I. WSTĘP: Wolontariat Biznesu

PROGRAM WOLONTARIATU BIZNESU,
CZYLI JAK ZORGANIZOWAĆ
WOLONTARIAT PRACOWNICZY?
Podstawa prawna – Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r.
o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie
(Dz. U. z dnia 29 maja 2003 r.)
„Wielkie dzieło nawrócenia świata rozpoczyna
się od małych nieraz wysiłków, od budowania
zgody w naszych rodzinach, parafiach, w
środowiskach pracy.”
Jan Twardowski (1915-2006)
OPRACOWANIE: Mariusz Kołodziejski, na podstawie materiałów sieci RCW
1
I. WSTĘP:
Wolontariat Biznesu to program propagujący wolontariat pracowniczy
(corporate volunteering). Jest to specyficzny element „społecznej
odpowiedzialności biznesu” (CSR – Corporate Socjal Responsibility), na którą
składa się wiele działań polegających na dobrowolnym uwzględnianiu w swojej
strategii ważnych interesów społecznych i ochrony środowiska. Cechą
wyróżniającą tę formę wolontariatu jest to, że jest on stymulowany i- do
pewnego stopnia- organizowany przez pracodawcę. Polega on na angażowaniu
pracowników firm w działalność wolontarystyczną na rzecz organizacji
społecznych. Pracownicy- wolontariusze świadczą różnego rodzaju prace na
rzecz potrzebujących, wykorzystując przy tym swe umiejętności i zdolności, a
jednocześnie rozwijając swe talenty i pasje. Firma wspiera pracownika w tych
działaniach- w zależności od swej kultury organizacyjnej: oferuje pracownikowi
wolne godziny w czasie pracy, przekazując pomoc rzeczową, wsparcie logiczne
i finansowe. Misją programu jest budowanie lokalnego partnerstwa pomiędzy
środowiskiem przedsiębiorców oraz organizacjami pozarządowymi i
instytucjami publicznymi, które ma służyć aktywnemu włączaniu się firm w
rozwiązanie problemów ich rodzimych społeczności. Celem są dokonania
zgodne z czterema nadrzędnymi wartościami:
1. Świadomość- wsparcie firm i organizacji społecznych w budowaniu
wolontariatu pracowniczego na rzecz społeczności lokalnych zgodnie z
normami prawnymi i etycznymi.
2. Partnerstwo- realizacja partnerskich projektów woluntarystycznych
dostosowanych do potrzeb i możliwości firmy i jej pracowników oraz
organizacji i ich beneficjentów.
4. Otwartość- promocja dobrych przykładów zaangażowania biznesu.
5. Rozwój- analizy efektów i rozwój zjawiska wolontariatu pracowniczego w
kraju.
Grupy docelowe programu to firmy partnerskie i wolontariusze- firmy
odpowiedzialne i zaangażowane społecznie oraz zatrudnieni w nich pracownicy
2
zainteresowani wolontariatem, bez względu na wiek, płeć, wykształcenie czy
zajmowane stanowisko. Partnerzy strategiczni i stowarzyszeni programu to:
Aviva Commercial Union Polska, Telekomunikacja Polska, Citibank Handlowy,
ING Bank Śląski, Euroscript, Wedel, Provident Polska. Partnerzy społeczni i ich
beneficjenci- organizacje pozarządowe i instytucje publiczne przyjazne
wolontariuszom, czyli: przygotowane do współpracy z wolontariuszami,
działające w każdym obszarze życia społecznego i potrzebujące wsparcia
zarówno w rozwoju potencjału, zdolności i zainteresowań, jak i w sytuacjach
kryzysowych swoich beneficjentów.
Idea wolontariatu biznesu nie jest rzeczą nową. Korzenie koncepcji społecznej
odpowiedzialności biznesu sięgają końca dziewiętnastego stulecia, kiedy w
Stanach Zjednoczonych do działań o charakterze filantropijnym zaczęto
dobudowywać otoczkę filozoficzną. Współcześnie pierwsze debaty na temat
zmiany podejścia do prowadzenia biznesu odbyły się w latach pięćdziesiątych
ubiegłego stulecia w USA. W Europie dyskusja na temat została
zapoczątkowana w 1973 roku, wtedy też powstał dokument zwany Manifestem
z Davos, w którym uznano, że rola biznesu wykracza poza generowanie zysków,
jest bowiem służbą (w rozumieniu powinności spełnienia oczekiwań otoczenia
przedsiębiorstwa i równoważenia interesów grup, które w nim funkcjonują).
II. CELE I DZIAŁANIA:
Wyzwania we wdrażaniu programu w firmie:
- angażowanie zarządu firmy w program;
- motywacja ponad presją systemu ocen pracowników;
- umożliwienie działań w wielu obszarach życia społecznego;
- przygotowanie pracowników- wolontariuszy do pomagania;
- realizacja programu według zasady win-win, przy wsparciu firmy;
- delegowanie w firmie koordynatora ds. wolontariatu.
Program jako proces, jest rozmieszczony w czasie.
3
Wolontariusze to osoby aktywne zawodowo, które w czasie wolnym od pracy
(południa, weekendy) chcą być wolontariuszami- swoją wiedzą,
umiejętnościami, czy pasją będą wspierać organizacje pozarządowe i ich
beneficjentów. Wolontariusze- pracownicy firm powinni być traktowani jak
każdy inny wolontariusz. Mogą oni robić praktycznie wszystko- od zajęć
zbliżonych do pracy zawodowej (tłumaczenia, pomoc w organizacji/koordynacji
wydarzeń, marketing, PR- stworzenie strony internetowej, opracowanie ulotki
stowarzyszenia, prowadzenie szkoleń itp.) po czynności oderwane od pracy
zawodowej (zbiórka żywności czy darów rzeczowych, praca z dziećmi, osobami
potrzebującymi, prace remontowe, opieka nad zwierzętami itd.). Organizacja
chcąca współpracować z wolontariuszami powinna być przygotowana na ich
przyjęcie: powinna być wyznaczona jedna osoba, która zajmuje się współpracą z
wolontariuszami (najlepiej pracownik etatowy), tzw. koordynator
wolontariuszy. Osoba ta musi znać prawo dotyczące wolontariatu, wiedzieć jak
postępować z wolontariuszami. Aby przystąpić do współpracy organizacja
przygotowuje ofertę dla wolontariuszy- opis działań i wydarzeń, w które
mogliby włączyć się wolontariusze. Oferta zawiera dokładnie opisane zadanie
(wg formularza), tzn. opis celu zadania, czynności, które ma wykonywać
wolontariusz, oczekiwania co do wolontariusza (predyspozycje, cechy
charakteru, umiejętności) oraz czas realizacji zadania (wydarzenie, współpraca
ciągła- liczba godzin w miesiącu). Im oferta będzie bardziej precyzyjnie
opisana, tym lepiej- wolontariusz mając więcej informacji łatwiej podejmie
decyzję o pomocy.
Porozumienie wolontarystyczne:
Porozumienie między korzystającym a wolontariuszem ma charakter
cywilnoprawny. Oznacza to, że w sprawach nieuregulowanych ustawą
zastosowanie mają przepisy Kodeksu Cywilnego, a nie Kodeksu Pracy. Dlatego
strony mogą zawierać porozumienie na zasadzie swobody umów, z
uwzględnieniem tych elementów, które muszą znaleźć się w porozumieniu.
Kodeks Pracy ma zastosowanie jedynie w zakresie, w którym nastąpiło wyraźne
od niego odesłanie przez przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie, czyli art. 45 ust. 1 pkt. 2 i 3 oraz art. 45 ust. 2 ustawy. Przepisy te
dotyczą zapewnienia wolontariuszom bezpiecznych i higienicznych warunków
wykonywania przez nich świadczeń, w tym- w zależności od rodzaju świadczeń
4
i zagrożeń związanych z ich wykonywaniem- odpowiednich środków ochrony
indywidualnej oraz zwrotu kosztów podróży służbowych i diet.
Korzyści wolontariatu biznesu:
Pracownicy:
- mają możliwość samorealizacji i osobistego rozwoju;
- zyskują satysfakcję z prowadzonych działań;
- mają szansę samopoznania i doskonalenia się;
- uczą się przyjmowania ról zespołowych oraz identyfikowania sukcesów i
zagrożeń pracy zespołowej;
- mogą ujawnić lub wykształcić cechy przywódcze;
- mogą rozwijać swoje zainteresowania i pasje;
- mogą sprawdzić swoje siły;
- otrzymują wdzięczność i poczucie, że są potrzebni;
- mają szansę lepszego poznania siebie i kolegów w odmiennych od
codziennych sytuacjach.
Pracodawcy:
- poprawiają wizerunek swojego przedsiębiorstwa wśród pracowników jako
firmy zaangażowanej społecznie;
- wzmacniają motywację zatrudnionych do pracy właśnie w tej firmie
(zwiększenie zaangażowania pracowników w firmę);
- podnoszą morale w zespole;
- poprawiają funkcjonowanie zespołu poprzez wzmocnienie jego
współdziałania;
- zwiększają efektywność grupową i indywidualną;
5
- poprawiają komunikację interpersonalną i relacje międzyludzkie w pracy;
- zyskują lepsze postrzeganie firmy na zewnątrz (np. wśród kontrahentów i
partnerów biznesowych);
- mają szansę na zatrzymanie lub pozyskanie wartościowych pracowników;
- zyskują klientów.
Znana wszystkim zarządzającym piramida Maslowa pokazuje, że aby zacząć
realizować dodatkowe cele (rozrywka, sport, hobby- w przypadku osób
prywatnych, a w przypadku firm np. rozwiniętą opiekę nad pracownikami czy
działalność społeczną), najpierw trzeba zaspokoić podstawowe potrzeby.
Dlatego dla rozwijających się polskich przedsiębiorstw wolontariat jest ciągle
fanaberią, a nie częścią codziennej kultury firmy. Firmy, które angażują się
społecznie, wolą to robić za pomocą prostych narzędzi (pieniędzy czy pomocy
rzeczowej), zamiast wprowadzać system wolontariatu. Wolontariat pracowniczy
nie musi pociągać za sobą dużych kosztów. Jednym z gorszych sposobów
pomagania jest dawanie pieniędzy (choć to bardzo potrzebne organizacjom
charytatywnym). Ważne są takie przedsięwzięcia, w które angażują się ludzie.
W ramach pomocy można np. zaoferować wiedzę- w firmach są menadżerowie,
specjaliści z różnych dziedzin. Można fizycznie wykonać jakieś prace, np.
pomalować pomieszczenia domu dziecka. Koszty to tym przypadku wydatki na
farby i pędzle, ale bezcenne jest zaangażowanie i osobisty wkład, poczucie
robienia czegoś, co ma sens. Warunek jest jeden- takie akcje muszą być dobrze
przygotowane i przemyślane. Przedsiębiorcy mogą korzystać z pomocy różnych
organizacji pozarządowych, które wspierają podobne przedsięwzięcia (np.
Centrum Wolontariatu, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, akademia Rozwoju
Filantropii w Polsce lub Fundacja Wspólna Droga) od strony logistycznej,
kojarzą przedsiębiorców i potrzebujących. Przed rozpoczęciem konkretnych
działań warto skonsultować się z tymi, którzy mają większe doświadczenie w
danej dziedzinie. Poniżej kilka rad dla przedstawicieli firm, chcących
wprowadzić wolontariat pracowniczy:
- dobrze się przygotuj – do programu wolontariatu pracowniczego warto podejść
podobnie jak do zarządzania projektem- wyznaczyć cele; sprawdzić, jakimi
zasobami dysponujemy i w jaki sposób firma może wspierać wolontariuszy;
6
przygotować plan realizacji; po zakończeniu projektu przeanalizować, co się
sprawdziło, a co można jeszcze poprawić;
- zapytaj o zdanie pracowników – programu wolontariatu pracowniczego nie da
się zbudować bez pracowników; trzeba na samym początku zapytać ich o
zdanie, zaangażować w tworzenie programu;
- zachęcaj, inspiruj, ale nie zmuszaj – warto pokazywać dobre przykłady innych,
ale nic nie narzucać; ważne jest też docenienie wolontariuszy, choć nie pracują
dla nagród;
- poszukaj partnera społecznego – warto poszukać organizacji społecznych,
które potrzebują pomocy i zaproponować im inną formę pomocy niż
finansowa lub rzeczowa, ustalić zadania w projekcie i realizować go wspólnie;
- przygotuj konkretną ofertę – nie wystarczy zebrać chętnych, pozytywnie
nastawionych do ludzi, trzeba dać im konkretną ofertę pracy; takiej, która
będzie dla nich źródłem pozytywnych emocji, wyzwoli ich zaangażowanie i
będzie dla nich wartościowa.
Wsparcie profesjonalistów:
Doświadczenie specjalistów z instytucji typu Centrum Wolontariatu (podmiotu
organizującego i koordynującego wolontariat pracowniczy) jest często kluczowe
dla prowadzenia całego projektu. Wsparcie fachowców jest także istotne dla
pracowników. Wprowadzenie przez kogoś obeznanego z tematem często
eliminuje sygnalizowany w wielu przypadkach brak pewności co do swoich
kompetencji i przydatności jako wolontariusz. Niezbędny jest także
odpowiednio wyszkolony koordynator wewnątrz firmy (choć jego zadania może
pełnić pracownik organizacji koordynującej). Poza tym zaangażowanie w
projekt profesjonalnej organizacji uwiarygodnia wolontariuszy i wysyłającą ich
firmę.
7
III. AKCJE WOLONTARYSTYCZNE
Idea organizacji eventów opartych na wolontariacie pracowniczym inaczej
zwana „Give instead of take” („Daj zamiast brać”) realizowana jako koncepcji
społecznej powstała w Niemczech. Pomysł szybko podbił rynki światowe, które
w stosunku do Polski znacznie wcześniej odczuły przesyt standardowymi
wyjazdami integracyjno-motywacyjnymi. Projekty tego typu są bardzo
popularne w USA, gdzie stanowią jeden z ważniejszych elementów branży
eventowej. Event wolontariatu pracowniczego przebiega przede wszystkim w
godzinach pracy i jest wspierany przez pracodawcę w postaci zapewnienia
płatnego dnia wolnego na wolontariat, opłacenia niezbędnych składek
ubezpieczeniowych, dostarczenia narzędzi do pracy. Eventy wolontariackie
znajdują także swoje miejsce podczas wyjazdów integracyjno-szkoleniowych.
Zaangażowanie pracowników jest dobrowolne. Droga do wdrożenia programu
wolontariatu pracowniczego w firmie jest długa i warto przyjrzeć się
potencjałowi zespołu również poprzez projekty pilotażowe. Świetnie sprawdzają
się w takiej roli akcje wolontariacie- venty, które angażują większą grupę
pracowników i pozwalają poczuć smak wolontariatu i jego efektów od razu.
Eventy są rozwiązaniem, które z jednej strony wymaga od pracowników
poświęcenia- zazwyczaj jest to cięższa fizyczna praca, czasami wiąże się też ze
spotkaniem z beneficjentami, z drugiej zapewniają jeszcze niezbędną
organizację, dając tak zwanego gotowca. Firmy często decydują się również na
venty wolontariatu pracowniczego jako alternatywę dla wyjazdów teambiuildingowych. Wynika to ze świadomości, jakie korzyści daje wolontariat.
Dobrze skrojony na miarę potrzeb zespołu i grupy beneficjentów event
wolontariacki prowadzi do sytuacji win-win, w której korzyści odnoszą zarówno
pracownicy, pracodawca oraz grupa beneficjentów ostatecznych, czyli
„obdarowani”. Coraz częściej mówi się też o przełożeniu indywidualnych
korzyści pracowników na korzyści całej jego rodziny. Wolontariat promuje
bowiem zasady życiowej równowagi. Stawia na empatię, wspiera rozwój
inteligencji emocjonalnej, uwrażliwia na problemy społeczne. W szerszej
perspektywie czasowej prowadzi do wypracowania cech społeczeństwa
obywatelskiego. Częstą praktyką jest organizowanie eventów wolontariackich z
możliwością zaangażowania rodzin tak, aby benefity psychologiczne mogły być
również udziałem rodzin pracowników. Przeżycie takiego wydarzenia jest
często sytuacją nadzwyczajną dla pracowników, dlatego doświadczeni na polu
8
szkoleniowym trenerzy centrów wolontariatu towarzyszom wolontariuszom
podczas akcji, aby na jej zakończenie poprowadzić spotkanie analizujące i
podsumowujące proces grupowy, w którym uczestniczyli. Takie akcje mają
bowiem ogromny potencjał diagnostyczny. Podobnie, jak przy realizowaniu
zaskakujących, niecodziennych zadań, które projektują firmy szkoleniowe,
wolontariat pracowniczy daje możliwość wykazania się kompetencjami nie
ujawnianymi do tej pory w pracy. Ma to szczególne znaczenie przy wyłanianiu
liderów. Ze względu na wartość dodaną, którą jest świadomość, że komuś
pomagam, wspólne akcje wolontariacie maja też duże znaczenie motywujące dla
pracowników, wzmacniające zaufanie do firmy, jak również przeciwdziałające
wypaleniu zawodowemu.
9