DZiAŁALNOśĆ GOspODArcZA

Autorzy poszczególnych rozdziałów:
Jan Grabowski: nadzór merytoryczny i wprowadzenie; Rafał Blicharz: 4, 7, 10;
Mirosław Pawelczyk: 1 (III), 5, 6; Katarzyna Pokryszka: 1 (I-II, IV-VII), 2, 8;
Ewa Przeszło: 3, 9.
Redakcja i korekta
Ewa Kamińska
Redakcja techniczna
Czesław Rygielski
Projekt okładki
Zdzisław Ptak
© Copyright by Oficyna Wydawnicza BRANTA 2007
© Copyright by Jan Grabowski, Mirosław Pawelczyk, Rafał Blicharz,
Katarzyna Pokryszka, Ewa Przeszło 2007
ISBN 978-83-81668-92-3
Oficyna Wydawnicza BRANTA - Rok założenia 1990
85-959 Bydgoszcz, ul. Królowej Jadwigi 18
tel./fax (052) 322 89 19, (052) 322 75 34
e-mail: [email protected]
www.ksiegarnia.branta.com.pl
Wydanie I
Ark. druk. 15,5
Druk ukończono w styczniu 2009 r.
Skład i łamanie: Mercurius, Olsztyn
Druk i oprawa: Drukarnia GS
30-701 Kraków, ul. Zabłocie 43
tel. (012) 656 50 74
spis treści
WPROWADZENIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Rozdział 1.
DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
I.
Podstawowe zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej
w Polsce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1. Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2. Zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej wynikające
z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. . . . . . . . . . . . . . . . . 12
3. Zasady postępowania organów administracji publicznej w stosunkach
z przedsiębiorcami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
4. Zasada wolności gospodarczej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
II
Działalność gospodarcza – podstawowe zagadnienia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
1. Informacje ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2. Definicja działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
3. Wyłączenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
III Przedsiębiorca w świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej . . . . . . . . . 19
IV. Ogólne warunki podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej . . . . . . . . . 25
1. Informacje ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2. Obowiązki przedsiębiorców związane z podejmowaniem
i prowadzeniem działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3. Ewidencja działalności gospodarczej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3.1. Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3.2. System ewidencji działalności gospodarczej w ustawie
Prawo działalności gospodarczej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3.3. Ewidencja Działalności Gospodarczej w ustawie o swobodzie
działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Reglamentacja działalności gospodarczej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
V.
1. Informacje ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
2. Koncesje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
3. Zezwolenia, licencje, zgody. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
4. Działalność regulowana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
VI. Kontrola przedsiębiorcy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
1. Informacje ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
2. Organy uprawnione do kontroli przedsiębiorcy i ich kompetencje . . . . . . . . . . . . 62
3. Zasady przeprowadzania kontroli przedsiębiorcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
4. Książka kontroli przedsiębiorcy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Spis treści
VII. Podejmowanie i prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby
zagraniczne i przedsiębiorców zagranicznych w Polsce. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
1. Informacje ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
2. Osoby zagraniczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
3. Przedsiębiorcy zagraniczni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Rozdział 2.
KRAJOWY REJESTR SĄDOWY. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
I.
Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
II.
Organizacja Krajowego Rejestru Sądowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
III. Centralna Informacja Krajowego Rejestru Sądowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
IV. Postępowanie rejestrowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
V.
Zasada jawności Krajowego Rejestru Sądowego i skutki wpisu. . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Rozdział 3.
PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTWOWE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
I.
Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
II.
Pojęcie przedsiębiorstwa państwowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
1. Rodzaje przedsiębiorstw państwowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
2. Tworzenie przedsiębiorstw państwowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
III. Akty prawne regulujące wewnętrzną działalność przedsiębiorstwa . . . . . . . . . . . . . . 92
IV. Organy przedsiębiorstwa państwowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
1. Dyrektor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
2. Ogólne zebranie pracowników. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
3. Rada pracownicza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
V.
Przedstawicielstwo przedsiębiorstwa państwowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
1. Pełnomocnicy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
2. Przedstawiciele ustawowi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
VI. Rozstrzyganie sporów w przedsiębiorstwie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
VII. Umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem państwowym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
VIII. Postępowanie naprawcze w przedsiębiorstwie państwowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
IX. Likwidacja przedsiębiorstwa państwowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
X. Łączenie i podział przedsiębiorstw państwowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
XI. Mienie przedsiębiorstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Rozdział 4.
KOMERCJALIZACJA I PRYWATYZACJA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
I.
Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
II.
Komercjalizacja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
1. Rodzaje komercjalizacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
2. Podmioty związane z komercjalizacją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
3. Akt komercjalizacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
4. Spółka powstała w wyniku komercjalizacji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
Działalność spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
III. Prywatyzacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
1. Informacje ogólne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
2. Pojęcie i rodzaje prywatyzacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
3. Prywatyzacja pośrednia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
4. Prywatyzacja bezpośrednia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Spis treści
Rozdział 5.
ZWALCZANIE NIEUCZCIWEJ KONKURENCJI. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
I.
Zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
II.
Czyn nieuczciwej konkurencji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
III. Katalog nazwanych czynów nieuczciwej konkurencji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
1. Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa (art. 5-7). . . . . . . . . . . . . . . 138
2. Fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego
towarów albo usług (art. 8). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
3. Wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług (art. 10). . . . . . . . . . . . . . 142
4. Naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa (art. 11). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
5. Nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy (art. 12). . . . . . . . . . . . . . 143
6. Naśladownictwo produktów (art. 13). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
7. Pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie (art. 14). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
8. Utrudnianie dostępu do rynku (art. 15). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
9. Przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną (art. 15a). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
10.Nieuczciwa lub zakazana reklama (art. 16) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
11.Organizowanie systemu sprzedaży lawinowej (art. 17 c). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
12.Prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym
(art. 17 e). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
13.Sprzedaż premiowana (art. 17 a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
14.Dostęp warunkowy (art. 15 b) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
15.Wprowadzanie do obrotu przez sieci sklepów dyskontowych towarów
w ilości przewyższającej 20% wartości obrotów z markami stanowiącymi
własność właściciela sieci lub podmiotów zależnych (art. 17 d). . . . . . . . . . . . . . 151
16.Nieuczciwe formułowanie ofert w loteriach promocyjnych (art. 17 b). . . . . . . . . 151
IV. Odpowiedzialność cywilnoprawna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Rozdział 6.
OCHRONA KONKURENCJI I KONSUMENTÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
I.
Konkurencja – zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
II.
Wspólnotowe prawo konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
III. Przedmiot ustawy antymonopolowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
IV. Zakres podmiotowy ustawy antymonopolowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
V.
Formy zakazu praktyk ograniczających konkurencję . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
VI. Rynek właściwy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
VII. Porozumienia ograniczające konkurencję . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
VIII. Formy porozumień ograniczających konkurencję . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
IX. Zwolnienia spod zakazu porozumień ograniczających konkurencję . . . . . . . . . . . . . 166
X. Zakaz nadużywania pozycji dominującej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
XI. Formy nadużywania pozycji dominującej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
XII. Kontrola koncentracji przedsiębiorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
XIII. Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
XIV. Organizacja ochrony konkurencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
XV. Postępowanie przed prezesem UOKiK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Rozdział 7.
POMOC PUBLICZNA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
I.
Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
II.
Podstawowe pojęcia. Rodzaje pomocy publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Spis treści
1. Pomoc publiczna (program pomocowy, podmiot udzielający pomocy
publicznej, przedsiębiorca publiczny, beneficjent pomocy publicznej). . . . . . . . . 181
2. Rodzaje pomocy publicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
III. Zasady pomocy publicznej, jej dopuszczalność oraz formy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
IV. Postępowanie przednotyfikacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
V.
Postępowanie notyfikacyjne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
VI. Monitorowanie pomocy publicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
VII. Kontrola, zwrot pomocy przyznanej niezgodnie z zasadami wspólnego rynku
oraz pomocy wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem. Postępowanie
odwoławcze.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Rozdział 8.
SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
I.
Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
II.
Pojęcie specjalnej strefy ekonomicznej i cele jej ustanowienia. . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
III. Zarządzający specjalną strefą ekonomiczną i jego zadania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
IV. Plan rozwoju strefy i regulamin strefy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
V.
Prowadzenie działalności gospodarczej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej. . . . . . . 202
1. Zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej w specjalnej
strefie ekonomicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
2. Przywileje dla przedsiębiorców prowadzących działalność na terenie
specjalnej strefy ekonomicznej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
3. Specjalne strefy ekonomiczne w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Rozdział 9.
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
I.
Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
II.
Pojęcie zamówień publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
1. Zakres przedmiotowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
2. Zakres podmiotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
III. Tryby udzielania zamówień publicznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
IV. Umowa o zamówienia publiczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
V.
Kontrola udzielania zamówień publicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
VI. Środki ochrony prawnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Rozdział 10.
NABYWANIE NIERUCHOMOŚCI PRZEZ CUDZOZIEMCÓW. . . . . . . . . . . . . . . . . 235
I.
Informacje ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
II.
Pojęcie nieruchomości. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
III. Forma i pojęcie nabycia nieruchomości. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
IV. Pojęcie cudzoziemca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
V.
Postępowanie w sprawie uzyskania zezwolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
1. Wniosek i jego badanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
2. Terminy załatwienia sprawy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
3. Decyzje w sprawie zezwolenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
VI. Nabywanie akcji (udziałów) przez cudzoziemców w spółkach . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
VII. Wyłączenia od obowiązku uzyskania zezwolenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
VIII. Obywatele i przedsiębiorcy Europejskiego Obszaru Gospodarczego. . . . . . . . . . . . . 244
WPROWADZENIE
Współczesna gospodarka wolnorynkowa opiera się na zasadzie
wolności gospodarczej oraz równości wobec prawa wszystkich podmiotów. Wolność gospodarcza jest tzw. publicznym prawem podmiotowym
o charakterze negatywnym, któremu odpowiada ogólny obowiązek państwa nienaruszania swobody działania beneficjentów tego prawa w sferze działalności gospodarczej. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku
nie kreuje zasady wolności gospodarczej jako podstawy ustroju gospodarczego kraju, albowiem obecnie podłożem tegoż ustroju jest społeczna gospodarka rynkowa, natomiast wolność działalności gospodarczej
jest wyłącznie jednym z jej elementów, obok własności prywatnej oraz
solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych.
Obecne uplasowanie zasady wolości gospodarczej w konstytucji
jako wyłącznie składowego elementu społecznej gospodarki rynkowej
zgodnie z art. 20 Konstytucji RP przemawia, iż zasada ta nie posiada
waloru zasady absolutnej i niewzruszalnej. Jednakże wszelkie jej ograniczenia powinny odbywać się zgodnie z regułą określoną w art. 22 Konstytucji, zgodnie z którym ograniczenie wolności działalności gospodarczej
jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny
interes publiczny. Publiczne prawo gospodarcze dotyczy zbioru norm,
które regulują relacje, jakie zachodzą pomiędzy, z jednej strony zasadami właściwymi dla niczym nieskrępowanej zasady wolności gospodarczej, a z drugiej strony jej publicznoprawną reglamentacją, wypływającą
z ustaw tradycyjnie wchodzących w zakres przedmiotu publiczne prawo
gospodarcze.
Rozległość problematyki, jaką zajmuje się publiczne prawo gospodarcze, determinuje szeroki zakres różnego rodzaju aktów prawnych, będących przedmiotem zainteresowania specjalistów tej dziedziny prawa.
Niniejsze opracowanie zawiera krótką charakterystykę jedynie podstawo-
10
Wprowadzenie
wych w ocenie jego autorów, takich aktów. Stanowią one trzon regulacji
prawnej niezbędnej dla podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej
przez osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjnie nie posiadające osobowości prawnej, jak i sprawnego procesu ich rejestracji
w postępowaniu przed krajowym rejestrem sądowym. Zawierają m.in.
normy chroniące zasady wolnej i uczciwej gry rynkowej, chroniące konkurencję, przeciwdziałające tworzeniu się porozumień ograniczających
konkrecję, nadużywaniu pozycji dominującej, zapobiegające nadmiernym
koncentracjom przedsiębiorców oraz wyznaczające ramy prowadzenia
działalności gospodarczej na terenach specjalnych stref ekonomicznych.
Ponadto normy te kształtują zasady wydatkowania środków publicznych,
wprowadzając reguły udzielania zamówień publicznych. Regulują również sferę działalności sektora przedsiębiorstw państwowych oraz zasady
ich przekształceń w drodze procesów komercjalizacji i prywatyzacji.
Niniejsze opracowanie w intencji autorów służyć ma zdobyciu
wiedzy z zakresu publicznego prawa gospodarczego i jest skierowane
głównie dla studentów wyższych uczelni o profilu administracja i zarządzanie.
Autorzy
Rozdział 1
DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA
I. Podstawowe zasady podejmowania
i prowadzenia działalności
gospodarczej w Polsce
1. Informacje ogólne
Podstawowe zasady podejmowania i wykonywania działalności
gospodarczej w Polsce określa uchwalona 2 lipca 2004 r. ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Zakres regulowanej przez ustawę
Sdg problematyki związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej powoduje, iż ustawa ta jest jednym z najistotniejszych aktów prawnych dotyczących obrotu gospodarczego w naszym kraju. Ustawa Sdg
wprowadza nie tylko podstawowe zasady podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, lecz wskazuje także obowiązki organów
administracji publicznej względem przedsiębiorców, warunki, których
spełnienie jest niezbędne dla podjęcia działalności gospodarczej oraz
formy jej reglamentacji. Przepisy ustawy Sdg uwzględniają również
podstawowe zasady podejmowania działalności gospodarczej na terytorium rynku wewnętrznego Wspólnot Europejskich i wprowadzają
uregulowania będące konsekwencją przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. W tym zakresie przepisy ustawy Sdg regulują zasady tworzenia oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych
w Polsce oraz wspierania przez państwo mikro-, małych i średnich
przedsiębiorców.
Ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. nr 173,
poz. 1807 ze zm.), dalej powoływana jako ustawa Sdg.
12
Podstawowe zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce
2. Zasady podejmowania i prowadzenia działalności
gospodarczej wynikające z przepisów ustawy
o swobodzie działalności gospodarczej
Przepisy ustawy Sdg stanowią, że podstawowymi zasadami podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej są:
1) zasada wolności gospodarczej,
2) zasada równości przedsiębiorców,
3) zasada uczciwej konkurencji,
4) zasada poszanowania dobrych obyczajów,
5) zasada ochrony słusznych interesów konsumentów.
3. Zasady postępowania organów administracji
publicznej w stosunkach z przedsiębiorcami
W przepisach ustawy Sdg określone zostały także podstawowe zasady obowiązujące w stosunkach pomiędzy organami władzy publicznej
a przedsiębiorcą. Zasady te formułują podstawowe obowiązki państwa
wobec przedsiębiorców. Do obowiązków tych należy zaliczyć:
1) Obowiązek udzielania przez państwo przedsiębiorcom pomocy
publicznej na zasadach i w formach określonych w odrębnych przepisach,
z poszanowaniem zasad równości i konkurencji (art. 7 ustawy Sdg),
2) Obowiązek organów administracji publicznej wspierania rozwoju przedsiębiorczości poprzez tworzenie korzystnych warunków do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności
obowiązek wspierania mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich
przedsiębiorców (art. 8 ustawy Sdg),
3) Obowiązek wykonania zadań przez organy administracji publicznej, w szczególności w zakresie nadzoru i kontroli, z poszanowaniem
uzasadnionych interesów przedsiębiorcy (art. 9 ustawy Sdg),
C. Kosikowski, Nowe regulacje prawne w zakresie swobody działalności gospodarczej, „Państwo i Prawo” 2004 nr 10, s. 9; W.J. Katner, Podstawowe zagadnienia prawne nowej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, „Przegląd Prawa Handlowego”
2004 r., nr 12, s . 5–6; Z. Miczek, J. Olszewski i in., Publiczne prawo gospodarcze, Warszawa 2005, s. 9.
Rozdział 1. Działalność gospodarcza
13
4) Obowiązek współdziałania organów administracji publicznej,
przy wykonywaniu swych zadań, z organizacjami pracodawców, organizacjami pracowników, organizacjami przedsiębiorców oraz samorządami
zawodowymi i gospodarczymi (art. 12 ustawy Sdg),
5) Obowiązek organów administracji publicznej załatwiania spraw
przedsiębiorców bez zbędnej zwłoki (art. 11 ustawy Sdg),
6) Zakaz żądania przez organy administracji publicznej oraz uzależniania przez nie swojej decyzji w sprawie podjęcia, wykonywania
lub zakończenia działalności gospodarczej przez zainteresowaną osobę
od spełnienia przez nią dodatkowych warunków, w szczególności przedłożenia dokumentów lub ujawnienia danych, nieprzewidzianych przepisami prawa (art. 6 ust. 2 ustawy Sdg),
7) Obowiązek wydawania przez właściwe organy administracji
publicznej na wniosek przedsiębiorcy pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek
świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej, w jego indywidualnej sprawie. Z obowiązkiem tym związana jest także zasada, w myśl
której przedsiębiorca nie może być obciążony jakimikolwiek daninami
publicznymi, sankcjami finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji (art. 10 ustawy Sdg).
4. Zasada wolności gospodarczej
Zasada wolności gospodarczej jest jedną z fundamentalnych zasad
ustroju gospodarczego Polski. Zasadę tę wprowadza art. 20 Konstytucji, zgodnie z którym podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej stanowi społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności
działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych. W myśl przepisów art. 22
Konstytucji ograniczenie wolności gospodarczej jest dopuszczalne tylko
w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Rozwinięciem konstytucyjnego unormowania zasady wolności gospodarczej
jest regulacja art. 6 ustawy Sdg, który stanowi, iż podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego
C. Kosikowski, Nowe regulacje prawne…, s. 14–15; W.J. Katner, Podstawowe
zagadnienia prawne…, s. 5–6; Z. Miczek, J. Olszewski i in., Publiczne prawo..., s. 10.
14
Podstawowe zasady podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce
na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami
prawa.
Zasada wolności gospodarczej w doktrynie i literaturze przedstawiana jest w różnych aspektach. Biorąc pod uwagę zakres uprawnień, które
przysługują przedsiębiorcy w ramach wolności gospodarczej, istotę tej
zasady najlepiej odzwierciedla jej ujęcie przedmiotowe, zgodnie z którym zasada wolności gospodarczej stanowi zespół swobód dotyczących
podejmowania, organizacji i prowadzenia działalności gospodarczej.
Do najważniejszych z tych swobód należą:
1) swoboda podejmowania działalności gospodarczej,
2) swoboda wyboru formy organizacyjnoprawnej, w której działalność gospodarcza może być prowadzona,
3) swoboda konkurowania z innymi przedsiębiorcami,
4) swoboda w zakresie zbywania własnych towarów i usług oraz
kształtowania cen,
5) swoboda w zakresie zatrudnienia,
6) swoboda decydowania o sposobie prowadzenia działalności gospodarczej, zmiany jej profilu i czasu trwania.
Zasada wolności gospodarczej nie ma charakteru absolutnego i może
podlegać pewnym ograniczeniom. Zgodnie z art. 22 Konstytucji ograniczenia
wolności gospodarczej są dopuszczalne, jeżeli tylko wprowadzane są w drodze
ustawy i ze względu na ważny interes publiczny. Jednym z podstawowych rodzajów ograniczeń wolności gospodarczej, które w literaturze i orzecznictwie
uważa się za uzasadnione ze względu na ważny interes publiczny, jest wprowadzanie i utrzymywanie przez państwo różnych form reglamentacji działalności
gospodarczej. Wiążą się one z obowiązkiem uzyskania przez przedsiębiorcę
koncesji, zezwolenia (licencji, zgody, pozwolenia) lub wpisu do rejestru działalności regulowanej, co stanowi niezbędny wymóg podjęcia i wykonywania
działalności gospodarczej w określonej dziedzinie. Zasadę wolności gospodarczej ocenia się właśnie przez pryzmat ilości i charakteru takich ograniczeń.
W.J.
Katner, Podstawowe zagadnienia prawne…, s. 5.
Kosikowski, Prawo gospodarcze publiczne, Warszawa 1994 r., s. 76; A. WalaszekPyzioł, Wolność gospodarcza w ustawodawstwie RFN, „Przegląd Ustawodastwa Gospodarczego” 1992, nr 5–6 , s. 107 i nast.; Z. Miczek, J. Olszewski i in., Publiczne prawo…, s. 11.
C.
C. Kosikowski, Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz, Warszawa 2005 r., s. 46-47 i 54.
Rozdział 1. Działalność gospodarcza
15
Ze względu na przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz wynikającą stąd konieczność zmiany przepisów i ich dostosowania do standardów
przyjętych w prawie europejskim istotne są także uregulowania wolności
gospodarczej w prawie wspólnotowym. Uregulowania te wprowadzają
przepisy Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej. W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wolność gospodarcza
uznawana jest za jedno z praw podstawowych. Obywatele państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej mają prawo swobodnego przemieszczania się i podejmowania działalności gospodarczej na całym obszarze rynku
wewnętrznego korzystając z dwóch podstawowych swobód tego rynku
– swobody prowadzenia działalności gospodarczej (art. 43-48 TWE) oraz
swobody świadczenia usług (art. 49–55 TWE). Przepisy art. 43 i 49 Traktatu rzymskiego wprowadzą jednolity zakaz ograniczeń w podejmowaniu
i prowadzeniu działalności gospodarczej przez podmioty pochodzące z jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego Wspólnoty Europejskiej. W tym zakresie podmioty te mają prawo
do traktowania na takich samych zasadach, jakie przyjęte są wobec obywateli państwa, na którego terytorium wykonują działalność gospodarczą.
Przepisy Traktatu rzymskiego, regulujące swobodę prowadzenia działalności gospodarczej i swobodę świadczenia usług, stanowią konkretyzację
ogólnego zakazu dyskryminacji ze względu na przynależność państwową
przyjętego w prawie wspólnotowym. Wolność gospodarcza opiera się
tu zatem na zasadzie narodowego traktowania przedsiębiorców pochodzących z innych państw członkowskich. Państwa członkowskie podlegają zakazowi wprowadzania środków powodujących gorsze traktowanie takich
przedsiębiorców zarówno pod względem prawnym, jak i faktycznym.
Zasadę tę wprowadzają także przepisy ustawy Sdg, regulując uprawnienia
osób zagranicznych i przedsiębiorców zagranicznych do podejmowania
i wykonywania działalności gospodarczej w Polsce.
Traktat o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej podpisany 25 marca
1957 r. w Rzymie jako Traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, dalej powoływany jako Traktat rzymski lub TWE. Tekst polski Traktatu rzymskiego zobacz
w: A. Przyborowska–Klimczak, E. Skrzydło–Tefelska, Dokumenty europejskie, tom III,
Lublin 1999 r.
S.
Biernat, A. Wasilewski, Wolność gospodarcza w Europie, Zakamycze 2000 r.,
A.
Cieśliński, Wspólnotowe prawo gospodarcze, Warszawa 2003 r., s. 189–190.
s. 197.
Niedostępne w wersji demonstracyjnej.
Zapraszamy do zakupu
pełnej wersji książki.