Uruchomienie rynku gazu na TGE

www.tge.pl
Uruchomienie rynku
gazu na TGE
Leszek Prachniak
Dyrektor Działu Notowań
[email protected]
www.tge.pl
Szczególna Rola Giełdy Towarowej
na rynku gazu
w warunkach obowiązywania taryfy
Najpierw
konkurencja
potem
zwolnienie z
taryfy
• Art. 49. Ustawy prawo energetyczne:
Prezes URE może zwolnić przedsiębiorstwo
energetyczne z obowiązku przedkładania taryf
do zatwierdzenia, jeżeli stwierdzi, że działa ono
w warunkach konkurencji, albo cofnąć
udzielone zwolnienie w przypadku ustania
warunków uzasadniających zwolnienie.
Zgodnie z art. 32 obowiązującej Ustawy Prawo Energetyczne,
obrót gazem prowadzony na giełdzie nie wymaga Koncesji, a
w konsekwencji również zatwierdzonej przez Prezesa URE
Taryfy.
www.tge.pl
Zasadnicza Rola giełdy towarowej
na rynku gazu
w warunkach braku taryfy
Wyznaczenie referencyjnej ceny gazu i energii na
lokalnym rynku hurtowym, ustalonej w warunkach
pełnej konkurencji;
Cena ta stanowi punkt odniesienia dla pozostałych
transakcji zawieranych na rynku gazu i energii !!!
www.tge.pl
Nowa IRIESP – wybrane cztery punkty
Punkt wirtualny
• Punkt w systemie przesyłowym gazu ziemnego wysokometanowego
grupy E, o niesprecyzowanej fizycznej lokalizacji, w którym następuje
obrót paliwem gazowym
Umowa
przesyłowa/Przydział
zdolności (PZ)
• Umowa o świadczenie usług przesyłania paliwa gazowego zawarta
pomiędzy OSP i Użytkownikiem Systemu, w tym MUP.
• PZ -część umowy przesyłowej określająca zdolność, do której
uprawniony jest ZUP w określonym punkcie wejścia lub punkcie wyjścia
(może być to punk wirtualny).
Zleceniodawca Usługi
Przesyłowej (ZUP)
• Osoba… jednostka organizacyjna …, która korzysta z usługi przesyłania
lub bilansowania na podstawie zawartej z OSP umowy przesyłowej i
przydziału zdolności (PZ)
Nominacja
• Oświadczenie ZUP przekazane do OSP dotyczące ilości paliwa gazowego,
która będzie dostarczona/odbierane przez ZUP w określonym czasie w
punktach wejścia /wyjścia.
W przypadku transakcji giełdowych nominacje w im. ZUP składa TGE
www.tge.pl
Punkt wirtualny - dowolny punkt
poboru/wtłoczenia
Fizyczny
model
Punktu
Wirtualnego
• Pojęcie Punkt Wirtualny
traktuje sieć
przesyłową/dystrybucyjną jako pojedynczy
zbiornik gazu z dowolnie kształtowaną ilością
i
konfiguracją
zaworów
poborowych/wejściowych
o
takich
właściwościach, że pobory gazu (wtłoczenia)
z
dwóch
dowolnych
punktów
są
nierozróżnialne.
www.tge.pl
Niezbędne minimum dla rynku giełdowego
Warunki
Formalne
Zapewnienie
podaży gazu
na tworzony
rynek
• Wejście w życie nowej Instrukcji Ruchu i Eksploatacji
Sieci Przesyłowej
• Wejście w życie umowy zawartej pomiędzy TGE a Gaz
System
•
•
•
•
•
Obligo giełdowe
Program PUG
PGNiG w roli dobrowolnego głównego dostawcy
Niezależni importerzy
Rynek wtórny- sprzedaż nadwyżek, uzupełnienie
niedoborów, bilansowanie
www.tge.pl
Kto może handlować gazem na TGE
Każdy ZUP który otrzymał Przydział Zdolności (PZ), spełnił dodatkowo
wymagania stawiane przez IRGiT i podpisał stosowną umowę z
domem maklerskim będącym członkiem TGE.
Dopóki nie zostanie zmienione/znowelizowane Prawo Energetyczne
lub ustawa o Giełdach Towarowych, transakcje giełdowe na rynku
gazu możliwe są tylko za pośrednictwem domów maklerskich.
Dotyczy to wszystkich, nawet PGNiG S.A. !!!
www.tge.pl
Informacje ogólne
Na rynku gazu zgodnie z IRiESPg występują następujące definicje związane z
okresami dostawy:
 Doba gazowa odpowiada dniu dostawy i jest to „okres od godziny
06:00 dnia bieżącego do godziny 06:00 dnia następnego”.
 Miesiąc gazowy odpowiada miesiącowi dostawy i jest to „ okres od
godziny 06:00 pierwszego dnia bieżącego miesiąca do godziny 06:00
pierwszego dnia miesiąca następnego”.
 Sezon zimowy - jest to okres od 6:00 pierwszego dnia IV kwartału
bieżącego roku do 6:00 pierwszego dnia II kwartału roku następnego
(IV i I kwartał),
 Sezon letni – jest to okres od 6:00 pierwszego dnia II kwartału do 6:00
pierwszego dnia IV kwartału (II i III kwartał).
 Rok gazowy jest to „ okres od godziny 6:00 dnia 1 października roku
bieżącego do godziny 6:00 dnia 1 października roku następnego”.
www.tge.pl
Proponowane rynki gazu
• Rynek spot
 Rynek Dnia Następnego gazu (RDNg) – kontrakty z dostawą w dniu
następnym przez 24 godziny w jednakowej ilości gazu
• Rynek Terminowy Towarowy (RTT)
 Kontrakty terminowe typu Base (24 h) miesięczne, kwartalne i roczne.
www.tge.pl
Rynek gazu – harmonogram notowań
RDNg
Notowania ciągłe
8:00
Zgłaszanie do OSPg
12:30
14:00
RTT
Notowania ciągłe
8:00
14:00
10
www.tge.pl
Rynek Dnia Następnego gazu-RDNg
1. Przedmiotem obrotu jest dostawa gazu w jednakowej ilości we
wszystkich godzinach dnia dostawy. Jest to instrument typu Base,
1 kontrakt odpowiada dostawie 1 MWh gazu w każdej godzinie dnia
dostawy.
2. Obrót jest prowadzony przez jeden dzień poprzedzający datę dostawy.
3. Notowania prowadzone są każdego dnia zgodnie z harmonogramem
sesji określonym w Szczegółowych zasadach obrotu i rozliczeń dla
gazu na Rynku Dnia Następnego gazu.
4. Obrót na RDNg prowadzony jest w systemie notowań ciągłych.
5. Informacje o zawartych transakcjach (nominacje) przekazywane są do
OGP GAZ SYSTEM w postacie grafików pracy.
www.tge.pl
Harmonogram notowań na RDNg
Godziny
Faza notowań
Do 18:30 na 2 dni przed Dniem
Dostawy
Aktualizacja zabezpieczeń
Wprowadzenie aktualnych zabezpieczeń.
Od 8:00 na 1 dzień przed
Dniem Dostawy do 12:30 na 1
dzień przed Dniem Dostawy
Notowania ciągłe
Przyjmowanie zleceń; zlecenia można
usuwać i modyfikować; zlecenia są
sprawdzane ze względu na stan
zabezpieczeń.
Do 13:00 na 1 dzień przed
Dniem Dostawy
Aktualizacja Grafików Pracy przez
Członków Giełdy
Do 14:00 na 1 dzień przed
Dniem Dostawy
Zgłaszanie transakcji handlowych
(nominacji) do OSPg
Do 17:00 na 1 dzień przed
Dniem Dostawy
Opublikowanie wyników notowań na
publicznej stronie internetowej
www.tge.pl
RTT - gaz
1. Przedmiotem obrotu jest dostawa gazu w jednakowej ilości we
wszystkich godzinach okresu dostawy zgodnym ze standardem
instrumentu.
2. Obrót jest prowadzony w dni robocze w godzinach od 8 do 14.
3. Obrót na RTT prowadzony jest w systemie notowań ciągłych.
4. Notowanie instrumentu prowadzone jest w terminie określonym w
kalendarzu notowania instrumentów i wykonania umów. Okres
notowania kończy się na dwa dni przed rozpoczęciem okresu
wykonania (przykład notowanie instrumentu z dostawą w 2013
zakończy się w dniu 30 grudnia 2012r.
www.tge.pl
RTT - gaz - notowane instrumenty
Na rynku terminowym, gdzie przedmiotem obrotu będą kontrakty
terminowe na gaz, notowania będą prowadzone na następujących
instrumentach
 Instrument miesięczny – okres dostawy jest zgodny z okresem
miesiąca gazowego, trwa od 6:00 pierwszego dnia bieżącego
miesiąca do 6:00 pierwszego dnia następnego miesiąca,
 Instrument kwartalny – okres od 6:00 pierwszego dnia bieżącego
kwartału do 6:00 pierwszego dnia następnego kwartału,
 Instrument roczny – okres od 6:00 pierwszego stycznia bieżącego
roku do 6:00 pierwszego stycznia następnego roku. Okres dostawy
nie pokrywa się z okresem roku gazowego.
www.tge.pl
RTT – gaz - liczba serii
1. Instrumenty terminowe na gaz notowane są w seriach.
2. Liczba serii jednocześnie notowanych na poszczególnych
instrumentach:
 Instrument miesięczny – 3 serie;
 Instrument kwartalny – 3 serie;
 Instrument roczny – 2 serie (np. w 2012 roku będą notowane
kontrakty z dostawą w 2013 i 2014 roku);
www.tge.pl
Liczba serii instrumentów
Y_13
Y_14
Q1_13
Q2_13
Q3_13
M1
M2
M3
Listopad
Grudzień
Styczeń
16
www.tge.pl
RTT – gaz - podział instrumentów
1. Podziału instrumentu następuje w dniu poprzedzającym rozpoczęcie
terminu wykonania.
2. Roczne, sezonowe i kwartalne instrumenty podlegają podziałowi w
następujący sposób.
 Instrument roczny instrument ulega podziałowi na cztery
kwartalne;
 Instrument kwartalny ulega podziałowi na trzy miesięczne;
www.tge.pl
GAS_Y_13
(10)
Q1
Podział kontraktu rocznego
Q1_13
Q2
(10)
M1
M2
M3
(10)
(10)
(10)
(3)
Q1
M1
(-4)
(10)
Q3
(- 4)
M2
(2)
(2)
M1
(13)
M3
M2
(15)
M1 =
M2 =
M3 =
Q3 =
2012
Q4
M1
M3
Sumowanie poszczególnych
kontraktów
(10)
Q2
Q3_13
M2
Q3
(3)
Q2_13
Notowania na pozostałych
kontraktach terminowych
(10)
M3
(13)
10
10
10
10
2013
+
+
+
+
Q2
3
3
3
-4
(10)
= 13
+ 2 = 15
= 13
= 6
Q3
(6)
Q4 (10)
www.tge.pl
RTT -standard instrumentu - miesiąc
Nazwa instrumentu
terminowego
GAS_BASE_M-mm-yy, gdzie :
GAS_BASE_M – rodzaj instrumentu terminowego,
mm – kolejny numer miesiąca w roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu terminowego,
yy – dwie ostatnie cyfry roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu terminowego.
Instrument bazowy
Gaz, której kurs jest określony na Rynku Dnia Następnego gazu, wyrażony jako PLN/MWh z
dokładnością do 1 grosza.
Nominał instrumentu terminowego
1MW pomnożony przez określoną w „Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania
umów” liczbę godzin, która zależy od liczby dni w roku: 672-745 MWh.
Kurs instrumentu terminowego
Wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza.
Wartość kontraktu terminowego
Nominał instrumentu terminowego pomnożony przez kurs instrumentu terminowego.
Termin wykonania
Jeden miesiąc kalendarzowy, (od 28 do 31 dni) w godzinach od 06:00 pierwszego dnia miesiąca do 06:00
pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu wykonania kontraktu.
Okres wykonania
Zgodnie z „Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów”.
Okres notowania
Zgodnie z „Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów”.
Jednostka dostawy
1MWh dla każdej godziny terminu wykonania kontraktu.
Dzień wygaśnięcia
Ostatni dzień obrotu. Ostatni dzień sesyjny ustalony w „Kalendarzu notowania instrumentów terminowych
i wykonania umów”.
Pierwszy dzień obrotu nowej serii
Pierwszy dzień sesyjny ustalony w „Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów”
Jednostka notowania
Sposób rozliczenia kontraktu
terminowego
1 instrument terminowy.
Fizyczna dostawa gazu w równych ilościach w każdej godzinie terminu wykonania.
www.tge.pl
RTT -standard instrumentu - kwartał
GAS_BASE_Q-q-yy lub, gdzie:
GAS_BASE_Q – nazwa podstawowa instrumentu terminowego,
Nazwa instrumentu terminowego
q – kolejny numer kwartału roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu terminowego,
yy – dwie ostatnie cyfry roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu terminowego.
Instrument bazowy
Nominał instrumentu terminowego
Gaz, której kurs jest określony na Rynku Dnia Następnego gazu, wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością
do 1 grosza.
1MW pomnożony przez określoną w „Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów”
liczbę godzin, która zależy od liczby dni w roku: 2159-2209 MWh.
Kurs instrumentu terminowego
Wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza.
Wartość kontraktu terminowego
Nominał instrumentu terminowego pomnożony przez kurs instrumentu terminowego.
Termin wykonania
Jeden kwartał kalendarzowy, (od 90 do 92 dni) w godzinach od 06:00 pierwszego dnia kwartału do 06:00
pierwszego dnia kwartału następującego po kwartale wykonania kontraktu.
Okres wykonania
Zgodnie z „Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów”.
Okres notowania
Zgodnie z „Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów”.
Jednostka dostawy
1MWh dla każdej godziny terminu wykonania kontraktu.
Dzień wygaśnięcia
Ostatni dzień obrotu. Ostatni dzień sesyjny ustalony w „Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i
wykonania umów”.
Dzień podziału
Zgodnie z „Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów” po zakończeniu sesji w
ostatni dzień obrotu. Instrument jest dzielony trzy kontrakty miesięczne.
Pierwszy dzień obrotu nowej serii
Jednostka notowania
Sposób rozliczenia kontraktu
terminowego
Pierwszy dzień sesyjny ustalony w „Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów”
1 instrument terminowy.
Fizyczna dostawa gazu w równych ilościach w każdej godzinie terminu wykonania.
www.tge.pl
RTT -standard instrumentu - rok
GAS_BASE_Y- yy gdzie :
Nazwa instrumentu terminowego GAS_BASE_Y – nazwa podstawowa instrumentu terminowego,
yy – dwie ostatnie cyfry roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu terminowego.
Instrument bazowy
Nominał instrumentu terminowego
Gaz, której kurs jest określony na Rynku Dnia Następnego gazu, wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do
1 grosza.
1MW pomnożony przez określoną w „Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów”
liczbę godzin, która zależy od liczby dni w roku: 8760-8784 MWh.
Kurs instrumentu terminowego
Wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza.
Wartość kontraktu terminowego
Nominał instrumentu terminowego pomnożony przez kurs instrumentu terminowego.
Termin wykonania
Jeden rok kalendarzowy (od 365 do 366 dni) w godzinach od 06:00 1 stycznia roku dostawy do 06:00 1
stycznia roku następnego po roku dostawy.
Okres wykonania
Zgodnie z „Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów”.
Okres notowania
Zgodnie z „Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów”.
Jednostka dostawy
1MWh dla każdej godziny terminu wykonania kontraktu.
Dzień wygaśnięcia
Ostatni dzień obrotu. Ostatni dzień sesyjny ustalony w „Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i
wykonania umów”.
Dzień podziału
Zgodnie z „Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów” po zakończeniu sesji w
ostatni dzień obrotu. Instrument jest dzielony na 4 kwartalne kontrakty danego roku dostawy. Dodatkowo
pierwszy kwartał ulega rozpadowi na trzy kontrakty miesięczne.
Pierwszy dzień obrotu nowej serii
Jednostka notowania
Sposób rozliczenia kontraktu
terminowego
Pierwszy dzień sesyjny ustalony w „Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów”
1 instrument terminowy.
Fizyczna dostawa gazu w równych ilościach w każdej godzinie terminu wykonania.
www.tge.pl
Zasady zgłaszania transakcji do OGP Gaz System (OSP)
• TGE zgłasza informację o zawartych transakcjach (nominacje)
do OSP do godziny 14:00
• Nominacje zawierają wolumen zawartych transakcji na TGE z
dostawą w dniu następnym.
Jest to saldo transakcji
zawartych na RTT i RDNg.
• Nominacje zawierają wolumeny w rozbiciu na każdą godzinę
dostawy z osobna.
• OSP przyjmuje do realizacji wszystkie transakcje zawarte na
giełdzie i zgłoszone przez TGE.
• Wolumen transakcji zgłoszonych w nominacji przez TGE jest
realizowany w całości. Nominacje nie podlegają korekcie.
www.tge.pl
Model wymiany informacji – rynek gazu
IRGiT
Informacja o zawartych
transakcjach na TGE
www.tge.pl
Małgorzata Słomko
Radca Prawny
[email protected]
www.tge.pl
Obrót gazem organizowany będzie analogicznie jak obrót energią
elektryczną.
Dotychczasowy Regulamin – przewidywał już podstawowe kwestie
dotyczące rynku gazu i obrotu gazem: definicję gazu, rynki gazu (Spot i
RTT), uczestników obrotu (Członkostwo na Giełdzie), zasady zawierania
oraz rozliczania transakcji (przepisy wspólne dla wszystkich towarów
giełdowych).
1/3
www.tge.pl
Nowy Regulamin - zatwierdzony decyzją KNF z dnia 04.09.2012,
wszedł w życie z dniem 27.09.2012, uzupełniony został tylko o
brakujące zapisy dotyczące wykonywania transakcji gazu zawartych
na giełdzie:
• wskazania OGP GAZ SYSTEM S.A. jako operatora systemu przesyłowego gazowego (analogicznie
jak PSE Operator S.A. przy energii elektrycznej)
• wskazania i odesłania do Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej gazowej IRiESPg w
zakresie fizycznej realizacji zawartych transakcji giełdowych (analogicznie jak IRiESPe przy energii
elektrycznej)
• tzw. ZUP-a – Zleceniodawcy Usługi Przesyłania, który będzie korzystał z usługi przesyłania gazu
na podstawie zawartej z OGP GAZ SYSTEM S.A. umowy przesyłowej i przydziału zdolności (PZ)
obejmującym co najmniej punkty WPWEgg (170001) i WPWYgg (100001), która umożliwia
wykonanie transakcji zawartych na giełdzie
• nominacji oraz Kodu ZUP, niezbędnych do zgłaszania przez TGE do OGP GAZ - SYSTEM S.A. do
wykonania zawartych transakcji giełdowych (analogicznie jak „grafikowanie” przy energii
elektrycznej)
• zasad zgłaszania do OGP GAZ - SYSTEM S.A. do fizycznej realizacji zawartych transakcji
giełdowych, których przedmiotem będzie gaz (analogicznie jak przy energii elektrycznej)
• opłat transakcyjnych na gaz (analogicznych jak przy energii elektrycznej) oraz zmiany jednostki
26
gazu z metrów sześciennych (m³) na megawatogodziny (MWh).
www.tge.pl
Towarowa Giełda Energii SA
UKSGG – umowy kupna i sprzedaży gazu zwarte na Giełdzie Gazu
(TRANSAKCJE HANDLOWE na TGE)
Podstawa prawna: Regulamin obrotu Rynku Towarów Giełdowych TGE oraz Ustawa o giełdach towarowych
Podmioty: Członkowie Giełdy działający w imieniu własnym jako ZUP lub na rzecz ZUP
(dom maklerski jako Członek Giełdy działa w imieniu własnym i na własną rzecz jako ZUP,
albo dom maklerski jako Członek Giełdy działa we własnym imieniu ale na rzecz ZUP)
1.
2.
3.
Handlujemy w „punkcie wirtualnym” – nie posiadającym konkretnej lokalizacji, w którym następuje
obrót gazem; Produktem oferowanym w punkcie wirtualnym będzie paliwo gazowe – gaz
wysokometanowy grupy E (GZ50); Umowa sprzedaży zawarta na Giełdzie Gazu jest ważna, skuteczna
pomiędzy stronami, które ją zawarły i podlega realizacji przez OGP Gaz System
TGE wymaga od Członka Giełdy: posiadania przez ZUP umowy przesyłowej z OGP Gaz System + PZ, co
najmniej na punkt wirtualny Giełdy Gazu: WPWEGG (170001) i WPWYGG (100001)
TGE NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA FIZYCZNĄ DOSTAWĄ GAZU (ani energii elektrycznej); Dostawa
gazu i odpowiedzialność za tę dostawę gazu, następuje na podstawie umowy przesyłowej OGP Gaz
System – ZUP
2/4
www.tge.pl
Nominacja
OGP GAZ – SYSTEM SA
Przesył gazu z UKSGG przez OSP, OSD, OSM
(dostawa gazu z transakcji handlowych na TGE)
Podstawa prawna: Umowa przesyłowa + PZ co najmniej na WPWEGG (170001) i WPWYGG (100001 ) oraz
IRIESPg
Podmioty: ZUP
1.
2.
3.
OGP Gaz System przydzielił TGE jako Giełdzie Gazu dwa sprzężone ze sobą kody: Kod Wejścia z Giełdy
Gazu (WPWEGG) 170001 i Kod Wyjścia do Giełdy Gazu (WPWYGG) 100001 oraz ustalił, co musi mieć ZUP
aby zawierać transakcje na Giełdzie Gazu: Umowa przesyłowa + PZ na WPWEGG (170001) i WPWYGG
(100001)
Nominacja złożona przez TGE nie podlega zatwierdzeniu przez OGP Gaz System w rozumieniu IRIESPg;
Nominację otrzymaną z TGE uważa się za zatwierdzoną przez OGP Gaz System w rozumieniu IRIESPg
Dostawa gazu i odpowiedzialność za tę dostawę gazu, następuje na podstawie umowy przesyłowej OGP
Gaz System - ZUP
3/4
28
www.tge.pl
Jesteśmy gotowi
Regulamin obrotu TGE
Umowa TGE – Gaz System
Umowa TGE – PGNIG
(handel gazem)
(dostawa gazu)
(sprzedaż gazu)
4/4
www.tge.pl
Dziękujemy za
uwagę