dolina dolnego bugu plb140001

DOLINA DOLNEGO BUGU
PLB140001
Dolny Bug w okolicach Kamieńczyka
Fot. Grzegorz Rąkowski
Obszar obejmuje odcinek doliny dolnego i środkowego Bugu
o łącznej długości ok. 260 km, począwszy od ujścia Krzny pod
Terespolem aż do Zalewu Zegrzyńskiego. Szeroka dolina Bugu
zachowała się w stanie zbliżonym do naturalnego, z nieuregulowanym,
silnie meandrującym korytem, licznymi starorzeczami i wyspami
w nurcie, piaszczystymi łachami i skarpami oraz zespołami
nadbrzeżnych łąk, torfowisk, zarośli i lasów. Największe powierzchnie
na terenie obszaru zajmują suche, ekstensywnie użytkowane
pastwiska. Tereny bagienne są usytuowane głównie przy ujściach rzek
oraz wokół starorzeczy. Niektóre fragmenty doliny Bugu, zwłaszcza
na odcinku powyżej Drohiczyna, mają charakter przełomowy, a rzeka
wije się tam wśród ograniczających jej dolinę morenowych wzgórz.
Dolina miejscami jest szeroka na kilka kilometrów, miejscami
zaś zwęża się do kilkuset metrów i głęboko wcina w otaczające ją
wysoczyzny, a jej krawędzie tworzą wysokie na kilkadziesiąt metrów
skarpy. Elementem urozmaicającym krajobraz są także rozcinające
wysoczyzny doliny większych dopływów Bugu. W dolnym odcinku
dolina Bugu jest znacznie szersza, w wielu miejscach ograniczona
wałami przeciwpowodziowymi. Towarzyszą jej tu rozległe obszary
łąk, w tym również łąk zalewowych, lasów łęgowych oraz borów
sosnowych, które porastają nadrzeczne skarpy i piaszczyste wydmy.
Różnorodność zbiorowisk roślinnych i krajobrazów przyrodniczych
w dolinie rzeki stwarzają warunki bytowania licznym rzadkim
gatunkom zwierząt i roślin. Szczególnym bogactwem przyrodniczym
odznaczają się rozległe nadbużańskie łąki, jakie wykształciły się
w rozszerzeniach doliny, pomiędzy jej krawędzią a korytem rzeki.
Wysokie trawy, samotne potężne dęby i grupki starszych drzew,
otaczających wypełnione wodą zagłębienia terenu, a także fragmenty
nadrzecznych lasów łęgowych, stanowią siedlisko i żerowisko licznych
gatunków zwierząt, przede wszystkim ptaków. Sama rzeka Bug jest
kręta, miejscami rozlewając się szeroko i tworząc liczne porośnięte
wikliną wyspy oraz piaszczyste łachy, to znów zwęża, tworząc bystrza
i podmywając strome obrywy. Jej brzegi są raz wysokie i urwiste, to
znów łagodnie nachylone i piaszczyste, a innym znów razem bagniste
i niedostępne. To właśnie na nadbużańskich wyspach i łachach oraz
na nadrzecznych łąkach gnieździ się najwięcej rzadkich gatunków
ptaków, których występowanie związane jest z szerokimi,
zachowanymi w stanie naturalnym dolinami dużych rzek.
Poszczególne części obszaru znajdują się w granicach Parku
Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu, Nadbużańskiego Parku
Krajobrazowego, Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu
oraz Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Bugu i Nurca.
W granicach obszaru leży 9 rezerwatów przyrody: „Szwajcaria
Podlaska” (24,0) ha), „Łęg Dębowy koło Janowa Podlaskiego” (132,4
ha), „Zabuże” (33,1 ha), „Kózki” (86,12 ha), „Przekop” (21,1 ha),
„Skarpa Mołożewska” (2,0 ha), „Wydma Mołożewska” (63,8 ha),
„Bojarski Grąd” (7,02 ha) i „Jegiel” (18,5 ha). Omawiany obszar
w znaczniej mierze pokrywa się z siedliskowym obszarem Natura
2000 Ostoja Nadbużańska PLH140011 (46 036,7 ha).
Zachowaniu i utrzymaniu siedlisk cennych gatunków ptaków
na omawianym obszarze sprzyja ekstensywne użytkowanie
dominujących tu łąk i suchych pastwisk. Największe zagrożenie dla
awifauny i jej siedlisk w dolinie dolnego Bugu stwarza natomiast
zmiana sposobów użytkowania: zaprzestanie wypasu i koszenia,
zamiana użytków zielonych w pola uprawne, zalesianie muraw oraz
nadmierny rozwój zabudowy rekreacyjnej w dolinie rzeki.
Dolina dolnego Bugu jest ważną w skali kraju ostoją ptaków
związanych z siedliskami szerokiej doliny rzecznej, która zachowała
naturalny charakter, w tym zwłaszcza rybitw i ptaków siewkowych.
Jest to jedna z kilku głównych krajowych ostoi lęgowych cyranki Anas
querquedula (200–320 par lęgowych, blisko 10% ogólnokrajowej
populacji lęgowej), płaskonosa Anas cypeata (ok. 50 par lęgowych,
ok. 3% ogólnokrajowej populacji lęgowej), sieweczki obrożnej
Charadrius hiaticula (do 106 par lęgowych, blisko 30% krajowej
populacji lęgowej), sieweczki rzecznej Charadrius dubius (do 145 par
lęgowych, ponad 4% krajowej populacji lęgowej), derkacza Crex crex
(540-7000 odzywających się samców), kszyka Gallinago gallinago (do
250 par lęgowych, ponad 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej),
kulika wielkiego Numenius arquata (14 par lęgowych, ok. 3%
ogólnokrajowej populacji lęgowej), rycyka Limosa limosa (490–560
par lęgowych, ok. 10% krajowej populacji lęgowej), krwawodzioba
Tringa totanus (128–205 par lęgowych, ok. 8% krajowej populacji
lęgowej), brodźca piskliwego Actitis hypoleucos (do 84 par lęgowych,
ok. 5% ogólnokrajowej populacji lęgowej), rybitwy białoczelnej
Sterna albifrons (62–70 par lęgowych, ok. 10% ogólnokrajowej
populacji lęgowej), rybitwy rzecznej Sterna hirundo (114–137 par
lęgowych, ponad 3% ogólnokrajowej populacji lęgowej) i rybitwy
czarnej Chlidonias niger (360-380 par lęgowych, ponad 7%
ogólnokrajowej populacji lęgowej).
Na uwagę zasługuje także stosunkowo znaczna liczebność
tutejszych populacji lęgowych bączka Ixobrychus minutus (1-10 par
lęgowych, ponad 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej), zimorodka
Alcedo atthis (55–82 par lęgowych, ponad 1% ogólnokrajowej
populacji lęgowej) i podróżniczka Luscinia svecica (23–26 par
lęgowych, ponad 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej). Dolina
dolnego Bugu była ostatnim w kraju miejscem gniazdowania kulona
Burhinus oedicnemus.
Kulon Fot. Grzegorz i Tomasz Kłosowscy
Powierzchnia: 74 309,92 ha
Rok zatwierdzenia: 2004
Regiony geograficzne: Nizina Środkowomazowiecka, Nizina Południowopodlaska
Mezoregiony: Dolina Dolnego Bugu, Podlaski Przełom Bugu
Położenie administracyjne: województwo mazowieckie, powiaty
legionowski, wołomiński, wyszkowski, węgrowski, ostrowski, sokołowski, siedlecki i łosicki;
województwo podlaskie, powiaty wysokomazowiecki i siemiatycki;
województwo lubelskie, powiat bialskopodlaski
Sprawujący nadzór nad obszarem:
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
w Warszawie
ul. Henryka Sienkiewicza 3
00-015 Warszawa
tel: 22 556 56 00, fax: 22 556 56 02
e-mail: [email protected]
www.warszawa.rdos.gov.pl
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
w Białymstoku
ul. Dojlidy Fabryczne 23
15-554 Białystok
tel. 85 740 69 81, fax: 85 740 69 82
e-mail: [email protected]
www.bialystok.rdos.gov.pl
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
w Lublinie
ul. Bazylianówka 46
20-144 Lublin
tel: 81 710 65 00, fax: 81 710 65 01
e-mail: [email protected]
www.lublin.rdos.gov.pl