SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU

KOMISJA
EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 5.4.2016 r.
COM(2016) 170 final
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
Eksploatacja reaktora wysokostrumieniowego w latach 2012–2013
{SWD(2016) 101 final}
PL
PL
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO
Eksploatacja reaktora wysokostrumieniowego w latach 2012–2013
W dniu 13 listopada 2012 r. (decyzją Rady 2012/709/Euratom1 — ) Rada przyjęła czteroletni
(2012–2015) dodatkowy program badawczy dotyczący reaktora wysokostrumieniowego
(HFR, ang. High Flux Reactor), który to program, realizowany przez Wspólne Centrum
Badawcze (JRC), odnosi się do funkcjonowania reaktora wysokostrumieniowego (HFR) w
Petten w Niderlandach. Zgodnie z art. 4 wspomnianej decyzji Rady Komisja ma obowiązek
zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie odpowiednie informacje, przedkładając im
sprawozdanie śródokresowe z realizacji dodatkowego programu badawczego. Niniejsze
sprawozdanie stanowi spełnienie tego wymogu w odniesieniu do lat 2012–2013.
Reaktor ten, czynny od 1961 r., oferuje szereg możliwości w zakresie umiejscowienia
napromieniowania (rdzeń reaktora, okolice reflektora, basenu).
Główne cele dodatkowego programu badawczego są następujące:
zapewnienie bezpiecznej i niezawodnej eksploatacji HFR, aby zagwarantować dostępność
strumieni neutronów do celów eksperymentalnych;

umożliwienie efektywnego wykorzystania HFR przez instytucje badawcze
reprezentujące szerokie spektrum
dyscyplin naukowych:
zwiększenie
bezpieczeństwa reaktorów jądrowych, zdrowie, w tym rozwój izotopów
medycznych, synteza jądrowa, badania podstawowe i szkolenia oraz gospodarka
odpadami, łącznie z możliwością badania bezpieczeństwa paliw jądrowych dla
systemów reaktorów o istotnym znaczeniu dla Europy.
Reaktor, wykorzystywany do komercyjnej produkcji izotopów promieniotwórczych, jest
również obiektem szkoleniowym dla doktorantów i uczestników studiów podoktoranckich,
dającym im możliwość prowadzenia badań w ramach projektów krajowych lub europejskich.
1. Bezpieczna eksploatacja HFR
Właścicielem HFR (dzierżawionego przez okres 99 lat) jest Europejska Wspólnota Energii
Atomowej (Euratom). Obiekt ten jest eksploatowany przez NRG (Nuclear Research and
Consultancy Group), która eksploatuje reaktor i prowadzi prace konserwacyjne w obiekcie
oraz zarządza działalnością komercyjną reaktora. Podmiot ten posiada zezwolenie na
eksploatację wydane przez niderlandzki krajowy organ regulacyjny KFD (Kernfysische
Dienst). Podobnie jak w przypadku elektrowni jądrowych HFR podlega wymaganym przez
przepisy przeprowadzanym co 10 lat okresowym przeglądom bezpieczeństwa
wykonywanym przez NRG.
W okresie 2012–2013 wystąpił szereg przypadków zakłócenia dostępu do strumienia
neutronów.
Najpierw w wodach gruntowych w otoczeniu obiektu reaktora wykryto tryt (przyczyną
okazał się podziemny wyciek z wodociągu). Jednocześnie wystąpił przeciek między
podstawowym systemem chłodzenia wodą a systemem chłodzenia dna reaktora (należącym
do systemu chłodzenia basenu). Obie usterki o niezależnych przyczynach, rozpoznano, a
następnie naprawiono, po czym reaktor został ponownie bezpiecznie uruchomiony.
1
Dz.U. L 321 z 20.12.2012, s. 59.
2
Następnie NRG musiała poradzić sobie z kolejnym nieprzewidzianym obowiązkiem
wyłączenia dwóch urządzeń jądrowych, a mianowicie reaktora wysokostrumieniowego
(HFR) oraz urządzenia do wytwarzania molibdenu. NRG wprowadziła tymczasowo
wszystkie urządzenia i procesy w bezpieczny tryb uśpienia w celu skoncentrowania się na
kompleksowej poprawie stanu technologii, procedur i organizacji.
Konieczne działania naprawcze przeprowadzono i wdrożono przed końcem 2013 r. Z chwilą
spełnienia przez HFR i pozostałe urządzenia jądrowe wszystkich wymagań bezpieczeństwa,
KFD zezwolił na ich ponowną eksploatację w pierwszych miesiącach 2014 r.
Planowany na 2012 r. harmonogram cyklu przewidywał 296 dni eksploatacji oraz jeden okres
31 dni prac konserwacyjnych (w marcu). W tym okresie przeprowadzono badania
eksploatacyjne północnego i południowego reduktora, spoin zbiornika reaktora oraz coroczną
próbę szczelności obudowy bezpieczeństwa reaktora. Jednak w efekcie nieprzewidzianych
wyłączeń HFR pracował jedynie 253 dni, co odpowiada 85,26 % rzeczywistej łącznej rocznej
dostępności w stosunku do planowanej eksploatacji. Moc nominalna wynosiła 45 MW przy
całkowitej produkcji energii w roku 2012 wynoszącej ok. 11 313 MWd, co odpowiada
zużyciu paliwa wynoszącemu ok. 14,12 kg U-235.
Planowany na 2013 r. harmonogram cyklu przewidywał 166 dni eksploatacji oraz jeden okres
18 dni prac konserwacyjnych w sierpniu. W rzeczywistości, w efekcie nieprzewidzianych
wyłączeń, HFR pracował jedynie 81 dni, co odpowiada 85,26 % rzeczywistej łącznej rocznej
dostępności w stosunku do planowanej eksploatacji. Moc nominalna wynosiła 45 MW przy
całkowitej produkcji energii w roku 2013 wynoszącej ok. 3661 MWd, co odpowiada zużyciu
paliwa wynoszącemu ok. 4,57 kg U-235.
Prace konserwacyjne obejmowały prewencyjne, naprawcze i regularne czynności
obsługowe wszystkich systemów, struktur i elementów. Prowadzono je w celu
zagwarantowania bezpiecznej i stabilnej eksploatacji HFR. Główne czynności
przeprowadzone w okresie prac konserwacyjnych to:
a) poważna próba szczelności obudowy bezpieczeństwa (nadciśnienie 0,5 bara przez 48
godzin);
b) badania eksploatacyjne północnego i południowego reduktora oraz spoin zbiornika
reaktora;
c) prace naprawcze i konserwacyjne betonowego kanału łączącego Kanał
Północnoholenderski (Noordhollandsch Kanaal) i budynek wtórnej pompowni HFR,
doprowadzającego wodę do obiegu wtórnego chłodzenia;
d) przedłużenie wtórnego rurociągu odprowadzającego wgłąb Morza Północnego;
e) ukończenie zdalnego systemu monitorującego (pozwalającego śledzić istotne parametry
reaktora w sytuacjach awaryjnych);
f) ukończenie alternatywnego systemu wyłączenia (stosowanego w przypadkach
niesprawności normalnego systemu wyłączenia reaktora).
2. Badania i produkcja izotopów
2.1 Badania
W latach 2012–2013 przeprowadzono następujące prace naukowe:

eksperymenty w zakresie napromieniania paliwa w celu zmniejszenia
radiotoksyczności odpadów promieniotwórczych w odniesieniu do niewielkich
3
kwestii technicznych dotyczących transmutacji aktynowców (tj. badanie retencji
produktów rozszczepienia, proces bezpyłowy, rozprężanie helu);

kwalifikacje paliw i grafitów dla reaktorów wysokotemperaturowych;

eksperymenty mające na celu badanie degradacji materiałów konstrukcyjnych
reaktora wskutek napromieniowania (materiały grafitowe, stal modelowa, spoiny
itp.);

technologia reaktorów fuzyjnych stosowana do badań napromieniowania i po
napromienianiu materiału, który ma być stosowany w osłonie ITER;

normalizacja metody dyfrakcji neutronowej w zakresie pomiaru naprężenia
szczątkowego (np. w grubych spoinach z bimetali).
2.2 Produkcja izotopów
W latach 2012–2013 produkcja izotopów w reaktorze HFR była poważnie zakłócona
wskutek zakłóceń w eksploatacji.
HFR realizował normalny harmonogram eksploatacyjny produkcji izotopów do połowy
listopada 2012 r., kiedy konieczne było wstrzymanie pracy reaktora. W efekcie
przeprowadzono jedynie dziewięć pełnych cykli produkcji izotopu, na pozostałe 1,5 cyklu
zabrakło czasu. Produkcja była również poważnie zakłócona w roku 2013, w którym
możliwe było wykonanie tylko ok. 49 % normalnego harmonogramu eksploatacyjnego.
Łączna wartość wytworzonych izotopów i usług powiązanych wykonanych przed
wstrzymaniem pracy reaktora była jednak wyższa niż w roku poprzednim. Ponadto w
dalszym ciągu poszerzano listę pomysłów na opracowanie nowych produktów, tak w zakresie
konwencjonalnych zastosowań, jak i w obszarach nowatorskich technologii (np. krzemu
domieszkowanego fosforem poprzez neutronową transmutację, do zastosowań w elektronice
wysokonapięciowej, pociągach dużych prędkości i ekotechnologii).
Konieczność nieprzewidzianych przerw w pracy HFR uwypukliła potrzebę wzmocnienia
skoordynowanych wysiłków na rzecz minimalizacji ryzyka występujących w przyszłości
zagrożeń ciągłości dostaw izotopów medycznych uznanych za istotne przez grupę wysokiego
szczebla OECD/NEA do spraw bezpieczeństwa dostaw izotopów promieniotwórczych do
zastosowań medycznych. NRG kontynuowała ścisłą współpracę z pozostałymi uczestnikami
sieci dostaw izotopów medycznych, jak również ze środowiskami medycznymi, rządami,
Komisją Europejską, AIPES oraz MAEA w tak istotnych sprawach, jak ustalanie wartości
pełnego zwrotu kosztów, zapewnianie zapasowych zdolności na wypadek wyłączenia,
inwestycje w przyszłą infrastrukturę oraz przechodzenie na technologię nisko wzbogaconego
uranu z uwzględnieniem celów w zakresie produkcji molibdenu-99.
3. Wkłady finansowe w realizację programu
W latach 2012–2013 wkład finansowy w realizację dodatkowego programu wniosły
następujące państwa członkowskie:

Belgia: 300 000 EUR (2012) + 300 000 EUR (2013)

Francja: 300 000 EUR (2012) + 300 000 EUR (2013)

Niderlandy: 7 250 000 EUR (2012) + 7 250 000 EUR (2013),
4
łącznie 15 700 000 EUR. Powyższe wkłady pokrywają wydatki wyszczególnione w
załączniku II do decyzji Rady 2012/709/Euratom. Komisja nie pokrywa deficytu
operacyjnego ani ewentualnych kosztów konserwacji lub napraw.
Powyższe kwoty są źródłem finansowania funduszu likwidacyjnego i innych wydatków
związanych z realizacją dodatkowego programu badawczego zarządzanego przez Komisję.
W wyniku ponownej oceny kosztów likwidacji, począwszy od 2004 r. roczny wkład
dodatkowego programu badawczego na rzecz funduszu likwidacyjnego podwojono: z 400
000 EUR do 800 000 EUR rocznie. Kwota ta pochodzi z a) regularnego budżetu
dodatkowego programu badawczego oraz b) odsetek zgromadzonych na koncie bankowym
funduszu likwidacyjnego dodatkowego programu badawczego. Przykładowo w roku 2013
szacunkowa wartość odsetek na koncie funduszu likwidacyjnego wyniosła 145 000 EUR. Z
tego względu z regularnego budżetu dodatkowego programu badawczego wpłacono
pozostałe 655 000 EUR, aby osiągnąć wkład 800 000 EUR. Łączna wartość funduszu
likwidacyjnego na dzień 31 grudnia 2013 r. wyniosła 15 639 000 EUR. Fundusz
przeznaczony jest na wsparcie na rzecz przyszłych kosztów likwidacji HFR (spoczywających
na Euratom), które zgodnie z najnowszym dostępnym szacunkowym kosztorysem likwidacji
szacuje się na 72 600 000 EUR2.
Pozostałe wydatki poniesione przez Wspólne Centrum Badawcze w ciągu okresu
sprawozdawczego i wypłacone bezpośrednio z budżetu dodatkowego programu badawczego
obejmują:

koszty bezpośrednie personelu (np. zarządzanie realizacją dodatkowego programu
badawczego): 345 000 EUR

koszty wsparcia HFR (np. porad prawnych): 66 000 EUR

media (np. elektryczność, ogrzewanie, woda): 993 000 EUR

zagospodarowanie wypalonego paliwa jądrowego: 1 902 000 EUR
Szczegółowe wyniki eksploatacji HFR w latach 2012–2013 zawiera załączony dokument
roboczy służb Komisji.
2
Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego Likwidacja obiektów jądrowych i gospodarka
odpadami promieniotwórczymi: realizacja zobowiązań wynikających z działań w dziedzinie jądrowej,
prowadzonych przez Wspólne Centrum Badawcze (WCB) na podstawie Traktatu Euratom — COM(2013)734
final.
5