Patologia ogólna:

1
PATOFIZJOLOGIA
Patologia ogólna:
 50% choroby serca
 25% nowotwory
 25% inne:
 otępienie
 udary
 urazy komunikacyjne
Przyczyny chorób (czworo podział) :
1. zaburzenie krążenia (łac. Perturbatio circulatori)
2. zapalenie (łac. Inflammatio)
3. zwyrodnienia (łac. Degeneratio)
4. nowotwory (łac. Neoplazmata)
1. ZABURZENIE KRĄŻENIA
Mózg – powinien otrzymywać 700 – 800 ml krwi / 1min, aby dobrze funkcjonować
Nerki – dbają o zachowanie hemoatozy
Tarczyca – przyjmuje największą ilość krwi
W zaburzeniu krążenia możemy mieć doczynienia z:
 przekrwieniem narządu
w mózgu może doprowadzić ono do obrzęku mózgu (łac. Oedema ) i śmierci, najczęściej
towarzyszy zapaleniu i wzrostowi ciśnienia tętniczego.
 niedokrwieniem narządu
Najbardziej znaną chorobą jest choroba wieńcowa (łac. Morbus coronarius), jest to
choroba niedokrwienna mięśnia sercowego. Najczęściej jest przyczyną procesów
miażdżycowych (łac. Atheromatossis)
Ujawnienie się choroby wieńcowej:
 wysiłek fizyczny
 zmęczenie
 zdenerwowanie
 wyjście z ciepła na mróz
Zawał (łac. Infarctus) – martwica fragmentu narządu objęty niedokrwieniem
Zator (łac. embolia) – zaburzenia krążenia, które mogą wystąpić w wielu ogniskach
naczyniowych
Zakrzep (łac. Thrombus) – jest to miejscowe zamknięcie tętnicy
2. ZAPALENIE
Zapalenie jest odczynem tkanek ustroju na czynniki uszkodzenia pochodzenia zewnętrznego
– bakterie, wirusy, grzyby.
Może występować zapalenie jałowe – będące odpowiedzią na czynniki wewnętrzne.
Choroby autoimmunologiczne –polegają na tym, że system immunologiczny człowieka myli
się i rozpoznaje prawidłowe tkanki jako obce.
2
Następuje to w przypadku przeszczepów. Znaną chorobą immunologiczną jest toczeń
rumieniowaty (łac. Lupus erythematosus) – przeciw ciała omyłkowo rozpoznają własne
komórki jako obce, dochodzi do procesu zapalno – zakrzepowo – zatorowego nerek, pacjent
umiera z powodu niewydolności.
DEFINICJA WG. HIPOKRATESA
Tumor – obrzmienie, guz
Calor
– wzmożone ocieplenie
Rumor – zaczerwienienie
Dolor
– ból
Zapalenie jest reakcją dwóch odpowiedzi:
1) Humoralna – przeciwciała są białkami posiadającymi zdolność do łączenia się z
antygenami. Mają one charakterystyczną budowę chemiczną „sznurek w kształcie litery
Y” .
2) Odporność komórkowa – odpowiedzialne są limfocyty, które mogą przekształcać się w
plazmacyty, które produkują przeciwciała na miejscu – gruźlica, przekrwienie.
Reakcją na zapalenie jest gorączka lub zwiększenie temperatury miejsca uszkodzonego.
Gorączka jest to proces immunologiczny ciała – lepszy w podwyższonej temperaturze.
„LEPSZE JEST WROGIEM DOBREGO”
3. ZWYRODNIENIA
Zwyrodnienie jest to proces odkładania w zdrowych tkankach substancji, których nie
powinno tam być:
 Białka (choroba altzhaimera)
 Tłuszcz (choroba wątroby)
 Polisacharydy
 Pierwiastki
Choroby mogą być:
 Wrodzone
 Nabyte
 Mieszane
Przykłady chorób zwyrodnieniowych (wrodzonych i nabytych) jest:
 Neurodegeneracja – 50% przyczyn to otępienie
 Choroba Parkinsona – parkinsonizm miażdżycowy- uszkodzenie układu
pozapiramidowego.
 Choroba altzhajmera – 1/3 jest uwarunkowana genetycznie, czynnikiem wyzwalającym
może być silny uraz czaszki.
4. NOWOTWORY
Nowotwory są to patologiczne tkanki, mogą powstawać na skutek mutacji.
Nowotwory dzielimy na:
 Łagodne – nie dają przerzutów, rosną miejscowo, nie powodują smierci.
Czynniki onkogenne
 Palenie tytoniu
 Niektóre substancje pokarmowe
3
 Złośliwe – ucisk na przerzuty, struktury ważne mogą powodować krwawienie.
CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA
NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA (łac. Insufficientia circulatoria)
Niewydolnością krążenia – nazywamy patologiczne zmniejszenie się przepływu krwi przez
tkanki i narządy.
Niewydolność serca – jest to stan, w którym serce nie jest w stanie przetoczyć odpowiedniej
ilości krwi. Może ona przebiegać zarówno ze zmniejszeniem jak i ze wzrostem objętości
minutowej serca w stosunku do normy.
Prawidłowa frakcja wyrzutowa powinna wynosić 70%, możemy ocenić to za pomocą
badania ECHA serca. U pacjenta po zawale FW spada do 40 – 50%, pacjent będzie miał
niewydolność lewej komory. Przy uszkodzeniu lewej komory FW spada do 20%.
Niewydolność serca dzielimy na:
 Ostrą
 Przewlekłą
 Prawokomorową
 Lewokomorową
 Obukomorową
Przyczyny niewydolności lewokomorowej:
1. Choroba wieńcowa (łac. morbus coronarius) – i zawał mięśnia sercowego (infarctus
myocardii )
2. Nadciśnienie tętnicze (łac. hypertonia arterialis)
3. Wady zastawkowe
4. Kardiomiopatie
Objawy:
 Duszność wysiłkowa
 Kaszel
 Sinica
1. CHOROBA WIEŃCOWA I ZAWAŁ MIĘŚNIA SERCOWEGO
Choroba wieńcowa powstaje w wyniku niedokrwienia serca z powodu zwężenia tętnic
wieńcowych, zaopatrujących w krew mięsień sercowy. Przyczyną jest miażdżyca tętnic.
Serce jest zaopatrywane w tlen, glukozę i 2 tętnice wieńcowe – prawą i lewą. W wyniku
niedostarczenia jednego z trzech czynników dochodzi do niedokrwienia mięśnia sercowego –
deficyt tlenowy m. sercowego.
Zaopatrywanie m. sercowego na tlen uzależnione jest od wielu czynników:
 Częstości i miarowości pracy serca
 Napięcia ścian komór pod koniec rozkurczu
4


Kurczliwość m. sercowego
Wysokość ciśnienia tętniczego
Ujawnienie się choroby wieńcowej:
 Wysiłek fizyczny
 Nadciśnienie tętnicze
 Nadczynność tarczycy
 Częstoskurcz
 Choroby gorączkowe
Podstawowym objawem niewydolności wieńcowej są napady bólowe dławicy piersiowej,
zwanej dusznicą bolesną (łac. Angina pectoris)
Zawał mięśnia sercowego jest najczęściej następstwem choroby wieńcowej. Jest to stan, w
którym dochodzi do zupełnego odcięcia pewnego obszaru mięśnia sercowego od ukrwienia
wieńcowego do czasu wytworzenia się martwicy. Zawał zaczyna się bólami za mostkowymi,
promieniującymi do żuchwy, lewej ręki lub barku, ból jest bardzo silny.
W pierwszych godzinach zwiększa się stężenie glukozy we krwi, zwiększa się liczba krwinek
białych we krwi, mogą występować stany podgorączkowe.
2. NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
O nadciśnieniu tętniczym mówimy, gdy ciśnienie skurczowe przekracza 140 mmHg, a
rozkurczowe 90 mmHg.
Wiek, w którym po raz pierwszy pojawiło się nadciśnienie jest ważnym momentem
diagnostycznym.
Choroba nadciśnieniowa zaczyna się zwykle już w 3 i 4 dekadzie życia. Wystąpienie
nadciśnienia po 50 roku życia sugerować może jego miażdżycowe tło.
Wysokie ciśnienie rozkurczowe nie jest na ogół spotykane w nadciśnieniu miażdżycowym.
Nadciśnienie może być wywołane zmniejszeniem sprężystości naczyń ( miażdżyca tętnic),
zwiększeniem pojemności wyrzutowej serca(niedomykalność zastawek aorty), lub
samoistnym zwężeniem obwodowego układu tętniczego.
3. WADY ZASTAWKOWE
Nabyte wady serca powstają w wyniku uszkodzenia zastawek serca głównie przez procesy
zapalne. Uszkodzenie powoduje zwężenie lub niedomykalność zastawki. Najczęściej
uszkodzeniu ulega zastawka dwudzielna, rzadziej aortalna, zastawki serca prawego – bardzo
rzadko.
Wady zastawkowe lewej komory :
 Zastawka mitralna ( dwudzielna ) – zwężenie zastawki jest najczęściej następstwem
przebycia reumatycznego zapalenia wsierdzia, w wyniku czego dochodzi do zgrubienia
płatków zastawki dwudzielnej, ich zarośnięcia, zwłóknienia, oraz zwapnienia. Niewielkie
zwężenie nie powoduje żadnych dolegliwości. Najwcześniejszym objawem jest duszność
początkowo wysiłkowa, duszność spoczynkowa występuje przy znacznym zwężeniu.
W zapisie EKG załamek P jest poszerzony i dwugarbowy w odprowadzeniu I i II .
Niedomykalność zastawki polega na niedostatecznej szczelności zastawki podczas
skurczu, co jest powodem wstecznego odpływu krwi z lewej komory do lewego
5
przedsionka.
 Zastawka aortalna – niedomykalność tej zastawki powstaje najczęściej po przebyciu
choroby reumatycznej, rzadziej kiły, bakteryjnego zapalenia wsierdzia. Uszkodzenie
zastawki powoduje wsteczny odpływ krwi w okresie rozkurczu z aorty do lewej komory.
Stopniowo dochodzi do rozstrzeni i przerostu mięśnia lewej komory, powstaje tzw. Serce
wole.
4. KARDIOMIOPATIE
Są to pierwotne uszkodzenia mięśnia sercowego.
Objawy:
 Dusznością wysiłkową
 Pojawienie się przesięku w płucach
 Duszność pochodzenia sercowego (łac. astma cardiale ) – występuje głównie w nocy
 Obrzęk płuc (łac. oedema pulmonum)
Przyczyny niewydolności prawokomorowej:
1. Jest najczęściej wtórna do niewydolności lewokomorowej
2. Prowadzi do niewydolności obukomorowej
Objawy:
 Obrzęk kończyn dolnych na początku niewielki
 Obrzęki wokół kostek , początkowo przemijające potem stałe
 Obrzęk jamy brzusznej
 Poszerzenie żył szyjnych
 Powiększenie wątroby
 Wzdęcia, nudności, zaparcia, biegunka
 Sinica
Serce płucne (łac. cor pulmonale) = zespół płucno – sercowy ( łac. syndroma pulmo –
cardiale) zmiany w układzie sercowo – naczyniowym powstałe wtórnie z powodu
przewlekłego nadciśnienia w tętnicy płucnej.
Uszkodzenie prawej komory mięśnia sercowego w przebiegu choroby:
 Rozedmy płuc
 Dychawicy oskrzelowej (skurcz oskrzeli na tle alergicznym)
 Różowy pufacz „pink paf”- świeży astmatyk, walczy z oddechem
 Niebieski nadymacz – pacjent z sinicą, obrzękami kończyn dolnych, nie walczy z
oddechem
Leczenie:
Naparstnica (digitalis) zawiera alkaloidy wspomagające działanie mięśnia sercowego, zwalnia
akcję serca, uczula na występowanie zaburzeń rytmu.
Potas (K) powoduje zatrzymanie akcji serca w asystoli.
Leki moczopędne Furosemit
Nadciśnienie tętnicze (łac. hypertensio arterialis)
Prawidłowa wartość ciśnienia do 40 roku życia to 140/90, u starszych 160/90.
Ciśnienie rozkurczowe 90 – 100 to nadciśnienie chwiejne, powyżej 100 to nadciśnienie
tętnicze utrwalone.
6
Przyczyny:
 U 90% chorych nie ma przyczyny bezpośredniej
 Teoria mozaikowa Pega: - mężczyźni , czynniki genetyczne i zawodowe
 Zaburzenia hormonalne: kora nadnercza
 Nerkowopochodne – nerki są gruczołem wewnątrzwydzielniczym wydzielają EPO
(erytropoetyna), oś RAA (Renina –parahoprmon, Angiotensyna- wzrost napięcia
naczynia, Aldosteron)
- zwężenie tętnicy nerkowej : USG, USG-Doppler, scyntygrafia nerek, arteriografia
- wady rozwojowe naczyń nerek
objawy:
 ból głowy w okolicy potylicy, szum w uszach
 kołatanie serca
 lekki obrzęk na twarzy
 zaczerwienienie skóry
skutki nadciśnienia tętniczego:
 uszkodzenie mięśnia sercowego
 uszkodzenie w OUN
 uszkodzenie nerek
leczenie:
 farmakologiczne– leki rozszerzające tętnice
– leki hamujące oś RAA – Renina Angiotensyna Aldosteron.
– leki moczopędne
powikłanie:
choroba wieńcowa i zawał
przyczyny choroby wieńcowej:
1. miażdżyca (łac. arteriosclerosis, atheromatosis) – zwężenie do 50% naczynia nie daje
objawów hemodynamicznych. Może nastąpić powolne narastanie, zwężenie naczynia i
całkowite zamknięcie, jest czas na rozwinięcie się krążenia obocznego.
Objawy:
 lewin - ból na wysokości mostka o charakterze ściskającym promieniującym do lewej
ręki, szczęki między łopatki, do prawej ręki, może też promieniować do jamy brzusznej.
Ból wieńcowy może wystąpić przy przyspieszonej akcji serca, w wysiłku, przy
wzruszeniu, przy nagłych i dużych zmianach temperatury.
Jeżeli nie doszło do zawału ból sam mija .podaje się Nitroglicerynę dla rozszerzenia
naczyń żylnych, jeżeli doszło do zawału ból utrzymuje się.
Lewin – jest to przewlekła niewydolność serca
7
2. Skurcz naczyń – ból w piersiach (łac. Angina pektoris)
3. Zapalenie mięśnia sercowego:
- bakteryjne - dotyczy wsierdzia
- wirusowe – objawia się zaburzeniami rytmu serca, może wywołać napad choroby
wieńcowej
4. zapalenie naczyń
- reumatoidalne zapalenie stawów
- zespół Siegnera – upośledzenie gruczołów wydzielania zewnętrznego, występuje w 90%
u kobiet
5. Zaburzenia rytmu serca mogą doprowadzić do choroby wieńcowej
Przewlekła choroba wieńcowa zaostrzona (łac. morbus coronarius chronica exacetoata)
–objawy:
 zawał mięśnia sercowego, niewydolność lewej komory
 zaburzenie rytmu serca w szczególności migotanie komór, może dojść do bloku
przedsionkowo komorowego
leczenie farmakologiczne:
 pentetriol
 blokery – captoprol
 enerapil
leczenie inwazyjne:
- leczenie miażdżycy serca
- pomost omijający
- by pass
radiologia interwencyjna:
- wprowadzamy rurkę (stand) – by nie doszło do powtórnego zwężenia się naczynia
rota – ablacja:
- wprowadzamy cewnik i rozszerzamy naczynie
laseroterapia:
wypalanie dziurek wewnątrz mięśnia sercowego ok. 50% pacjentów czuje się lepiej
badanie:
kineza kreatynowa CK i MB we krwi po zawale ok. 30% po godz., później ALAT i ASPAT
EKG w 30% diagnostyka prawidłowa
Próba wysiłkowa (bieżna) 70%
Test farmakologiczny – substancja podawana dożylnie, do zwiększenia Akcji serca
(Dipirydamol, Dopamina)
W USG i EKG przy dodatnie próbie wysiłkowej →koronarografia, scyntygrafia perfuzyjna
mięśnia sercowego – wykazuje stan i stopień uszkodzenia naczyń wieńcowych.
Zaburzenia rytmu serca:
1. zaburzenia wytwarzania bodźców w ich naturalnych miejscach:
w węźle zatokowo – przedsionkowym, lub w łączu przedsionkowo komorowym
2. ektopowe wydzielanie bodźców
8
3. zaburzenia przewodzenia
Szybkość i rytmiczność pobudzeń serca jest regulowana przez węzeł zatokowo –
przedsionkowy. Wyzwala on pobudzenie z częstością ok. 70ud/min.
Węzeł przedsionkowo komorowy leży w okolicy zatoki wieńcowej, powyżej zastawki
trójdzielnej, częstotliwość ok. 50ud/min.
W pęczku Hisa częstotliwość wynosi ok. 30ud/min.
zaburzenia rytmu serca mogą być:
 przed komorowe
 komorowe
Częstoskurcz komorowy:
Występuje w przebiegu choroby wieńcowej, w świeżym zawale serca, w zapaleniu mięśnia
sercowego oraz w nadciśnieniu tętniczym
Akcja serca wynosi powyżej 60ud/min
Częstoskurcz nadkomorowy i zatokowy:
W nadczynności tarczycy, w guzie hromochłonnym
Skurcze dodatkowe m. przedsionkowego:
W przeroście mięśni
Migotanie przedsionków:
Można z tym żyć. Węzeł zatokowo – przedsionkowy wytwarza bodźce elektryczne 400 –
500/min, naczynia wieńcowe napełniają się w czasie skurczu, łącze przedsionkowo –
komorowe przepuszcza co 4 – 5 bodziec, dzięki czemu frakcja wyrzutowa zmniejsza się o
20%, akcja serca waha się w granicach ok. 80 – 120/min i jest całkowicie niemiarowa.
Skurcze dodatkowe m. komorowego:
Pobudzenie jest asynchroniczne, nieprawidłowy kształt załamków.
Mogą być one pojedyncze – nieregularne, może być również cała seria dodatkowych skurczy,
mogą się one utrwalić i może dojść do częstoskurczu i migotania komór.
Bloki przewodzenia:
I0 – zwolnienie przewodzenia między węzłem zatokowo – przedsionkowym, a łączem
przedsionkowo – komorowym, serce pracuje trochę wolniej
II0 – uszkodzenie wytwarzania bodźców w łączu przedsionkowo komorowym
III0 – zerwanie przewodzenia elektrycznego, między górną częścią układu
bodźcoprzewodzącego a mięśniami komór umieszcza się stymulator
Choroby naczyń obwodowych
Tętnice
 miażdżyca – odkładanie się w ścianach tętnic blaszek miażdżycowych, naczynia mogą
ulec zmianie w obrębie chorób zapalnych autoimmunologicznych
 zespół Takayashu – zapalenie łuku aorty i stopniowe zwężenie się naczyń odchodzących
od łuku. Objaw: ręce szybko się męczą. Badanie – doppler kolor, arteriografia, DSA
 zakrzepowe zwężenie tętnic = choroba Bűrgera . leczenie – by pass
9
 dysplazja mięśniowo-włóknista – zmiana tkanki mięśniowej przez tkankę łączną, może
dojść do zaciskania naczyń. choroba ta atakuje młodych ludzi i duże naczynia.
Żyły
 żylaki (łac. Varices) – zapalenie żył.
Żylaki odbytu dają przykre dolegliwości pieczenia, mogą powstać skrzepliny.
Żylaki sploty około macicznego mogą być przyczyną powstawania skrzepliny i zatoru
Płucnego.
Żylaki przełyku, marskość wątroby poprzez splot około przełykowy i splot około
odbytowy, stanowią przyczynę śmierci przy uszkodzeniu żylaka żołądek zostaje zalany
krwią.
Chłonka (łac. Lympha) –
jest płynem międzykomórkowym, który spływa do prawego przedsionka za pomocą ukł.
limfatycznego. Głównym zadaniem jest oczyszczanie przestrzeni międzykomórkowych z
substancji ubocznych.
Węzeł chłonny jest najbardziej narażony na przerzuty nowotworowe.
Pierwotny obrzęk naczyń limfatycznych występuje najczęściej jednostronnie w kończynie
dolnej, wtórny obrzęk występuje w okolicy miednicy małej
10
CHOROBY UKŁADU POKARMOWEGO
Choroba wrzodowa żołądka (łac. morbus ulcerosus ventriculi )
Choroba wrzodowa dwunastnicy (łac. morbus ulcerosus duodeni)
Wrzód (łac. ulcus) – ubytek prawidłowej tkanki na jej powierzchni i krążenie tego ubytku w
głąb narządu.
Wrzód pojedynczy występuje rzadko, może wystąpić pod wpływem stresu.
Przyczyny:
a) wrzód stresowy – występuje rzadko, natomiast choroba wrzodowa jest chorobą
przewlekłą – nadmiar kwasu soku żołądkowego.
b) Helicobacter pylori ( objaw: zgaga )
c) Gastrinoma – nowotwór, który wydziela gastrynę jest bardzo duża produkcja kwasu
solnego
d) Wrzody starcze – niedokrwienie śluzówki żołądka, ubytek w śluzówce żołądka, nadmiar
kwasu solnego, mogą ulec przemianie nowotworowej. Mogą powstawać nie tylko u osób
z nadkwasotą.
e) Wrzody dwunastnicy – powstają tylko u osób z nadkwasotą
Leczenie:
 Ranigast
 Leki zobojętniający kwas solny
 Antybiotyki
 Leki przeciwzakrzepowe
 Pochodne Bizmutu
 Leczenie chirurgiczne
Objawy:
 Ból po jedzeniu (do 1 –2 godz.) wewnątrz dwunastnicy bóle mogą występować na czczo i
ustępować po posiłku
 Krew
 Stolce smoliste (łac. melaena)
 Wymioty fusowate
 Anemia
Wrzód może doprowadzić do zgonu gdy:
 Dojdzie do uszkodzenia dużej tętnicy przez wrzód
 Wrzód drąży do trzustki
Zapalenie żołądka (łac. gastritis)
Objaw: - ból po jedzeniu
Zapalenie trzustki (łac. pancreatitis)
Przyczyny: - alkohol
11
CHOROBY NADBRZUSZA
DWUNASTNICA
Zapalenie dwunastnicy (łac. duodenitis) – może doprowadzić do wrzodów dwunastnicy
(łac. ulcer duodeni) pochodzących z nadkwasoty.
Objaw : bóle nocne – im wyżej zlokalizowany jest wrzód, tym szybciej występuje ból
Refluks dwunastniczo – żołądkowy - zarzucanie treści dwunastniczej do żołądka,
powodując drażnienie żołądka w okolicy kolana dwunastnicy, może też powodować zapalenie
lub wrzody żołądka.
Nowotwory dwunastnicy – nie ma nowotworów dwunastnicy z wyjątkiem raka brodawki
Vatera na skutek bogatego podścieliska limfocytecznego.
TRZUSTKA
Trzustka jest narządem wydzielania zewnętrznego ( sok trzustkowy ) i wewnętrznego
(insulina i glukagon.).
Jest narządem głęboko ukrytym i niedostępnym badaniu fizykalnym.
Cukrzyca (łac. diabetes mellitus) – brak lub małe stężenie cukru we krwi.
Wyróżniamy 2 typy cukrzycy:
- typu młodzieńczego czyli insulinożelazna
- typu dorosłych insulinoniezależne
zapalenie trzustki dzielimy na:
 ostre (łac. pancreatitis acuta)
 przewlekłe (łac. pancreatitis chronica )
W ostrym zapaleniu trzustki (O.Z.T.) choroba występuje w różnym nasileniu, często
bezobjawowo.
Przyczyny O.Z.T. :
 urazy
 ciąża
 leki
 inne
objawy:
 choroba zaczyna się gwałtownie
 może być poprzedzona atakami kamicy żółciowej
 silny ból w nadbrzuszu, długotrwały, promieniujący do pleców lub ku stronie lewej
 wymioty
 wzdęty brzuch
 gorączka
 zaczerwienienie lub sinica twarzy w początkowym okresie choroby
12
Powikłania po O.Z.T. dzielimy na:
1. miejscowe :
 ropień
 torbiel rzekoma
 martwica tkanki tłuszczowej
2. ogólne:
 wstrząs
 niewydolność oddechowa
 niewydolność nerek
 niedrożność jelit
Przewlekłe zapalenie trzustki (P.Z.T.) dzielimy na:
 wapniejące
 wrodzone
 zaporowe
Przyczyny P.Z.T. :
 alkohol
 nadczynność gruczołów przytarczycznych
 niedobór białka w pożywieniu
 utrudnienie w odpływie soku trzustkowego
leczenie:
 zachowawcze – rozpoczyna się od zaleceń dietetycznych
 operacyjne – wskazaniem są uporczywe, długotrwałe bóle wymagające stałego podawania
silnych środków uśmierzających
Nowotwory trzustki – wyleczalność słaba.
 INSULINOMA – (z grupy APCID) – jest to guz wywodzący się z komórek β wysp
trzustkowych, wydzielający w nadmiernej ilości insulinę, hipoglikemia może powodować
napad podobny do padaczkowego.
Objawy:
 Niepokój
 Podwójne widzenie
 Skurcze mięśniowe
 Drgawki
 Śpiączka
 Potliwość
 Zaczerwienienie skóry
 Nudności
 Przyspieszenie tętna
 Uczucie głodu i bóle w nadbrzuszu
 GASTRINOMA – guzy z komórek macierzystych, które uległy nieprawidłowemu
zróżnicowaniu komórek G wydzielających w nadmiarze gastrynę.
Objawy:
 Nadkwaśność treści żołądkowej
13
 Biegunka i wymioty
 Spadek masy ciała
WĄTROBA
Wątroba spełnia 2 funkcje:
- Zewnątrzwydzielnicza ( produkcja żółci)
- Przetwarzanie tłuszczy i białek
Wątroba może ulec:
 Zapaleniu
 Zaburzeniu krążenia
 Zwyrodnieniom
 Nowotworom
Wirusowe zapalenie wątroby [W.Z.W.] - (łac. hepatitis viralis)
W.Z.W. występuje w kilku postaciach, zależnie od rodzaju wirusa. Wyróżniamy W.Z.W. typy
A, B, C, D, G.
Przyczyny:
 Wirusy
 Bakterie
 Pasożyty
 Pierwotniaki
Typ A – rozszerzenie drogą pokarmową, całkowicie wyleczalna
Typ B – droga wszczepienna, z reguły się z niej wychodzi
Typ C – dochodzi drogą pozajelitowa, ale również drogą płciową i pokarmową.
W.Z.W. rozpoczyna się objawami „grypowymi”:
 Uczuciem ogólnego rozbicia
 Bólami stawowymi
 Objawy ostrego nieżytu żołądkowo – jelitowego
 Osłabienie mięśniowe
 Nudności i wymioty
 Bóle w prawym podżebrzu
 Żółtaczka powyżej 5mg/% stężenia bilirubiny żółtaczka jest poważna
Leczenie:
- typ A - brak
- typ B - leczenie objawowe; Enkorton, Pregnison, hormony sterydowe
- typ C Interferon działa w 60% ; skutki uboczne: - niedokrwistość
- uszkodzenie wątroby
- uszkodzenie szpiku
- depresje
Nowotwory dzielimy na:
- pierwotne
- wtórne
Pierwotne nowotwory wątroby stanowią ok. 1% nowotworów ukł. pokarmowego .
Są 2 rodzaje nowotworów:
 HEPATOMA – wątrobiak, u ¼ osób z marskością wątroby
14
 CHOLANGIOMA – z wyściółki przewodów wątrobowych
Marskość wątroby (łac. cirrhossis hepatis)
Jest to upośledzenie funkcji prowadzące najczęściej do zgonu.
Marskość wątroby może występować samoistnie, bez ustalonej przyczyny, może dojść do
powiększenia śledziony.
Przyczyny:
Działanie różnorodnych czynników uszkadzających komórki wątrobowe. Mogą to być:
 Przewlekłe zatrucia (np. alkoholizm)
 Długo trwające niedobory pokarmowe
 Przewlekłe procesy zapalne miąższu wątrobowego
 Zaburzenia metaboliczne
 Przewlekły zastój żółci
 WZW
Objawy:
 Odbarwienie kału
 Nadmierne wydzielanie gazów
 Wzdęcia
 Bóle w prawym nadbrzuszu
 Białe paznokcie
 Zmniejszenie stężenia białek w surowicy krwi
Leczenie:
Przede wszystkim zachowanie prawidłowej diety i zakaz spożywania alkoholu.
Zwłóknienie wątroby (łac.cirrhosis hepatis) – dochodzi do upośledzenia funkcji wątroby
kamica żółciowa (łac. cholelithiasis, calculosis vesicae felleae)
jest chorobą pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, polegająca na odkładaniu się złogów
o różnej budowie.
W skład kamieni żółciowych wchodzi najczęściej cholesterol, wapń i bilirubina.
Kamienie mogą spowodować zbliznowacenie brodawki Vatera.
Choroba dotyczy częściej kobiet.
Objawy:
 Kolka żółciowa – silne bóle w okolicy prawego podżebrza
 Mdłości
 Wymioty
 Gorączka
 Żółtaczka
 Biegunka
Diagnostyka:
 USG
 ECPW czyli endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna
 Cholangiografia
 Scyntygrafia
Leczenie:
 Cholecystectomia – zabieg operacyjny polegający na usunięciu pęcherzyka żółciowego
15
 Dieta
 Cholangiografia endoskopowa
Zapalenie pęcherzyka żółciowego [Z.P.Ż] (łac. cholecystitis)
Występuje najczęściej w postaci ostrej jako powikłanie po kamicy żółciowej. Jest to
najczęściej zapalenie bakteryjne.
Objawy:
 Silne bóle w prawym nadbrzuszu
 Podwyższona temperatura ciała z dreszczami
Powikłania:
 Długotrwały stan zapalny może doprowadzić do marskości pęcherza
Leczenie:
 Operacyjne
Nowotwory łagodne są rzadkością występują w postaci gruczolaków, mięśniaków,
włókniaków. Wśród nowotworów złośliwych przeważają gruczolaki.
JELITO CIENKIE
Jelito cienkie składa się z trzech części:
- dwunastnicy
- jelita czczego
- jelita krętego
Zapalenie jelita cienkiego (łac. enterritis)
Infekcyjne zapalenie jelita cienkiego o ostrym przebiegu spotyka się często. Występują one
po spożyciu zakażonego pokarmu. Typowym bakteryjnym zapaleniem jest salmonelloza
występuje najczęściej w żółtku jajek.
Objawy:
 biegunka (nawet ciężkie odwodnienie)
 wzrost temperatury
 bóle brzucha
W pediatrii zapalenie jelit jest na podłożu alergicznym:
 zespół złego wchłaniania
 utrata białka przez jelita (skaza białkowa)
objawy:
 dystrofia – nieprawidłowe zaburzenie w rozwoju
 niski poziom globuliny we krwi
Nowotwory w jelicie cienkim występują rzadko.
APUD – są to małe nowotwory wielkości ziarna groszku wytwarzane przez hormony:
- gastrimoma
- insulina
- sanatostahnana
- glicagonoma
16
Zapalenie uchyłków:
1. UCHYŁEK MICKELA (łac. diverticulum Mickel) jest to pozostałość po embrionalnym
przewodzie żółciowym. Podejrzewa się go w krwotokach nieznanego pochodzenia.
Jest chorobą rzadką, leczenie – operacyjne.
2. CHOROBA LEŚNIOWSKIEGO – CROHNA (łac. morbus Leśniowski – Crohn)
Jest to nacisk komórek, który może powodować perforację. Najbardziej typową
lokalizacją jest końcowy odcinek jelita krętego.
JELITO GRUBE
Jelito grube dzieli się na:
- kątnicę (j. ślepe) z wyrostkiem robaczkowym
- okrężnice wstępującą, poprzeczną, zstępującą, esowatą
- odbytnicę (prostnicę) zakończona odbytem
Wyrostek robaczkowy (łac. appendix vermiformis)
Jest pozostałością ewolucyjną, zakończony ślepo. Gdy dojdzie do pęknięcia wyrostka, to
zawartość wdostanie się do miednicy i nastąpi zapalenie otrzewnej.
Zapalenie wyrostka robaczkowego może być:
- ostre
- przewlekłe
objawy:
 bóle szybko nasilające się
 mdłości lub wymioty
 gorączka
odwrócenie trzewnej może być:
 nie całkowite - odwrócenie serca na stronę prawą
 całkowite - wszystkie narządy ulegają odwróceniu
wrzodziejące zapalenie jelita grubego (łac. colitis ulcerosa)
przyczyny choroby są zupełnie nie znane, `dochodzi do skrętu pętli jelit lub wgłobienia.
diagnostyka:
podczas badania palcem per rectum występuje duża bolesność, przy braku oporu poza
zwieraczem, a na palcu pozostają ślady krwi i śluzu.
Przebieg choroby jest bardzo różny
Objawy;
 niepokój
 nadmierna pobudliwość
 natręctwo lub skrytość, małomówność
 bezsenność
 utrata apetytu
17
Niedrożność jelit – może powstać z różnych przyczyn np.:
- guz nowotworowy
- ciało obce
- ucisk z zewnątrz
Może być również spowodowana:
- skrętem jelita (łac. volvulus)
- zadzierzgnięciem (łac. strangulatio)
- wgłobieniem (łac. invaginatio)
- uwięźnięciem we wrotach przepuklinowych (łac. incarceratio)
Rak jelita grubego (łac. carcinoma caeci)
Występuje w różnym wieku, jest to choroba dość częsta i zbyt późno rozpoznawana
Leczenie:
 operacyjne
żylaki odbytu
występują najczęściej u osób cierpiących na zaparcia, za czynniki usposabiające przyjmuje się
siedzący tryb życia. Zapobiegawczo zaleca się dbałość o regularne wypróżnianie się.
18
ŻÓŁTACZKA (łac. icterus)
Żółtaczką określa się żółte zabarwienie skóry, błon śluzowych i twardówek oczu.
Warunkiem powstawania żółtaczki jest wzrost stężenia bilirubiny we krwi.
Żółtaczka może być:
 miąższowa
 mechaniczna
 hemolityczna
Przyczyną żółtaczki miąższowej może być:
 W.Z.W. typu A, B, C
 Zaawansowana marskość wątroby
 Mechaniczne zapchanie przewodów wątrobowych np. kamicy wątrobowej, do krwi
przedostają się kwasy żółciowe
 Atrezja – wrodzony zarośnięcie dróg żółciowych
Żółtaczka mechaniczna wynika z mechanicznego zapchania przewodów wątrobowych np.
kamicy wątrobowej.
Żółtaczka hemolityczna dotyczy noworodków i dzieci z konfliktem serologicznym.
GORĄCZKA (łac. febris)
Prawidłowa temperatura ciała waha się od 36 – 370C .
37 – 380C to stan podgorączkowy
powyżej 380C to gorączka
Gorączka jest to odczyn obronny organizmu.
Gorączka może być wywołana przez:
1) Czynniki zakaźne – jest to odpowiedź immunologiczna organizmu .
 Bakterie
 Wirusy
 pasożyty
2) Czynniki nieinfekcyjne – jest to immunologiczna reakcja organizmu na „ciało obce”
Rodzaje gorączki:
 Ciągła (łac. continua ) – nie przekracza 10C
 Trawiąca (łac. hectica) wahania przekraczają 30C
Gdy gorączka narasta objawem są dreszcze, natomiast gdy spada to pot.
Gorączka nieznanego pochodzenia – przyczyna najczęstszą jest zakażenie ogniskowe.
ZAPALENIE OTRZEWNEJ (łac. peritontis)
Zapalenie otrzewnej [Z.O.] może być:
 Ostre
 Przewlekłe
Z.O. powstaje najczęściej przez zakażenie przechodzące z narządów jamy brzusznej.
Ostre Z.O. jest wywołane najczęściej czynnikiem zakaźnym , dochodzi do posocznicy –
obecność bakterii we krwi.
Najczęstszą przyczyną jest:
 Pęknięcie wyrostka robaczkowego
 Perforacja ściany jelita lub żołądka
19
Przewlekłe Z.O. może być w mnogich przerzutach nowotworowych do otrzewnej.
CHOROBY TARCZYCY
Terminologia:
ŁAC.
STRUMA – wole
STRUMA NODOSA – wole guzkowe
STRUMA NODOSA TOXICA – wole guzkowe toksyczne (nadczynne)
STRUMA PARENCHYMATOSA – wole miąższowe
STRUMA JUVENILE – wole młodzieńcze
STRUMA RECIDIVANS – wole odrostowe
CARCINOMA GLANDULAE THYREOIDEAE – rak tarczycy
THYREOIDITIS – zapalenie tarczycy
HYPERTHYREOSIS – nadczynność tarczycy
HYPOTHYREOSIS – niedoczynność tarczycy
EUTHYREOSIS – prawidłowa czynność tarczycy
STATUS POST STRUMECTHOMIAM – stan po operacji tarczycy
Wolem nazywamy powiększenie tarczycy. Może ono przebiegać z nadczynnością lub
niedoczynnością tarczycy, lub też z prawidłowym wydzielaniem hormonów.
Wole proste (łac. Struma simplex) jest to przerost gruczołu tarczowego spowodowany
niedoborem jodu. Gruczoł tarczowy jest powiększony równomiernie, o prawidłowej
konsystencji. Duże powiększenie tarczycy może powodować ucisk na tchawicę.
Wole młodzieńcze (łac. Struma juvenilis) zwiększone zapotrzebowanie na tyroksynę w
okresie dojrzewania płciowego może doprowadzić do przerostu tarczycy pobudzonej
nadmiernym wydzielaniem TSH przez przysadkę.
Wole guzkowe (łac. Struma nodosa) pojawia się najczęściej w wyniku procesów zapalnych
toczących się w gruczole tarczowym.
Wole jajnikowe – w obrębie jajnika tworzy się potworniak – mogą znaleźć się tam szczątki
zębów, włosów, paznokci. Przestaje pracować tarczyca, przysadka przestaje produkować
TSH.
Choroby tarczycy:
1. Zaburzenia czynności wydzielniczej:
 Nadczynność tarczycy
 Niedoczynność tarczycy
2. Zmiany wielkości i struktury oraz położenia gruczołu:
 Uogólnione powiększenie tarczycy (wole proste i miąższowe)
 Guzek lub guzki w obrębie tarczycy (wole guzkowe)
 Niedorozwój (aplazja całej tarczycy lub jednego płata)
 Nietypowa lokalizacja gruczołu (wole zamostkowe i językowe)
Mogą one występować oddzielnie lub łącznie – czyli nie każda nadczynność lub
niedoczynność tarczycy musi przebiegać z wolem i nie każde powiększenie tarczycy lub
guzek musza powodować zaburzenia jej czynności.
20
Nadczynność gruczołu tarczowego (łac. hyperthyreosis) – polega na zwiększonym
wydzielaniu hormonów tarczowych, spowodowanych nadmiernym pobudzeniem gruczołu
przez czynniki tyreotropowe lub jego samoistnym gruczolakowatym przerostem.
THYREOTOKSYKOZA A NADCZYNNOŚĆ TARCZYCY.
Thyreotoksykoza – zespół kliniczny, powstający w wyniku ekspozycji tkanek na wysokie
stężenia krążących hormonów tarczycy.
Nadczynność tarczycy – zespół schorzeń charakteryzujących się nadprodukcja hormonów
tarczycy przez gruczoł tarczowy.
Etiologia thyreotoksykozy:
1. Schorzenia związane z nadprodukcją hormonów przez tarczycę:
 Choroba Gravesa – Basedowa
 Gruczolak nadczynny
 Wole guzkowe nadczynne
 Nadczynność wywołana podawaniem jodu
2. Schorzenia związane z nadprodukcją hormonów tarczycy poza gruczołem tarczowym:
 Wole jajnikowe
 Hormonalnie czynne przerzuty raka tarczycy
3. Schorzenia związane z niszczeniem tkanek tarczycy i uwalnianiem zmagazynowanych
hormonów:
 Podostre zapalenie tarczycy
 Bezbolesne zapalenie tarczycy (poporodowe)
 Nadczynność wywołana podawaniem amiodaronu
4. Schorzenia związane z nadmiarem egzogennych hormonów tarczycy:
 Jatrogenna nadczynność tarczycy
Niedoczynność gruczołu tarczowego
Niedoczynność tarczycy może być spowodowana niedorozwojem, uszkodzeniem gruczołu
lub niewydolnością przysadki z niedoborem hormonu tyreotropowego.
Do najczęstszych form niedoczynności tarczycy należą:
 Wrodzony brak tarczycy (łac. Atherosis)
 Wrodzona niedoczynność tarczycy (łac. Hypothyreosis congenita)
Przyczyny niedoczynności tarczycy:
a) Z obecnością wola:
 Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto)
 Podostre zapalenie tarczycy (rzadko)
 Niedobór jodu
 Leki: tyreostatyki, lit, jod (rzadko)
 Inne rzadkie przyczyny
b) Bez obecności wola:
 Autoimmunologiczne, zanikowe zapalenie tarczycy
 Przyczyny jatrogenne (leczenie J131, leczenie operacyjne, naświetlanie okolicy szyi)
 Przysadkowa lub podwzgórzowa niedoczynność tarczycy
Zespół schienia – uszkodzenie przysadki, kobieta po porodzie nie ma pokarmu, jest jej zimno
żadne gruczoły nie wydzielają, przerzedzenie, owłosienie.
Scyntygrafia tarczycy: - dawniej wykonywana przy użyciu 131J ze względu na to, że Jod
131 wytwarza promieniowanie gamma (dobre), beta (szkodliwe), dzisiaj stosuje się technet
21
emituje wyłącznie promieniowanie gamma, podaje się dożylnie po 15 min można
przeprowadzić badanie. Wadą technetu jest to, że gromadzi się nie tylko w tarczycy, ale też w
mięśniu sercowym, płucu, wątrobie, śledzionie .
Scyntygrafia pozwala zdiagnozować guzki zimne i ciepłe. Guzki ciepłe leczy się Jodem131.
Zalety i wady leczenia radiojodem:
Zalety:
 Proste
 Szybkie
 Bezpieczne
 Efektywne
 Tanie łatwodostępne
Wady:
 Długi czas oczekiwania na efekt terapeutyczny
 Ryzyko niedoczynności tarczycy
22
CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO
I. GÓRNE DROGI ODDECHOWE
Czynniki infekcyjne to:
 Bakterie
 Wirusy
 Grzyby



Katar (łac. Thinitis ) – najczęstszą przyczyną jest nieżyt nosa ( zakażenie wirusowe), w
wyniku przeziębienia dochodzi do skurczu naczyń i śluzówka blednie i jest mniej odporna
na zakażenia.
Grypa z gorączką do 390 (wirusy) – jest rzadkim schorzeniem, najczęściej są paragrypy.
Alergia – katar alergiczny (łac. Thinitis alergica) – uczulenie na pyłki kwiatowe
Alergie – grupa chorób wynikająca z nadmiernej reakcji organizmu na czynniki alergiczne
np. chemiczne. Alergia występuje w: chorobach układu oddechowego, w
dermatologii lub dająca odczyny skórne, alergeny pokarmowe np. pokrzywka, w
pediatrii na niektóre białka i wielocukry.

Zapalenie zatok przynosowych (łac. Sinusitis) – zatoki przynosowe połączone są z
nosem wąskimi przewodami . przy zapaleniu wystąpi nieżyt, obrzęk przewodów
łączących jamę nosową z zatokami nosowymi, może wystąpić płyn w zatokach. Najpierw
jest on jałowy, ale później może być ropny. Może dojść do zapalenia kości – nie da się
wyleczyć antybiotykami.
Leczenie: przepłukanie wielokrotnie zatok
Objawy: uporczywe bóle głowy.

Zapalenie migdałków (łac. Tonsillitis) – popularnie angina, występuje gorączka,
najczęściej jest wirusowe i otwiera wrota do zakażenia bakteryjnego. Migdałki są
powiększone.
Ostre zapalenie migdałków (łac. Tonsillitis aquta) – może przejść w zapalenie przewlekłe
(łac. Tonsillitis synhronica).

Krtań – zapalenie ostre przechodzi w przewlekłe. Krtań może ulec obrzękowi, obrzęk
alergiczny – struny głosowe ulęgają strasznemu obrzękowi.

Zapalenie krtani (łac. Laryngitis, pharyngitis) – objawem jest chrypa, występuje
najczęściej z zapaleniem gardła.

Nowotwory: raki płaskonabłonkowe
Objaw: chrypa
Uleczalność: zabiegi chirurgiczne, efekty są stosunkowo dobre.
23
II. DOLNE DROGII ODDECHOWE
Największym schorzeniem płuc jest:
 Zapalenie płuc (łac. Pneumonia)może być etiologii bakteryjnej, wirusowej, grzyby.
Czynnikami zapalenia płuc były bakterie Gram (+) są to gronkowce złośliwe wywołujące
zapalenie płatowe płuc. Bakterie Gram (–) są bardziej niebezpieczne, wywołują zapalenie
odoskrzelowe.

Płatowe zapalenie płuc (łac. Pneumonia lobaris) występuje stosunkowo rzadko,
najczęściej u osób starszych, które leżą w łóżkach i mają lekką niewydolność serca.
Najczęściej występuje w dolnym lub środkowym płacie płuca i w pęcherzykach płucnych.
Dochodzi do wysięku. Po 3 – 4 tyg. Następuje powrót do zdrowia.

Odoskrzelowe zapalenie płuc (łac. Bronchopneumonia) – infekcje wewnątrzszpitalne.
Najczęściej są to zapalenia płuc wirusowe. Występują nacieki na płucach.

Zakażenia wirusowe mają charakter 2 fazowy:
 Wirusemia ogólna – wirusy we krwi– 2-3 dni wylęgania,
 Faza narządowa – dominuje suchy kaszel
 Izolowane zapalenie oskrzeli (łac. Bronchitis) może być zapalenie ostre, które przejdzie
w przewlekłe. Przyczyna – zakażenie wirusowe, rzadko bakteryjne.
Objawy: gorączka, kaszel, odksztuszanie plwociny (ostra faza)
 Zapalenie oskrzeli ze skróceniem pęcherzyków płucnych (łac. Bronchitis chronika
spastica)

Rozedma płuc (łac. Emphysema pulmorum) – pęcherzyki pękają i łączą się z
pęcherzykami sąsiadującymi. Tworzą się duże pęcherze, może dojść do odmy
opłucnowej. Pacjent ma dużą klatkę piersiową, cierpi na duszność, wystąpi u niego
prawokomorowa niewydolność serca i dojdzie do wystąpienia serca płucnego.

Dychawica oskrzelowa (łac. Asthma brionchiale) – jest to choroba należąca do grupy
schorzeń alergicznych. Przyczyną jest uczulenie na jakiś alergen np. kurz domowy,
roztocza, sierść, pyłki. Charakteryzuje się dusznością napadowa spowodowaną przez
skurcz oskrzeli.

Gruźlica (łac. Tubeoculosis) – może być wywołana przez prątek gruźlicy, rzadziej przez
prątek bydlęcy. Zakażenie następuje drogą kropelkową lub z kurzem. Jest ona choroba
społeczna której towarzyszy niedożywienie, biedota, osłabienie, nabyte lub wrodzone
wady odpornościowe.
Objawy: gorączka, kaszel najpierw suchy potem mokry.
Gruźlica może być :
 Pierwotna – od razu po zakażeniu rozwija się albogruźlicz3e zapalenie płuc, albo
gruźlicze zapalenie jelit, albo gruźlica prosówkowa – jest bardzo niebezpieczna.
 Popierwotna – występuje częściej, atakuje przede wszystkim płuca, tworząc nacieki.
24


Wilk (łac. Lopus) – gruźlica skory
Odma (pneumothoraks) – Jest to stan, w którym w jamie opłucnowej znajduje się
powietrze którego nie powinno tam być, następuje zapadnięcie się płuca.









Odma: może być:
 Zewnętrzna – po urazie klatki piersiowej
 Wewnętrzna – pęknięcie pęcherza rozejmowego – bulla rozejmowa
może pęknąć i nastąpi połączenie jamy płucnej z płucem
Odma wentylowa (pourazowa) – pacjent może nabrać powietrze, ale gorzej jest z
jego wypuszczaniem
Rozedma – zwiększenie powierzchni płuc – pęknięcie pęcherzyków na skutek dychawicy
oskrzelowej.
Niedodma – zapadnięcie się płuca na skutek niedrożnego oskrzela
Hydrothorax – płyn w jamie opłucnowej pochodzenia zgodnego
Haemothorax – krew w jamie opłucnowej
Phyothorax – ropniak opłucnej
Pneumothorax – powietrze w jamie opłucnej
Chylothorax – chłonka w jamie opłucnej
Ropa – mieszanina wydzieliny zapalnej zawierającej szczątki obumarłych bakterii
 Ropień – naciek ropy w tkance, jama wypełniona ropą.
 Ropniak – ropa w naturalnej części ciała
III. CHOROBY OPŁUCNEJ
Jama opłucnowa (łac. Cavum pleura) jest to cienka przestrzeń gdzie panuje ciśnienie ujemne,
dzięki któremu płuca mogą się rozprężać. Znajduje się tam niewielka ilość płynu w opłucnej.


Zapalenie opłucnej (łac. Pleuritis) – zapalenie płuc i opłucnej , w przypadku
wysięku ropnego mówimy o ropniakach opłucnej.
Zapalenie suche = włóknikowe – zapalenie o charakterze wysiękowym suchym, z
dużą ilością fibrynogenu. Może dojść do odłożenia włóknika w opłucnej
Zapalenie opłucnej przebiega z mniejszym lub większym wysiękiem.
Wysięk może być:
 Surowiczy – z czystego osocza pozbawionego fibrynogenu
 Śluzowy
 Ropny
W przypadku wysięku ropnego mówimy o ropniakach opłucnej.
 Ropniak opłucnej – zabieg usunięcia opłucnej
Nowotwory płuc:
 Łagodne (łac. Benigma) – usunięcie nie powoduje wznowienia i śmierci
 Złośliwe (łac. Manigma) – daje przerzuty i powoduje śmierć
25
Wyróżniamy 4 grupy raka płuc:
 Płaskonabłonkowy
 Gruczolakolakowy
 Wielkokomórkowy
 Drobnokomórkow
PATOLOGIA TRZUSTKI
Trzustka (łac. Pancreas) – jest narządem zewnątrz i wewnątrzwydzielniczym
Narząd wewnątrzwydzielniczy wytwarza dwa hormony – insulinę i glukagon, powstające
wewnątrz trzustki.
Narząd zewnątrzwydzielniczy jest odpowiedzialny za powstawanie soku trzustkowego
wydzielanego do dwunastnicy, który bierze udział w trawieniu pokarmów.
Insulina – wytwarzana jest przez komórki β wysp trzustkowych Langernhansa, obniża
poziom cukru we krwi. Pod jej wpływem dochodzi do przekształcenia cukru prostego –
glukozy do postaci wielocukru glikogenu, który magazynowany jest w wątrobie i mięśniach.
Jej brak utrudnia lub uniemożliwia wprowadzenie glukozy do komórek i wykorzystanie jej
przez organizm, cukier ten gromadzi się we krwi.
Glukagon – wytwarzany jest przez komórki α wysp trzustkowych Langerhansa, podnosi
poziom cukru we krwi.
Właściwy poziom cukru we krwi wynosi 80 – 120 mg%
Cukrzyca może być:
I0 – brak cukru – występuje u młodzieży
II0 – norma cukru – dorośli
Ostre zapalenie trzustki (łac. Pancreatitis auta)
Jest to ciężka choroba, która może doprowadzić do martwicy trzustki. Najczęstszą przyczyną
ostrego zapalenia trzustki są zmiany chorobowe w drogach żółciowych, zakażenie bakteryjne
wirusowe, oraz alkoholizm.
OZT może doprowadzić do: - zablokowania lub zwężenie brodawki Vatera
- zarzucania żółci i samotrawienie trzustki
W przypadku wystąpienia:
 Żółtaczki
 Powikłań ropnych w trzustce
 Objawów otrzewnowych
Zachodzi konieczność leczenia chirurgicznego.
Przewlekłe zapalenie trzustki (łac. Pancreatitis chronica)
Czynnikami usposabiającymi do wystąpienia i utrzymywania się przewlekłego zapalenia
trzustki są:
 Alkoholizm
 Niewłaściwy sposób odżywiania się, szczególnie niedobory białkowe
 Powtarzające się zakażenia dróg żółciowych
Najczęstszą występującą dolegliwością jest ból w nadbrzuszu, pojawiający się po jedzeniu,
silniejszy po pokarmach tłustych, trudno strawnych.
26
W PZT może wystąpić kamica żółciowa.
Rak trzustki (łac. Carcinoma pancreatis)
Nowotwór może obejmować:
 Głowę trzustki
 Ogon trzustki
 Trzon trzustki
Rak głowy trzustki doprowadza do powiększenia trzustki i ucisku na przewody żółciowe, co
powoduje wystąpienie żółtaczki mechanicznej, oraz wodniaka pęcherzyka żółciowego.
Nowotwory części wewnątrzwydzielniczej trzustki wywodzą się z komórek wysp
trzustkowych. Są to bogato unaczynione, niewielkie guzki o średnicy 10-20 mm, mogą mieć
charakter łagodny lub złośliwy.
Guzki hormonalne czynne:
 Insulinoma
 Glucagenoma
 Gastrinoma – mały guzek nie złośliwy wydzielający nadmierną ilość gastryny
27
UKŁAD MOCZOWY
Funkcje układu moczowego:
 Wydalanie z ustroju niepotrzebnych produktów przemiany materii i substancji
szkodliwych
 Utrzymywanie homeostazy – równowagi biochemicznej płynów ustrojowych
Funkcje nerek:
 Wydzielnicza – polega na usunięciu z moczem końcowych produktów przemiany materii
(mocznik, kreatynina) oraz substancji obcych (leki)
 Regulacyjna – zapewnia homeostazę ustroju, czyli:
 Reguluje objętość płynów ustrojowych
 Reguluje ciśnienie osmotyczne krwi
 Reguluje skład płynów ustrojowych głównie osocza i płynu
pozakomórkowego
 Reguluje równowagę kwasowo – zasadowa
 Wewnątrzwydzielnicza – reguluje ciśnienie tętnicze krwi oraz wytwarzanie krwinek
czerwonych
Mocz (łac. Urina)
Ilość wydalanego moczu człowieka dorosłego na dobę wynosi 1 – 2,5 L
Gdy jest mniej moczu mamy doczynienia ze skąpomoczem (łac. Oliguria)
Gdy jest więcej moczu to mówimy o wielomoczu (łac. Poliguria) – przy cukrzycy.
Ilość moczu uzależniona jest od:
 Ilości spożywanych płynów
 Klimatu
 Stanu klinicznego chorego
 Pory roku
Mocz ma barwę żółtą lub bursztynową.
Składa się w 92 – 95 % z wody, pozostała część to substancje stałe.
½ stanowi mocznik, a 1/3 chlorek sodu
Mniejsze ilości kreatyniny, mocznika, barwników oraz składniki upostaciowane to:
 Śluz
 Nieliczne krwinki białe
 Złuszczone komórki nabłonka
W moczu patologicznym mogą znajdować się:
 Krwinki białe – ropomocz
 Bakterie
 Krwinki czerwone
 Urobilinogen – żółtaczka
28
Budowa układu moczowego
Do ukł. moczowego należy:
 Nerka (łac. Ren)
 Moczowód (łac. Ureter)
 Pęcherz moczowy (łac. Vesica urinaria)
 Cewka moczowa (łac. Urethra)
Nerka składa się z dwóch warstw:
 Zewnętrznej – kora nerki (łac. Cortex renis)
 Wewnętrznej – rdzeń nerki (łac. Medulla renis)
Wady wrodzone nerek:
 Agenezja (łac. Agenesis) – brak nerki
 Nerka podkowiasta – nerki połączone są dolnymi biegunami
 Rozdwojenie lub potrojenie moczowodów
Patologie nerek:
 Niewydolność nerek (łac. Insufficientia renum)
Jest to stan, w którym stwierdzono upośledzenie funkcji nerek. Może wystąpić nagle w
następstwie uszkodzenia, lub powstawać stopniowo pod wpływem przewlekłego procesu
chorobowego.
 Ostra niewydolność nerek (łac. Insufficientia renum acuta)
Charakteryzuje się nagłym pogorszeniem czynności nerek doprowadzający do
zatrzymania w ustroju produktów przemiany materii, mocznik, kreatynina.
O.N.N przebiega najczęściej ze skąpomoczem, lub bezmoczem, występuje rzadko, może
być usuwalna
 Przewlekła niewydolność nerek (łac. Insufficientia renum chronica)
Jest następstwem różnych chorób ukł. moczowego, które trwale uszkadzają nerki i
ograniczają jej sprawność. Główną przyczyną jest przewlekłe kłębuszkowe zapalenie
nerek i przewlekle odmiedniczkowe zapalenie nerek.
 Kłębuszkowe zapalenie nerek (łac. Glomerulonephritis) dzieli się na:
 Ostre (łac. Acuta)
 Podostre (łac. Subacuta)
 Przewlekłe (łac. Chronica)
Kłębuszkowe zapalenie nerek polega na powstawaniu przeciwciał skierowanych przeciwko
własnym tkankom (choroba z autoagresji), może rozwijać się również w wyniku uszkodzenia
kłębuszków nerkowych w przebiegu chorób ogólnoustrojowych o etiologii immunologicznej.
Ostre K.Z.N. – jest chorobą nieuleczalną, może występować jako niewydolność
przedsionkowa – ciśnienie spada poniżej 120mmHg i dochodzi do przenikającego obrzęku.
Przyczyny O.K.Z.N.:
 Zatrucia – alkohol metylowy; dochodzi do wysokiej kwasicy, doprowadza to do
martwicy, jak również może doprowadzić do śmierci.
29
Przewlekłe K.Z.N. – powoduje nadmierną reakcję organizmu.
Podostre K.Z.N. – dołącza się upośledzenie funkcji hormonalnej.
Infekcje wstępujące przez cewkę moczową częściej występują u kobiet i dochodzi do infekcji
pęcherza moczowego. Infekcje osiedlają się i mają charakter przewlekły.
W moczu nie powinno by:
 Białek
 Więcej niż 5 krwinek
Zapalenie pęcherza (łac. Cystitis) dzielimy na:
 Ostre
 Przewlekłe
Ostre zapalenie pęcherza
Charakteryzuje się częstomoczem, stałym uczuciem parcia na mocz, pieczeniem w cewce
moczowej przy oddawaniu moczu.
W moczu stwierdza się obecność krwinek białych (łac. Leucocyturia), bakterii
(łac. Bacteriuria), złuszczonych nabłonków błony śluzowej pęcherza, mogą pojawić się
krwinki czerwone (łac. Erythrocyturia)
Przewlekłe zapalenie pęcherza
Często przebiega bezobjawowo, lub z okresowymi zaostrzeniami.
Leczenie zapalenia dróg moczowych polega na stosowaniu środków odkażających lub
antybiotyków. Choremu zaleca się picie dużej ilości płynów.
Zapalenie cewki moczowej (łac. Urethritis) – rzeżączka
Choroba objawiająca się wyciekiem z cewki moczowej o charakterze śluzowym, lub ropnym,
świądem, paleniem i bólami w cewce moczowej w czasie mikcji.
Rodzaje kamicy:
 Nerkowa (łac. Nephrolithiasis)
 Moczowodowa (łac. Urolithialis)
 Odlewowa (łac. Pielolitutomia)
Kamica nerkowa
Spowodowana jest nadmiarem wapnia i odkładaniem szczawianów.
Kamienie nerkowe formułują się w kielichach nerkowych. Przeoczona kamica może
zniszczyć nerkę.
Kamica moczowodowa
Polega na tworzeniu się kamieni w drogach moczowych. Występuje częściej u mężczyzn i
pojawia się najczęściej u ludzi młodych między 20 – 40 r.ż.
Kamienie moczowe mogą całymi latami znajdować się w miedniczkach nerkowych nie
powodując dolegliwości. Kamienie mogą doprowadzić do kolki nerkowej – pod wpływem
przesunięcia się kamieni do moczowodu i zaklinowanie ujścia miedniczki.
30
W czasie trwania, lub po usunięciu kolki nerkowej pojawić się może krwiomocz.
Kamica ta jest bardzo bolesna.
Diagnostyka:
Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej, leki rozkurczowe, leki moczopędne.
Kamica odlewowa
Kamienie usuwa się poprzez przecięcie nerki, dochodzi wtedy do marskości nerki, nerka nie
wykazuje funkcji i trzeba ją usunąć.
2 metody usuwania kamieni:
 Litotrypsja – rozbijanie kamieni za pomocą ultradźwięków
 PCLN – wbija się rurkę i usiłuje się kamień zmiażdżyć
Nie leczona nerka może doprowadzić do:
 Hydronefros – rozdęta nerka wypełniona płynem, nerka nie produkuje moczu
 Hydronefrus – może powstać w infekcji dróg moczowych, leczenie operacyjne.
Nowotwory ukł moczowego i moczowo – płciowego:
 Rak jasnokomórkowy nerki – występuje w starszym wieku, daje przeżuty
 Nowotwory pęcherza moczowego
 Rak prostaty – nie ma chemioterapii, podajemy hormony żeńskie
 Rak jądra – jest nowotworem rzadkim, występuje u ludzi młodych
 Rak szyjki macicy – częste
 Rak miednicy małej – mogą dawać przeżuty do węzłów chłonnych
 Rak jajników – zaniedbywanie opieki ginekologicznej, przeżuty do jamy otrzewnej
Cytologia – pobranie wymazu z szyjki macicy.
W prawidłowym moczu jest:
 Brak białka
 Krwinki białe do 5
 Krwinki czerwone do 2
31
UKŁAD WYDZIELANIA WEWNĘTRZNEGO (ENDOKRYNOLOGIA)
Gruczoły dokrewne – są to narządy gruczołowe, które nie posiadają przewodów
wyprowadzających, a swą wydzielinę – hormony oddają bezpośrednio do krwi.
Gruczoły wydzielania wewnętrznego:
1) Przysadka mózgowa:
Przysadka dzieli się na płat przedni, część pośrednią i płat tylny. Leży wewnątrz czaszki
w zagłobieniu kości klinowej w siodle tureckim.
Składa się z dwóch części:
 Przedniej – gruczołowej
 Tylnej - nerwowej
Hormony tylnego płata przysadki to:
a) Wazopresyna – hormon antydiuretyczny (ADH)
Podnosi ciśnienie tętnicze i kurczy mięśnie naczyń krwionośnych. Powoduje
zmniejszenie ilości moczu, niedobór może doprowadzić do moczówki prostej.
b) Oksytocyna
Jest wydzielana na drodze odruchowej. Podrażnienie receptorów brodawki sutkowej
wywołuje wydzielanie oksytocyny, która powoduje wydalanie mleka w czasie laktacji.
Wydzielanie oksytocyny powoduje również podrażnienie receptorów w szyjce macicy
i w pochwie, występuje to w czasie porodu.
Część pośrednia przysadki:
Wydziela 2 hormony melantropowe (MSH) – α i β
Hormony przedniego płata przysadki:
a) hormon wzrostu (GH)
b) prolaktyna (PRL) – zaczyna wydzielać się z przysadki po porodzie i powoduje
wytwarzanie mleka przez komórki gruczołów sutkowych
c) lutropina (LH)
d) folitropina (FSH)
e) tyreotropina (TSH)
f) kortykotropina (ACTH)
Przysadka może ulec:
 niedoczynności
 przerostowi
 nadczynności
mogą powstać gruczolaki:
 prolactinoma – guzek powodujący laktację
 ACTH
2) tarczyca (łac. glandula thyroidea)– jest nieparzystym gruczołem wydzielania
wewnętrznego, bogato unaczyniony i unerwiony.
Główne hormony tarczycy to:
32
 tyroksyna T4
 trójjodotyronina T3
Tyroksyna jest hormonem działającym powoli, ale długo.
Nadmierna produkcja tyroksyny prowadzi do choroby Graves – Basedowa.
Objawy:
 wytrzeszcz gałek ocznych
 wole
 przyspieszenie akcji serca
 chorzy są niespokojni, ruchliwi, łatwo tracą panowanie nad sobą, łatwo się męcza
W niedoczynności tarczycy spowodowanej brakiem hormonów od urodzenia dochodzi do
zahamowania wzrostu i niedorozwoju umysłowego.
U dorosłych charakteryzuje się obrzękiem śluzowatym, występuje osłabienie, senność,
spowolnienie mowy, głos grubieje, staje się ochrypły. Skóra staje się sucha, blada i chłodna.
Występuje skłonność do wypadania włosów.
3) Gruczoły przytarczyczne (łac. glandulae parathyroideae)
Są to dwa gruczoły położone na tylnej powierzchni tarczycy.
Przytarczyce wydzielają hormon o nazwie parathormon, który powoduje zwiększenie
stężenia wapnia, a zmniejszenie zawartości fosforanów we krwi.
Nadmiar Ca eliminuje się m.in. z moczem i ze śliną.
W niedoczynności przytarczyc występuje niedobór Ca .
Drugim hormonem regulującym gospodarkę wapniowo – fosforanową jest kalcytonina.
Zmniejsza ona stężenie wapnia przenikającego z ukł kostnego do krwi. Ma ona działanie
przeciwne do parathormonu.
Niedoczynność przytarczyc:
Niedobór hormonu powoduje ograniczenie wydzielania fosforanów z moczem i zwiększenia
ich stężenia we krwi, oraz zmniejsza stężenie Ca we krwi, powoduje odkładanie się Ca w
kościach.
Nadczynność przytarczyc:
Polega na zwiększeniu stężenia Ca w surowicy, wypłukiwaniu Ca z kości i odkładaniu go w
tkankach miękkich.
Objawy:
 Bóle kości
 Złamania
 Utrata łaknienia
 Zaparcia
 Depresja
4) Nadnercza (łac. glandulae suprarenales)
Nadnercza znajdują się na górnych biegunach nerek.
Nadnercza składają się z warstwy:
 Zewnętrznej – kora
33
 Wewnętrznej – rdzeń
A) Kora nadnerczy produkuje hormony:
 Glikokortykosterydy
Głównym glikokortsterydem jest kortyzol
 Zmniejsza ilość krwinek kwasochłonnych we krwi
 Podnosi poziom cukru
 Utrzymuje prawidłowe ciśnienie krwi
 Mineralokortykosterydy
Głównym mineralokortykosterydem jest aldosteron
Reguluje on gospodarkę elektrolitową, powoduje zatrzymanie w organizmie sodu i wody,
zwiększa wydalanie potasu.
Nadczynność kory nadnerczy – zespół Cushinga
Polega na nadmiernym wytwarzaniu hormonów nadnerczowych, spowodowanych przerostem
lub nowotworem kory nadnerczy.
Objawy:
 Otyłość na twarzy i tułowiu
 Twarz jest okrągła, policzki przekrwione
 Kończyny górne i dolne szczupłe
 Osłabienie i męczenie się mięśni
Choroba Cushinga częściej występuje u kobiet.
Niedoczynność kory nadnerczy – choroba Addisona
Jest chorobą powstałą na skutek powolnego niszczenia kory nadnerczy przez różne czynniki
choroby.
Objawem jest brunatne zabarwienie skóry.
B) Rdzeń nadnerczy wydziela:
 Adrenalinę
 Noradrenalinę
Są to hormony „walki i ucieczki”
Działanie adrenaliny:
 Przyspiesza akcję serca
 Podnosi ciśnienie tętnicze
 Podnosi poziom glukozy we krwi
Działanie noradrenaliny:
 Zwalnia akcję serca
 Zwęża naczynia obwodowe
Guz chromochłonny rdzenia nadnerczy – powoduje nadmierne wytwarzanie adrenaliny i
noradrenaliny.
Objawy:
 Bóle głowy
 Bóle wieńcowe serca
34
 Blada skóra
 Przyspieszone tętno
 Wzrost ciśnienia tętniczego
 Pocenie się
 Nudności
5) Nerki
Hormonem produkowanym przez nerki jest erytropoetyna. Jej zadaniem jest pobudzanie
organizmu do produkcji krwinek czerwonych. Wysoki poziom może świadczyć o zaburzeniu
ukrwienia nerek
6) Trzustka
Jest narządem wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego.
Narząd wydzielania zewnętrznego jest odpowiedzialny za powstawanie soku trzustkowego,
który bierze udział w procesie trawienia pokarmów.
Narząd wydzielania wewnętrznego wytwarza dwa hormony:
 Insulinę – obniża poziom cukru
 Glukagon – podwyższa
Cukrzyca – jest to brak lub małe stężenie insuliny we krwi.
Prawidłowy poziom cukru to 80 – 120 mg %
Powikłania:
1.Zły sposób leczenia
 Śpiączka hiperglikemiczna
 Śpiączka hipoglikemiczna
2.Powikłania naczyniowe
Śpiączka hipoglikemiczna – występuje kiedy dojdzie do niedocukrzenia krwi. Najczęstszą
przyczyną jest przedawkowanie insuliny.
Objawy:
 Uczucie głodu
 Pocenie się
 Przyspieszenie akcji serca
 Drżenie rąk
 Bóle głowy
W przypadku śpiączki hipoglikemicznej chory jest nieprzytomny, ma rozszerzone źrenice,
występują drgawki, skóra różowa, zalana potem.
Śpiączka hiperglikemiczna – spowodowana jest za małą ilością insuliny. Niedobór insuliny
powoduje wielomocz i pragnienie. Dochodzi do odwodnienia, skóra jest sucha oddech
przyspieszony i głęboki, wąskie źrenice, niskie ciśnienie tętnicze.
35
CHOROBY KRWI
Krew składa się z elementów:
 morfotycznych (krwinki czerwone, krwinki białe, płytki krwi)
 osocza – roztwór białek (albuminy 4%, globuliny 2,8% , fibrynogen o,4% )
Ilościowo krew u człowieka stanowi ok. 6,5% ciężaru ciała u kobiety i ok. 7% u mężczyzny.
Krew jest płynem nieprzezroczystym, czerwono zabarwionym.
Osocze krwi objętościowo 50 – 60% krwi.
Osocze zawiera 90 – 92% wody i 8 – 10% substancji stałych.
Białka osocza to:
 albuminy – rola: utrzymywanie ciśnienia osmotycznego krwi
 globuliny – białka o różnym działaniu, globuliny gamma- białka odpornościowe, mają
znaczenie w układzie odpornościowym, odbywa się obezwładnienie bakterii i wirusów
 fibrynogen – białko o strukturze włóknistej, gojenie się ran.
Krwinki czerwone - erytrocyty
Liczba:
 mężczyźni – max 5,4 mln
 kobiety – max 4,8 mln
Wytwarzane są w szpiku kostnym czerwonym, komórki bezjądrzaste, przenoszące tlen.
Zasadniczym składnikiem jest atom żelaza, niedobór może powodować niedokrwistość –
anemię. Żyją około 100 dni, pełnią w tym czasie ważną rolę w przenoszeniu gazów krwi –
tlenu i dwutlenku węgla, które zawierają w swoim składzie hemoglobinę – białko.
Zawartość hemoglobiny we krwi:
 kobiety – 14g//100ml
 mężczyźni – 16g/100ml
krwinki czerwone są niszczone w wątrobie i w śledzionie.
Krwinki białe - leukocyty
Odgrywają ważną rolę w organizmach obronnych ustroju, chronią organizm przed
zakażeniem.
Wytwarzane są w szpiku kostnym czerwonym, w śledzionie i w węzłach chłonnych.
W skład leukocytów wchodzą:
 granulocyty – oprócz jądra zawierają dużo ziarnistości, ich funkcją jest fagocytoza –
pożeranie bakterii.
 Limfocyty – są to okrągłe komórki z dużym jądrem, są zdolne do wytworzenia
przeciwciał, odpowiadają za odpowiedź humoralną.
 Monocyty – są czynnymi fagocytami
36
Płytki krwi – trombocyty
Wytwarzane są w szpiku kostnym czerwonym, biorą udział w procesie krzepnięcia krwi –
hemostazie jest to zdolność organizmu do samoistnego tamowania krwawienia.
Gromadzą się w miejscu uszkodzenia naczyń, gdzie przylegają do uszkodzonej ściany
naczyniowej i uwalniają ze swojego wnętrza serotoninę – (hormon lokalny), która powoduje
lokalny skurcz w ścianie naczyniowej i zmniejsza krwawienie.
OB. – (odczyn Biernackiego) – stopień opadania krwinek. Prawidłowa wartość OB. To 5 – 9
1. Niedokrwistość niedobarwliwa
Zmniejsza się zawartość hemoglobiny w krwinkach erytrocytach.
Krwinki czerwone są blade, niejednakowej wielkości i niejednakowego kształtu.
Stwierdza się zmniejszenie stężenia żelaza w surowicy krwi, w szpiku objawy
zwiększonej erytropoezy, czyli zwiększonego wytwarzania krwinek czerwonych
Niedokrwistość z niedoboru żelaza (łac. Anaemia sideropenica) jest najczęstszą postacią
niedokrwistości, występująca częściej u kobiet.
Objawy:
 Niska hemoglobina 12 – 130%
 Mniejszy hematokryt
Do istotnych czynników etiologicznych należą:
 Przewlekłe krwawienie
 Upośledzone wchłanianie
 Niedoborowa dieta
 Wzmożone zapotrzebowanie na żelazo
Najczęstszymi skargami są:
 Szybsze męczenie się
 Zmiany skórne
 Rozdwojenie się włosów
 Senność
 Łamanie paznokci
Leczenie:
Podawanie żelaza
2. Niedokrwistość Addisona – Biermera (łac. Anaemia perniciosa)
Zwana jest niedokrwistością złośliwą, spowodowana jest niedoborem witaminy B12, oraz
wtórnych zaburzeń metabolizmu i syntezy kwasów nukleinowych.
Objawy:
 Zaburzenia OUN – przeczulica, porażenie mięśni, niedowłady zwieraczy pęcherza i
odbytu
 Niedokrwistość powoduje zawroty głowy i osłabienie
 W przewodzie pokarmowym – pieczenie języka, utrata łaknienia,
37
Leczenie:
Podawanie witaminy B12 i kwasu foliowego
Uszkodzenie szpiku kostnego
Uszkodzenie może dotyczyć:
 Wszystkich elementów morfotycznych ( pancytopenia, erytrocytopenia, trombocytopenia)
 Pojedynczych bloków
Szpik kostny uszkadza promieniowanie jonizujące.
Promieniowrażliwość zależy od stopnia uszkodzenia.
Objawy głównych zespołów popromiennych:
 Biegunka i wymioty
 Zespół szpikowy – spadek
 Zapalenie lub martwica tkanek mózgu (obrzęk mózgu)
 Popromienne zapalenie płuc
 Popromienne zapalenie skóry
Czynniki uszkadzające:
 Promieniowanie jonizujące
 Leki
 Leki w nadczynności tarczycy
 Mielotoksyczność – uszkodzenie szpiku
Poliglobulia wyrównawcza
Zwiększenie liczby krwinek czerwonych we krwi.
Występuje u pacjentów z przewlekłą chorobą płuc i oskrzeli.
Pacjenci z poliglobulią będą mieli:
 Tendencję do zatorów tętnicy płucnej
 Większe nasilenie choroby wieńcowej
Czerwienica prawdziwa (łac. Polycytemia Vera)
Nadprodukcja niedojrzałych krwinek w wyniku rozrostu.
Może dojść do powikłań zakrzepowych, spowodowanych zwiększoną lepkością krwi.
Jest to typowa choroba nowotworowa.
Białaczki (łac. Leucaemiae)
Białaczki są chorobami nowotworowymi układu białokrwinkowego, objawiającymi się
występowaniem w szpiku lub krwi nowotworowych komórek, wywodzących się z wczesnych
etapów hematopoezy.
Białaczki dzielimy na:
 Ostre
 Przewlekłe
38
Oraz w zależności od komórki będącej podstawą złośliwienia:
 Szpikowe
 Limfatyczne
Przeciętny stan życia w białaczkach:
 Ostrych 1 – 3 lat
 Przewlekłych 5 –7(10) lat
Białaczki ostre:
Cechą charakterystyczną jest pogorszenie odporności organizmu, może doprowadzić do
dużych owrzodzeń w jamie ustnej.
Białaczką ostrą określa się złośliwe nowotwory układu krwiotwórczego, które w razie nie
leczenia prowadzą do śmierci w czasie kilku tygodni.
Leczenie białaczek ostrych:
 Chemioterapia
 Hematologia – podawanie leków cytostatycznych, najczęściej stosuje się kilka leków
razem
Białaczki przewlekłe:
Początek choroby jest powolny.
Objawy:
 Powiększenie śledziony
 Leukocytoza
Pacjent skarży się na:
 Osłabienie
 Chudnie
 Poci się
 Ma stan gorączkowy
 Ból kości
 Uczucie pełności w jamie brzusznej
Leczenie:
Przeszczep szpiku
Dopóki nie nastąpi odnowienie szpiku, pacjent nie będzie odporny.
Choroby, których głównym problemem jest powiększenie węzłów chłonnych:
1. Ziarnica złośliwa (łac. Lymphogranulomatosis maligna)
pojawia się pomiędzy 20 – 40 r.ż. choroba obejmuje węzły chłonne, może mieć postać
narządową, w której pierwotne ognisko mieści się w śledzionie, wątrobie, płucu.
Są 4 typy zaawansowania ziarnicy:
1) zmiana chorobowa ujawnia się w jednym ognisku węzłów chłonnych. Może pojawić się
podwyższona temperatura.
2) Zmiany występują w następnym ognisku węzłów chłonnych.
Pojawia się zmęczenie wyczerpanie, zmniejszenie masy ciała. W2ystępuje niedokrwistość
oraz przyspieszenie opadania krwinek czerwonych.
3) zmiany obejmują już wiele ognisk
39
4) występują zmiany w narządach miąższowych – powiększona wątroba i śledziona. pojawia
się wysoka gorączka. Jest to schyłkowy okres kończący się śmiercią.
objawy:
 Gorączka
 Poty nocne
 Silne osłabienie
 Zmniejszenie masy ciała
 Bóle kości
 Świąd skóry
Leczenie:
Chemioterapia
Chłoniaki złośliwe nieziarnicze – występuje w formie nacieków węzłowych.
40
PATOLOGIA KOŚCI I STAWÓW
W kościach wyróżnia się warstwę zewnętrzną – zbitą i warstwę wewnętrzną – gąbczastą. W
środku kości znajduje się jama szpikowa, w której znajduje się szpik kostny czerwony i żółty.
Podstawowe rodzaje patologii:
 Krzywica – awitaminoza witaminy D3. Witamina D3 jest jedynym czynnikiem
wbudowywania wapnia do kości u dzieci i dorosłych. W warunkach niedoboru witaminy
D3 kość jest słabsza.
Objaw:
 klatka piersiowa szerska – wgłobienie się mostka w głąb klatki piersiowej, może
powodować ucisk serca, niewielką niedomogę oddechową.
Leczenie – operacyjne
 klatka piersiowa kurza – wrodzone wysunięcie mostka ku przodowi
 osteoporoza – jest chorobą wieku średniego i starszego. Człowiek traci ok. 1% wapnia
rocznie. U kobiet proces ten nasilony jest po okresie menopauzy.
W osteoporozie mogą występować mikrozłamania kompresyjne – kość nie jest złamana,
ale zgniecona.
Najczęstszym miejscem występowania jest kręgosłup i kości długie kończyn dolnych.
Objaw:
 uczucie zmęczenia
 bóle kręgosłupa w okolicy lędźwiowej
 bóle w środkowej części podudzia
leczenie:
 substytucja hormonalna
 wapń
 kalcytonina
Osteoporoza – jest formą krzywizny u ludzi dorosłych, jest objawem dużego niedoboru
witaminy D.
 Osteomalacja – rozmiękanie kości
Polega na niedostatecznej mineralizacji kości, kości stają się bardziej giętkie, pod
wpływem masy ciała wyginają się i zniekształcają.
Przyczyną jest niedobór witaminy D. Choroba występuje głównie u kobiet.
Objaw:
 Bóle mięśni kończyn dolnych
 Bóle krzyża
Złamanie (łac.fractura)
41
Jest to przerwanie ciągłości kości. Złamania dzielimy na otwarte i zamknięte, powstające pod
wpływem urazu.
Złamanie patologiczne (łac. fractura patologica) – jest to złamanie w miejscu przerzutu
nowotworowego.
Rodzaje złamań:
 Kompresyjne – są to złamania w obrębie kręgosłupa
 Zaklinowane – złamania bez rozejścia się odłamów kości, złamanie to występuje u
sportowców
 Marszowe (powolne , stresowe) – linijne odwapnienia kości bez rozejścia się jej
odłamów. Złamanie to występuje w kości piszczelowej.
Choroby stawów
 Zwyrodnienie stawów – wynika ze zużycia tkanki chrzęstnej. Uszkodzenie chrząstki jest
nieodwracalne, jedyną metodą jest przeszczep stawów
Zmiany zwyrodnieniowe zachodzą tam gdzie występuje duże obciążenie mechaniczne –
stawy kończyn dolnych, kręgosłup