Pożyteczny drapieżca

ekologia
22
BIORÓŻNORODNOŚĆ. Pole w równowadze
Pożyteczny drapieżca
Pole uprawne to miejsce
bytowania i żerowania wielu
organizmów. Choć często
kojarzy nam się z roślinami
uprawnymi i ich szkodnikami,
pamiętajmy, że poza
nimi występuje tu szereg
organizmów pożytecznych.
Dlatego w celu zachowania równowagi biologicznej w przyrodzie,
nie można niszczyć wszystkich
organizmów, które się tam znajdują. Organizmami pożytecznymi
nazywamy takie organizmy, które
w naturalnych warunkach regulują liczbę szkodników. Dlatego
ważne jest, aby stosując środki
ochrony roślin, robić to selektywnie, nie niszcząc wszystkich organizmów żywych. Wśród nich żyją
bowiem tak cenni, naturalni wro-
gowie szkodników. Przebywają oni
najczęściej tam, gdzie mogą zdobyć pokarm, gdzie mogą czuć się
bezpiecznie oraz tam, gdzie mają
dobre warunki zimowania. Tereny
nieuprawiane, jak miedze, pasy zadrzewień, kępy drzew i krzewów,
czy niewielkie oczka wodne, są dla
nich idealnym miejscem do życia.
Równowaga na polu
Zaoranie miedz, likwidacja śródpolnych zadrzewień czy osuszanie
terenów bagiennych, choć zwiększa
areał gruntu ornego, zubaża życie
biologiczne. Tymczasem pozostawienie niewielkiej ilości chwastów
pomaga utrzymać równowagę procesów biologicznych pola uprawnego. Przykładem może być tu pokrzywa zwyczajna, traktowana jak
niepożądany chwast upraw rolni-
owanymi
ęściej atak
z
jc
a
N
.
a
omiłk
wielu
orosły om ą mszyce oraz jaja
Osobnik d
s
i
m
ty
a
o
ik
i m li.
szkodn
hrząszczy
c
,
k
przez nie
e
w
ó
k
ch błon
szkodliwy
czych. Z badań wynika, że roślinę tę
zasiedlają między innymi pasożytnicze błonkówki i muchówki, zoofagiczne pluskwiaki różnoskrzydłe
oraz dobroczynki.
Dziubałek
kontra przędziorki
Jednym z takich dobroczynnych
owadów jest Dziubałek gajowy,
owad z rzędu pluskwiaków różnoskrzydłych. Dorosły osobnik
Dziubałka potrafi zjeść około 100
przędziorków dziennie, zaś larwy
od 300 do 600 przędziorków lub od
100 do 200 mszyc. Największe znaczenie w ograniczaniu liczebności
szkodników mają gatunki pożytecznych drapieżców. Należą do nich
m. in. biedronkowate, biegaczowate,
omomiłkowate, złotookowate, bzygowate czy owady zapylające.
ekologia
„ Biedronkowate (biedronki)
Są to drapieżne chrząszcze żywiące się głównie mszycami, ale także
pluskwiakami, czerwcami i roztoczami. Drapieżnikami są i dorosłe owady, i larwy. Samice składają
jaja pojedynczo lub ciasno ułożone, często wśród kolonii mszyc.
Larwa biedronki w ciągu swojego
rozwoju, czyli trzydziestu dni, zjada od 100 do 2000 mszyc. Dorosłe
owady zjadają dziennie od 30 do 250 mszyc. Biedronki zimują
w ściółce, pod korą drzew, wśród
suchych liści lub w szczelinach budynków, często gromadnie. Zdarza
się, że jaja, larwy i poczwarki biedronek są niszczone, gdyż są uważane za szkodniki. Biedronkę siedmiokropkę i biedronkę dwukropkę
wykorzystuje się do biologicznego
zwalczania przędziorków w uprawach szklarniowych.
„ Biegaczowate
Należą do jednej z najliczniej występujących gatunkowo grup chrząszczy. W Polsce można spotkać ponad
500 gatunków. Rodzina ta jest różnorodna pod względem wyglądu.
Owady mają od kilku milimetrów
do 10 centymetrów. Gatunki krajowe
osiągają od 1,8 do 40 mm. Biegaczowate polują najczęściej nocą, w dzień
ukrywają się w ściółce lub pod kamieniami. Większość z nich to aktywni
drapieżcy. Niektóre polują na znacznie większe od nich kręgowce a nawet
płazy. Biegaczowate żyjące w Polsce
odżywiają się dużymi ilościami owadów roślinożernych, przez co są pożyteczne dla człowieka
„ Omomiłkowate
Chrząszcze z rodziny omomiłkowatych należą do najpospoliciej spotykanych owadów. Są to owady o wydłużonym, wąskim ciele, stosunkowo
długich czułkach i miękkich, skórzastych pokrywach skrzydłowych. Występujące w Polsce omomiłki mają
barwę w odcieniach czarnego i oranżu, w różnych proporcjach. Ich larwy
są aksamitne, zwykle ciemno zabar-
23
wione. Dorosłe omomiłki pojawiają
się licznie wiosną i wczesnym latem.
Są bardzo aktywnymi drapieżcami.
Odżywiają się drobnymi owadami
i ślimakami o miękkiej okrywie ciała
oraz ich jajami.
„ Złotookowate (Złotooki)
Owady z rzędu sieciarek o delikatnej budowie ciała, długości od 10 do 15 mm i zielonej barwie. Ich skrzydła są przezroczyste, nieco dłuższe
od tułowia. Dorosłe osobniki nie są
drapieżnikami, odżywiają się spadzią mszyc, nektarem kwiatów oraz
pyłkiem. Jaja składają w koloniach
mszyc – rocznie jedna samica może
złożyć do 400 jaj. Larwy złotooka
pospolitego, powszechnie spotykanego przedstawiciela tej grupy owadów, są wyjątkowo żarłoczne ‒ jedna larwa może zjeść do 400 mszyc.
Zimują w szczelinach kory, wśród
suchych liści, a także w zabudowaniach (również mieszkalnych).
„ Bzygowate
To rodzina owadów zaliczana
do podrzędu krótkoczułkich z rzędu muchówek. Osiągają długość
do 25 mm i są charakterystycznie
ubarwione. Mają tułów w czarno
żółte paski, przez co często bywają mylone z osami. Bzygowate są jednak dla ludzi niegroźne,
a wygląd podobny do żądlących os
służy ochronie przed drapieżnikami. Osobniki dorosłe bzygowatych
żywią się nektarem kwiatów. Jednak ich larwy, szczególnie w trzecim, ostatnim stadium rozwoju, są
żarłoczne i zjadają do 120 mszyc
dziennie. Najlepszym źródłem pokarmu dla dorosłych owadów są
dziko rosnące rośliny, a także rośliny miododajne, np. facelia.
siona. Uzyskanie plonu tych roślin bez ich pracy nie jest możliwe.
Obecność zapylaczy jest korzystna
również dla roślin samopylnych,
takich jak rzepak, rzepik, gorczyca, peluszka, soja, wyka ozima, seradela, grochy a także proso, mak,
len czy łubin żółty. Ich pokarmem
jest nektar i pyłek kwiatowy, który
przenoszony na ciele owadów zapyla kwiaty.
Ciepłolubna pszczoła
Najbardziej znanymi zapylaczami
są pszczoły. W Polsce można spotkać około 400 gatunków pszczół.
Wielkość ich ciała wynosi do 40 mm. Oprócz pszczoły miodnej,
zapylaczami są trzmiele czy pszczoły samotnice, do których należy murarka ogrodowa. Mimo, że trzmiele
i murarki nie produkują miodu, to
zapylają kwiaty już od wczesnej
wiosny, przy niskiej temperaturze,
około 10 oC, kiedy pszczoły miodne
jeszcze nie wylatują z ula. Owady
zapylające odgrywają ważną rolę
w uzyskiwaniu nasion i owoców
wysokiej jakości. Zapylanie kwiatów ma bowiem istotny wpływ
na ich wielkość i liczbę.
Ochrona pożytecznych
organizmów jest konieczna,
ponieważ wiele gatunków jest
zagrożonych wyginięciem.
Stosowanie w środowisku
korzystnych dla nich zmian,
stwarzanie odpowiednich
warunków zimowania, nie
niszczenie ich czy stosowanie
selektywnych środków ochrony
roślin, to najlepsze sposoby
ochrony oraz korzystania z ich
pożytecznej działalności.
źródło: „Organizmy pożyteczne w środowisku
rolniczym” IOR-PIB, Poznań 2008
Przymierze z zapylaczami
Owady zapylające to także sprzymierzeńcy człowieka. Ich dobroczynna rola polega na zapylaniu
wielu roślin, jak gryka, słonecznik,
lucerna, esparceta, sady owocowe, truskawki, maliny, porzeczki,
agrest, warzywa, w tym i na na-
Tekst i zdjęcie Monika Miniewska
DODR we Wrocławiu
02/2014 twój doradca ROLNICZY RYNEK