Wady postawy

Załącznik Nr 1
do Umowy Nr …………….... z dnia …………..
Specjalistyczny Rehabilitacyjny Zakład Opieki Zdrowotnej
w Sokolnikach
PROGRAM WCZESNEGO WYKRYWANIA I ZAPOBIEGANIA
POWSTAWANIU WAD POSTAWY U DZIECI W WIEKU SZKOLNYM
Sokolniki, 2011 rok
1
1. Podstawa prawna:


Art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa
(t.j. Dz. U. z 2001 roku Nr 142, poz. 1590 ze zmianami)
Art. 114 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej
(Dz. U. z 2011 roku Nr 112, poz. 654).
2. Diagnoza problemu:
Postawą ciała nazywamy indywidualne ukształtowanie ciała i położenie
poszczególnych jego odcinków, w tym tułowia i kończyn, w pozycji stojącej. Postawa ciała
ulega zmianom osobniczym w okresie życia człowieka. Swobodną postawę człowiek może
poprawić przez napięcie odpowiednich grup mięśniowych. Postawa ciała jest jednym
z podstawowych wskaźników prawidłowego rozwoju człowieka oraz statycznej i dynamicznej
sprawności organizmu. Postawa prawidłowa to harmonijny układ poszczególnych odcinków
ciała człowieka względem siebie w odniesieniu do osi mechanicznej ciała, utrzymywanej
w minimalnym napięciu układu mięśniowego i nerwowego. Odchylenia od stanu prawidłowej
postawy ciała nazywamy wadami postawy. Wpływ na wadę postawy ma deformacja
kręgosłupa, klatki piersiowej, miednicy oraz kończyn dolnych. Wyróżnia się trzy okresy
w rozwoju wady postawy, tj.: okres wstępny (czynnościowy) – dochodzi w nim do osłabienia
pewnych grup mięśniowych; okres II, w którym powstają przykurcze poddające się korekcji;
okres ostatni, w którym powstają zmiany utrwalone, przykurcze ścięgien i mięśni z reguły
wymagające interwencji chirurgicznej.
Przyczyną wad postawy mogą być wady wrodzone narządu ruchu oraz wady nabyte.
Do najczęstszych wad nabytych należą: plecy okrągłe, boczne skrzywienie kręgosłupa,
tzw. skolioza oraz zaburzenia statyki związane z wadami kończyn dolnych1.
Występowanie wad postawy w wieku rozwojowym ocenia się w przybliżeniu
na 50-60% populacji zależnie od regionu. Z reguły są to wadliwe postawy nawykowe, które
w znacznym stopniu wpływają na zwiększenie w populacji grupy osób z wadami postawy.
Na podstawie danych pochodzących z Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia
(CSIOZ), sporządzonych w oparciu o druk MZ-11 sprawozdanie o działalności i pracujących
w podstawowej ambulatoryjnej opiece zdrowotnej, w populacji dzieci i młodzieży w Polsce
w roku 2007 zdiagnozowano 417.381 zniekształceń kręgosłupa, co stanowiło 5,19%
populacji w wieku 0-18 lat. Zmiany w elementach szkieletowych bezpośrednio związanych
z kręgosłupem (klatka piersiowa, miednica) oraz zaburzenia pozostałych odcinków narządu
ruchu (kończyn dolnych i górnych) stanowią w sumie 45 – 55% ogółu wad postawy.2
W województwie łódzkim w 2010 roku pod opieką lekarza POZ pozostawało 24.659
dzieci i młodzieży w wieku 0 – 18 lat, u których stwierdzono zniekształcenia kręgosłupa
Zniekształcenia kręgosłupa stanowiły drugie, co do częstości występowania schorzenie
wśród dzieci w ww. przedziale wiekowym (18,9%).3
Medycyna Rodzinna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Tom 2; Układ ruchu – uwagi praktyczne,
Wady postawy, M. Synder, str. 923; Warszawa 2004, 2009.
2 www.csioz.gov.pl
3 Informator Statystyczny Ochrony Zdrowia 2010, Wojewódzkie Centrum Zdrowia Publicznego
w Łodzi, 2011 rok.
1
2
Przyczyny wad postawy są liczne. Poza przypadkami, w których ich podłożem
są wady wrodzone lub określone schorzenia, wady postawy rozwijają się zwykle bez
uchwytnej przyczyny. Istotną rolę odrywają czynniki, powodujące przyjmowanie
nieprawidłowego układu ciała, prowadzące z czasem do rozwoju i utrwalenia się nawyku
nieprawidłowej postawy oraz sprzyjają rozwojowi wady. Do czynników tych należy przede
wszystkim niewłaściwie dobrane stanowisko pracy ucznia, niewłaściwe pozycje przyjmowane
podczas pracy i wypoczynku, siedzący tryb życia, zbyt mała ilość ruchu, nieodpowiednie
noszenie plecaka, nadwaga. Dzieci są szczególnie podatne na wpływ czynników
zewnętrznych podczas tzw. skoków wzrostowych przypadających na okres 6-7 i 12-16 lat,
gdy rozwój układu mięśniowego nie nadąża niejako za szybkim wzrostem kości.4
Bagatelizowanie wad postawy u dzieci negatywnie wpływa na ich zdrowie i sprawność,
a w konsekwencji może prowadzić do powikłań chorobowych w przyszłości.
3. Badana populacja:
Program skierowany jest do dzieci w wieku 6-13 lat uczęszczających do wybranych
szkół z terenów wiejskich województwa łódzkiego, w tym w szczególności z powiatu
zgierskiego i łęczyckiego.
Planowane jest przebadanie do 117 dzieci w ramach I etapu. W drugim etapie
Programu uczestniczyć będą dzieci, u których przeprowadzone badanie wstępne wykazało
konieczność udziału w warsztatach kinezyterapeutycznych, niemniej jednak nie może być
więcej niż 78 dzieci. W 2012 roku Program będzie miał charakter pilotażowy.
4. Cel główny Programu:
Wczesne rozpoznanie występujących u dzieci wad postawy, skolioz i innych
nieprawidłowości w narządzie ruchu.
Cele szczegółowe:
 wczesne zapobieganie powstawaniu wad postawy, przeciwdziałanie ich
utrwalaniu i pogłębianiu się,
 zmniejszenie liczby dzieci ze schorzeniami narządu ruchu, ograniczenie liczby
niepełnosprawnych z powodu wad postawy,
 zapewnienie dostępności do świadczeń profilaktycznych, wskazanie możliwych
metod diagnostycznych w tym zakresie oraz zapewnienie świadczeń leczniczych.
5. Realizator Programu:
Program będzie realizowany przez Specjalistyczny Rehabilitacyjny Zakład Opieki
Zdrowotnej w Sokolnikach.
-
Skład i kwalifikacje zespołu realizującego:
4 lekarzy ze specjalizacją z zakresu rehabilitacji medycznej,
5 fizjoterapeutów ( 3 magistrów fizjoterapii, 2 techników fizjoterapii),
„Profilaktyka wad postawy u dzieci i młodzieży w środowisku nauczania i wychowania” –
rekomendacje ekspertów, A. Górecki, J. Kiwerski, I. Kowalski, W. Marczyński, J. Nowotny, M.
Rybińska, U. Jarosz, M. Suwalska; Warszawa 2009 rok.
4
3
- 2 pielęgniarki dyplomowane z doświadczeniem w zakresie objętym Programem,
- 1 koordynator projektu.
6. Realizacja Programu:
Podstawą Programu będzie wykrywanie dzieci ze zmianami w obrębie narządu ruchu
w wybranych szkołach podstawowych położonych na terenach wiejskich w powiecie
zgierskim i łęczyckim. Realizacja Programu będzie się odbywała we współpracy
z dyrektorami szkół oraz z rodzicami uczniów tych szkół.
7. Schemat postępowania:
Przed przystąpieniem do badań Realizator Programu przeprowadzi spotkanie
informacyjne dla rodziców/opiekunów dzieci, podczas którego odbędzie się:
 omówienie założeń programu,
 przedstawienie celu badania i sposobu realizacji programu,
 uzyskanie zgody na przeprowadzenie badania (wg załącznika A).
Program będzie realizowany w dwóch etapach.
W ramach pierwszego etapu Programu odbędzie się wstępne badanie lekarskie,
którym będą objęte dzieci, których rodzice/opiekunowie wyrazili zgodę na ich udział
w realizacji programu. Następnie dalsze postępowanie będzie uzależnione od wskazań
lekarza:
 Dzieci, u których nie ma wskazań do udziału w warsztatach
kinezyterapeutycznych (ze względu na brak zaburzeń postawy) będą miały
przeprowadzoną edukację zdrowotną w zakresie objętym Programem i na tym
etapie Program zostaje zakończony (uzupełnienie załącznika A do Programu
i wydanie karty badania pacjentowi).
lub
 W przypadku stwierdzenia przez lekarza, że dziecko wymaga dalszej
szczegółowej diagnostyki i intensywnej rehabilitacji w warunkach stacjonarnych
następuje zakończenie udziału w Programie, a realizacja dalszego stosownego
postępowania diagnostycznego i leczniczego będzie następowała poza
Programem (uzupełnienie załącznika A do Programu i wydanie karty badania
pacjentowi).
lub
 Dzieci, u których lekarz stwierdził problem zdrowotny objęty programem zostaną
zaproszone do udziału w II etapie Programu czyli w warsztatach
kinezyterapeutycznych (uzupełnienie załącznika A do Programu i wydanie karty
badania pacjentowi).
Drugi etap obejmuje:
1) prowadzenie przez fizjoterapeutów zajęć z dziećmi wskazanymi przez lekarza.
Zajęcia obejmują przygotowanie przez fizjoterapeutów instruktażu i prowadzenie
kinezyterapii. Przewiduje się utworzenie do 6 grup ćwiczących po 1,5 godziny (grupy
będą wydzielone w zależności od rodzaju stwierdzonej dysfunkcji lub schorzenia). Każda
grupa skorzysta z 10 warsztatów. Liczebność grupy powinna zawierać 11 - 13 dzieci
(szczegółowe warunki będą określone w umowie).
4
2) wdrożenie przez fizjoterapeutów ewentualnych zmian w zestawach wykonywanych
ćwiczeń (przewidziano 1,5 godzinne spotkania dla każdej grupy w odstępach
3-tygodniowych celem wdrożenia przygotowanych zestawów ćwiczeń dla każdej
z grup oraz w celu oceny ich realizacji i prawidłowego wykonywania przez ćwiczących),
3) w trakcie prowadzonych warsztatów przewiduje się także uczestnictwo rodziców
lub opiekunów dzieci oraz konsultacje z fizjoterapeutami.
4) przygotowanie dla rodziców/opiekunów instrukcji w formie materiałów instruktażowych
ze wskazanymi zestawami ćwiczeń do wykonywania przez ich dzieci w domu,
5) omówienie wyników badań i efektów realizacji warsztatów z udziałem rodziców
i opiekunów dzieci – zalecenia.
6) W ramach II etapu po cyklu warsztatów, jednak nie później niż do końca listopada
odbędzie się końcowa konsultacja lekarska, która będzie obejmowała: ocenę
realizacji programu i uzyskanych wyników.
8. Ocena efektów Programu
Ocena realizacji Programu przeprowadzona zostanie na podstawie następujących kryteriów:
- liczba dzieci uczestniczących w Programie,
- liczba dzieci zakwalifikowanych na zajęcia z zakresu kinezyterapii,
- liczba dzieci skierowanych do dalszej diagnostyki,
- frekwencja na zajęciach z fizjoterapeutami,
- wyniki badania końcowego.
9. Czas realizacji Programu
Program będzie realizowany w 2012 roku, z możliwością kontynuacji w kolejnych
latach.
10. Finansowanie
Program finansowany ze środków Samorządu Województwa Łódzkiego.
5
Załącznik A do Programu
Karta badania dziecka
Imię i nazwisko dziecka:
………………………………..
PESEL lub data urodzenia: …………………………..…….
Oświadczenie rodzica/opiekuna dziecka
Oświadczam, iż zostałam/-em poinformowana/-y o założeniach, celach i sposobie
realizacji Programu. Wyrażam świadomą i dobrowolną zgodę na udział dziecka
w Programie.
……………………
data
………………………………
czytelny podpis rodzica/opiekuna
I WIZYTA
Wyniki badania wstępnego:
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
.………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
Zalecany sposób dalszego postępowania, o którym został poinformowany rodzic/opiekun dziecka:
1. Skierowanie do udziału w warsztatach kinezyterapeutycznych w ramach Programu
2. Brak wskazań do udziału w warsztatach kinezyterapeutycznych (brak zaburzeń
postawy)
3. Brak wskazań do udziału w warsztatach - dalsza diagnostyka i/lub objęcie leczeniem
zalecenia:…………………………………………………………………………………………….
…………………
data
…………………………
podpis lekarza
6