Zespół Aspergera
advertisement
Zespół Aspergera vademecum nauczyciela Co to jest Zespół Aspergera? • Dziecko z Zespołem Aspergera po raz pierwszy opisał psychiatra wiedeński Hans Asperger, w swojej pracy doktorskiej opisał czterech chłopców dotkniętych tym zespołem i użył określenia „autystyk psychopatyczny”. • Termin „Asperger Syndrom „ po raz pierwszy użyła Lorna Wing w artykule opublikowanym w 1981 roku. Syndrom Aspergera uznany został jako sub-grupa w obrębie w obrębie autyzmu, mająca własne kryteria diagnostyczne. Zespół Aspergera a autyzm • Dzieci z ZA różni od klasycznego autyzmu możność komunikowania się i postęp w rozwoju umysłowym. (Attwood 1998, s.14). • Autyzm dziecięcy jako zaburzenie po raz pierwszy opisał Leo Kanner w 1943 roku i zdefiniował jako „zaburzenie kontaktu uczuciowego”. Wskazał on 5 cech: Autyzm dziecięcy 5 cech wg L. Kannera • Niezdolność do nawiązywania więzi interakcji z ludźmi występująca od początku życia • niezdolność do porozumiewania się z innymi za pomocą języka • obsesja na punkcie niezmienności otoczenia i opór przed zmianami • zaabsorbowanie rzeczami (przedmiotami) a nie ludźmi • Sporadyczne wykazywanie ponadprzeciętnych możliwości intelektualnych Zespół Aspergera Kryteria diagnostyczne według ICD-10 A. Brak istotnego klinicznie opóźnienia w zakresie języka mówionego i rozumienia języka lub rozwoju czynności poznawczych. Rozpoznanie wymaga stwierdzenia, że wypowiadanie pojedynczych słów było rozwinięte do drugiego roku życia lub wcześniej oraz że komunikatywne wyrażenia były w użyciu do 3 roku życia lub wcześniej. Zespół Aspergera Kryteria diagnostyczne według ICD-10 cd. A. Umiejętność pomagania sobie, zachowania adaptacyjne i zaciekawienie środowiskiem w okresie pierwszych trzech lat życia było na poziomie odpowiadającym rozwojowi intelektualnemu, fazy rozwoju ruchowego mogą być nieco opóźnione i zwykle występuje ruchowa niezdarność ( choć nie jest to cechą diagnostyczną). Pojedyncze szczególne umiejętności, często nie związane z nieprawidłowym koncentrowaniem się na nich, występują pospolicie, choć nie są wymagane do rozpoznania. Zespół Aspergera Kryteria diagnostyczne według ICD-10 B. Występują jakościowe nieprawidłowości w zakresie wzajemnych interakcji społecznych (kryteria autyzmu) a)niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy, postawy ciała i gestów do odpowiedniego regulowania interakcji społecznych b)niedostateczny (nieodpowiedni do wieku umysłowego i mimo licznych okazji) rozwój związków rówieśniczych obejmujących wzajemne podzielane zainteresowania, czynności, emocje, Zespół Aspergera Kryteria diagnostyczne według ICD-10 c) brak odwzajemniania społecznoemocjonalnego , przejawiający się upośledzeniem lub odmiennością reagowania na emocje innych osób, albo brak modulacji zachowania odpowiedniej do społecznego kontekstu, albo słaba integracja zachowań społecznych, emocjonalnych i komunikacyjnych Zespół Aspergera Kryteria diagnostyczne według ICD-10 C. Pacjent przejawia niezwykle nasilone, wyizolowane zainteresowania albo ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności (kryteria jak dla autyzmu) • a) pochłonięcie jednym lub liczniejszymi stereotypowymi zainteresowaniami o nieprawidłowej treści i zogniskowaniu, albo jednym lub więcej zainteresowaniami nieprawidłowymi z powodu swej intensywności i ograniczenia, choć nie z powodu treści lub zogniskowania. • b) wyraziście kompulsywne przywiązanie do specyficznych , niefunkcjonalnych czynności rutynowych i zrytualizowanych Zespół Aspergera Kryteria diagnostyczne według ICD-10 • mniej celowe jest włączenie do kryteriów diagnostycznych maniery zmów ruchowych, albo koncentracji na cząstkowych lub niefunkcjonalnych elementach przedmiotów służących do zabawy. D. zaburzenia nie można traktować jako innej z postaci całościowych zaburzeń rozwojowych, prostej schizofrenii (F20.6), zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowego , F 21), zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych(F.42.-), osobowości anankastycznej (F60.5), reaktywnego lub nieselektywnego zaburzenia przywiązania w dzieciństwie (F.94.1 lub F.94.2, odpowiednio). Zespół Aspergera Kryteria diagnostyczne według DSM-IV A. Jakościowe zaburzenia interakcji społecznych manifestowane przez przynajmniej dwa z następujących: 1. znaczne zaburzenia w używaniu różnorodnych zachowań niewerbalnych, takich jak: kontakt wzrokowy, mimika, postawa ciała i gestykulacja służąca regulowaniu interakcji społecznych 2. brak rozwoju relacji z rówieśnikami odpowiednich do poziomu rozwojowego 3. brak spontanicznego dzielenia się radościami, zainteresowaniami lub osiągnięciami z innymi dziećmi (np. brak pokazywania, przynoszenia lub wskazywania przedmiotów zainteresowania) 4. brak społecznej i emocjonalnej wzajemności Zespół Aspergera Kryteria diagnostyczne według DSM-IV B. Ograniczone, powtarzające się stereotypowe wzorce zachowań, zainteresowań i aktywności, manifestowane przez przynajmniej jeden z następujących: 1. pochłaniające przywiązanie do jednego lub więcej stereotypów i ograniczonych wzorców zainteresowań, które są anormalne ze względu na swe nasilenie lub przedmiot 2.widoczne nieelastyczne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych rutyn lub rytuałów 3. stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe (np. trzepotanie rękami lub palcami, złożone ruchy całego ciała) 4.uporczywe zainteresowanie fragmentami przedmiotów Zespół Aspergera Kryteria diagnostyczne według DSM-IV C. Zaburzenie powoduje klinicznie istotne trudności w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym lub innych znaczących sferach funkcjonowania. D. Brak klinicznie istotnego, opóźnienia rozwoju języka (np. pojedyncze słowa używane przed 2 rokiem życia, zwroty komunikacyjne używane przed 3 rokiem życia) E. Brak klinicznie istotnego opóźnienia w rozwoju poznawczym lub rozwoju odpowiednich dla wieku umiejętności samoobsługi, zachowań adaptacyjnych ( innych niż interakcje społeczne) i zainteresowania otoczeniem w dzieciństwie F. Kryteria nie odpowiadają innemu specyficznemu Rozległemu Zaburzeniu Rozwojowemu lub Obraz kliniczny dziecka z ZA • • • • • • • Lorna Wing wyodrębniła następujące cechy kliniczne ZA: brak empatii naiwne, niewłaściwe jednostronne interakcje niewielka zdolność zaprzyjaźniania się lub jej całkowity brak pedantyczny sposób mówienia z dużą ilością powtórzeń słaba umiejętność komunikacji niewerbalnej intensywne wgłębianie się w niektóre zagadnienia niezdarne, źle skoordynowane ruchy i przyjmowanie niezwykłej postawy Pozytywna charakterystyka dziecka z ZA wg M.Winter W kategoriach pozytywnych charakterystyka dziecka z ZA: • uczciwość • odpowiedzialność • zdolność do poświęcania się • determinacja • • • • • • Inne zespoły i symptomy mogące współwystępować u dziecka z ZA ADHD i ADD dysgrafia dysleksja Dyspraksja Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne Echolalie Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA ? • • • • Uczciwość nie rozumie, dlaczego ludzie kłamią powie dokładnie to, co myśli będzie lojalne w swoim przywiązaniu do ludzi nauczy się kłamać znacznie później niż rówieśnicy i nie będzie w tym przekonywujące, często nie uświadamiając sobie, jak jego kłamstwa są oczywiste Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA ? • • • • Kreatywność Często podchodzi do zadania z zupełnie innego punktu widzenia niż reszta klasy woli stosować, metody, które samo wymyśliło, aniżeli metody konwencjonalne ma trudności z odróżnieniem fikcji od rzeczywistości często ma zdolności muzyczne, artystyczne lub dramatyczne Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA ? Zainteresowania/fascynacje • przejawia szczególne zainteresowania jednym lub kilkoma przedmiotami, zagadnieniami • co jakiś czas mogą się rozwijać u niego kolejne zainteresowania • chce dowiedzieć się wszystkiego, czego tylko może jeśli chodzi o swój obecny przedmiot zainteresowania • może posiadać ogromną wiedzę o przedmiocie swego zainteresowania Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA ? Lubi rutynę • dobrze reaguje na zestawy działań rutynowych • lubi wiedzieć, czego może oczekiwać w ciągu dnia w szkole • nie lubi odstępstw od rutyny i może się denerwować, jeśli w ostatniej chwili następuje zmiana nauczyciela na lekcji • może ustalać wiele swoich rutyn po to, by wprowadzić porządek do swego życia Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA ? • • • • • Interakcje społeczne może przerywać w nieodpowiednim momencie rozmowę nie zauważa sygnałów werbalnych i niewerbalnych, że druga strona ma dość rozmowy często zachowuje się tak samo w różnych społecznych sytuacjach w stosunku do różnych ludzi zależy mu na znalezieniu przyjaciół ale jest „towarzysko niezdarne” nie chwyta aluzji, sarkazmu, przenośni Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA ? • często źle interpretuje wyraz twarzy • czekanie na swoją kolej jest dla niego bardzo trudne • przejawia wysoki poziom stresu w sytuacjach społecznych, przez co szybko się męczy fizycznie i umysłowo. Potrzebuj albo drzemki albo wyjścia, by się uspokoić i odzyskać energię • może zachowywać się zbyt emocjonalnie lub też wydawać się nieporuszone, podczas, gdy w rzeczywistości jest wzruszone • może reagować gwałtownie, jest mu trudno opanować emocje • może być mu trudno odróżniać emocje np. gniew od smutku Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA ? Nasilone poczucie sprawiedliwości • denerwuje się gdy ktoś łamie zasady • ma potrzebę uczciwego stawiania sprawy • Jeśli przyjmuje jakąś wartość, może się denerwować, że ludzie ją lekceważą, więc tylko częściowo rozumie to, co się mówi • może przyjmować rolę klasowego policjanta Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA ? • • • • • Trudności w zakresie teorii umysłu, czyli zdolności przypisywania ludziom stanów umysłowych, przekonań, pragnień, intencji, uczuć w celu wyjaśnienia i przewidywania zachowań innych: nie potrafi rozpracować motywacji drugiego człowieka może zakładać, ze każdy myśli i czuje tak samo jak ono i zachowywać się stosownie do tego założenia może robić coś nie zdając sobie sprawy że rani czyjeś uczucia może mieć trudności ze zrozumieniem czytanego tekstu, zwłaszcza jeśli odnosi się on do ludzi często absolutnie wierzy, że w 100% ma racje Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA ? Kontrolowana zabawa • ma potrzebę kontrolowania gier i zabaw • ma skłonności do uczestniczenia w zabawach, które naśladują rzeczywistość • jest bardziej zadowolone, gdy uczestniczy w zabawach bez zabawy bez rywalizacji • Mało go interesują zabawy, nad którymi nie ma całkowitej kontroli Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA ? • • • • • Myślenie dosłowne dziecko bierze to co słyszy bardzo dosłownie np. słysząc „leje jak z cebra” szuka cebra często nie udaje musie uchwycić podtekstu Pamięć wizualna ma tendencję do zapamiętywania za pomocą scen i obrazów łatwiej przypomina sobie cos, jeśli mu się to pokazuje, niż wtedy, kiedy się do niego mówi jest mu trudno zapamiętać sekwencję rzeczy, o których się mówi Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA • • • • Wyjątkowa pamięć trwała Potrafi sobie przypomnieć coś ze swoich bardzo wczesnych lat Często potrafi wymienić bardzo wiele faktów Może posiadać duży zasób słownictwa i bardzo dosłownie rozumieć znaczenie poszczególnych wyrazów Trudności z pamięcią operacyjną, krótkotrwałą, słuchową Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA Trudności w myśleniu perspektywistycznym • jest mu trudno przewidzieć prawdopodobne skutki działań • jest mu trudno myśleć o skutkach odroczonych w czasie • Nie potrafi wybierać spośród kilku możliwości, ma więc skłonność albo do wyboru nieprzemyślanego, albo też nie wybiera w ogóle • Jest mu niezwykle trudno przewidzieć reakcje innych ludzi Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA • • • • • • Sztywne myślenie świat postrzega w kategoriach czarno-białych nie lubi dwuznaczności osiąga dobre wyniki w przedmiotach posiadających sztywną strukturę nie lubi niespodzianek trudności z generalizacją, kiedy opanuje jakąś umiejętność nie będzie potrafiło jej instynktownie przenieść na inne nowe sytuacje trudności z uogólnianiem Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA • • • • Perfekcjonizm boi się krytyki, jest w tym zakresie bardzo wrażliwe porażka jest dla niego czymś przytłaczającym nie lubi robić czegoś jeśli może popełnić błąd, zwłaszcza publicznych porażek rywalizacja to dla niego stres, ze względu na możliwość publicznego ośmieszenia się Jakie symptomy może przejawiać dziecko z ZA Niezgrabność ruchowa • często ma niezwykły sposób chodzenia • może mieć trudności z wiązaniem sznurowadeł • często niewyraźnie pisze • problemy z utrzymaniem równowagi Wrażliwość sensoryczna • często jest bardziej wrażliwe niż inni na bodźce zmysłowe • niektóre zapachy, dźwięki, smaki i światła są tak nieprzyjemne, ze graniczą z torturą • często są nadwrażliwe na dotyk Jakie strategie może zastosować nauczyciel w klasie? • stała struktura zajęć w formie planu • uprzedzanie dziecka o planowanych zmianach • ustalenie i zapisanie zasad panujących w różnych miejscach w szkole • ustalenie zasad nagradzania i ponoszenia konsekwencji • stosowanie bodźców wizualnych, kolorów, symboli • jeżeli dziecko ma problemy ze zorganizowaniem siebie na początku dnia, warto żeby przychodziło wcześniej do szkoły Jakie strategie może zastosować nauczyciel w klasie? • miejsce w klasie winno być staranie przemyślane • polecenia wydawane do całej klasy mogą bić przez dziecko ignorowane, warto zwracać się również bezpośrednio do niego, stosując podpowiedzi manualne • w celu zmotywowania ucznia do pracy warto wykorzystać jego specjalne zainteresowania • stosowanie czasomierzy dla określenia limitu czasu w jakim ma skończyć daną aktywność • bardzo uważne dobieranie dzieci do pracy w grupach Jakie strategie może zastosować nauczyciel w klasie • udzielanie wskazówek na poszczególnych etapach wykonywanych zadań • stałe monitorowanie czy uczeń rozumie i nadąża za tokiem wypowiedzi i działania nauczyciela • wydawanie krótkich i jednoznacznych poleceń • powtarzanie poleceń • pomoc w rozpoczynaniu zadań • stała komunikacja między szkoła a domem np. zeszyt korespondencji Jak sprawdzać nabytą wiedzę? • zadawanie szczegółowych pytań, zamiast „dokonaj porównania” • formułowanie prostych poleceń • prace pisemne należy dzielić na mniejsze części • części te nie powinny być oderwane, tylko prowadzić do następnego etapu zadania • dać więcej czasu na odpowiedź Jak sprawdzać nabytą wiedzę? • upewniać się- standardowa odpowiedź „nie wiem” • dać możliwość wykonywania prac pisemnych na komputerze • omówić indywidualnie popełniane błędy, wskazać prawidłowe rozwiązania • dostosowanie materiału do możliwości dziecka Zespół Aspergera odmienny sposób podejścia do życia, taki, w którym dominuje poszukiwanie wiedzy i prawdy (Tonny Attwoood)
