WSPÓŁDZIAŁANIE Z PARTNERAMI SPOŁECZNYMI I

WSPÓŁDZIAŁANIE Z PARTNERAMI SPOŁECZNYMI I ORGANIZACJAMI
PRACODAWCÓW
Podczas odbywających się w 2001 r. spotkań i narad ze związkami zawodowymi,
organizacjami pracodawców oraz społecznymi inspektorami pracy kierownictwo okręgu
oraz inspektorzy pracy przekazywali informacje o głównych zagrożeniach i chorobach
zawodowych, stanie przestrzegania prawa pracy wskazywali na konieczność
podejmowania wspólnych działań zmierzających do poprawy istniejącego stanu.
W styczniu w siedzibie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach odbyło się
spotkanie z parlamentarzystami i przedstawicielami górniczych central związkowych. Z
ramienia związków zawodowych wystąpili przedstawiciele: Krajowego Sekretariatu
Górnictwa i Energetyki NSZZ "Solidarność", Porozumienia Związków Zawodowych
Górnictwa, Porozumienia Związków Zawodowych "Kadra", Sekcji Krajowej Górnictwa NSZZ
"Solidarność", Związku Zawodowego "Kontra", Związku Zawodowego Ratowników
Górniczych, NSZZ "Solidarność 80". Podczas spotkania omawiano zagadnienia związane
m.in. z:
kontynuowaniem kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy w zakładach
górniczych, dotyczących głównie problematyki układów zbiorowych pracy oraz
praktycznego stosowania przepisów wprowadzających osłony socjalne dla zwalnianych
górników,
restrukturyzacją górnictwa, ze szczególnym uwzględnieniem zarówno technicznego
bezpieczeństwa pracy, jak i problematyki prawnej ochrony pracy oraz roli współpracy z
innymi organami nadzoru nad jej warunkami, w tym także ze związkami zawodowymi i
społeczną inspekcją pracy,
rejestracją układów zbiorowych pracy,
zmniejszaniem obsad stanowisk pracy, szczególnie przy pracach w transporcie,
powstawaniem nowych podmiotów gospodarczych,
tendencją przedsiębiorców do łączenia stanowisk i funkcji w celu zmniejszenia liczby
osób zatrudnianych przy różnego rodzaju pracach, w tym nawet przy robotach
strzałowych i rolą społecznej inspekcji pracy w zapobieganiu takim praktykom,
oceną działań społecznej inspekcji pracy i skuteczniejszym jej aktywizowaniem,
ukrywaniem wypadków przy pracy,
wdrażaniem systemów zarządzenia bezpieczeństwem pracy,
zaniżaniem przez pracodawców wyników pomiarów stężeń i natężeń czynników
szkodliwych,
stosowaniem substancji chemicznych negatywnie oddziałujących na ludzi i sprzęt
pomiarowy,
brakiem odpowiedniej ilości sprzętu kontrolno-pomiarowego w stacjach ratowniczych,
likwidowaniem drużyn ratowniczych i kopalnianych stacji ratownictwa górniczego.
Na spotkaniu podkreślono rolę, jaką odgrywają związki zawodowe inicjując kontrole w
zakresie bezpieczeństwa i warunków pracy oraz prawnej ochrony pracy, w tym uprawnień
pracowniczych.
W lutym odbyło się spotkanie kierownictwa Okręgowego Inspektoratu Pracy w
Katowicach z Zarządem Regionu Śląsko-Dąbrowskiego NSZZ "Solidarność". Tematem
spotkania był problem stale rosnącej ilości skarg pracowniczych, w tym skarg kierowanych
przez organizacje związkowe. Rozważano również sposób i formy działania Państwowej
Inspekcji Pracy na rzecz poprawy stanu praworządności w stosunkach pracy.
W lutym odbyła się III Międzynarodowa Konferencja pod nazwą: "Bezpieczeństwo
i higiena pracy w Górnictwie w Krajach Europy Środkowo-Wschodniej", której
organizatorem było Polsko - Amerykańskie Stowarzyszenie na rzecz Bezpieczeństwa i
Higieny Pracy oraz Bezpieczeństwa Środowiskowego, skupiające m.in. trzy największe
centrale związkowe działające w górnictwie - Związek Zawodowy Górników w Polsce,
Sekretariat Górnictwa i Energetyki NSZZ "Solidarność" oraz Porozumienia Związków
Zawodowych "Kadra".
Z ramienia Państwowej Inspekcji Pracy w konferencji uczestniczyli: Okręgowa Inspektor
Pracy w Katowicach oraz doradca Głównego Inspektora Pracy.
Celem konferencji była międzynarodowa wymiana doświadczeń w zakresie podnoszenia
bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia w górnictwie. Wśród dominujących tematów
znalazły się m.in. kwestie związane z współpracą i zadaniami pracodawców i związków
zawodowych w zakresie bhp oraz kształtowaniem środowiska na terenach górniczych.
Poruszano też zagadnienia związane z wdrażaniem w górnictwie systemów zarządzania
bezpieczeństwem i higieną pracy oraz skuteczne metody ochrony pracownika
w środowisku pracy.
W marcu Oddział OIP w Bielsku-Białej oraz Zarząd Regionu Podbeskidzie NSZZ
"Solidarność" w Bielsku - Białej rozpoczęli cykl comiesięcznych spotkań z
przewodniczącymi komisji zakładowych regionu bielskiego. Przedmiotem narady była
problematyka statusu Społecznej Inspekcji Pracy, w szczególności tryb wyboru oraz
zadania społecznych inspektorów pracy. Ponadto dyskutowano o stanie praworządności w
zakładach pracy i o nowych regulacjach prawnych dotyczących prawa pracy.
W związku z obchodzonym 28 kwietnia Światowym Dniem Pamięci Ofiar Wypadków
przy Pracy przedstawiciele Państwowej Inspekcji Pracy uczestniczyli w spotkaniach
organizowanych z tej okazji przez NSZZ " Solidarność" - i tak:
26 kwietnia Okręgowa Inspektor Pracy wraz z dwoma przedstawicielami katowickiego
okręgu wzięła udział w konferencji pod hasłem "Szanse i zagrożenia dla pracujących",
zorganizowanej przez Zarząd Regionu Śląsko - Dąbrowskiego NSZZ "Solidarność". Stronę
związkową reprezentowali m.in. przewodniczący Zarządu Regionu i członek Prezydium
Zarządu oraz przewodnicząca Rady Ochrony Pracy.
Podczas konferencji wygłoszono szereg referatów problemowych, w tym
referat na temat "Przestrzeganie prawa pracy w stosunkach pracy osób
niepełnosprawnych",
wygłoszony
przez
koordynatora
ds.
osób
niepełnosprawnych Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach.
25 kwietnia br. nadinspektor Oddziału OIP w Bielsku-Białej uczestniczył w seminarium
zorganizowanym przez Zarząd Regionu Podbeskidzie NSZZ "Solidarność".
W seminarium brali udział zakładowi społeczni inspektorzy pracy, przewodniczący komisji
zakładowych NSZZ "Solidarność" i pracownicy służby bhp.
Referaty okolicznościowe wygłosili m.in. Przewodnicząca Rady Ochrony Pracy,
podsekretarz stanu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, dyrektor
Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, dyrektor gabinetu Głównego Inspektora
Pracy, przedstawiciel Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny w Katowicach oraz
nadinspektor Oddziału OIP w Bielsku-Białej.
W kwietniu w Mysłowicach odbyła się, zorganizowana przez Wyższy Urząd Górniczy oraz
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa w Katowicach, konferencja nt.
"Problemy bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w polskim górnictwie".
W trakcie trwania konferencji wygłoszonych zostało 20 referatów przez przed-stawicieli
uczelni i instytutów, Wyższego Urzędu Górniczego, kopalń, Centralnej Stacji Ratownictwa
Górniczego oraz inspekcji sanitarnej i inspekcji pracy.
W swoim wystąpieniu Okręgowa Inspektor Pracy w Katowicach przedstawiła stan
bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach górniczych na podstawie kontroli
prowadzonych przez inspektorów pracy, ze szczególnym uwzględnieniem kształtowania się
na przestrzeni lat wypadków przy pracy, kultury bezpieczeństwa pracy w górnictwie,
systemu zarządzania bezpieczeństwem pracy oraz szkolenia pracowników.
W trakcie konferencji prezentowano również maszyny, urządzenia i sprzęt ochronny
stosowany w górnictwie.
W czerwcu, z inicjatywy Okręgowej Inspektora Pracy, w siedzibie okręgu odbyło się
seminarium zorganizowane dla społecznych inspektorów pracy i działaczy związkowych,
działających przy podmiotach gospodarczych na terenie województwa śląskiego.
W seminarium wzięło 197 uczestników, w tym 88 społecznych inspektorów pracy oraz
przedstawicieli związków zawodowych (m.in. z OPZZ - 22 uczestników, Z.Z. Górników 12, "Solidarność 80" - 11, "Solidarność" - 8, ZZ "Kontra" - 3, ZZ "Sierpień 80" - 3, ZZ
Przeróbka - 3, ZZ "Kadra" - 2). Wśród uczestników spotkania był również m.in.
Przewodniczący Rady Wojewódzkiej OPZZ w Katowicach. Podczas seminarium poruszane
były następujące problemy:
restrukturyzacja zakładów górniczych,
statystyka wypadków i chorób zawodowych w sektorze górniczym i hutniczym,
sytuacja finansowa w hutnictwie,
warunki pracy w sektorze hutniczym oraz postęp w zakresie wprowadzania nowych
technologii,
naruszanie przepisów o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych,
naruszanie przepisów dotyczących przyznawania uprawnień z zakładowego układu
zbiorowego pracy,
wynagrodzenia pracownicze w hutnictwie, służbie zdrowia i szkolnictwie,
prawna ochrona pracy w placówkach oświatowych,
zmiany Kodeksu pracy dotyczące układów zbiorowych pracy, czasu pracy, urlopu
macierzyńskiego oraz zmiany ustawy o związkach zawodowych.
Na spotkaniu omówiona została również tematyka skarg składanych przez związki
zawodowe. Poinformowano, że związki zawodowe mają możliwość wstąpienia do
czynności kontrolnych w charakterze strony na podstawie przepisów Kodeksu
postępowania administracyjnego.
W listopadzie 2001 r. kierownik Oddziału OIP w Bielsku-Białej uczestniczył w spotkaniu
instruktażowo - szkoleniowym dla działaczy związkowych regionów: śląskiego,
podkarpackiego i małopolskiego, zorganizowanym przez Krajowy Związek Zawodowy
Ciepłowników w Bydgoszczy, ale odbywającym się w Bielsku. W trakcie tego spotkania
poruszono problematykę charakteru prawnego oraz skutków komercjalizacji i prywatyzacji
w sektorze energetycznym w świetle prawa pracy.
W listopadzie w siedzibie Związku Zawodowego Górników w Polsce odbyło się szkolenie
dla członków zarządów organizacji zakładowych. Szkolenie zorganizowane zostało
wspólnie przez Radę Krajową Związku oraz Główny Inspektorat Pracy.
Uczestniczyli w nim m.in. przewodniczący i wiceprzewodniczący Rady Krajowej ZZG oraz
przewodniczący Komisji Ochrony Pracy, Zdrowia i Środowiska ZZG.
Państwową Inspekcję Pracy reprezentowali: Okręgowa Inspektor Pracy, przedstawiciel
Głównego Inspektoratu Pracy oraz nadinspektor sekcji nadzoru ds. górnictwa. Szkolenie
rozpoczęła Okręgowa Inspektor Pracy w Katowicach wykładem na temat: "Stan
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz praworządności w zakładach górniczych w świetle
kontroli Państwowej Inspekcji Pracy". Wykład ten zawierał m.in. analizę stanu
wypadkowości oraz zapadalności na choroby zawodowe w latach 1998 - 2000 na
podstawie 15 skontrolowanych w 2001 r. kopalń objętych strategicznym planem działania
Państwowej Inspekcji Pracy. Przedstawiła także podstawowe zależności, jakie - zdaniem
Państwowej Inspekcji Pracy - można zaobserwować w zakresie stanu bezpieczeństwa w
zakładach objętych procesem restrukturyzacji.
Nadinspektor sekcji nadzoru ds. górnictwa omówił najpoważniejsze problemy w zakresie
przestrzegania przepisów Kodeksu pracy oraz dotyczące układów zbiorowych pracy.
Problematykę rejestracji zakładowych układów zbiorowych pracy przedstawiła kierownik
sekcji ds. układów zbiorowych pracy OIP w Katowicach. Zapoznanie działaczy
związkowych z aktualnie obowiązującym stanem prawnym z pewnością wpłynie na
zminimalizowanie nieprawidłowości związanych z zawieraniem układów oraz zmniejszy
liczbę układów zawierających postanowienia niezgodne z prawem.
W grudniu odbyło się posiedzenie Rady Krajowej Związków Zawodowych "Kadra". Było
to spotkanie barbórkowe, na którym wręczano odznaczenia państwowe, resortowe i za
zasługi dla ochrony pracy. Te ostatnie, w imieniu Głównego Inspektora Pracy, wręczała
Okręgowa Inspektor Pracy w Katowicach.
Również w grudniu w siedzibie Komisji Krajowej Wolnego Związku Zawodowego "Sierpień
80" odbyło się szkolenie dla członków zarządów komisji zakładowych. Szkolenie
zorganizowane zostało z inicjatywy Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach przy
współudziale Przewodniczącego Komisji Krajowej WZZ "Sierpień 80". Przedmiotem
szkolenia była problematyka ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych oraz
układów zbiorowych pracy. Ponadto, omawiano także zagadnienia dotyczące uprawnień
inspektora pracy w stosunku do pracodawców łamiących przepisy ustawy o związkach
zawodowych.
Kontrole na wniosek organizacji związkowych prowadzone były najczęściej w
wyniku skarg składanych przez organizacje związkowe. W 2001 r. takich skarg wpłynęło
279
(w 2000 r. - 319). Najwięcej skarg, podobnie jak i w roku ubiegłym, wpłynęło z NSZZ
"Solidarność" (126 skarg co stanowi 45%) oraz WZZ "Sierpień 80" (49 skarg co stanowi
17,5%). Pozostałe skargi wnosiły inne organizacje związkowe przykładowo: Związek
Zawodowy Pracowników Ochrony Zdrowia (14 skarg), Związek Zawodowy "Kontra"
(8 skarg), Międzyzakładowy Związek Zawodowy Pracowników Ruchu Ciągłego (5 skarg).
We wnioskach dominowały zagadnienia związane z naruszaniem przepisów dotyczących:
wypłacania wynagrodzenia,
czasu pracy,
gospodarowania środkami zgromadzonymi na koncie zakładowego funduszu świadczeń
socjalnych,
regulaminu pracy,
zakładowego układu zbiorowego pracy,
bezpieczeństwa i higieny pracy,
ustawy o związkach zawodowych.
Inspektorzy pracy nie mogli w niektórych sytuacjach podejmować działań, albowiem część
sygnalizowanych uchybień polegała na naruszeniu przez pracodawców przepisów ustawy
o związkach zawodowych. Inspektorzy pracy wskazywali wówczas organ właściwy do
rozpatrywania tego typu spraw, jakim jest prokurator.
Opisane w skargach nieprawidłowości dotyczyły zarówno poszczególnych pracowników,
jak i całej załogi. Skargi w większości przypadków były uzasadnione, a przeprowadzone
kontrole przyczyniły się do eliminacji uchybień, a tym samym do poprawy stopnia
przestrzegania przepisów prawa pracy przez pracodawców.
W 2001 roku do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Katowicach zgłoszonych zostało 97
sporów zbiorowych. Żądania zgłaszane w sporach najczęściej dotyczyły
zagadnień:
płacowych - 65,
świadczeń socjalnych - 23,
innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy - 19,
naruszeń uprawnień związków zawodowych - 10,
sytuacji ekonomicznej zakładu - 8,
spraw kadrowych - 6,
technicznego bezpieczeństwa pracy - 5.
Należy przy tym stwierdzić, iż niektóre spory dotyczyły dwóch lub więcej postulatów.
W 8 przypadkach zgłaszający nie podali zakresu tematycznego sporu.
Spory zbiorowe zgłaszane były najczęściej z zakładów służby zdrowia (24 spory),
związanych z górnictwem (19 sporów) oraz z hutnictwem (19 sporów). Po 4 zgłoszone
spory wszczęto w przedsiębiorstwach kolejowych i telekomunikacyjnych.
W wyniku zgłoszonych sporów inspektorzy pracy przeprowadzili 38 kontroli, a w 10
przypadkach rozpoznania. Łącznie w wyniku podjętych działań udzielono 88 porad
prawnych i 26 technicznych.
Z ogólnej liczby 97 zgłoszonych sporów zbiorowych 18 zostało zakończonych.