Cukrzyca typu I, tzw. młodzieńcza lub insulinozależna
advertisement
Wynik prac międzyresortowego zespołu do spraw przeciwdziałania dyskryminacji dzieci przewlekle chorych to Zestaw pięciu broszur - pod wspólnym tytułem "One są wśród nas" zawiera szczegółowe informacje na temat postępowania z dzieckiem przewlekle chorym w szkole i przedszkolu, przybliża nauczycielom, rodzicom i uczniom specyficzne problemy funkcjonowania dzieci przewlekle chorych, wskazuje kierunki i sposoby rozwiązywania ewentualnych problemów. • Dziecko z astmą w szkole i przedszkolu • Dziecko z cukrzycą w szkole i przedszkolu • Dziecko z padaczką w szkole i przedszkolu • Dziecko z hemofilią w szkole i przedszkolu • Dziecko przewlekle chore - psychologiczne aspekty funkcjonowania dziecka w szkole i przedszkolu Czy to możliwe? Anna Milczarek z Warszawy, mama siedmioletniego Mikołaja, który nosi pompę insulinową, długo szukała klasy, która przyjmie syna. "Udało się dopiero za szóstym razem" - mówi Milczarek Czy to możliwe? Ewie Wojnowskiej, należącej do stowarzyszenia "Pomoc Młodym Diabetykom", nie udało się zapisać córki do łódzkiego gimnazjum nr 15. "Dyrektorka się przeraziła. We wrześniu córka pójdzie do innej szkoły, gdzie jeszcze nie wiedzą o jej chorobie" - mówi Wojnowska. „Bądźcie spokojni! Dzieci z cukrzycą niczym nie różnią się od swoich rówieśników. Mają takie same marzenia, możliwości, plany na przyszłość...” Cukrzyca typu I, tzw. młodzieńcza lub insulinozależna Choroba rozwija się na skutek uszkodzenia komórek trzustki wytwarzających insulinę. Nie ma pewności, dlaczego tak się dzieje. Możliwe, że to skutek nieprawidłowej reakcji organizmu na te komórki, co może mieć związek np. z infekcją wirusową. Osoby, które cierpią na cukrzycę typu I, nie mają szans na pełne wyzdrowienie. Komórki, które produkują w ich trzustce insulinę są zniszczone. Osoby z cukrzycą typu II, są w stanie samodzielnie produkować insulinę. TO MOGĄ BYĆ OBJAWY CUKRZYCY • • • • • duże pragnienie częste i obfite oddawanie moczu chudnięcie pomimo niemal wilczego apetytu osłabienie senność „Niezbędnik” diabetyka • glukometr z nakłuwaczem i paskami • pen z insuliną • glukagon • glukoza • odpowiednia ilość pożywienia GLUKOMETR z nakłuwaczem i paskami Glukometr... ...służy do mierzenia stężenia poziomu glukozy we krwi. Kropelkę krwi z palca nakłada się na jednorazowy pasek i po chwili wynik jest gotowy. Pomiar stężenia poziomu cukru we krwi Pomiar stężenia poziomu cukru we krwi Prawidłowe wyrównanie cukrzycy na czczo (rano) < 95 mg/dl przed posiłkiem < 100 mg/dl 1h po posiłku < 140 mg/dl 2h po posiłku < 120 mg/dl przed snem 100-140mg/dl glikemia nocna > 60 mg/dl Poziom cukru należy kontrolować przed każdym posiłkiem oraz zawsze wtedy, gdy chory poczuje taką potrzebę! Gdy poziom jest dobry... • Należy zjeść posiłek (zawierający odpowiednią ilość tzw. wymienników węglowodanowych - WW) • Dostrzyknąć odpowiednią do ilości WW ilość insuliny. W przypadku małych diabetyków dieta jest jednym z podstawowych elementów leczenia cukrzycy... Właściwa ilość składników odżywczych oraz odpowiedni dobór i rozłożenie posiłków pomagają w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi, w zależności od wieku, potrzeb, aktywności fizycznej i działania insuliny. Przykładowy rozkład pomiarów poziomu cukru i posiłków w ciągu dnia: • • • • • • 7.00 - I śniadanie 10.00 - II śniadanie 12.00 - obiad 15.00 - podwieczorek 18.00 - kolacja 21.00 - posiłek przed snem (aby zapewnić dobry poziom w nocy) Czasami konieczne są również pomiary w nocy, np. ok. 1.00 lub (i) 3.00 Wymiennik węglowodanowy (zwany też jednostką chlebową) Jeden wymiennik węglowodanowy (1 WW) to taka ilość produktu wyrażona w gramach, która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych przez organizm (co odpowiada 10 g czystego cukru). Tabele WW Indeks glikemiczny Aby ułatwić prawidłowe spożycie węglowodanów wprowadzono pojęcie Indeksu Glikemicznego (IG) produktów. Określa on tempo wzrostu poziomu cukru we krwi po spożyciu określonych produktów spożywczych... IG wyrażamy w % Poposiłkowy wzrost glikemii • 100% glukoza • 90-100% coca-cola, pepsi, płatki ryżowe i kukurydziane, ziemniaki puree, miód, ryż preparowany • 70-90% pieczywo pszenne, pszenno-żytnie, żytnie, chleb chrupki, mąka pszenna, proszek budyniowy, ryż gotowany, babka piaskowa, herbatniki, biszkopty • 50-70% płatki owsiane, kukurydza, sacharoza, banany, niesłodzone soki owocowe, chleb gruboziarnisty • 30-50% mleko, jogurt naturalny, owoce np: jabłka, brzoskwinie, makaron, lody, rośliny strączkowedo • 30% surowa marchew, warzywa zielone, fasola, bób Insulina • W 1921 roku F.Banting i H.Ch.Best wyizolowali wyciąg, który zawierał hormon, nazwany insuliną. Jego wstrzyknięcie usuwało wszystkie objawy cukrzycy. • W Polsce po raz pierwszy insulinę wyprodukował w 1926 roku inżynier J.Celarek w Pracowni Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie. Insulina... ...jest hormonem wydzielanym przez trzustkę. Działa jak klucz, który „otwiera drzwi” komórki, przez które wejść może cukier. Bez insuliny komórka "zamknięta na klucz" - głoduje. Sposoby podawania insuliny: • Za pomocą pena – wstrzykiwacza zastępującego tradycyjną strzykawkę • Za pomocą pompy insulinowej Podawanie insuliny za pomocą pena PEN przypomina kolorowy długopis. Umieszcza się w nim wkład z insuliną (wystarcza na kilka dni), a potem odmierza odpowiednią dawkę i niemal bezboleśnie, cieniusieńką igiełką robi się zastrzyk. Podawanie insuliny za pomocą pompy Podawanie insuliny za pomocą pompy POMPA INSULINOWA to aparat z cienką rurką, której zakończenie umieszczane jest w skórze brzucha. Został tak zaprogramowany, by podawać stale niewielką dawkę insuliny. Dzięki temu liczba zastrzyków znacznie spada. To wygodny, ale drogi sprzęt. To ważne! • W szkole powinno być miejsce, w którym dziecko o każdej porze mogłoby w warunkach higienicznych zbadać poziom cukru czy podać zastrzyk insuliny. • Zdarza się, że dzieci robią to na korytarzach lub w toalecie, co uwłacza podstawowym zasadom higieny i bezpieczeństwa. • Niektóre dzieci wstydząc się choroby nie wykonują żadnych badań ani zastrzyków w szkole. Prowadzi to do bardzo zróżnicowanych cukrów, a w konsekwencji do grożących powikłań zdrowotnych. Gdy poziom cukru jest zbyt wysoki (hiperglikemia) • Należy w pierwszej kolejności podać dawkę insuliny zwiększoną o tzw. korektę • Odczekać określoną ilość czasu (im wyższy poziom tym dłużej) • Zjeść posiłek W sytuacji, gdy poziom cukru jest zbyt wysoki (powyżej 250 mg%), a dziecko czuje się źle, ma trudności w odbiorze lekcji, nudności, bóle głowy czy brzucha, silne pragnienie mamy do czynienia z hiperglikemią. Stan taki może być spowodowany rozwijającą się infekcją powodującą zwiększone zapotrzebowanie na insulinę. Należy wtedy poinformować rodziców. Gdy poziom jest zbyt niski (hipoglikemia) • Niedocukrzenie czyli hipoglikemia to stan, w którym poziom cukru we krwi występuje poniżej normy tj. poniżej 80mg%. • Objawy niedocukrzenia są bardzo różne u różnych osób. • Niedocukrzenie pojawia się nagle i nie zawsze jest sygnalizowane przez chorego. Objawy hipoglikemii (niedocukrzenia) • dziecko czuje się słabe, • nie może się poruszać, • pojawiają się: bladość skóry, drżenie rąk, zaburzenia widzenia, silny ból głowy, ale także: • napady nieuzasadnionej złości, agresji, • brak kontaktu, nielogiczne odpowiedzi, • pismo brzydkie i niewyraźne, bazgranie. Nie wszystkie te objawy występują jednocześnie. Czasami może być tylko jeden z nich. Jeśli natychmiast nie udzieli się pomocy, dziecko może stracić przytomność, a w dalszej konsekwencji może nastąpić zgon. Jak należy pomóc w przypadku niedocukrzenia? Gdy z dzieckiem nawiązujemy kontakt należy: • podać glukozę lub cukier (3-4 kostki) lub słodki napój Coca-cola (1/2 szklanki) lub sok owocowy. Wykaz pokarmów stosowanych w hipoglikemii: • • cukier - najlepiej w kostkach - 3-4 kostki Coca-cola oraz inne napoje słodzone cukrem - około 1/2 szklanki • soki owocowe bez cukru - około 1 szklanki • soki owocowe z cukrem - około 1/2 szklanki • herbatniki, biszkopty, paluszki - około 15 gram • słodkie owoce - gruszka, 1/2 banana, winogrona, jabłko Podane powyżej ilości pokarmów i napojów w przybliżeniu odpowiadają 3-4 kostkom cukru i podnoszą poziom glukozy (cukru) we krwi o około 60-70mg%. Pamiętaj! Czekolada nie jest dobra wprzypadku hipoglikemi, gdyż posiada dużą zawartość tłuszczu i niski IG. Jak należy pomóc w przypadku niedocukrzenia? Pamiętaj! Nie podawaj nic do picia, jeśli chory jest już nieświadomy – grozi to zadławieniem! Jeżeli jest utrata przytomności lub zasłabnięcie nie ustępuje • należy wykonać zastrzyk z Glucagonu, który powinien znajdować się w dostępnym miejscu (pokój nauczycielski lub gabinet lekarski). • instrukcja obsługi znajduje się w każdym opakowaniu. Osoby sprawujące opiekę nad dzieckiem chorym na cukrzycę muszą znać miejsce przechowywania „Glucagonu”. Glukagon ratuje życie Glukagon zawiera jednorazową dawkę biosyntetycznego ludzkiego glukagonu (0,001 g) oraz strzykawkę z rozpuszczalnikiem. Glukagon powoduje uwolnienie glukozy magazynowanej w wątrobie i w krótkim czasie podwyższa jej poziom we krwi. Działa skutecznie zarówno po podaniu dożylnym, jak i domięśniowym lub podskórnym. Dzieciom o masie ciała poniżej 25 kg zaleca się jednorazowo 0,0005g (połowa zawartości strzykawki). Leczenie powinno być uzupełnione doustnym podaniem węglowodanów. Jak należy pomóc w przypadku niedocukrzenia? • Należy powiadomić Pogotowie Ratunkowe (zaznaczyć, że utrata przytomności nastąpiła u dziecka z cukrzycą) oraz rodziców dziecka. • Po odzyskaniu przytomności podać dziecku roztwór cukru lub inny słodki napój. • Dziecko po niedocukrzeniu powinno odpocząć. Nie wolno go zostawiać wtedy bez opieki. Nie należy również wysyłać go do domu. Do niedocukrzenia nie dojdzie jeżeli: dziecko zje posiłek o właściwej porze - czasem musi to zrobić także w czasie trwania lekcji ilość posiłku będzie dostosowana do ilości podanej insuliny nie będzie dodatkowego niezaplanowanego wysiłku typu: wycieczka, zwiększona aktywność fizyczna (np. dodatkowe zajęcia sportowe nie uwzględnione w planie, bardziej intensywne niż zwykle zajęcia sportowe typu zawody itp.) Pamiętaj! • Dzieci chore na cukrzycę posiadają te same możliwości intelektualne i zdolności jak i ich zdrowi koledzy. • Nie należy stosować wobec nich taryfy ulgowej jeśli chodzi o poziom zdobywanej wiedzy. Jednak wahania cukru we krwi, zbyt niski lub zbyt wysoki poziom, zaburzają zdolność koncentracji i mogą spowodować chwilowe znaczne obniżenie sprawności umysłowej. • W związku z tym obserwujmy bacznie dzieci, aby uniknąć niesprawiedliwej oceny. Odrębny problem: wycieczka lub lekcje W-F. • należy zbadać poziom cukru przed każdym wysiłkiem (lekcja W-F, wycieczka). Nauczyciel powinien przypomnieć dziecku o tej czynności. • uczeń powinien zjeść dodatkowy posiłek • dzieci z cukrzycą nie powinny wykonywać ćwiczeń wymagających gwałtownego wysiłku, ćwiczeń na wysokościach Odrębny problem: wycieczka lub lekcje W-F. • udział w zawodach sportowych powinien być dokładnie przemyślany i skonsultowany z rodzicami... ...ze względu na gwałtowne zmiany glikemii w czasie intensywnego i długotrwałego wysiłku • dziecko nie powinno ćwiczyć po hipoglikemii. Jeżeli dziecko zgłasza złe samopoczucie należy natychmiast zabronić mu dalszych ćwiczeń. Należy zbadać poziom cukru i w zależności od wyniku spożyć dodatkowy posiłek. Po ustąpieniu dolegliwości dziecko nie powinno podejmować dalszych ćwiczeń w tym dniu. Odrębny problem: wycieczka lub lekcje W-F. • Wycieczki i dodatkowe wyjścia ze szkoły powinny być wcześniej zapowiadane, aby dziecko mogło wziąć dodatkową porcję jedzenia. • Jeżeli nauczyciel czuje, że nie będzie mógł zapewnić dziecku należytej opieki, wskazane jest aby w tego rodzaju imprezach uczestniczyło któreś z rodziców chorego dziecka. Pamiętaj! • Wysiłek fizyczny stanowi bardzo ważny element w terapii cukrzycowej. • Właściwie dobrane i dozowane ćwiczenia fizyczne wpływają bardzo korzystnie na stan zdrowia dziecka. Należy jednak przestrzegać wspomnianych zasad! Z cukrzycą można żyć niebanalnie... Halle Berry Paula Mandaryna Z cukrzycą można realizować swoje marzenia... W jaki sposób cukrzyca wpływa na życie chorych? • Uczy, że trzeba zacząć dbać o swoje zdrowie. Dbałość ta u osób z cukrzycą owocuje często dobrym codziennym samopoczuciem. • Wyzwala ważną cechę charakteru samodyscyplinę i konsekwencję w działaniu, a to przymioty w dzisiejszym świecie bardzo ważne. U niektórych podnosi ambicję. W jaki sposób cukrzyca wpływa na życie chorych? • Dzieci chore na tę chorobę stają się zwykle bardziej dojrzałe niż ich rówieśnicy, gdyż walczą o swoje zdrowie od wczesnego dzieciństwa. • Osoby z cukrzycą są bardziej otwarte na innych. Doskonale rozumieją ludzkie przypadłości. • Chrońmy dzieci z cukrzycą ( i innymi chorobami przewlekłymi) przed poczuciem inności, okażmy dyskretne, życzliwe zainteresowanie. • Nie bójmy się Ich obecności w klasie. • Posiądźmy wiedzę, aby umieć Im pomóc. Program Leczenia Pompami Insulinowymi Dzieci z Cukrzycą. W jego ramach zakupiono i rozdano dzieciom w wieku 0 - 10 lat ponad 3000 osobistych pomp insulinowych. Stawia to nasz kraj na pierwszym miejscu na świecie pod kątem leczenia tak małych dzieci osobistymi pompami insulinowymi (najmłodszy pacjent podłączony do pompy miał 2 tygodnie). „Diabetycy do tablicy” - 2007 Akcja "Diabetycy do tablicy" zmierzała do tego, by uhonorować tych nauczycieli i wychowawców, którzy nie bali się podjąć próby współpracy z diabetykami, wiedzą o cukrzycy tyle, by bez obawy uczyć i opiekować się chorymi uczniami i sprawiają, że dzieci z cukrzycą czują się w szkole dobrze i bezpiecznie. Więcej informacji m.in.: www.mojacukrzyca.pl www.pompiarze.pl www.diabetyk.pl oraz „Podstawowe wiadomości o cukrzycy insulinozależnej” Luther B. Travis, Wiesława Bartnikowa Przygotowała Ewa Kaszowska
