Ważki

Ważki
Ogólne informacje:
Nazwa: ważka
Typ: stawonogi
Gromada: owady
Rząd: ważki
Rodzina: żagnicowate
Występowanie: Europa
Siedlisko: lasy i ogrody w pobliżu rzek i
akwenów wodnych
Budowa ważki:
Ważki
Ważki to prawdziwe mistrzynie sztuki latania, zdolne do schwytania ofiary w
powietrzu. Dwie pary ich skrzydeł funkcjonują niezależnie od siebie. Kiedy chcą
zwolnić, najpierw poruszają pierwszą parą skrzydeł , a następnie drugą. Gdy chcą
poszybować szybciej, używają obu par jednocześnie.
Ze względu na różnice w budowie skrzydeł, ważki podzielone zostały na dwa
podrzędy: różnoskrzydłe (tylne skrzydła posiadają szerszą podstawę) oraz
równoskrzydłe (obie pary skrzydeł są identyczne). Te ostatnie są mniejsze i latają
zwinniej.
Ważki zawsze zamieszkują blisko wody – nad rzeką, jeziorem, stawem, a nawet
niewielkim oczkiem. Po kopulacji, samica składa jaja. Owady te żywią się latającymi
owadami, nawet współplemieńcami.
Pewne rodziny ważek latają w grupach, inne samotnie. Wygląd ważki w spoczynku ze
złożonymi skrzydłami bardzo różni się od ważki w locie. Jednak w obu przypadkach
widoczne jest imponujące ubarwienie ich ciała.
Wygląd i środowisko życia:
Ciało mają smukłe, o długości od 18 do 130 mm, cylindryczne, z reguły jaskrawo ubarwione, często
metalicznie błyszczące. Głowa szersza od tułowia, bardzo ruchliwa. Oczy złożone duże, wypukłe
zazwyczaj pokrywające więcej niż połowę powierzchni głowy. Czułki krótkie, 3-7 członowe, narządy
gębowe gryzące, żuwaczki potężne, zaopatrzone w mocne kutykularne zęby.
Tułów masywny, odnóża niezbyt długie słabe, służące głównie do chwytania zdobyczy, skrzydła
wydłużone, błoniaste, gęsto użyłkowane, w spoczynku rozpostarte na boki lub uniesione ku górze.
Odwłok bardzo długi, cienki, zbudowany z 10-12 segmentów, na końcu ciała znajdują się jedna
(samica) lub dwie (samiec) pary wyrostków analnych, a na brzusznej stronie 2/3 segmentu odwłoka
samców – specyficzny aparat rozrodczy.
Ważki to owady duże lub średniej wielkości rozpiętości skrzydeł największych gatunków dochodzi
do 18 cm.
Głównym ich zmysłem orientacyjnym jest doskonale rozwinięty wzrok.
Narządy gębowe typu gryzącego, wyposażone w liczne ząbki.
W locie osiągają znaczne prędkości, niektóre gatunki potrafią latać we wszystkich kierunkach
przekraczając szybkość 10 m/s. Jako jedne z nielicznych owadów opanowały lot wiszący i
przewidują tor lotu ofiary, precyzyjnie atakują.
Polują na latające owady np. komary i muchy chwytając je nogami.
Niektóre mniejsze gatunki polują chodząc po roślinach. Gody ważek odbywają się w locie,
poprzedzają je walki samców. Samice składają jaja do wody lub na roślinność wodną. Rozwój jaj
trwa kilka tygodni.
Ważki przechodzą przeobrażenie niezupełne. Larwy ważek typowych owadów dwuśrodowiskowych
żyją w środowisku wodnym. Zarówno dorosłe owady jak i larwy należą do drapieżników pełniących
znaczącą rolę w utrzymywaniu równowagi biologicznej. Larwy polują czatując lub powoli
podkradając się do ofiary.
Do jedzenia zdobyczy służy im maska, specyficzny łyżkowaty narząd wyrzucany z wielką
szybkością, będący przekształconą częścią aparatu gębowego.
Postać dorosła może paść ofiarą postaci larwalnej podczas składania jaj, gdy zanurza odwłok w
wodzie.
Dorosłe osobniki dożywają wieku od kilkunastu do kilkudziesięciu dni w zależności od gatunku,
larwy żyją dłużej od kilku miesięcy nawet do 4-5 lat.
Najwięcej gatunków ważek pojawia się wiosną już nawet pod koniec kwietnia i w zależności od
gatunku pojawiają się przez całe lata do końca listopada.
Środowiskiem ich życia są nadbrzeża jezior rzek i rzeczek o obfitej roślinności. Zarastające
zbiorniki wodne, bagna i moczary.
Ważki głównie w okresie poprzedzającym rozród przebywają często z dala od wody, także w
środowiskach suchych i nagrzanych na polach, uprawach leśnych.
Wiele gatunków ważek jest stosunkowo odpornych na zmiany w środowisku, powodowane przez
człowieka, takie jak zanieczyszczenie wód oczywiście w pewnych granicach. Najbardziej zagrożone
ważki należą do środowisk małych rzek, strumieni i torfowisk. Spowodowane jest to degradacją i
wysychaniem, oraz znacznym zanieczyszczeniem wody.
Rozwój ważek:
U większości ważek rozwój zarodkowy trwa 2-6 tygodni, natomiast u niektórych
gatunków 8-10 miesięcy. Po zakończeniu rozwoju zarodkowego z jaja wykluwa się
otoczona błoną prolarwa. Po pęknięciu błony wychodzi z niej mała larwa, posiadająca
już wykształconą maskę (aparat gębowy). Larwy ważek przechodzą 9-15 stadiów
larwalnych. W zależności od gatunku i warunków klimatycznych długość okresu
rozwojowego waha się od 2 tygodni do 3 - 4 lat.
Młode ważki rozpoczynają okres dojrzewania, w którym występują poza
ekosystemami wodnymi. W tym czasie intensywnie polują i zmieniają swoje ubarwienie
aż do uzyskania jego ostatecznej postaci. Okres dojrzewania trwa u ważek
równoskrzydłych od 15 do 30 dni, a u ważek różnoskrzydłych od 6 do 45 dni. Po
zakończonym okresie dojrzewania ważki wracają nad wodę gdzie zajmują swoje
terytoria - rozpoczyna się okres reprodukcyjny trwający około 2-3 tygodnie. Na zajętych
terytoriach samce oczekują na samice i następnie łączą się w pary. Zapłodnione samice
składają jaja do wody, w tkanki roślin lub w wilgotną glebę, w zależności od gatunku
samiec może towarzyszyć samicy przy składaniu jaj.
Gatunki ważek:
Świtezianka dziewica
Świtezianka błyszcząca
Szablak krwisty
Ważka czarnoplama
Ważka płaskobrzucha