzną, stronę internetową przedsiębiorstwa, co nie przyczynia się jednak do pogłębiania relacji międzyludzkich oraz nie gwarantuje komunikatów zwrotnych do nadawcy. 20) Im wyższe stanowisko zajmuje badany w przedsiębiorstwie, tym większy ma dostęp do informacji o zamierzeniach kierownictwa. Natomiast do informacji o bieżącej sytuacji w przedsiębiorstwie, kursach do wyboru i planowanych imprezach zakładowych ma tym większy dostęp im wyższy jest poziom jego wykształcenia. 21) Im starszy pracownik, tym większy posiada dostęp do informacji o ofercie programu socjalnego w przedsiębiorstwie. 22) Im wyższe wykształcenia posiada pracownik, tym częściej wiedzy potrzebnej do wykonywania pracy szuka w Internecie, książkach lub czasopismach, w programach radiowych i telewizyjnych oraz 228 poprzez uczestnictwo w szkoleniach lub studiach podyplomowych. W tym przypadku technologia kształtuje zachowania ludzi i przyczynia się do budowania kapitału społecznego. 23) Im wyższy poziom wykształcenia, tym częściej Internet wykorzystywany jest do wykonywania codziennych obowiązków, obsługi poczty elektronicznej, co przyczynia się także do pogłębiania kontaktów na portalach społecznościowych. 24) Im dłuższy staż pracy, tym rzadziej Internet wykorzystywany jest do gier, zabaw, uczestniczenia w czatach, oglądania filmów, słuchania muzyki. Szereg zawartych tu wniosków jest syntezą wyników zebranych w różnych środowiskach zawodowych Wielkopolski i ich bezpośrednie odnoszenie do każdej instytucji w regionie byłoby błędem. Z badań wynika, że pracownicy z wyższym stażem są bardziej samodzielni, mniej angażują kierownictwo, służą pomocą koleżankom i kolegom. W związku z tym rodzą się pytania o zasadność prowadzonej obecnie przez wiele firm i instytucji polityki zwalniania pracowników 50+ lub „wymiany pracowników”, którzy przepracowali w jednym miejscu 10 lat pod pretekstem „wypalenia zawodowego”. Czyżby pracodawcy za jedyne kryterium przyjmowali koszty pracy, nie zważając na efektywność? Takie stwierdzenia mogą być uprawnione. - Mimo wynikającego z prezentowanych tu badań uprzywilejowania pracowników z wyższym wykształceniem, nie ma pewności, czy przedsiębiorcom rzeczywiście zależy na budowaniu własnego kapitału intelektualnego i na kreowanym lokalnie kapitale społecznym. 6. WNIOSKI KOŃCOWE Powyższe opracowanie wyników badań umożliwiło wnioskowanie na temat przyszłych preferencji co do stosowania metod i mediów komunikacyjnych w przekazie wiedzy. Widoczne są bariery dotyczące tworzenia więzi społecznych na bazie współdziałania, chęci poszukiwania i przyswajania nowej wiedzy oraz woli samodoskonalenia się. Niepokoi fakt relatywnie niewielkiej skłonności młodzieży do wspólnego zgłębiania wiedzy i uczestniczenia w zajęciach dodatkowych (rozwijaniu zainteresowań). Być może w przyszłości przeniesie się to na dalszy spadek zainteresowania działalnością w stowarzyszeniach branżowych i źle rokuje debatom zawodowym, przygotowywaniu następców i gotowości do dzielenia się wiedzą. Uczniowie są otaczani opieką, a informacja (by dotrzeć skutecznie) przekazywana bywa do nich na wiele sposobów. Może to powodować oczekiwanie, że zawsze ktoś będzie przypominał, zwracał uwagę na istotne dane, sprawdzał, czy wiadomość dotarła. Jest to przesłanka do „wyuczonej bezradności” w dorosłym życiu społecznym i zawodowym. Częściowe usamodzielnienie w poszukiwaniu potrzebnych informacji na etapie studiów dotyczy głównie formalnego przebiegu kształcenia i realizacji zaleceń prowadzących, ale dalej nie znajduje odzwierciedlenia w chęci do zgłębiania wiedzy. Później skutkuje to w typowych postawach pracowników, którzy oczekują „prowadzenia” przez doświadczonych kolegów lub przełożonych. Może ma to związek z małym zapałem do zgłębiania wiedzy, którą najlepiej by „ktoś” dostarczył w gotowej, sprawdzonej formie, gwarantując że jej stosowanie na pewno zaowocuje sukcesem. Miernie prezentuje się wola eksperymentowania, poszukiwania odmiennych sposobów działania czy po prostu dociekania przyczyn. Takie wnioski można wyciągnąć analizując dane, z których wynika, że prawie 80% ankietowanych studentów nie korzysta z czytelni częściej niż raz na miesiąc, zaś ponad 87% nie korzysta z biblioteki i z katalogów elektronicznych częściej niż raz na tydzień. Niekorzystnie wygląda sytuacja dotycząca szkoleń dla pracowników z wykorzystaniem e-learningu - prawie 60% wskazań dotyczy odpowiedzi „wcale”, a ponad 12% „bardzo rzadko”. Oznacza to, że istnienie sieci teleinformatycznych i dostępność w nich nawet gotowych do wykorzystania materiałów nie niweluje bariery motywacji do zgłębiania lub kreowania nowej wiedzy. Nie bez znaczenia jest też system oświaty, który oprócz przekazu wiedzy zapewnić powinien niezbędne w życiu społecznym i zawodowym spektrum kompetencji. Jednak system kształcenia pozostanie bezradny, jeśli nie pojawią się w społeczności dążenia do preferowania mądrych ludzi. Tylko poparcie medialne i podziw 229 społeczny dla pasjonatów i rzetelnych, odpowiedzialnych profesjonalistów może odwrócić tak powszechny dzisiaj trend supermarketyzacji wśród młodych ludzi. Dostrzec tu należy kluczową rolę mediów. Odpowiednio ukierunkowane kampanie informacyjne i kreowanie „mody” na umiejętne korzystanie z wiedzy i mądre życie z pewnością mogłyby jeszcze odwrócić niekorzystne skłonności związane z zachowaniami stadnymi, wykluczeniem społecznym, komercjalizacją wszystkich sfer życia, czy ignorowaniem rzeczywistych potrzeb. Istotna zdaje się być rola mediów i upublicznienia wyzwań i wymogów powstającej nowej gospodarki, zwłaszcza w kontekście jej uinformacyjnienia, usieciowienia i postępującej globalizacji. Środki masowego przekazu odgrywają kolosalną rolę, zresztą ich część związana jest z analizami, komentarzami, giełdą, informacjami ekonomicznymi, telezakupami, reklamą itp. [14, s. 195] Szczegółowa analiza zamieszczonych w niniejszym raporcie poszczególnych wyników badań może być interesująca nie tylko dla socjologów, ale i przedsiębiorców, nauczycieli, władz lokalnych. BIBLIOGRAFIA [1] Balawejder K., Komunikacja, Konflikty, Negocjacje w Organizacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998. [2] Czarnowska M., Podstawy negocjacji i komunikacji, Wyższa Szkoła Humanistyczna, Pułtusk 2003. [3] Dobek - Ostrowska B., Podstawy komunikowania społecznego, Astrum 2007. [4] Juszczyk S., Komunikacja człowieka z mediami, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1998. [5] Kramer L., Wraca wymiar osobisty sieci społecznościowych [w:] "Harvard Business Review Polska", marzec 2011. [6] Mikuła B., Pietruszka-Ortyl A., Potocki A., Zarządzanie przedsiębiorstwem XXI wieku – Wybrane koncepcje i metody, Difin, Warszawa 2002. [7] Nęcki Z., Negocjacje w biznesie, Aktywa, Kraków 2000. [8] Przybysz J., Sauś J., Kapitał społeczny. Szkice socjologiczno-ekonomiczne, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2004. [9] Romer P., Increasing returns and long run growth, [w:] "Journal of Political Economy", t.94, 1986. [10] Rożnowski B., Potencjał społeczny polskich przedsiębiorstw: motywacja pracowników [w:] "Organizacja i Kierowanie", nr 2/2009. [11] Stankiewicz J., Komunikowanie się w organizacji, Astrun, Wrocław 2006. [12] Toffler A., Trzecia fala, PIW, Warszawa 1986. [13] Wyrwicka M.K., Wiedza jako zasób podlegający transformacji, [w:] M.K. Wyrwicka (red.) „Opracowanie scenariuszy transformacji wiedzy” tom I, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2011. [14] Zacher L.W., Transformacje społeczeństw od informacji do wiedzy, C.H. Beck, Warszawa 2007. 230 SPIS ZAŁĄCZNIKÓW Załącznik 1 - Formularz ankiety uczniowskiej....................................................................................231 Załącznik 2 - Formularz ankiety studenckiej.......................................................................................233 Załącznik 3 - Formularz ankiety pracowniczej...................................................................................235 231 Załącznik 1 - Formularz ankiety uczniowskiej 232 233 Załącznik 2 - Formularz ankiety studenckiej 234 235 Załącznik 3 - Formularz ankiety pracowniczej 236
