Prawo wyborcze

advertisement
Prawo wyborcze
Wybory parlamentarne – regularne odnawianie składu parlamentu w wyniku
decyzji podejmowanych w szczególnej procedurze przez ogół obywateli
posiadających pełnię praw publicznych.


Szczególna procedura – Kodeks wyborczy (dawniej Ordynacja
wyborcza),
Wyborca – pełnoletniość, pełnia praw publicznych, nie jest
ubezwłasnowolniony, nie został pozbawiony praw wyborczych przez TS.
Prawo wyborcze:
1) w znaczeniu podmiotowym – jedno z praw obywatela. Dzieli się na:
a. prawo wyborcze czynne (art. 62 Konstytucji) – prawo do
głosowania, wybierania,
b. prawo wyborcze bierne – prawo do kandydowania, uzyskania
mandatu w wyniku wyborów
Kto uzyskuje prawo wyborcze bierne? – Art. 99 Konstytucji
2) w znaczeniu przedmiotowym – gałąź prawa regulująca kwestie
przygotowania, przeprowadzania i ustalenia wyników wyborów (jest to
jedna z dziedzin prawa konstytucyjnego)
W polskim systemie prawnym podstawą uregulowań prawa wyborczego są
przepisy konstytucji. Jeśli chodzi o wybory do parlamentu to są to przepisy art.
96-101 Konstytucji.
Zasada pluralizmu politycznego – wybory muszą być przeprowadzone w
oparciu o swobodną konkurencję partii politycznych.
Przed wejściem w życie Kodeksu wyborczego obowiązywały ordynacje
wyborcze regulujące procedury wyborów do poszczególnych organów (np.
do parlamentu, do organów JST (Jednostek Samorządu Terytorialnego).
Wszystkie procedury scalono i stworzono Kodeks wyborczy.
Podstawowe zasady prawa wyborczego:
1. wybory są powszechne – zasada ta określa krąg podmiotów, którym
przysługuje prawo wyborcze. Zasada ta zakłada, że prawo wyborcze
czynne przysługuje w zasadzie wszystkim pełnoletnim obywatelom i
zakazuje ograniczenia praw wyborczych mających charakter polityczny,
jak np. cenzus majątkowy czy wykształcenia.
Prawo wyborcze czynne:
1) posiadanie obywatelstwa polskiego – nie posiadają tego prawa
bezpaństwowcy ani cudzoziemcy zamieszkujący w Polsce.
2) Ukończenie 18 roku życia – najpóźniej w dniu wyborów. Nie stanowi to
cenzusu, bo jest to wiek zbieżny z uzyskaniem pełnoletniości, a zatem ma
charakter naturalny. Gdyby ustawodawca wprowadził granicę np. 30
lat to byłby już to cenzus.
3) Posiadanie pełni praw publicznych – czyli obywatel który nie został ich
pozbawiony:
Pozbawienie praw publicznych – jeden ze środków karnych orzekany przez
sądy wobec sprawców przestępstw. Pozbawienie praw publicznych może
również zostać orzeczone jako kara przez Trybunał Stanu.
 utrata czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy
publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego,
 utrata prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości,
 utrata prawa do pełnienia funkcji w organach i instytucjach
państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego,
 utrata posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia
szeregowego,
 utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utrata zdolności
do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw
Osoby skazane, odbywające karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym,
bądź tymczasowo aresztowani mogą głosować, jeśli nie orzeczono wobec
nich tego środka karnego.
4) Posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych – tzn., że nie zostały
ubezwłasnowolnione na mocy prawomocnego wyroku sądu.
Cenzus domicylu – ograniczenie prawa wyborczego ze względu na czas
stałego miejsca zamieszkania – nie obowiązuje w polskim prawie wyborczym.
W wyborach lokalnych jednak prawo czynne wyborcze przysługuje w ramach
JST gdzie wyborca stale zamieszkuje.
System gwarancji zasady powszechności:
1) Nakaz wyznaczania wyborów na dzień wolny od pracy (art. 98 ust. 2
Konstytucji) co w zasadzie sprowadza się do tego, że wybory są
wyznaczane na niedzielę,
2) Zasady tworzenia obwodów głosowania – celem tego unormowania jest
ułatwienie oddania głosu, poprzez wyeliminowanie tłoku i dopasowanie
granic obwodów do warunków geograficznych i możliwości
komunikacyjnych pomiędzy miejscowościami.
Obwody specjalne – szpitale, zakłady pomocy społecznej, domy
studenckie, Zakłady Karne i Areszty Ślecze, statki morskie i polskie
placówki dyplomatyczne. Żołnierze na własny wniosek mogą głosować
w miejscowości gdzie pełnią służbę.
3) Instytucja rejestrów i spisów wyborczych:
 rejestr – spis osób mieszkających na terenie gminy. Każdy może
wystąpić do urzędu gminy reklamację na nieprawidłowości w
rejestrze wyborców. Decyzję podejmuje wójt, burmistrz, prezydent,
odwołanie przysługuje do sądu rejonowego.
 Spis wyborców to spis osób mających prawo wyborcze czynne na
terenie obwodu. Reszta jak w przypadku rejestru
4) Instytucja zaświadczeń o prawie do głosowania – można je pobrać w
swoim UG i głosować poza miejscem zamieszkania
5) Procedura protestu wyborczego – wyborca bezprawnie niedopuszczony
do oddania głosu może wnieść protest kwestionujący ważność wyborów
(jeśli mogło to mieć wpływ na wynik wyborów)
2. Zasada równości – w znaczeniu formalnym „jeden człowiek – jeden głos”.
Każdy wyborca może głosować tylko raz i oddać tyle samo głosów co inny
wyborca w danym okręgu.
Zasada równości jednak ma jeszcze jedno znaczenie – materialne, czyli głos
każdego wyborcy ma tę samą siłę, a więc wpływał na wynik wyborów w
tym samym stopniu.
Chodzi tutaj o podział mandatów. Każdy mandat poselski musi przypadać
na w miarę równą liczbę mieszkańców. Dla przykładu: jeśli 100 tyś
mieszkańców = 1 poseł, 200 tyś mieszkańców = 1 poseł – to jeden głos w
okręgu 200 tyś mieszkańców jest 2x słabszy. Dlatego są dwie metody
zapewnienia materialnej równości prawa wyborczego:


wprowadzenie tzw. stałej normy przedstawicielstwa – 1 mandat na
określoną liczbę mieszkańców, ale powoduje to wahania ilości
posłów.
Ustalenie stałej liczby posłów – dzielenie liczby mandatów na
strukturę zamieszkania ludności (różne okręgi mają różną liczbę
mandatów) – ta metoda jest stosowana aktualnie w naszym prawie
wyborczym
Co do Senatu – jest w Polsce 100 okręgów z mniej więcej jednakową
ilością mieszkańców i wybiera się po jednym senatorze.
Zasada równości nie zawsze odnosi się do biernego prawa wyborczego.
Co prawda każdy kandydat ma równe prawo do tego aby zostać
wybranym, ale w naszym systemie wyborczym kandydatów najczęściej
wysuwają partie polityczne. Co do samych partii – istnieje
uprzywilejowanie partii większych i silniejszych – partie które wprowadziły
do parlamentu posłów i senatorów dostają dotacje państwowe za każdy
uzyskany mandat. Po przekroczeniu określonego progu wyborczego
uzyskują również możliwość refundacji kosztów kampanii z budżetu
państwa (próg - 3%).
3. Zasada bezpośredniości – wyborca oddaje głos na osobę lub osoby, które
mają zostać wybrane, a więc objąć mandat. Tzn., że nie głosujemy na
elektorów, którzy dopiero wybierają kandydatów, ani np. na same partie,
które ich wybierają.
Zasada bezpośredniości odnosi się również do wyborcy. Co do zasady
głosowanie jest aktem osobistym, ale obecnie osoby niepełnosprawne
mogą głosować przez pełnomocnika, lub przez pocztę.
4. Zasada tajności głosowania – zagwarantowanie każdemu wyborcy, że
treść jego decyzji wyborczej nie będzie mogła być ustalona i ujawniona.
Gwarancje zachowania tajności – karty do głosowania muszą być
jednakowe, nie mogą być zaopatrzone w znaki i numery. W każdym lokalu
muszą być kabiny do głosowania, a w nich przybory do pisania. Każdy
wchodzi do kabiny sam i osobiście wrzuca kartę do urny. Każde naruszenie
może stanowić podstawę do wniesienia protestu wyborczego. Dodatkową
gwarancję stanowi ustanowenie w kodeksie karnym przestępstwa w art.
251 polegającego na zapoznawaniu się z treścią oddanego głosu wbrew
woli głosującego.
5. Zasada proporcjonalności – odnosi się do sposobu ustalania wyniku
głosowania.
Jest alternatywą do zasady większości, tak jak ma to miejsce w wyborach
do Senatu czyli w JOW i na Prezydenta RP.
Zasada większości dzieli się na zasadę większości względnej i bezwzględnej.
Zgodnie z zasadą większości względnej wygrywa ten, kto uzyska więcej
głosów niż pozostali kandydaci. (Senat)
Zgodnie zaś z zasadą większości bezwzględnej, oprócz uzyskania
największej ilości głosów, aby zostać wybranym należy również zdobyć
ponad połowę oddanych głosów. Jeśli żaden z kandydatów nie uzyska
więcej niż połowę, przeprowadza się drugą turę wyborów, w której
pozostają dwaj kandydaci, którzy zebrali najwięcej głosów.
Oczywiście łatwiej jest wyłonić parlament licząc głosy i rozdzielając
mandaty zgodnie z zasadą większości (do parlamentu dostają się
kandydaci, którzy uzyskali najwięcej głosów w skali całego kraju). Może
pojawić się jednak zarzut, że mandaty te nie reprezentują całego narodu.
Dlatego właśnie w Polsce funkcjonuje system proporcjonalny. Podział
mandatów dokonywany jest w okręgu wyborczym proporcjonalnie do
odsetka głosów, który uzyskały partie bądź ugrupowania konkurujące w
wyborach. Co za tym idzie, występują wielomandatowe okręgi wyborcze.
Ustala się w okręgu liczbę mandatów od 7 do 19.
W Polsce stosuje się system d’Hondta, a w przeszłości stosowało się również
system St. Lague (inne dzielniki: 1,4 zamiast 1 i następnie liczby nieparzyste)
Przykład:
Mamy komitety A, B i C, które otrzymały kolejno 720, 300 i 480 głosów. Do
obsadzenia jest 8 mandatów.
1 krok: obliczenie ilorazów
Dzielnik Komitet A
Komitet B
Komitet C
1
720 (pierwszy mandat) 300 (czwarty) 480 (drugi)
2
360 (trzeci)
150
240 (szósty)
3
240 (piąty)
100
160 (ósmy)
4
180 (siódmy)
75
120
5
144
60
96
2 krok: ułożenie ilorazów w kolejności malejącej (w nawiasach komitet):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
(A) – 720
(C) – 480
(A) – 360
(B) – 300
(A) – 240
(C) – 240
7. (A) – 180
8. (C) – 160
itd.
W związku z tym, że do rozdzielenia jest 8 mandatów, 4 mandaty otrzymuje
komitet A (ilorazy 720, 360, 240 i 180), 1 mandat – komitet B (iloraz 300) oraz 3
mandaty – komitet C (ilorazy 480, 240 i 160).
W przypadku gdyby kilka komitetów uzyskało takie same ilorazy stosuje się
różne metody dodatkowego szeregowania. W Polsce wybrano następujący
sposób – jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb
uszeregowanych w podany sposób, a list tych jest więcej niż mandatów do
rozdzielenia, pierwszeństwo mają listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na
nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list oddano równą liczbę głosów, o
pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów głosowania, w których na daną listę
oddano większą liczbę głosów.
System proporcjonalny jest czasem uzupełniany instytucją tzw. listy państwowej
co oznacza, że część mandatów rozdziela się wg listy ogólnopolskiej, a nie tych
w okręgach.
Progi wyborcze:
- 5% dla partii, ugrupowań, grupy wyborców,
- 8% dla koalicyjnych komitetów wyborczych.
Organizacja wyborów
Punktem
wyjścia
dla
wszystkich
dalszych
czynności
wyborczych
jest
zarządzenie wyborów. Zgodnie z art. 98 ust. 2 Konstytucji wybory do Sejmu i
Senatu zarządza Prezydent RP nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od
rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu (rozpoczęcie kadencji to pierwsze
posiedzenie), wyznaczając je na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu
30
dni
przed
upływem
kadencji.
W
przypadku
skrócenia
kadencji
(samorozwiązania bądź rozwiązania przez Prezydenta) zarządzenie wyborów
zarządza się na dzień nie później niż 45 dni od zarządzenia o skróceniu
kadencji.
Wybory prezydenckie zarządza Marszałek Sejmu i muszą się odbyć między 100
a 75 dniem przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta. W razie
opróżnienia urzędu Prezydenta muszą być zarządzone w ciągu 14 dni i odbyć
się nie później niż w dniu wolnym od pracy przypadającym w ciągu 60 dni od
dnia zarządzenia wyborów.
Okręg wyborczy – jednostka terytorialna w ramach której odbywa się
obsadzenie określonej liczny mandatów, a więc wybór określonej liczby posłów
i senatorów.
O podziale kraju na okręgi stanowi Kodeks wyborczy.
Sejm: okręgiem wyborczym może być województwo bądź jego część (ale nie
na terenie dwóch województw). Granice okręgu nie mogą naruszać
(przecinać) granic powiatów i miast na prawach powiatów. Liczba mandatów
na okręg jest określona w załączniku do Kodeksu wyborczego. Zmieniane jest
to na bieżąco, na wniosek PKW. Nie można zmienić liczby mandatów później
niż 3 m-ce przed terminem zarządzenia wyborów. Nie można też ich zmienić w
razie skrócenia kadencji sejmu. W Polsce jest 41 okręgów wyborczych, w
których można zdobyć od 7 do 19 mandatów.
Senat: Jednomandatowe okręgi wyborcze. 100 okręgów i jeden kandydat z
każdego okręgu.
Prezydent: jeden okręg wyborczy – cały kraj.
Obwód głosowania – jednostka terytorialna w ramach której oddaje głosy
określona grupa wyborców.
Określona liczba obwodów składa się na okręg. Obwody dzieli rada gminy na
wniosek wójta, burmistrza lub prezydenta.
Komisje wyborcze:
1. Państwowa Komisja Wyborcza – właściwa to wszystkich procedur
wyborczych i referendalnych. Organ stały, który działa także pomiędzy
wyborami i referendami. Składa się z 9 członków: 3 sędziów Sądu
Najwyższego, 3 sędziów Trybunału Konstytucyjnego i 3 sędziów
Naczelnego Sądu Administracynego. Wskazują ich prezesi tych sądów a
powołuje Prezydent RP na 9-letnią kadencję (max do ukończenia 70 lat).
Zadania:
nadzór
nad
komisjami
wyborów, rejestracja kandydatów
niższymi
szczeblem,
ogłaszanie
na Prezydenta. PKW wydaje
wytyczne wiążące dla niższych komisji wyborczych i wyjaśnienia dla
innych organów państwowych i samorządowych.
2. Komisje okręgowe – są tworzone dla poszczególnych wyborów. Składa
się z sędziów, a na ich czele stoi Komisarz Wyborczy. Sędziowie
pochodzą z Sądów Apelacyjnych, Sądów Okręgowych, Sądów
Rejonowych
z
Sprawiedliwości
danego
a
terenu,
powołuje
ich
zgłaszani
PKW.
są
Zadania:
przez
w
Ministra
wyborach
parlamentarnych rejestracja kandydatów do Senatu i okręgowych list
kandydatów do Sejmu, ustalanie wyników głosowania i wyników
wyborów w okręgu. W wyb. Prezydenckich ustalenie wyników i
przekazanie do PKW. Sprawują nadzór nad obwodowymi komisjami
wyborczymi.
3. Obwodowe komisje wyborcze – powoływane ad hoc, spośród
wyborców, przez wójtów i burmistrzów lub prezydentów. Zadania:
przeprowadzanie głosowania w obwodzie, ustalenie jego wyników
przekazanie ich do wyższej komisji wyborczej oraz podanie ich do
publicznej wiadomości.
Zgłaszanie kandydatów: Konstytucja w art. 100 ust. 1 stanowi, że kandydatów
na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne i wyborcy.
Kandydatów na prezydenta co najmniej 100 tyś. wyborców (art. 127 ust. 3).
Procedura zgłaszania kandydatów na Prezydenta
1. Zawiązanie się komitetu wyborczego który popiera danego kandydata.
Zgodnie z kodeksem wyborczym może to uczynić jedynie grupa 15
obywateli, pod warunkiem zgromadzenia 1000 podpisów popierających
daną kandydaturę. Partie polityczne nie mogą tworzyć komitetów
wyborczych.
Prawne
społecznych
i
wyłączenie
stowarzyszeń
jako
partii
politycznych,
podmiotów
organizacji
uprawnionych
do
zgłaszania kandydatów w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej nie
oznacza, że podmioty te nie mogą w żadnej formie wpływać czy
uczestniczyć w tworzeniu komitetów wyborczych, a dalej - brać udziału
w kampanii wyborczej. Dopuszczalny prawnie jest bowiem udział
członków partii i organizacji jako wyborców w tworzeniu komitetu
wyborczego w wyborach Prezydenta.
2. Kandydat musi złożyć pisemne oświadczenie, że wyraża zgodę na
kandydowanie, oraz oświadczenie, czy w latach 1944-1990 był
pracownikiem
lub
współpracownikiem
organów
bezpieczeństwa
państwa.
3. PKW rejestruje komitet wyborczy. Spory dot. rejestracji rozpoznaje SN.
4. Komitet wyborczy musi zgromadzić 100 tyś podpisów poparcia.
Art. 497. kodeks wyborczy
§ 1. Kto, w związku z wyborami, zbiera podpisy osób popierających zgłoszenie
listy kandydatów lub kandydata, stosując jakąkolwiek formę nacisków
zmierzających
do
uzyskania
podpisów
- podlega grzywnie od 1.000 do 10.000 złotych.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto zbiera podpisy osób popierających zgłoszenie
listy kandydatów lub kandydata na terenie jednostek wojskowych lub innych
jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej albo
oddziałów obrony cywilnej lub skoszarowanych jednostek podległych
ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.
§ 3. Kto udziela lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą w zamian za
zbieranie lub złożenie podpisu pod zgłoszeniem listy kandydatów lub
kandydata – podlega grzywnie od 10 000 do 50 000 zł.
5. Po uzbieraniu podpisów pełnomocnik komitetu formalnie zgłasza
kandydata, a PKW go rejestruje jeśli zgłoszenie było zgodne z prawem.
6. PKW sporządza i ogłasza listę kandydatów i zaczyna się kampania
wyborcza. Równocześnie prowadzi się sądowe postępowanie mające
na celu sprawdzenie zgodności z prawdą oświadczenia lustracyjnego.
Procedura zgłaszania kandydatów do Senatu.
Podobnie jak w przypadku procedury zgłaszania kandydatów na Prezydenta,
jednak komitety wyborcze mogą tworzyć także partie i koalicje tych partii.
Można wyróżnić trzy rodzaje Komitetów: Komitet Wyborczy (partie), Koalicyjny
Komitet
Wyborczy,
Komitet
Wyborczy
Wyborców.
Kandydat
może
kandydować tylko do senatu i w tylko jednym okręgu. Również musi wyrazić
zgodę i złożyć oświadczenie lustracyjne, które jest podawane do publicznej
wiadomości. Oświadczenie jest weryfikowane po wyborach – orzeczenie
stwierdzające nieprawdę powoduje wygaśnięcie mandatu. Aby zgłosić
kandydata należy zebrać co najmniej 2000 podpisów wyborców stale
zamieszkujących dany okręg. Kandydatów rejestruje okręgowa komisja
wyborcza, a w razie sporu decyzja należy do PKW.
Procedura zgłaszania kandydatów do Sejmu.
Jest nieco bardziej skomplikowana, bo konieczne jest złożenie
listy
kandydatów. Prawo zgłaszania list wyborczych przysługuje Komitetom
Wyborczym, które mogą być tworzone przez partie (wtedy Komitet Wyborczy
stanowi odpowiedni organ partii), koalicje tych partii oraz przez wyborców.
Wyborcy (co najmniej 15) muszą zebrać 1000 podpisów popierających
utworzenie komitetu.
Należy pamiętać, że Koalicyjny Komitet Wyborczy ma szanse jeśli przekroczy
próg wyborczy w skali całego kraju, a więc bez sensu jest tworzyć KWW tylko w
jednym czy kilku okręgach.
Kodeks wyborczy wprowadził, jeśli chodzi o wybory do Sejmu zasadę parytetu.
Na każdej liście musi się znajdować minimum 35% kandydatów każdej płci, a
uchybienie temu powoduje odmowę zarejestrowania listy. Podobnie jest w
przypadku wyborów do Parlamentu Europejskiego i wyborach lokalnych.
W wyborach do Sejmu, zgłoszenie listy okręgowej musi być poparte 5000
głosów stale zamieszkującym w danym okręgu wyborczym. Zwolnione są od
tego te komitety, które już zarejestrowały listy w co najmniej połowie okręgów
wyborczych. Liczba kandydatów na liście = max 2x liczba mandatów w tym
okręgu. Kolejność ustalana jest przez komitet. Listy są zgłaszane do okręgowej
komisji wyborczej. W razie odmowy ostateczną decyzję ma PKW.
Kampania wyborcza
Wybory parlamentarne: rozpoczyna się z dniem ogłoszenia zarządzenia
Prezydenta o wyborach a kończy się 24 h przed dniem głosowania.
Najważniejsze postanowienia kodeksu dot. kampanii wyborczej
1. Zapewnienie swobody poszczególnym komitetom w prowadzeniu
kampanii
(zbieranie
podpisów,
zgłaszanie
list
kandydatów,
rozpowszechnianie programów wyborczych, agitowaniu na rzecz list i
kandydatów)
2. Nałożenie dodatkowych obowiązków na podmioty prowadzące
kampanię wyborczą (wszelkie materiały, ulotki i plakaty muszą być
wyraźnie oznakowane do kogo należą, muszą być usunięte w ciągu 30
dni od wyborów (inaczej wójt, burmistrz, prezydent je zdejmuje na koszt
komitetu), od zakończenia kampanii - zakaz publikowania sondaży.
3. Ustanowienie szczególnej procedury reagowania na nieprawdziwe
dane
i
informacje
na
materiałach
wyborczych,
jak
również
wypowiedziach i wszelkich innych formach agitacji. Można się zwrócić
do SO z żądaniem, np. orzeczenia konfiskaty materiałów, nakazu
sprostowania informacji, przeproszenia pomówionego, zasądzenia
zadośćuczynienia. Sąd musi rozpatrzeć wniosek w ciągu 24h. Taki sam
termin dla odwołania do SA.
4. Ustanowienie szczególnych zasad dostępu komitetów wyborczych do
publicznego radia i TV. Każdemu Komitetowi Wyborczemu przysługuje
tyle samo darmowego dostępu do czasu antenowego. Przysługuje taka
sama ilość emisji. TVP ma obowiązek przeprowadzenia debat z
przedstawicielami Komitetów Wyborczych, które zarejestrowały swoje
listy we wszystkich okręgach.
5. Ustanowienie szczególnych regulacji dot. finansowania kampanii
wyborczej. Kampanię wyborczą finansują same komitety wyborcze, a w
przypadku komitetów wyborczych partii środki mogą pochodzić z
funduszu wyborczego partii. Środki w funduszu mogą pochodzić z wpłat
własnych partii, kredytów, spadków, darowizn i zapisów. Istnieje
ograniczenie darowizn wpłacanych przez jedną osobę fizyczną.
Koalicyjny komitet wyborczy może pozyskiwać środki jedynie z funduszy
partii które wchodzą w skład koalicji. Pełnomocnicy komitetów ponoszą
odpowiedzialność za gospodarkę finansową komitetu. Kodeks wyborczy
stanowi, że komitety wyborcze mogą wydatkować pieniądze na
kampanię do określonego limitu. Limit ten w wyborach do sejmu wynosi
82 gr przypadające na jednego wyborcę (w okręgu w którym komitet
wyborczy zarejestrował listę), do senatu 18 gr, a w wyborach
prezydenckich 60 gr. Jeśli pozyskane środki są większe niż limit, to
nadwyżka jest przekazywana do funduszu wyborczego partii (możne je
wydać przy następnych wyborach), w przypadku komitetów wyborców
musi być przekazana na cele charytatywne. Każdy komitet wyborczy
musi złożyć do PKW sprawozdanie o przychodach, wydatkach i
zobowiązaniach
komitetu. Później publikuje
się
to
w
Dzienniku
Urzędowym „Monitor Polski” i PKW je przyjmuje bądź odmawia. Jeśli
odmawia to komitet wyborczy może złożyć skargę do SN. Ostatecznie
odrzucenie = pozbawienie bądź pomniejszenie dotacji lub subwencji.
Obecnie partie finansowane są z budżetu z dwóch źródeł: w ramach
subwencji oraz dotacji.
Dotacja to zwrot za nakłady poniesione na kampanię wyborczą przez partie,
które wprowadziły swoich kandydatów do Sejmu, Senatu oraz Parlamentu
Europejskiego.
Subwencję dostają partie, które w wyborach parlamentarnych przekroczyły
próg 3 proc. poparcia oraz koalicje, które pokonały barierę 6 proc.
Subwencja (jej wysokość zależy od liczby oddanych na partię głosów) jest
wypłacana przez cały czas trwania kadencji Sejmu w kwartalnie rozłożonych
ratach.
Zestawienie szacunkowych subwencji rocznych największych partii (w mln.
złotych) obliczanych po wyborach
rok\partia
PiS
PO
PSL
SDPL
SLD
suma
subwencji
mln zł
2005[3]
22,1
20,8
7,7
4,6
11,7
2008[4]
35,3
38
14
3,3[5]
13,5[5]
107
2009[6]
37,8
40,4
15,1
3,5
14,3
114,2
Żeby otrzymać subwencję, trzeba mieć status partii politycznej.
Dotacja - Suma wszystkich wydatków komitetów, które uczestniczyły w
powyborczym podziale mandatów, jest całkowitą pulą pieniędzy do podziału.
Całość jest proporcjonalnie dzielona w odniesieniu do zdobytych mandatów,
zarówno poselskich jak i senatorskich. I to dopiero po złożeniu wszystkich
sprawozdań.
Dotacja w 2015 r.
Pis i PO – 30 mln
Nowoczesna – 4,5-5 mln
PSL – 5 mln
Kukiz – ok. 5 mln
Subwencja w 2015 r.
Głosowanie
Tylko w lokalu obwodowej komisji wyborczej, od 7 do 21. W tym czasie w lokalu
powinno być stale co najmniej 3 członków komisji, każdy komitet może
wyznaczyć męża zaufania, który ma prawo być obecny przy liczeniu głosów.
Głosuje się przez postawienie X przy nazwisku. W wyborach parlamentarnych
również na listę. Jeśli nie postawiono X albo postawiono ich za dużo to głos
nieważny z zastrzeżeniem art. 227 kodeksu wyborczego:
§ 4. Jeżeli na karcie do głosowania znak "x" postawiono w kratce z lewej strony
wyłącznie obok nazwiska kandydata z jednej tylko listy kandydatów, a
nazwisko tego kandydata zostało z tej listy skreślone, to głos taki uznaje się za
ważny i oddany na tę listę.
§ 5. Jeżeli na karcie do głosowania znak "x" postawiono w kratce z lewej strony
obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów z tej samej listy
kandydatów, to głos taki uważa się za głos ważnie oddany na wskazaną listę
kandydatów z przyznaniem pierwszeństwa do uzyskania mandatu
kandydatowi na posła, którego nazwisko na tej liście umieszczone jest w
pierwszej kolejności.
Na kartach można robić dopiski, rysować itp.
Ustalenie wyników
W obwodach głosowania ustala się najpierw liczbę osób uprawnionych, liczbę
osób którym wydano kartę do głosowania i liczbę kart w urnie. Potem liczbę
głosów nieważnych. Następnie (w wyb. prezydenckich i do senatu) ustala się
liczbę głosów oddanych na kandydata. W wyborach do sejmu ustala się liczbę
oddanych głosów na listę i liczbę głosów na kandydatów z danej listy. Wyniki
podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości oraz do wyższej komisji
wyborczej. Komisja okręgowa sumuje dane o wynikach z obwodów i
przekazuje do PKW. Ta sumuje dane z okręgów i ustala które partie, komitety
przekroczyły próg wyborczy. Na tej podstawie komisje okręgowe dokonują
podziału mandatu metodą opisaną powyżej. PKW podaje wyniki, wydaje
posłom zaświadczenie o wyborze oraz przedkłada Marszałkowi Sejmu i SN
sprawozdanie z wyborów.
W wyborach do Senatu procedura kończy się na okręgowych komisjach.
Później PKW dokonuje tych czynności końcowych.
W wyborach prezydenckich okręgowe komisje wyborcze dokonują tylko
zbiorczego zliczenia głosów ze swego terenu, a wynik zostaje ustalony przez
PKW. Wynik będzie ostateczny gdy któryś z kandydatów przekroczy 50% głosów
ważnych. Jeśli nie to druga tura. Jeśli jeden z dwóch wycofa się albo umrze to
„bierze się” kolejnego z najwyższym wynikiem. Jeśli kandydat zdobędzie po
drugiej turze więcej głosów to PKW uznaje go za zwycięzcę, ale obejmuje urząd
dopiero jak SN stwierdzi ważność wyborów.
Ważność wyborów
Stwierdza SN i bierze pod uwagę: czy były protesty wyborcze i zasadne, i jeśli
nie to dopiero wtedy bada ich ważność.
Protest wyborczy
Wniosek do sądu który może złożyć: każdy wyborca, przewodniczący komisji
wyborczej i pełnomocnik każdego komitetu wyborczego. Podstawą może być
przestępstwo przeciwko głosowaniu lub naruszenie przepisów kodeksu
wyborczego dot. głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników
wyborów. Unieważnienie wyborów tylko wtedy gdy doszło do naruszenia
prawa, które mogło wywrzeć wpływ na wynik wyborów. Protest wyborczy w
wyborach samorządowych rozpoznaje SO, a w parlamentarnych i
prezydenckich SN.
Stwierdzanie ważności wyborów
SN stwierdza rozpatrując sprawozdanie PKW i opinie składów orzekających
dot. protestów wyborczych. Ma na to 90 dni. Skutkiem może być stwierdzenie
nieważności wyboru określonego posła lub senatora.
W wyborach prezydenckich SN ma 30 dni (dlatego, że SN powinien to zrobić
przed objęciem przez Prezydenta-elekta urzędu).
W wyborach lokalnych protesty rozpoznaje się w ciągu 30 dni, a odwołanie
przysługuje do SA. Sądy nie stwierdzają ważności tych wyborów.
Uzupełnianie skład Sejmu i Senatu
Wygaśnięcie mandatu:
Art. 247. Kodeksu wyborczego
§ 1. Wygaśnięcie mandatu posła następuje w przypadku:
1) śmierci posła;
2) utraty prawa wybieralności lub nieposiadania go w dniu wyborów;
3) pozbawienia mandatu prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
4) zrzeczenia się mandatu;
5) zajmowania w dniu wyborów stanowiska lub funkcji, których stosownie do
przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albo ustaw nie można łączyć z
mandatem posła, z zastrzeżeniem przepisu § 3;
6) powołania w toku kadencji na stanowisko lub powierzenia funkcji, których
stosownie do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albo ustaw nie
można łączyć ze sprawowaniem mandatu posła;
7) wyboru w toku kadencji na posła do Parlamentu Europejskiego.
§ 2. Odmowa złożenia ślubowania poselskiego oznacza zrzeczenie się
mandatu.
§ 3. Wygaśnięcie mandatu posła zajmującego w dniu wyborów stanowisko lub
funkcję, o których mowa w § 1 pkt 5, następuje, jeżeli nie złoży on Marszałkowi
Sejmu, w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia przez Państwową Komisję
Wyborczą w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej wyników wyborów do
Sejmu, oświadczenia o złożeniu rezygnacji z zajmowanego stanowiska lub
pełnionej funkcji.
§ 4. Przepis § 3 stosuje się odpowiednio w odniesieniu do posła, który od dnia
wyborów do dnia rozpoczęcia kadencji Sejmu objął stanowisko lub funkcję,
których stosownie do przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej albo ustaw
nie można łączyć z mandatem posła oraz w odniesieniu do posła, który uzyskał
mandat w toku kadencji Sejmu.
§ 5. Wygaśnięcie mandatu posła powołanego lub wybranego w czasie
kadencji na stanowisko lub funkcję, o których mowa w § 1 pkt 6 i 7, następuje
z dniem powołania lub wybrania.
Wygaśnięcie mandatu stwierdza Marszałek Sejmu lub Senatu, odpowiednio.
Jeśli wygaśnie mandat senatora to przeprowadza się wybory uzupełniające.
Powinny się odbyć w ciągu 3 miesięcy, jednak nie przeprowadza się ich w
ostatnim półroczu kadencji senatu.
Jeśli wygaśnie mandat posła to Marszałek Sejmu postanawia o zajęciu
mandatu przez kandydata z listy, który miał najwięcej głosów, ale nie został
wybrany. Podobnie w wyborach do PE.
Download