Działalność B+R

Aktualizacja Regionalnej Strategii
Innowacji Województwa KujawskoPomorskiego
Diagnoza sytuacji w województwie
kujawsko-pomorskim
Przysiek, 26.06.2012
Cel zadania

Aktualizacja diagnozy sytuacji w Województwie Kujawsko-Pomorskim

Metodyka pracy:



Analiza desk research:
•
Dokumenty strategiczne województwa, Regionalna Strategia Innowacji
•
Raporty z badań, badania zlecane przez Urząd Marszałkowski, badania
realizowane na poziomie krajowym, itp.
•
Dane statystyczne z Głównego Urzędu Statystycznego, dane Eurostat,
raporty i badania związane z problematyką rozwoju regionów,
innowacyjności i przedsiębiorczości
Badania:
•
Wywiady IDI, FGI badania CATI
•
Opinie eksperckie
•
Ewaluacja RIS
Rezultat – raport: Aktualizacja diagnozy sytuacji w Województwie
Kujawsko-Pomorskim.
2
Informacje podstawowe

5,7% obszaru Polski – 10. miejsce w kraju, 2,07 mln mieszkańców
(5,4% mieszkańców Polski) – 9. miejsce w kraju

Pod względem liczby mieszkańców ustępuje czterem spośród pięciu
województwom sąsiadującym (mazowieckiemu, wielkopolskiemu,
łódzkiemu i pomorskiemu), a wyprzedza tylko jedno (warmińskomazurskie).

Mazowsze i Wielkopolska to dwa najliczniejsze regiony Polski,
przewyższające kujawsko-pomorskie pod względem potencjału
gospodarczego i innowacyjnego – oznacza to większą trudność w
kreowaniu rozwoju – obydwaj duzi sąsiedzi są potencjalnie znacznie
bardziej atrakcyjni dla większości inwestorów

Bardzo dobrze rozwinięte rolnictwo (produkcja roślinna oraz zwierzęca),
na bazie którego nastąpił rozwój przemysłu spożywczego.

Centralne położenie w kraju, dogodny układ sieci transportowej sprzyjają
rozwojowi także innych gałęzi gospodarki.

Szczególne tradycje w zakresie przemysłu chemicznego, mechanicznego,
elektroniki i elektrotechniki oraz przemysłu spożywczego
3
Kapitał Ludzki

Zmiana liczby mieszkańców – w okresie 2002-2011 przyrost o ok. 3 tys. osób

W ostatnich 9 latach spadł o 3 punkty procentowe (p.p.) odsetek ludności w
wieku przedprodukcyjnym, a o blisko 2 p.p. wzrósł udział osób w wieku
poprodukcyjnym

Ujemne saldo migracji
wewnętrznych i
zewnętrznych – latach
2004-2010 ujemne saldo
migracji zewnętrznych
wyniosło 4603 osoby.

Należy przypuszczać, że w
rzeczywistości zjawisko
przybrało znacznie większą
skalę
4
Kapitał Ludzki – aktywność zawodowa

Aktywności zawodowa – 55,2% - o 1 p.p. niższy niż średnio w Polsce

Zatrudnienie na koniec 2011 r. wyniósł 49% i był o blisko 2 p.p. niższy
niż przeciętnie w Polsce

Bezrobocie – 11,2% - wyższe o 1,5 p.p. od średniej krajowej (2011 r.)

Bezrobocie rejestrowane - 17,8% - aż o 4,5 p.p. wyższy niż średnio w
kraju (marzec 2012 r.).
5
Kapitał Ludzki - edukacja

Mniejsza liczba osób z wyższym wykształceniem o 4,6% niż średnio w Polsce

W województwie studiuje 4,7% z liczby wszystkich studentów w Polsce

W porównaniu z całym krajem ponadprzeciętnie reprezentowane są
następujące kierunki kształcenia (tzn. liczba studentów na tych kierunkach
wynosi w regionie co najmniej 6% łącznej liczby studentów na tym kierunku
w Polsce:
opieka społeczna - 10,6%,


nauki rolnicze, leśne i
rybactwo - 7,5%,

fizyka – 6,7%.

pedagogika - 6,2%,

dziennikarstwo i informacja
– 6,2%,

biologia – 6,2%,
6
Kapitał Ludzki - edukacja

Mała liczba studentów kierunków technicznych (poniżej 4% łącznej liczby
studentów danej specjalności w Polsce):

produkcja i przetwórstwo (1,7%)

ochrona środowiska (2,3%)

informatyka (3,0%)

nauki społeczne (3,3%)

ochrona i bezpieczeństwo (3,6%)

architektura i budownictwo (3,7%)

nauki inżynieryjno-techniczne (3,8%)

matematyka i statystyka (3,9%)
7
Potencjał gospodarczy

Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego zarejestrowanych jest 184,4
tys. jednostek gospodarczych (dane GUS na koniec 2011 r.)

Liczba podmiotów na 10 tys. ludności w 2010 r. wyniosła w regionie 899 i
była o 125 niższa niż średnio w kraju (1024) – spośród województw
sąsiadujących niższy występuje tylko na Warmii i Mazurach

94,7% - firmy mikro (do 9 osób), 4,3% - od 10 do 49 osób, a 0,9% - od 50
do 249 osób. 233 podmioty zatrudniające co najmniej 250 pracowników to
0,1% spośród wszystkich zarejestrowanych - nie odbiega to od średniej dla
kraju
Liczba osób
zatrudnionych w
poszczególnych
rodzajach firm w
2010 roku
8
Potencjał gospodarczy
Procentowy
przychód firm
w 2010 roku
Zmiany
liczebności
firm
9
Potencjał gospodarczy
Liczba
firm w
głównych
branżach
Przychody
głównych
branż
10
Potencjał gospodarczy
Liczba
zatrudnionych
w głównych
branżach
Przychody ze
sprzedaży w
głównych
branżach
11
Potencjał gospodarczy
12
Potencjał gospodarczy
13
Potencjał gospodarczy
14
Potencjał gospodarczy
Nakłady inwestycyjne firm regionu w latach 2008-2010 wzrosły z 6,3 do 6,9 mld zł, co
oznacza zwiększenie udziału w skali całego kraju z 4,7% do 6,0%. Najwyższe nakłady
15
inwestycyjne zarejestrowano w przemyśle i budownictwie (aż 2/3 wszystkich nakładów
w województwie, ich udział w Polsce wynosi 6,3%),
Potencjał gospodarczy

Duża nierównowaga w liczbie firm – zróżnicowany wskaźnik przedsiębiorczości

Centrum gospodarcze – rejon Bydgoszczy i Torunia

Silna pozycja regionu włocławskiego oraz powiatu inowrocławski

Zdecydowanie mniejsza liczba firm w pozostałych powiatach

Duże firmy ulokowane w kilku powiatach – w większości w wyżej wymienionych
16
Wiodące sektory gospodarki regionu

Spożywczy – duża liczba firm, w tym dużych firm, najwyższe przychody

Papierniczy – generuje ona drugie po produkcji wyrobów spożywczych
przychody w regionie. Branża ta liczy jedynie kilka firm, jednak mają one
znaczny udział w przychodzie regionu oraz kluczowe znaczenie dla powiatów, w
których funkcjonują

Chemiczny – region zajmuje 4. miejsce w kraju w produkcji nawozów
azotowych, należą do niego głównie duże firmy co skutkuje najwyższymi
przygodami na firmę w regionie, wysokie nakłady na B+R

Elektromaszynowy – generuje wysokie przychody, jednocześnie należy do
niego największa liczba firm równomiernie rozprzestrzenionych po terenie
województwa

Elektroniczny – w ciągu kilku lat region stał się istotnym eksporterem wysoko
zawansowanych wyrobów elektronicznych – firmy z podstrefy Pomorskiej
Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Crystal Park” w Łysomicach (produkcja głównie
monitorów ciekłokrystalicznych LCD) – liczne firmy międzynarodowe, w tym
SHARP i jego kooperanci.
17
Innowacyjność

Wysokość nakładów na działalność innowacyjną - 1,1 mld zł (w 2010 r.), przy
czym aż 95% przypadło na przemysł

Nakłady firm usługowych – bardzo niskie – 0,5% tego typu nakładów
poniesionych w Polsce ogółem (2010 r.)

Nakłady firm przemysłowych – 4,5% tego typu nakładów poniesionych w Polsce
ogółem (2010 r.)

Niskie nakłady inwestycyjne
ponoszone są na działalność
badawczo-rozwojową B+R – 1,8%
tego typu wydatków ponoszonych
w Polsce

Niskie nakłady na zakup wiedzy ze
źródeł zewnętrznych – 1,7%

Wysokie nakłady na zakup środków
trwałych (szczególnie na maszyny i
urządzenia techniczne z importu) –
przeszło 5% wydatków w kraju
18
Innowacyjność
Udział produkcji sprzedanej
wyrobów nowych/istotnie
ulepszonych w
przedsiębiorstwach
przemysłowych w wartości
sprzedaży wyrobów ogółem
(dane w %)

Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych na eksport w przychodach
netto ze sprzedaży ogółem wyniósł 10% - dwukrotnie więcej średnio w Polsce – najlepszy
wskaźnik wśród regionów.

Wysokie nakłady w firmach zatrudniających powyżej 249 osób – wskaźnik 17%, czyli 264%
wysokości wskaźnika Polski

W firmach mniejszych MŚP (o zatrudnieniu do 248 osób) udział przychodów netto ze
sprzedaży produktów innowacyjnych na eksport w przychodach netto ze sprzedaży ogółem
nie przekracza 1%, a więc około dwukrotnie mniej niż średnio w Polsce.

Wśród firm usługowych tylko 9% wprowadziło w 2010 r. innowacje i był to wskaźnik o ok. 3
p.p. niższy niż w przypadku całego kraju. Nowe lub istotnie ulepszone produkty wprowadziło
6% firm, zaś procesy – 7%
19
Działalność B+R – nakłady na badania

Nakłady na badania i rozwój w województwie (204 mln zł) należą do
najniższych w kraju

W 2010 r. stanowiły mniejszą część wszystkich nakładów tego typu w kraju
niż w średnio w latach 1999-2006

Nakłady na badania naukowe w ramach poszczególnych dziedzin wyniosły:

nauki przyrodnicze – 2,0%,

nauki inżynieryjne i techniczne – 1,6%,

nauki medyczne i nauki o zdrowiu – 0,7%,

nauki rolnicze – 0%,

nauki społeczne – 4,6%,

nauki humanistyczne – 0%.
Nakłady na B+R poniesione w województwie kujawsko-pomorskim jako odsetek nakładów na B+R poniesionych w Polsce
20
Działalność B+R – nakłady przedsiębiorstw

Niskie nakłady na badania i rozwój stwarzają niekorzystne warunki do
innowacyjnego rozwoju gospodarki regionu kujawsko-pomorskiego.

Mała liczba zgłoszeń patentowych: 124 zgłoszenia w 2010 r. (3,9% ogólnej
liczby zgłoszeń w Polsce). Udzielone patenty 35 – 2,5% liczby w całym kraju
Nakłady w sektorze przedsiębiorstw na działalność B+R w 2010 r.
21
Jednostki otoczenia biznesu

Zdecydowana większość firm należy do sektora MŚP – generują wyższy
przychód i zatrudniają więcej osób niż średnio w Polsce. Na tle kraju mają
one przeciętne lub słabe wyniki finansowe oraz w zakresie innowacyjności

Nieliczna grupa największych przedsiębiorstw, w szczególności należących
do kilku wybijających się sektorów, odnosi bardzo dobre wyniki

Na potrzeby sektora MŚP funkcjonuje sieć instytucji otoczenia biznesu,
świadczących usługi finansowe i doradcze, w tym w zakresie
innowacyjności, jednak efekty tego wsparcia dotąd nie są zbyt widoczne

Na terenie województwa kujawsko-pomorskiego działa mniej ośrodków
innowacji i przedsiębiorczości niż w większości regionów w Polsce, jednak
ich ofertę instytucji można uznać za bogatą i różnorodną. (Matusiak K. (red.)
Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2010. Polska Agencja Rozwoju
Przedsiębiorczości 2010)

W trakcie badań przedsiębiorcy informowali o niskiej aktywności jednostek
otoczenia biznesu, często ich nie znali, ani nie znali ich oferty – według nich
jednostki te muszą działać bardziej rynkowo
22
Podsumowanie
Mocne strony regionu

Dobrze rozwinięte rolnictwo połączone z rozwiniętym przemysłem spożywczym

Dobrze rozwinięty przemysł chemiczny i elektromaszynowy, odznaczający
wysoką rentownością, relatywnie wysokimi nakładami na B+R oraz na
inwestycje

Od kilku lat, dzięki zagranicznym inwestycjom, województwo stało się
potentatem w produkcji wysoko technologicznej elektroniki

Istnienie dużych firm, które mogą być motorami innowacyjności oraz
działalności B+R w regionie

Relatywnie wysokie nakłady na badania i rozwój w kilku kluczowych sektorach
gospodarki – w branży chemicznej, metalowej i elektronicznej.

Duże inwestycje największych firm w kilku ostatnich latach spowodowały, że w
regionie udział przychodów netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych na
eksport w przychodach netto ze sprzedaży ogółem jest największy w Polsce

Firmy MŚP są statystycznie większe niż średnio w Polsce – przy tej samej
procentowej liczbie firm procentowo większe zatrudnienie i przychody
23
Podsumowanie
Słabe strony Regionu

Łączne nakłady na badania i rozwój w województwie należą do najniższych
w kraju.

Słabe wyniki dotyczące liczby udzielonych patentów

Brak renomowanych uczelni technicznych

Niewielka liczba jednostek B+R oraz uczelni prowadzących badania w
sektorach, które mogłyby wesprzeć lokalny przemysł

Niski odsetek osób z wyższym wykształceniem, w tym w szczególności w
obszarze kierunków technicznych

Niekorzystne zmiany w zakresie zasobów ludzkich – niska aktywność
zawodowa, starzenie się lokalnej społeczności, wysoka migracja

Duże znaczenie firm MŚP, które charakteryzują się niższą rentownością niż
średnio w kraju, niską innowacyjnością oraz brakiem wsparcia w postaci
lokalnego sektora B+R
24
Podsumowanie
Szanse

Rozwój relatywnie silnego sektora MŚP – rozwój i wzrost firm z lokalnym
kapitałem silnie związanych z regionem

Rozwój kierunków kształcenia z uwzględnieniem potrzeb lokalnej gospodarki

Rozwój badań i prac badawczo-rozwojowych w regionie

Zaangażowanie firm w zwiększenie nakładów na B+R

Tworzenie powiązań sieciowych pomiędzy firmami, szczególnie pomiędzy
firmami MŚP z tej samej branży oraz wiodącymi dużymi przedsiębiorstwami
i firmami MŚP

Rozwój jednostek wsparcia biznesu pod kątem zaspokojenia potrzeb
lokalnych firm MŚP

Silne zaangażowanie lokalnych środowisk w rozwój regionu

Zaplecze produkcyjno-usługowe dla sąsiednich regionów
25
Podsumowanie
Zagrożenia

Dalszy spadek wskaźników innowacyjności regionu i połączony z tym
spadek rentowności lokalnego przemysłu

Bankructwa firm, szczególnie mikro związane z osłabieniem koniunktury
gospodarczej oraz wzrostem konkurencyjności sąsiednich regionów

Odpływ wykwalifikowanych pracowników do sąsiednich województw

Odpływ najzdolniejszej młodzieży na studia do wiodących uczelni w
sąsiednich regionach

Migracja wewnętrzna z mniejszych miejscowości do większych – odpływ
najzaradniejszych jednostek ze słabszych powiatów

Pogorszenie się warunków funkcjonowania firm (brak odpowiednio
wykształconej lokalnej kadry, przeszkody administracyjne, słaba
infrastruktura, itp.) i związane z tym zamykanie zakładów w regionie

Niska rentowność firm działających w regionie i związany z tym brak
rozwoju lokalnego rynku skutkujący min brakiem rozwoju MSP sektora
usługowego co przyczynia się do utrwalania wysokiego bezrobocia
26