Demeter i Kora
advertisement
Mitologia grecka Multimedialny słownik mitologiczny Jolanta Styś Carlos Santana Europa Spis treści Definicja mitu Bogowie greccy Najbardziej znane mity Mitologia w naszym języku, czyli frazeologizmy mitologiczne Materiały źródłowe Co to jest mit? Mit to opowieść o starożytnych bogach i bohaterach (herosach). Mity greckie zawierają wiadomości o wierzeniach Greków, a także o życiu i przygodach bogów. Zbiór mitów nazywamy mitologią. Spis treści Mity pierwotnie występowały w formie ustnej, z czasem zostały zapisane. Do dziś są źródłem motywów wykorzystywanych przez literaturę. Afrodyta Apollo Ares Artemida Atena Charon Demeter Dionizos Eos Eros Hades Hefajstos Hera Helios Hermes Hestia Kronos Spis treści Nike Pan Persefona Posejdon Rea Selene Tanatos Temida Tetyda Zeus Afrodyta Najpiękniejsza bogini na Olimpie. Córka Zeusa. Urodziła się z piany morskiej na Cyprze. Żona Hefajstosa. Matka Erosa, Hermafrodyty i Eneasza. Bogini piękna, miłości, rozkoszy. Ośrodki kultu: Cypr, Knidos (Azja Mniejsza), wyspa Cytera, Korynt. Apollo Syn Latony i Zeusa. Bratbliźniak Artemidy (Artemis). Lekarz "schorzeń ciała i duszy". Bóg słońca, światła, wróżb, wyroczni i nagłej śmierci. Opiekun sztuki, muzyki, piękna i poezji. Za jego atrybuty uważa się łuk i lirę. Posiadał 9 muz. Muzy Klio Kalliope Melpomeną Euterpe Talia Terpsychora Erato Polihymnia Urania Kalliope (Pięknolica) - muza pieśni bohaterskiej, trzyma rylec i tabliczkę do pisania Klio (Głosząca sławę) - zajmuje się historią i ma zwój pergaminu Euterpe (Radosna) - patronka liryki, gra na flecie Talia (Rozkoszna) - pokazuje maskę komiczną jako muza komedii Melpomene (Śpiewająca) - jest muzą tragedii i poznać ja można po smutnej masce, którą jej dają za godło Terpsychora (Kochająca taniec) z wielką lirą w ręku uczy ludzi tańca Erato (Umiłowana) - na małej cytrze wygrywa pieśni miłosne Polihymnia - chodzi w głębokiej zasłonie, jakiej używało się przy obrzędach religijnych, albowiem zsyła natchnienie tym, którzy piszą hymny i pieśni pobożne Urania (Niebiańska) - dźwiga globus astralny, gdyż jej dziełem jest gwiaździarstwo. Ares Syn Zeusa i Hery. Ojciec Erosa. Bóg wojny i armii. Kłótliwy i brutalny. Artemida Córka Latony i Zeusa. Siostra-bliźniaczka Apolla. Dziewicza bogini księżyca, lasu, zwierzyny łownej, łąk, myśliwych. Jej atrybutem był łuk i strzały w kołczanie. Ośrodki kultu: Efez (Azja Mniejsza), Tauryda (Krym). Atena Najukochańsza córka Zeusa. Wyszła z głowy ojca w pełnej zbroi. Dziewicza bogini mądrości, sztuki wojennej, nauki. Opiekunka Aten (główny ośrodek jej kultu), drzew oliwnych, tkactwa i rzemiosła. Jej atrybutem była sowa, ze względu na wielką wiedzę jaką posiadała Atena. Święto ku jej czci nazwano Panatenajami. Charon Duch świata podziemnego. Przedstawiano go jako szpetnego starca ze szczeciniastą siwą brodą, nosił płaszcz cały w łachmanach i okrągły kapelusz. Miał obowiązek przeprawiać dusze na drugi brzeg rzeki zmarłych - Styks. Zmarli musieli mu dawać obola jako zapłatę. Sterował łodzią żałobną, ale sam nie wiosłował; to już należało do obowiązku dusz. Demeter Córka Kronosa i Rei. Siostra Zeusa, Hadesa, Posejdona, Hery i Hestii. Nieszczęśliwa matka Persefony i Plutosa. Bogini roli, ziemi, pól uprawnych, urodzaju, pór roku. Opiekunka życia osiadłego, ładu społecznego, bogactwa. Przedstawiana z bukietem kłosów zbóż w ręku. Z kultu Demeter, związanego z odradzaniem się ziarna, wyłoniła się idea nieśmiertelności duszy i życia pozagrobowego - myśl przewodnia Eleuzynii. Głównym ośrodkiem kultu był Eleusis. Dionizos Syn Zeusa i Semele. Inaczej Bakchos lub Bachus. Bóg ekstazy, wina i winnej latorośli. Opiekun pijaków. Ku jego czci urządzono teatr grecki. Posiadał własne święto - Dionizje. Wyobrażany w otoczeniu satyrów, sylenów i menad. Jako bóstwo odradzającej się przyrody Dionizos pojawiał się w kulcie Demeter i Persefony (Eleuzynie). Jedną z form jego kultu były ekstatyczne orgie. Eos Córka Hyperiona i Tei. Siostra Heliosa i Selene. Matka wiatrów: Zefira, Boreasza i Eurosa oraz Gwiazd. "Różanopalca" bogini świtu. Eros Syn Afrodyty i Aresa. Bóg miłości i patron zakochanych. Przedstawiany jako grube, tłuste niemowlę z łukiem i strzałą, którą godzi w zakochanych, by ich ze sobą złączyć. Hades Syn Kronosa i Rei. Brat Zeusa, Posejdona, Demeter, Hery, Hestii. Mąż Persefony (Kory). Panował w Hadesie - miejscu, do którego udają się dusze po śmierci. Uważany był za boga posępnego i strasznego, ale sprawiedliwego. Rządził duszami zmarłych wraz z żoną Persefoną. Był bogiem świata podziemnego i dwóch państw zmarłych: Tartaru - świata złoczyńców i Pól Elizejskich świata ludzi prawych. Jego imię oznaczało – niewidzialny. Hefajstos Syn Zeusa i Hery. Mąż Afrodyty. Opiekun ognia, kowali i złotników. Pracował całymi dniami w kuźniach w głębi Etny. Przedstawiany jako kulawy bóg i w odróżnieniu od pozostałych - brzydki i stary, z młotem lub obcęgami w ręku. Hera Córka Kronosa i Rei. Siostra Posejdona, Hadesa, Hestii, Demeter. Żona i siostra Zeusa. Matka Hefajstosa, Hebe i Aresa. Władczyni Olimpu i nieba. Była bardzo zazdrosna o liczne kochanki swojego męża. Opiekunka małżeństw i wierności małżeńskiej. Patronka kobiet zamężnych. Poświęcono jej pawia i kukułkę, a w ofierze składano krowy. Helios Syn Hyperiona i Tei. Brat Selene i Eos. Bóg słońca, źródeł światła i życia. Regulował bieg dnia. Świadek wszystkich czynów i mściciel występków. Wyobrażany w złotym rydwanie zaprzężonym w cztery białe rumaki. Ośrodkiem kultu był Rodos. Hermes Posłaniec bogów Ojciec Pana i przewodnik dusz do świata zmarłych. W młodości wygnany z Olimpu za drobne kradzieże, później wrócił do łask bogów. Opiekun kupców, złodziei, wynalazców, poetów, podróżnych, pasterzy i ich stad. Wyobrażany w kapeluszu ze skrzydełkami i w uskrzydlonych sandałach. Hestia Córka Kronosa i Rei. Siostra Zeusa, Posejdona, Hadesa, Demeter. Patronka ogniska domowego, rodziny, sierot i wdów. Kronos Tytan. Ojciec bogów. Najmłodszy syn Gai i Uranosa. Brat i mąż Rei. Pokonał ojca, który nałożył na niego klątwę, że jego syn także odbierze mu władzę. Połykał swoje potomstwo: Herę, Hestię, Demeter, Posejdona, Hadesa. W skutek spisku Rei został obalony przez Zeusa, najmłodszego syna. Nike Skrzydlata bogini zwycięstwa (w bitwach, sporcie lub sztuce). Pan Satyr: pół-koźlę, pół-człowiek. Syn Hermesa. Bóg pasterzy i opiekun ich stad. Wynalazca syryngi, nazwanej imieniem ukochanej (była nią Syrinks). Rozgniewany, krzykiem wzbudzał wśród ludzi i zwierząt lęk ("strach paniczny") i wywoływał popłoch ("panikę"). Wierny towarzysz Dionizosa. Persefona Inaczej Kora. Córka Demeter i Zeusa. Żona Hadesa, przez którego została uprowadzona po zerwaniu zakazanego kwiatu - narcyza. Okres wegetacji roślin spędzała na ziemi z matką, a resztę czasu w Hadesie. Posejdon Syn Kronosa i Rei. Brat Zeusa, Hadesa, Demeter, Hestii i Hery. Mąż Amfitryty. Władca oceanów, jezior, portów i mórz. Opiekun żeglarzy, którzy modlili się do niego o spokój na morzu, i rybaków. Przedstawiany na rydwanie, unoszącym się na falach, z trójzębem w ręku, którym wzburzał i uciszał wody, kruszył skały. Rea Tytanida. Córka Gai i Uranosa. Żona i siostra Kronosa. Nazywana "matką bogów". Selene Córka Hyperiona i Tei. Siostra Eos i Heliosa. Bogini księżyca. Przypisywano jej wpływ na stan zdrowia i praktyki magiczne. Wyobrażana na rydwanie zaprzężonym w konie lub woły. Tanatos Syn Nocy i Ereba. Brat-bliźniak Hypnosa. Uosobienie śmierci. Przedstawiany w postaci uskrzydlonego młodzieńca ze zgaszoną pochodnią w ręce. Temida Córka Uranosa i Gai. Bogini prawa i praworządności. Według teorii Hezjoda druga małżonka Zeusa. Tetyda Córka morskiego boga Nereusa i jego żony Doris, matka herosa Achillesa. Została wydana za mąż za śmiertelnika Peleusa. Kiedy urodziła Achillesa, starała się uczynić swego syna nieśmiertelnym, więc zanurzyła go w Styksie, ale że trzymała go za piętę, pozostawiła ją śmiertelną. Zeus Najważniejszy z bogów. Władca Olimpu. Syn Rei i Kronosa, zabił ojca i uwolnił połknięte przez niego rodzeństwo: Posejdona, Hadesa, Hestię, Demeter i Herę (także żona). Posiadał liczne potomstwo. Opiekun królów i ładu na świecie. Pan i stwórca ziemi, nieba i burzy. Jego gniew szczególnie wzbudzali ludzie, którzy składali fałszywe przysięgi. Przedstawiany z piorunem w ręku. Za jego świętego ptaka uważa się orła, a za drzewo - dąb. Główne miejsce kultu: Dodona i Olimpia. Najbardziej znane mity Mit o powstaniu świata Demeter i Kora Prometeusz Herakles Dedal i Ikar Orfeusz i Eurydyka Syzyf Tezeusz i Ariadna Spis treści Mit o powstaniu świata Na początku był Chaos. Z Chaosu wyłonili się pierwsi bogowie: Uranos - Niebo i Gaja - Ziemia. Mieli oni dzieci, lecz Uranos strącał je wszystkie do Tartaru, bowiem nie mógł znieść ich potworności. Zrozpaczona Gaja namówiła jednego z synów by dokonał zemsty. Kronos mieczem pozbawił ojca męskości. Rozpoczęło się wtedy królowanie Kronosa, który poślubił swoją siostrę Reę. Bojąc się przepowiedni ojca, że również zginie z ręki syna, bóg pożerał swoje dzieci tuż po narodzeniu. Jednak Rea nie mogła się z tym pogodzić i kiedy urodził się Zeus, dała Kronosowi wielki kamień owinięty w pieluszki. Kronos połknął go, niczego nie podejrzewając. Niemowlę ukryto na Krecie, gdzie wychowywało się pod opieką nimf górskich i kozy Amaltei. Kiedy Zeus dorósł, obalił Kronosa i oswobodził ukrytych w jego wnętrznościach braci i siostry. Bogowie podzielili się władzą, za siedzibę obrali Olimp i wiedli boskie życie, kłócąc się i kochając oraz bacznie obserwując ludzi. Zeus także miał dużo dzieci, nie tylko z małżonką Herą, ale również z innymi boginiami i kobietami ziemskimi. Demeter i Kora Za zboża, płody ziemi, rolnictwo odpowiadała bogini Demeter. Gdy Hades porwał do podziemi jej ukochaną córkę, bogini wpadła w rozpacz i w poszukiwaniu Kory opuściła Olimp - a na jej rozkaz ziemia stała się i przestała rodzić. Wówczas Zeus i Hades musieli ustąpić nie mogli jednak całkiem oddać Kory matce, ponieważ zjadła w podziemiach ziarenka granatu - pożywienie zmarłych. Zawarto, więc kompromis. Kora dziewięć miesięcy spędza na ziemi z matką, a na trzy schodzi do męża, do podziemi - wtedy życie na ziemi zamiera i panuje zima. Ale wiosną Kora powraca, a wraz z nią kiełkują nasiona i rodzi się życie. Prometeusz Prometeusz był jednym z tytanów. To on stworzył człowieka. Ulepił go z gliny pomieszanej ze łzami. Człowiek Prometeusza był podobny do wizerunku bogów, ale słaby i bezradny. Dlatego tytan postanowił wykraść bogom Olimpu ogień i nauczyć człowieka używania go. Przekazał ludziom także znajomość różnych rzemiosł i sztuk. Wybawił ludzi od składania uciążliwych ofiar. Zabił wołu, podzielił na dwie części i kazał Zeusowi losować, co będzie odtąd ofiarą dla bogów od ludzi. Zeus nabrał się na jego podstęp i wybrał tłustszą część, w której, jak się okazało, były same kości. Dla ludzi Prometeusz zostawił dobre mięso. Zeusowi nie podobały się poczynania Prometeusza. Król bogów ukarał Prometeusza, przykuwając go do skał Kaukazu. Samotny i zniewolony cierpiał katusze, gdy każdego dnia przylatywał wygłodniały orzeł i wyjadał wątrobę, która każdej nocy odrastała Prometeuszowi. Prometeusz to symbol boga cierpiącego z powodu miłości do ludzi. Herakles to jeden z herosów w mitologii greckiej, syn Zeusa i zwykłej śmiertelniczki Alkmeny. W mitologii rzymskiej jego odpowiednikiem jest Herkules. Znany był z wielkiej siły, męstwa i umiejętności wojennych, zwłaszcza celnego strzelania z łuku. Lubiany przez Zeusa i Atenę, był prześladowany przez zazdrosną Herę. W napadzie szału zesłanego przez Herę, zabił swoje dzieci, według niektórych wersji także żonę, Megarę. Zgodnie ze słowami wyroczni delfickiej musiał wykonać 12 trudnych prac dla króla Eurysteusa, by oczyścić się ze zbrodni. Zdołał wykonać wszystkie te prace. Herakles następnie miał dokonać wielu walecznych czynów, między innymi podbił Troję, osadzając na tronie króla Priama, zdobył Elidę i Pylos. Pod koniec życia poślubił Dejanirę. Oprócz 4 synów i córki z Dejanirą, miał też liczne dzieci z innych związków. Zabicie HYDRY LERNEJSKIEJ HYDRA LERNEJSKA to w mitologii greckiej wielogłowy wąż wodny, spłodzony przez Tyfona i Echidna. Hydra podobna była do psa, lecz miała 8 lub 9 wężowych łbów. Jeden ze łbów Hydry był nieśmiertelny. Według innych wersji, Hydra miała nawet 50 lub 100 głów. Na miejscu odciętej, odrastały dwie lub trzy nowe głowy. Hydra była bardzo jadowita, a nawet zapach jej śladów miał powodować śmierć. Potwór, który norę miał u źródła rzeki Amymone, pustoszył okolice Lerny, która leżała w okolicach Argos. Zabicie LWA NEMEJSKIEGO Lew nemejski (LEW KLEONAJSKI), w mitologii greckiej to olbrzymi lew, którego skóry nie mogło przebić żadne ostrze. Co do jego pochodzenia istnieje wiele wersji. Jedni twierdzą, że urodziła go Echidne, którą zgwałcił Ortros - dwugłowy pies gończy Geriona, inni, że był potomkiem Selene. Lew ten miał pustoszyć okolice argolidzkiej doliny Nemei. Schwytanie ŁANI KERENTYJSKIEJ Łania kerentyjska - w mitologii greckiej niezwykle szybkie zwierzę, o imieniu Cerynitis. Miała rogi ze złota, sierść ze srebra, a kopyta z brązu. Poświęcona była Artemidzie. Według legendy, Artemida znalazła pięć takich zwierząt, z czego cztery zaprzęgła do swego powozu, a piąte uciekło. Schwytanie DZIKA ERYMANTEJSKIEGO Dzik erymantejski - w mitologii greckiej, olbrzymi dzik siejący spustoszenie na stokach góry Erymantos. Gonił ludzi aż do ich śmierci z braku sił. Schwytanie jego było czwartą z dwunastu prac Heraklesa. Dzika tego miał Herakles schwytać zimą, więc po wypłoszeniu go z gęstwin, ścigał go tak długo aż zwierzę omdlało ze zmęczenia.Herakles zabrał bestię na plecy i odniósł do królestwa Eurysteusa. Oczyszczenie STAJNI AUGIASZA Augiasz miał dzięki przychylności bogów najbogatsze na świecie trzody i stada koni. Z jego stajni, obór i owczarni nie wynoszono jednak od wielu lat gnoju i były one źródłem przykrego zapachu. Również pastwiska zalegała gruba warstwa gnoju. Oczyszczenie ich w ciągu jednego dnia było piątą z 12 prac, które Herakles musiał wykonać dla króla Eurysteusa. Pracę oczyszczenia stajni i obór Augiasza Eurysteus zlecił Heraklesowi w celu upokorzenia go. Jednak Heraklesowi udało się tego dokonać w ciągu jednego dnia przed zmierzchem. W tym celu, wyburzył mur w dwóch miejscach i skierował wody rzeki Alfejos lub Penejos, według niektórych wersji mitu obu, aby ich wody popłynęły przez stajnie i pastwiska w dolinach. Przed zmierzchem, płynące wody oczyściły stajnie. Przepędzenie PTAKÓW STYMFALIJSKICH PTAKI STYMFALIJSKIE mityczne ptaki o dziobach i skrzydłach z brązu, poświęcone Aresowi, które nawiedziły okolice Bagien Stymfalskich nad jeziorem Stymfolos w Arkadii. Ptaki zabijały ludzi i stada spadającymi piórami z brązu, a ich odchody były trujące. Schwytanie BYKA KRETEŃSKIEGO Miał zostać złożony w ofierze Posejdonowi przez Minosa, ten jednak - ulegając piękności byka zamienił go na inne zwierzę. W zemście Posejdon zesłał na byka szaleństwo, w wyniku czego pustoszył Kretę, tratował pola i sady, paląc wszystko buchającym z nozdrzy ogniem. Schwytanie KLACZY DIOMEDESA Cztery klacze należące do króla trackiego plemienia Bistonów, Diomedesa, który miał je karmić ludzkim mięsem. W innej wersji mitu były ogierami o imionach: Podargos, Lampon, Ksantos i Dejnos. Zdobycie przepaski Hippolity (królowej Amazonek) W mitologii greckiej Amazonki były legendarnym plemieniem walecznych kobiet, które tworzyły społeczeństwo wyłącznie kobiece. Współcześnie jest to określenie kobiet jeżdżących konno i ubranych w strój jeździecki. Hippolita była legendarną królową Amazonek. Zakochała się w Heraklesie i w dowód swojej miłości podarowała mu swój pas. Uprowadzenie TRZODY GERIONA Trzoda Geriona. Dziesiąta praca Heraklesa polegała na wykradzeniu słynnej trzody wołów Geriona z wyspy Erytei. Gerion posiadał najwieksze stada wołów w świecie. Ich stróżami były ogromny pies, oraz siedmiogłowy smok. Jedną z dwunastu prac Heraklesa było uprowadzenie trzody Geriona, w czasie wykonywania której heros zabił potwory-stróżów, oraz zmierzył się z samym Gerionem, olbrzymem o trzech ciałach, trzech głowach, trzech parach rąk i nóg. Po długiej i męczącej walce bohater powalił Geriona strzałami z łuku i uprowadził jego woły, które ostatecznie złożone zostały w Mykenach w ofierze dla Hery. Przyniesienie złotych jabłek z ogrodu Hesperyd Hesperydy w mitologii greckiej to nimfy, córki Atlasa i Hesperis, które zamieszkiwały w przebrzydkich ogrodach. Rosły tam jabłonie rodzące złote jabłka, które Gaja podarowała Herze w podarunku ślubnym. Doglądanie tego sadu było zadaniem Hesperyd, jednak Hera nie dowierzając im na straży tego skarbu postawiła stugłowego smoka Ladona. Pojmanie Cerbera Cerber (gr. Kerberos) w mitologii greckiej to trzygłowy pies, który strzegł wejścia do świata zmarłych. Hezjod przedstawiał go jako bestię o spiżowym głosie i pięćdziesięciu głowach. Dopiero u późniejszych autorów Cerber miał trzy, dwie, a nawet tylko jedną głowę. Nie wpuszczał do Hadesu żywych i nie wypuszczał zmarłych. Herakles ujarzmił go i wyprowadził na ziemię. Dedal i Ikar Dedal był sławnym rzeźbiarzem i budowniczym. Podziwiano go w całej Helladzie. Minosowi, panującemu na Krecie, wzniósł wielki pałac zwany Labiryntem. Budowla składała się z wielu sal i korytarzy, tworzyła tak skomplikowaną plątaninę, że nie podobna było się z niej wydostać. W tym Labiryncie król umieścił potwora, półbyka-półczłowieka, swego syna, Minotaura. Mijały lata i Dedalowi coraz ciężej było żyć na Krecie. Ale jej władca nie chciał za nic uwolnić sławnego artystę. Wówczas zrozpaczony budowniczy wpadł na śmiały pomysł. Sporządził dla siebie i dla swego syna, Ikara, skrzydła z piór sklejonych woskiem. Jak potężne ptaki poszybowali nad morzem. Ikar, zachwycony lotem, zapomniał o przestrogach ojca. Dedal radził mu, by nie zniżał lotu, gdyż wtedy wilgoć unosząca się z morskich fal, obciąży mu nadmiernie skrzydła. Nie powinien jednak lecieć za wysoko, aby wosk nie stopniał pod wpływem gorącego słońca. Ikar nie posłuchał tych rozsądnych rad. Z młodzieńczą fantazją wzbijał się coraz wyżej i wyżej. Wówczas zdarzyła się rzecz straszna. Ze skrzydeł zaczęły się sypać pióra i wkrótce Ikar spadł jak kamień w morskie fale. Orfeusz i Eurydyka Orfeusz był synem muzy Kalliope i króla Tracji. Potrafił grać na lutni tak pięknie, że wszystko, co żyło, zbierało się wokół, by go słuchać. Gdy jego ukochana żona, Eurydyka, nimfa drzewna, zmarła ukąszona przez żmiję, zrobił coś, na co niewielu by się odważyło – poszedł do Hadesu. W jego muzykę zasłuchał się Charon i straszliwy Cerber, a wzruszony Hades obiecał oddać Eurydykę. Był tylko jeden warunek - Orfeusz miał nie oglądać się za siebie, dopóki nie opuści Hadesu. Niestety, śpiewak tak bardzo pragnął spojrzeć na ukochaną, że zapomniał o przestrogach i odwrócił się. Zgodnie z umową, w tym momencie stracił ją na zawsze. Samotnie błąkał się potem po świecie, śpiewając o swojej rozpaczy. Syzyf Syzyf, król Koryntu, najsprytniejszy z ludzi, po śmierci, w Hadesie, odbywał straszliwą karę za swe uczynki. Pchał wielki głaz pod górę, a kiedy już był na szczycie, głaz spadał w dół. Syzyf od nowa toczył go pod górę i czynność tę powtarzał nieustannie, bo za każdym razem kamień staczał się z góry. A za co został ukarany? Za swe zuchwałe sprawki, którymi naraził się bogom. Syzyf bowiem zdradzał boskie tajemnice. Powiedział na przykład rzecznemu bogu, Azopowi, że Zeus porwał mu córkę, Eginę. Władca Olimpu rozgniewał się i wydał na Syzyfa karę śmierci… Tezeusz i Ariadna Król Minos panujący na Krecie, miał syna półbyka - półczłowieka. Miał on na imię Minotaur i mieszkał w specjalnie dla niego wybudowanym (przez Dedala) labiryncie. Co roku mieszkańcy Aten zobowiązani byli oddawać siedem dziewcząt i siedmiu chłopców jako ofiarę dla Minotaura. Postanowił temu zaradzić Tezeusz. Udał się na Kretę, aby zabić potwora. Pomogła mu w tym Ariadna, córka Minosa, która zakochała się w Tezeuszu. Poradziła mu, aby wziął ze sobą kłębek nici i zaczepił je jednym końcem u wejścia do labiryntu. Dzięki temu po zabiciu Minotaura Tezeusz zdołał odnaleźć wyjście. Mitologia w naszym języku, czyli frazeologizmy mitologiczne Paniczny strach Pięta Achillesa Stajnia Augiasza Syzyfowa praca Ikarowe loty Męki Tantala Nić Ariadny Olimpijski spokój Spis treści Ikarowe loty lub ikaryjskie loty to odważne przedsięwzięcie, które może zakończyć się fiaskiem. Ikar, razem z ojcem Dedalem, na skrzydłach sporządzonych z piór i wosku, uciekł z Krety. Wbrew ojcowskim zakazom wzbił się zbyt wysoko i słońce stopiło wosk. Chłopiec wpadł do morza i utonął. Stał się symbolem młodzieńczego idealizmu, marzycielstwa, skłonności do podejmowania ryzyka. Męki Tantala Są to cierpienia, wynikające z ogromnego pragnienia posiadania rzeczy znajdujących się blisko, na widoku i w obfitości, a jednak niedostępnych. Tantal często gościł na Olimpie. Był współbiesiadnikiem bogów i poprzez spożywanie z nimi ambrozji i nektaru stał się nieśmiertelny. Zdradzał sekrety bogów ludziom oraz wykradał boski pokarm i sprzedawał go swoim przyjaciołom. Chciał udowodnić, że bogowie nie są najlepsi. Za to został wtrącony do Tartaru i surowo ukarany. Cierpiąc głód, nie mógł dosięgnąć owoców wiszących nad jego głową, gdy chciało mi się pić nie mógł dosięgnąć wody, w której był zanurzony po szyję. Nić Ariadny Mówimy o nitce lub nici Ariadny, gdy mamy na myśli jakiś ślad albo wskazówkę, która pozwoli nam zorientować się w trudnej i zawiłej sytuacji. Przeczytaj mit o Tezeuszu i Ariadnie Olimpijski spokój Pogoda ducha zachowywana w każdej sytuacji; wielki nadludzki spokój. Olimp – góra w Grecji, mitologiczna siedziba bogów. Homer pisze w Odysei, że nie dęły tam wiatry, a powietrze przenikał łagodny blask słońca. Nic dziwnego, że w takich warunkach czas upływał greckim bogom beztrosko, przyjemnie i kulturalnie. O nic się nie musieli martwić i mogli dlatego zachować spokój, zwany olimpijskim. Paniczny strach Ogromny, nieopanowany, nagły, często nieuzasadniony strach Pan – bożek łąk i lasów, mający postać półczłowieka pół-kozła; podobno zdarzało mu się niekiedy letnimi popołudniami, w czasie, kiedy na świecie panuje upał i natura nieruchomieje od gorąca, a człowiek urządza sjestę, budzić świat przeraźliwymi krzykami, wywołującymi strach ("strach paniczny") i powszechny popłoch ("panikę"). Pięta Achillesa Każdy z nas ma jakąś słabą stronę, czuły punkt. Nikt przecież nie jest doskonały. Czy pamiętacie mit o Achillesie? Właśnie z nim związana jest geneza tego powiedzenia. Achilles był synem Peleusa i Tetydy. Matka, chcąc ustrzec syna przed śmiercią, zanurzyła jego ciało w wodach Styksu. Kąpiel miała uodpornić dziecko na ciosy wrogów. W czasie kąpieli Tetyda trzymała syna za piętę. I ta część jego ciała pozostała śmiertelna. Jak wiecie - Achilles zginął, trafiony strzałą w ten w czuły punkt, który nie został obmyty przez wody Styksu. Zabił go Parys w czasie oblężenia Troi. Stajnia Augiasza to bałagan, nagromadzenie zaniedbań, błędów, których usunięcie wymagać będzie wielkiego wysiłku. Posprzątanie stajni Augiasza było jedną z dwunastu prac, jakie musiał wykonać Herakles, żeby odpokutować przypadkowe zabicie żony i dzieci. Augiasz, król Elidy, miał niezliczone stada bydła, a jego stajnie były tak zanieczyszczone odchodami, że wszyscy mieszkańcy Elidy nie byliby w stanie ich posprzątać. Herakles wykopał kanał, którym skierował do stajni wodę z płynącej w pobliżu rzeki. Woda, przepływając z dużą siłą, w ciągu kilku godzin wymyła wszystkie brudy. Syzyfowa praca We współczesnym języku wyrażenie to oznacza bezcelową , daremną, bezowocną pracę, okupioną olbrzymim wysiłkiem. Tego określenia możemy również używać wtedy, gdy z góry zakładamy, że coś się nie uda, że nasz wysiłek zakończy się niepowodzeniem, a nawet klęską. Obejrzyj prezentację „Los Syzyfa” (znajdziesz ją również na tej płycie). Materiały źródłowe N. Chadzinikolau, Mity greckie, Poznań 1998. W. Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1995. Z. Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1997. W. Markowska, Mity Greków i Rzymian, Warszawa 1987. J. Parandowski, Mitologia, Poznań 1989. M. Pietrzykowski, Mitologia starożytnej Grecji, Warszawa 1983. D.Podlawska, M. Świątek-Brzezińska, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Bielsko-Biała 2007. S. Skorupka, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1996. V. Zamarovsky, Encyklopedia mitologii antycznej, Warszawa 2006. http://historia.pgi.pl/mitologia_grecka.html http://pl.wikipedia.org/wiki/Mitologia_grecka http://www.mitologia-grecka-pl.com/index.htm http://www.sciaga.pl/tekst/19mitologia_grecka_postacie_i_miejsca http://mitologiagrecka.republika.pl/index.html http://www.mitologia.klp.pl/ http://www.starozytna-grecja.info/mity-greckie.html http://www.pantheon.org/areas/gallery/mythology/europe/greek/ http://eduseek.interklasa.pl/artykuly/artykul/ida/2378/ http://www.msstudio.com.pl/cgi-bin/pokaz.cgi?id=3001 http://www.budowle.pl/budowle/europa.php http://motywy-literackie.klp.pl/ http://www.frazeologia.pl/frazeologia/ http://wiem.onet.pl/wiem http://encyklopedia.wp.pl http://encyklopedia.interia.pl www.slownik-online.pl Materiały własne – fragmenty prezentacji wykonanych w programie PowerPoint: „Herakles wczoraj i dziś” „Z frazeologią na ty” Dziękuję za obejrzenie prezentacji! Autor Jolanta Styś Spis treści
