Podstawy ubezpiecze

PODSTAWY
UBEZPIECZEŃ
prof. UW, dr hab. Teresa Czerwińska
Kryteria klasyfikacji
• przedmiot ubezpieczenia,
• rodzaj zdarzeń objętych ochroną
ubezpieczeniową,
• występowanie/brak swobody nawiązywania
prawnego stosunku ubezpieczenia,
• podział ustawowy
Kryterium przedmiotu ubezpieczenia
ubezpieczenia osobowe
(przedmiotem ub. są dobra osobiste, np.: życie,
zdrowie, zdolność do pracy),
ubezpieczenia majątkowe
(przedmiotem ub. są różne dobra i wartości
majątkowe: mienie, OC)
Ubezpieczenia osobowe
• Ubezpieczenia osobowe:
• Ubezpieczenia życiowe i wypadkowe.
• Ubezpieczenia wypadkowe:
ubezpieczenia chorobowe i NNW
Ubezpieczenia majątkowe
• Ubezpieczenia majątkowe:
• Ubezpieczenia rzeczowe – majątek w postaci
rzeczy, mienia, dóbr materialnych.
• Ubezpieczenia majątku sensu stricto –
dotyczą wartości majątku, interesu, np.: ub.
OC, ub. od utraty zysku.
Warunki powstania obowiązku odszkodowawczego
związanego z odpowiedzialnością deliktową :
1. Powstanie szkody, uszczerbku w dobrach
chronionych przez prawo
2. Szkoda musi być spowodowana przez
zdarzenie z kt. łączy się obowiązek
odszkodowawczy (sama w sobie nie jest
warunkiem powstania odpowiedzialności)
3. związek przyczynowo- skutkowy między szkodą
a zdarzeniem
Zasada winy
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę,
obowiązany jest do jej naprawienia.
• związek przyczynowo- skutkowy między działaniem lub
zaniechaniem sprawcy a szkodą
• Małoletni, do lat 13 nie ponosi odpowiedzialności za
wyrządzoną szkodę.
Wina w ubezpieczeniach OC
• Wina – naruszenie reguł postępowania,
norm, bezprawność
• Wina umyślna
• Niedbalstwo (wina nieumyślna) –
niezachowanie należytej staranności,
wadliwość zachowania, podejmowania
decyzji, rażące niedbalstwo
Zasada ryzyka
• domniemanie, że za szkodę odpowiedzialny
jest właściciel
stosowanie zasady ryzyka:
• Odpowiedzialność właściciela (najemcy)
• Odpowiedzialność posiadacza budowli za
szkodę wyrządzoną przez zawalenie się
budowli lub oderwanie się jej części
Zasada słuszności
• Gdy sprawca z powodu wieku albo stanu
psychicznego lub cielesnego nie jest odpowiedzialny
za szkodę, a brak jest osób zobowiązanych do
nadzoru albo gdy nie można od nich uzyskać
naprawienia szkody, poszkodowany może żądać
całkowitego lub częściowego naprawienia szkody od
samego sprawcy, jeżeli z okoliczności, a zwłaszcza z
porównania stanu majątkowego poszkodowanego i
sprawcy, wynika, że wymagają tego zasady
współżycia społecznego. (KC, art. 428).
Kryterium rodzaju zdarzenia losowego
- ubezpieczenia ogniowe,
- ubezpieczenia gradowe,
- ubezpieczenia od kradzieży,
- ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych
wypadków,
- ubezpieczenia od uszkodzeń,
- ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej
Kryterium występowania lub braku swobody
ubezpieczenia obowiązkowe
(przepisy prawne nakładają obowiązek, przymus
zawarcia umowy ubezpieczenia),
ubezpieczenia dobrowolne
(występuje swoboda umów ubezpieczenia)
Ubezpieczenia obowiązkowe:
1. ubezpieczenie oc posiadaczy pojazdów
mechanicznych
2. ubezpieczenie budynków wchodzących w skład
gospodarstw rolnych
3. ubezpieczenie OC rolników
4. ubezpieczenia zawodowe OC
Obowiązkowe ubezpieczenia zawodowe OC
art. 4 ust. 4) oraz art. 9 ustawy
OBOWIĄZKOWYMI UBEZPIECZENIAMI są wszystkie te
ubezpieczenia,
kt.
obowiązek
zawarcia
wynika
z
przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych
ratyfikowanych przez RP.
Rozporządzenia regulujące obowiązkowe ub.
zawodowe OC dla:
• podmiotu przyjmującego zamówienie na świadczenia
zdrowotne
• doradców podatkowych
• adwokatów
• radców prawnych
• notariuszy
• rzeczników patentowych
• architektów i inżynierów budownictwa
• kwalifikowanego podmiotu świadczącego usługi
certyfikacyjne
• przedsiębiorcy prowadzącego dz. w zakresie usług
detektywistycznych
Obowiązkowe ubezpieczenia zawodowe
OC - zakres ochrony ubezpieczeniowej:
•
zakres
wszystkich
tych
ubezpieczeń
obejmuje
odpowiedzialność zarówno z tytułu deliktu jak i kontraktu
oraz odpowiedzialność za szkody wyrządzone umyślnie (wina
umyślna) i w wyniku rażącego niedbalstwa.
• Zakres ten nie może zostać umownie zawężony.
Kryterium ustawowe
- dział I
(ub. na życie wg 5 grup: na życie, posagowe, na
życie związane z funduszem inwestycyjnym,
rentowe, wypadkowe i chorobowe),
- dział II
(pozostałe ub. osobowe i majątkowe wg 18 grup: w
tym różne rodzaje ubezpieczeń wypadkowych i
chorobowych oraz wszystkie majątkowe)
Kryteria inne
- Ubezpieczenia indywidualne, grupowe
- ubezpieczenia komercyjne
(spółki akcyjne),
- ubezpieczenia wzajemne
(ubezpieczenia wzajemne non-profit);
- ubezpieczenia bezpośrednie
(asekuracja i koasekuracja),
- ubezpieczenia pośrednie
(reasekuracja).
Umowa ubezpieczenia
1. Wypadek ubezpieczeniowy
2. Przedmiot ubezpieczenia
3. OWU
4. Początek i koniec odpowiedzialności
ubezpieczyciela
5. Regres ubezpieczeniowy
Umowa ubezpieczenia wg Ustawy
• Najczęściej zawierana w trybie ofertowym
prostym
• Tryb rokowaniowy – ub. nietypowe
• Tryb przetargowy – z inicjatywy
ubezpieczającego.
• Postanowienia sformułowane
niejednoznacznie interpretuje się na korzyść
ubezpieczającego, ub., uposażonego lub
uprawnionego z umowy ubezpieczenia.
Zasady płatność składki
•składka powinna być zapłacona jednocześnie
z zawarciem umowy, a jeżeli umowa doszła
do skutku przed doręczeniem dokumentu ub.
– w ciągu czternastu dni od jego doręczenia.
(Art. 813 k.c.).
•wygaśnięcie stosunku ub. przed upływem
okresu na jaki zawarto umowę - zwrot
składki za okres niewykorzystanej ochrony
ubezpieczeniowej.
Początek odpowiedzialności ZU
• Jeżeli ZU otrzymał ofertę zawarcia umowy ub.
obowiązkowego, to brak odpowiedzi w terminie 14 dni
poczytuje się za jej przyjęcie (u.u.o.).
• odpowiedzialność ZU rozpoczyna się od dnia następującego
po zawarciu umowy, nie wcześniej niż od dnia następnego po
zapłaceniu składki lub jej pierwszej raty.
• Niezapłacenie w terminie kolejnej raty składki - ustanie
odpowiedzialności, jeśli przewidywała umowa/ OWU, a ZU po
upływie terminu wezwał do zapłaty z zagrożeniem, że brak
zapłaty w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania
spowoduje ustanie odpowiedzialności. (Art. 814).
Ogólne warunki ubezpieczeń
• Standaryzacja obrotu
• Zgodne z K.C.
• OWU określają:
1) przedmiot i zakres ub.
2) sposób zawierania umowy ub.
3) zakres i czas trwania odpowiedzialności ZU
4) prawa i obowiązki stron
5) tryb, warunki, sposób oraz przesłanki i terminy wypowiedzenia umowy
6) suma ubezpieczenia i warunki jej zmiany,
7) sposób ustalania i opłacania składki/ opłat pobieranych przez ZU oraz metod ich
indeksacji i wysokość
8) tryb, warunki oraz sposób dokonywania zmiany umowy zawartej na czas
nieokreślony,
9) sposób ustalania wysokości szkody i wypłaty odszkodowania/ świadczenia,
10) sposób i tryb dochodzenia roszczeń z umowy ub.
11) informacja o sądzie właściwym dla rozstrzygnięcia sporu mogącego wynikać z
umowy ub.
Odstąpienie od umowy ubezpieczenia
• Jeżeli umowa jest zawarta na okres dłuższy niż sześć m-
cy ubezpieczający ma prawo odstąpienia od umowy w
terminie:
1. 30 dni od dnia zawarcia umowy - osoba fizyczna lub
2. 7 dni, gdy ubezpieczający jest przedsiębiorcą.
Odstąpienie od umowy ubezpieczenia nie zwalnia z
obowiązku zapłacenia składki za okres, w kt. ZU udzielał
ochrony ubezpieczeniowej.
ZU (dział I) jest zobowiązany do zawarcia w
umowie:
1.Def. świadczeń
2.wysokości składek
3.zasad ustalania świadczeń należnych z tytułu umowy -
sposobu kalkulacji i przyznawania rabatów, udziału w zyskach,
wskazania wartości wykupu oraz wysokości sumy
ubezpieczenia w przypadku zmiany umowy na bezskładkową,
określenia kosztów i innych obciążeń pobieranych przy
wypłacie świadczeń
4.opisu czynników, kt. mogą mieć wpływ na zmianę wysokości
świadczenia.
ZU jest obowiązany do pisemnego informowania min raz w roku, o
wysokości świadczeń przysługujących z tytułu zawartej umowy (w
szczególności o wartości wykupu i premii).
W ubezpieczeniach z UFK, ZU jest obowiązany do
określenia w umowie:
1.wykazu oferowanych UFK
2.zasad ustalania świadczeń i wykupu (zasad
umarzania jednostek, terminów ich zamiany
na środki pieniężne i wypłaty świadczenia);
3.regulaminu lokowania środków;
4.zasad i terminów wyceny jednostek UFK
5.zasad ustalania wysokości kosztów oraz
wszelkich innych obciążeń potrącanych ze
składek lub z FK
6.zasad alokacji składek w jednostki FK oraz
terminy zamiany składek na jednostki.
WYPADEK UBEZPIECZENIOWY
WYPADEK UBEZPIECZENIOWY- zdarzenie losowe:
przyszłe, niepewne, niezależne od woli
ubezpieczającego, kt. nastąpienie powoduje
uszczerbek w dobrach osobistych/ lub majątkowych
lub zwiększenie potrzeb majątkowych osoby objętej
ochrona ub. - powodujące skutki prawne.
TERMINY W PROCESIE LIKWIDACJI szkód
ZU wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni od
dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie.
Jeśli:
wyjaśnienie w tym terminie okoliczności niezbędnych do
ustalenia odpowiedzialności lub wysokości
odszkodowania, jest niemożliwe - odszkodowanie wypłaca
się w terminie 14 dni od dnia, w kt. przy zachowaniu
należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było
możliwe.
Terminy wypłaty odszkodowania
30 dni – pismo o przyczynach nie wypłacenia w
całości odszkodowania w tym terminie
• oraz w ubezp. obow. dodatkowo o przypuszczalnym
terminie wypłaty, a także wypłaca bezsporną część
odszkodowania.
90 dni – w ubezp. obow. max termin wypłaty
odszkodowania (gdy nie toczy się postęp. karne lub
cywilne)
Bezsporna część odszkodowania
• Kwota bezsporna jest częścią należnego
odszkodowania, kt. ZU wypłaca po przyjęciu
odpowiedzialności.
• Kwota bezsporna może zostać przyznana, jeżeli
postępowanie likwidacyjne będzie trwało dłużej
niż 30 dni (np. długotrwałe leczenie).
Obowiązki ZU:
ZU jest obowiązany do:
1. wyceny jednostek UFK nie rzadziej niż raz w
miesiącu
2.ogłaszania w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim,
niezwłocznie po jej ustaleniu, o wartości jednostki
UFK
3.sporządzania i publikowania rocznych i półrocznych
sprawozdań UFK
Obowiązki ZU:
• w terminie 7 dni od otrzymania zawiadomienia o
zdarzeniu losowym objętym ochroną
ubezpieczeniową, ZU:
1. informuje ubezpieczającego i ubezpieczonego
jakie dokumenty są potrzebne do ustalenia
odszkodowania
2. 7 dni (a w ub. obow. niezwłocznie) – w
ubezpieczeniach OC powiadomienie
ubezpieczonego o zgłoszeniu szkody przez
poszkodowanego
3. przeprowadza postępowanie dotyczące ustalenia
stanu faktycznego zdarzenia, zasadności
zgłoszonych roszczeń i wysokości odszkodowania.
Regres ubezpieczeniowy
• Z dniem zapłaty odszkodowania na ZU przechodzą prawa do
dochodzenia roszczeń od sprawcy szkody (z mocy prawa).
• Warunki:
1. Istnienie odpowiedzialności osoby trzeciej,
2. Zapłata odszkodowania
Wyłączenia:
1. roszczenia przeciwko osobom z kt. ubezpieczający
pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym,
2. roszczenia przeciwko osobom za kt. ubezpieczający ponosi
odpowiedzialność
Przedawnienie roszczeń
• Generalna zasada przedawnienia roszczeń z umów ub.
(art. 819 § 1 k.c.): roszczenia z umowy ubezpieczenia
przedawniają się z upływem lat trzech.
Art. 442 K. C.
• W razie wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie
nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat 3 od
dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i
o osobie obowiązanej do jej naprawienia.
• Przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie
szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z
upływem lat 2 od uzyskania przez nią pełnoletności
Wypowiedzenie umowy OC obowiązkowego
1. wypowiedzenie umowy min jeden dzień przed
końcem okresu na kt. umowę zawarto.
2. Brak wypowiedzenia + zawarcie umowę z innym
ZU = oba ZU będą mogły żądać zapłaty składki
3. jeżeli w terminie 30 dni od daty nabycia pojazdu
kupujący (nabywca) nie wypowie umowy zawartej
wcześniej przez sprzedającego (zbywcę); będzie
ona obowiązywała do końca okresu ub.;